Tidyondzo Ta Matsalwa Lama Huhuteriweke Ni Xisekelo Xa Wona

Dyondzo 8—Mimpfuno Ya “New World Translation”

Ku kanela hi ririmi ra yona ra manguva lawa, ku twanana ka yona, vuhundzuluxeri bya yona bya maendli bya rixaladza ni ku hlamusela ka yona ka matimba ka Rito ra Xikwembu leri huhuteriweke.

1. (a) I mboyamelo wihi lowu New World Translation yi wu lulamisaka, naswona hi ndlela yihi? (b) Hi Xinghezi, ha yini ku tirhisiwa Jehovah ematshan’wini ya Yahweh kumbe xivumbeko xin’wana xa vito leri?

EKA malembe ya sweswinyana ku humesiwe vuhundzuluxeri byo tala bya Bibele bya manguva lawa lebyi endleke swo tala ku pfuna varhandzi va Rito ra Xikwembu ku twisisa matsalwa yo sungula hi xihatla. Hambi swi ri tano, ku hundzuluxela ko tala ku suse ku tirhisiwa ka vito ra Xikwembu eka rhekhodo leyo kwetsima. Hi tlhelo rin’wana, New World Translation yi kurisa ni ku xixima vito ra nkoka ra Xikwembu Lexi Tlakukeke Swinene hi ku ri tlherisela exivandleni xa rona lexi faneleke etsalweni. Vito leri sweswi ri humelela eswivandleni swa 6 973 eka xiyenge xa Matsalwa ya Xiheveru, kun’we ni le swivandleni swa 237 eka xiyenge xa Matsalwa ya Xigriki, wu nga ntsengo wa swivandla swa 7 210 loko swi hlanganile. Xivumbeko xa Yahweh xi tsakeriwa ngopfu hi vadyondzi va Xiheveru, kambe ku tiyiseka ka mavitanelo sweswi a ku kumeki. Hikwalaho ke, xivumbeko xa Jehovah lexi yisiweke eka Xilatini xi hambeta xi tirhisiwa hikwalaho ka leswi a xi tirhisiwa hi malembe xidzana layo tala ni leswi ku nga ku hundzuluxela ka Xinghezi loku amukeriwaka ngopfu ka Tetragrammaton, kumbe vito ra maletere ya mune ra Xiheveru יהוה (YHWH). Mudyondzi wa Xiheveru R. H. Pfeiffer u xiyile: “Hambi ku nga vuriwa yini hi ta masungulo ya rona lama kanakanisaka, ‘Jehovah’ i ku hundzuluxela lokunene ka Xinghezi ka Yahweh naswona a ku fanelanga ku hundzuka.”a

2. (a) Xana swi kona swihlovo swa le mahlweni swa ku tlherisela vito ra Xikwembu eMatsalweni ya Vukriste ya Xigriki? (b) Xisweswo i ku kanakana kwihi loku susiwaka?

² New World Translation a hi ku hundzuluxela ko sungula ko tlherisela vito ra Xikwembu eMatsalweni ya Vukriste ya Xigriki. Ku sukela kwalomu ka lembe xidzana ra vu-14 ku ya emahlweni, vahundzuluxeri vo tala va titwe va boheka ku tlherisela vito ra Xikwembu etsalweni, ngopfu-ngopfu eswivandleni leswi vatsari va Tsalwa ra Vukriste ra Xigriki va tshahaka eka Matsalwa ya Xiheveru lama tameleke vito ra Xikwembu. Ku hundzuluxela ko tala ka ririmi ra manguva lawa ka varhumiwa, ku katsa ni ka Vantima, Maasia, Maamerika ni ku hundzuluxela ka le Pacific-island ka Matsalwa ya Xigriki, ku tirhisa vito Yehova hi ku ntshunxeka, hi laha ku hundzuluxela kun’wana ka ririmi ra Xilungu ku endlaka ha kona. Kwihi na kwihi laha vito ra Xikwembu ri hundzuluxeriweke kona, a ka ha ri na ku kanakana leswaku i “hosi” yihi leyi kombisiwaka. I Hosi ya tilo ni misava, Yehova, leyi vito ra yona ri kwetsimisiwaka hi ku hlayisiwa ri hambanile ni ku xiyeka eka New World Translation of the Holy Scriptures.b

3. New World Translation yi pfuna ku hundzisela matimba, vuxongi ni mongo wa matsalwa yo sungula hi ndlela yihi?

³ New World Translation yi engetela swin’wana eku hlawulekiseni ka vito ra Yehova hi ku andlala Matsalwa yakwe lama huhuteriweke hi ririmi leri nga erivaleni, ro twisiseka leri anekaka nhlamuselo leyi kunguhatiweke emianakanyweni ya muhlayi hi ku twisiseka. Yi tirhisa ririmi ro olova, ra manguva lawa, yi pfumelelana hi laha swi nga kotekaka ha kona eku hundzuluxeleni ka yona, yi hundzisela xiendlo kumbe xiyimo lexi boxiweke hi maendli ya Xiheveru na Xigriki hi ku pakanisa, ivi yi hambanisa exikarhi ka vunyingi ni vun’we eku tirhiseni ka yona ka risivi “you” ni loko yi tirhisa xivumbeko xa ku lerisa xa riendli lomu mongo wu nga swi vekiki erivaleni. Hi tindlela leti na tin’wana, New World Translation yi aneka nsusumeto, vuxongi ni mongo wa matsalwa yo sungula hi ririmi ra manguva lawa, hi laha swi nga kotekaka ha kona.

YI HUNDZULUXERIWE HI RIRIMI RA MANGUVA LAWA

4. (a) I xikongomelo xihi lexikulu lexi muhundzuluxeri un’wana wa Bibele wo sungula a xi phofuleke? (b) I yini lexi lavekeke hi ku famba ka nkarhi?

⁴ Vuhundzuluxeri bya Bibele bya khalenyana byi tamele marito yo tala ya khale ya lembe xidzana ra vu-16 ni ra vu-17. Hambi leswi ma nga twisisiwiki sweswi, enkarhini wa kona a ma twisisiwa swinene. Hi xikombiso, wanuna un’wana loyi a a khomekile hi ku ma veketela eBibeleni ya Xinghezi a a ri William Tyndale, la vikiwaka a ri loyi eka un’wana wa vakaneti va yena va vukhongeri a nge: ‘Ku nga ku loko Xikwembu xi tsetselela vutomi bya mina, ku nga ri khale ndzi ta vangela mufana loyi a khomaka xikomu ku tiva swo tala hi Matsalwa ku tlula wena.’ Ku hundzuluxela ka Tyndale ka Matsalwa ya Xigriki a ku olova swinene lerova ku twisisiwa hi mufana loyi a khomaka xikomu enkarhini wakwe. Hambi swi ri tano, vunyingi bya marito lawa a ma tirhiseke sweswi a ma ha tirhisiwi, lerova ‘mufana loyi a khomaka xikomu’ a nga ha swi koti ku yi kuma kahle nhlamuselo ya marito yo tala eka King James ni ku hundzuluxela kun’wana ka khale ka Bibele. Xisweswo, swi vile leswi faneleke ku susa marito ya ririmi ra khale, ku tlheriseriwa Bibele eka ririmi lerinene ra munhu loyi a tolovelekeke.

5. Bibele a yi fanele ku humelela hi ririmi rihi, naswona hikwalaho ka yini?

⁵ A ku ri ririmi ra munhu la tolovelekeke leri tirhisiweke eku tsariweni ka Matsalwa lama huhuteriweke. Vaapostola ni Vakriste van’wana vo sungula a va xi tirhisanga Xigriki xa khale xa vativi va filosofi vo tanihi Plato. Va tirhise Xigriki xa siku na siku, ku nga Xikoyine, kumbe Xigriki xa ntolovelo. Hikwalaho, Matsalwa ya Xigriki, tanihi Matsalwa ya Xiheveru ya le mahlweni ka wona, a a ma tsariwe hi ririmi ra vanhu. Kutani ke, i swa nkoka lowukulu leswaku vuhundzuluxeri bya Matsalwa yo sungula na byona byi va hi ririmi ra vanhu, leswaku byi twisisiwa swinene. Hi yona mhaka leyi New World Translation yi nga ri tirhisiki ririmi ra khale ra malembe xidzana manharhu kumbe ya mune lama hundzeke, kambe yi tirhisa mavulavulelo ya manguva lawa lama twalaka, lama twisisekaka leswaku vahlayi va ta tiva leswi Bibele yi swi vulaka hakunene.

6. Kombisa mpfuno wo tirhisa swiga swa namuntlha ematshan’wini ya marito ya khale.

⁶ Ku nyika vuthala byo karhi bya mpimo wa ku cinca eka ririmi ra Xinghezi ku suka eka lembe xidzana ra vu-17 ku ya eka lembe xidzana ra vu-20, xiya mimfananiso leyi landzelaka leyi humaka eka King James Version na New World Translation. “Suffered” eka King James Version ri va “allowed” eka New World Translation (Gen. 31:7), “was bolled” ku va “had flower buds” (Eks. 9:31), “spoilers” ri va “pillagers” (Vaav. 2:14), “ear his ground” ku va “do his plowing” (1 Sam. 8:12), “when thou prayest” ku va “when you pray” (Mat. 6:6), “sick of the palsy” ri va “paralytic” (Marka 2:3), “quickeneth” ku va “makes . . . alive” (Varhoma 4:17), “shambles” ri va “meat market” (1 Vakor. 10:25), “letteth” ri va “acting as a restraint” (2 Vates. 2:7), sweswo-sweswo. Eka leswi, nkoka wa New World Translation eku tirhiseni ka marito ya sweswi ematshan’wini ya marito ya khale wu nga tlangeriwa hakunene.

NTWANANO WA MAHUNDZULUXELELO

7. New World Translation a yi hundzuki eku hundzuluxeleni ka yona hi ndlela yihi?

⁷ New World Translation yi endla matshalatshala wahi na wahi yo va leyi nga cinca-cinciki eka mahundzuluxelelo ya yona. Eka rito ro karhi ra Xiheveru kumbe Xigriki, ku nyikiwile rito rin’we ra Xinghezi, naswona leswi swi endliwe hi ku twanana hi laha xivulavulelo kumbe mongo wu swi pfumelelaka ha kona eku nyikeleni ka ku twisiseka loku taleke ka Xinghezi. Hi xikombiso, rito ra Xiheveru neʹphesh handle ko hundzuka ri hundzuluxeriwe ri va “soul.” Rito leri yelanaka na rona ra Xigriki, psy·kheʹ, ri hundzuluxeriwe ri va “soul” kun’wana ni kun’wana laha ri humelelaka kona.

8. (a) Nyika swikombiso swa mafana-peletwana. (b) Xana ma tamerisiwe ku yini eku hundzuluxeleni?

⁸ Eka swivandla swin’wana ku pfukile xirhalanganya ehenhleni ka ku hundzuluxeriwa ka mafana-peletwana. Lawa i marito ya ririmi ro sungula lawa a ma peletiwa ku fana kambe ya ri ni tinhlamuselo leti hambanaka. Hikwalaho, mphikamakaneta i ku nyikela rito leri nga ni nhlamuselo leyi faneleke loko ku hundzuluxeriwa. Hi Xinghezi ku na mafana-peletwana yo tanihi “Polish” na “polish” na “lead” (the sheep) na “lead” (pipe), lama peletiwaka ku fana kambe ma ri lama hambanaka swinene. Xikombiso xin’wana xa Bibele i rav ra Xiheveru, leri yimelaka rimitsu ra marito lama hambanaka swinene, kutani wona hikwalaho ma hundzuluxeriwe hi ku hambana eka New World Translation. Rav hi ntolovelo ri na nhlamuselo ‘vo tala,’ tanihi le ka Eksoda 5:5. Hambi swi ri tano, rito rav leri tirhisiweke eka swithopo, tanihi le ka “Rabi-Xake” (Xihev., Rav-sha·qehʹ) eka 2 Tihosi 18:17, ri vula “ndhuna,” tanihi loko va te “ndhuna ya vatsheniwa va yena” eka Daniel 1:3. (Nakambe vona Yeremia 39:3 [NW] nhlamuselo ya le hansi.) Rito leri nge rav, leri fanaka hi xivumbeko, ri vula ‘mucopi’ loyi a nga ni vutihlamuleri eka Yeremia 50:29. Vativi va marito, vo tanihi L. Koehler na W. Baumgartner, va amukeriwe tanihi valawuri hi vahundzuluxeri eku hambaniseni ka marito lawa yo peletiwa ku fana.

9. Muhlamuseri un’wana wa Xiheveru na Xigriki u bumabumele New World Translation hi ndlela yihi?

⁹ Emhakeni leyi ya ntwanano, xiya leswi Alexander Thomson, muhlamuseri wa Xiheveru na Xigriki a swi vulaka eka mpfuxeto wakwe ehenhleni ka New World Translation of the Christian Greek Scriptures: “Vuhundzuluxeri kahle-kahle i ntirho wa vadyondzi lava nga ni vutshila no tlhariha, lava laveke ku humesa mongo wa ntiyiso wa tsalwa ra Xigriki hi laha ririmi ra Xinghezi ri swi kotaka ha kona ku swi andlala. Ku hundzuluxela loku ku tiyimisele ku namarhela nhlamuselo yin’we ya Xinghezi eka rito rin’wana ni rin’wana lerikulu ra Xigriki, ni ku va loku twalaka hi laha swi nga kotekaka ha kona. . . . Rito leri hakanyingi ri hundzuluxeriwaka va ku ‘ku sasa’ hi ntolovelo ri hundzuluxeriwa kahle swinene tanihi ‘ku hlayiwa la lulameke.’ . . . Rito ra Xihambano ri hundzuluxeriwa va ku ‘mhandzi ya nxaniso’ loku ku nga ku antswisa kun’wana. . . . Luka 23:43 yi hundzuluxeriwe kahle, ‘Kunene ndza ku byela namuntlha, U ta va na mina eParadeyisini.’ Loku i ku antswisa lokukulu eka mahlayelo ya ku hundzuluxela ko tala.” Eku hundzuluxeriweni ka Matsalwa ya Xiheveru, mupfuxeti yoloyi u endle nhlamuselo leyi: “New World Version yi faneriwa swinene hi ku fikeleriwa. Ku hanyile ni ku fana ni vutomi, naswona ku endla leswaku muhlayi a anakanya ni ku dyondza. A hi ntirho wa Vaxopaxopi lava Tlakukeke, kambe wa vadyondzi lava xiximaka Xikwembu ni Rito ra xona.”—The Differentiator, April 1952, matluka 52-7, na June 1954, tluka 136.

10. Kombisa ndlela leyi ku nga hundzuka-hundzuki ka New World Translation ku seketelaka ntiyiso wa Bibele ha yona.

¹⁰ Ku pfumelelana ka New World Translation ku pfune vo tala ku wina bulo leri phasaka ra Bibele ensin’wini. Hi xikombiso, malembe yo karhi lama hundzeke, vandla ra vaanakanyi lava ntshunxekeke eNew York ri kombele Sosayiti ya Watch Tower ku rhumela swivulavuri swimbirhi ku ya vulavula ni ntlawa wa vona etimhakeni ta Bibele, xi nga xikombelo lexi amukeriweke. Vavanuna lava vo dyondzeka va namarhele xivulavulelo xa Xilatini, falsum in uno falsum in toto, leswi vulaka leswaku mhaka leyi kombisiweke yi ri vunwa eka yinhla yin’we i vunwa hi ku helela. Hi nkarhi wa bulo, wanuna un’wana u tlhontlhe Timbhoni ta Yehova ehenhleni ka vutshembeki bya Bibele. U kombele leswaku Genesa 1:3 yi hlayeriwa vayingiseri, ivi leswi swi endliwa eka New World Translation: “Kutani Xikwembu xi hambeta xi ku: ‘Ku vonakala a ku ve kona.’ Kutani ku vonakala ku va kona.” Hi ku tiyiseka, endzhaku u kombele leswaku ku hlayiwa Genesa 1:14, ivi na yona yi hlayiwa eka New World Translation: “Kutani Xikwembu xi ya emahlweni xi ku: ‘A ku ve ni swivoningi exibakabakeni xa matilo.’” “Yima,” ku vula yena, “u hlaya yini ke? Bibele ya mina yi ri Xikwembu xi endlile ku vonakala hi siku ro sungula, na hi siku ra vumune, kutani sweswo a swi twanani.” Hambi leswi a a tivula la tivaka Xiheveru, u boheke ku boxeriwa leswaku rito ra Xiheveru leri hundzuluxeriweke va ku “ku vonakala” eka ndzimana 3 a ku ri ʼohr, kasi rito leri nga eka ndzimana 14 a ri hambanile, ri nga ma·ʼohrʹ, leri vulaka xivoningi, kumbe xihlovo xa ku vonakala. Wanuna la dyondzekeke u hetiwe matimba a tshama ehansi.c Ku twanana loku tshembekaka ka New World Translation ku hlurile, ku tlakusa Bibele tanihi leyi tshembekaka ni leyi pfunaka.

KU HUNDZULUXELA KA RIXALADZA KA MAENDLI

11. I xivumbeko xihi xa matimba xa Matsalwa yo sungula lexi hlayisiwaka eka New World Translation? Hi ndlela yihi ke?

¹¹ New World Translation yi nyikela nyingiso lowu hlawulekeke eku hundziseleni ka mongo wa xiendlo xa maendli ya Xigriki na Xiheveru. Loko yi endla leswi, New World Translation yi ringeta ku hlayisa ntlhaveko lowuya wo hlawuleka, ku olova, nsusumeto ni mukhuva wa mavekele ya matsalwa ya ririmi ro sungula. Xisweswo swi lavekile ku tirhisa swipfuna-maendli swa Xinghezi ku humesa swiyimo swa xiviri swa swiendlakalo hi vukheta. Hikwalaho ka ntamu wa maendli ya wona, Matsalwa yo sungula ma ni matimba swinene naswona ma kombisa xiendlo hi ntamu.

12. (a) Hi yihi ndlela yin’wana leyi Xiheveru xi hambanaka ni tindzimi ta le Vupela-dyambu ha yona? (b) Hlamusela swiyimo swimbirhi swa riendli ra Xiheveru.

¹² Riendli ra Xiheveru ri hava “minkarhi” hi ndlela leyi rito “nkarhi” ri tirhisiwaka ha yona eka tindzimi to tala ta le Vupela-dyambu. Hi Xinghezi, maendli ma langutiwa ngopfu hi ku landza nkarhi: lowu hundzeke, wa sweswi ni lowu taka. Hi tlhelo rin’wana, riendli ra Xiheveru, kahle-kahle ri hlamusela xiyimo xa xiendlo, hi leswaku, xiendlo xi langutiwa xi ri lexi heleleke (xiyimo xo hetiseka) kumbe lexi nga hetisekangiki (xiyimo xa ku nga hetiseki). Swiyimo leswi swa riendli ra Xiheveru swi nga tirhisiwa ku kombisa swiendlo enkarhini lowu hundzeke kumbe enkarhini lowu taka, mongo ku ri wona wu kombisaka nkarhi. Hi xikombiso, xiyimo lexi hetisekeke, kumbe lexi heleleke, xa riendli hi ntumbuluko xi kombisa swiendlo swa le nkarhini lowu hundzeke, kambe xi tlhela xi tirhisiwa ku vulavula hi xiendlakalo xa nkarhi lowu taka onge hi loko a na se xi endlekile ivi xi hundza, ku kombisa ku tiyiseka ka xona ka nkarhi lowu taka kumbe ku boheka ka xona ku endleka.

13. Ha yini nkhathalelo lowu fanelaka wa xiyimo xa riendli ra Xiheveru wu ri wa nkoka eku fikeleleni ka ku twisisa loku faneleke ka Genesa 2:2, 3?

¹³ Ku hundzisela xiyimo xa riendli ra Xiheveru hi ku pakanisa xi ya eka Xinghezi i swa nkoka swinene; handle ka swona, nhlamuselo yi nga ha soholotiwa ivi ku humesiwa mianakanyo leyi hambanaka hi ku helela. Xikombiso xa leswi, xiya maandlalelo ya riendli eka Genesa 2:2, 3. Eku hundzuluxeleni ko tala, loku ku vulavulaka hi ku wisa ka Xikwembu hi siku ra vunkombo, swiga swo tanihi “xi wisa,” “xi humula,” “xi humurile,” “kutani xi wisa,” “Xikwembu xi wisa,” na “xi wisile” swa tirhisiwa. Eku hlayeni loku, munhu a nga heta hi ku vula leswaku ku wisa ka Xikwembu hi siku ra vunkombo ku hetiseke nkarhi lowu hundzeke. Kambe xiya ndlela leyi New World Translation yi kombisaka ha yona mongo wa maendli lama tirhisiweke eka ndzima ya Genesa 2:2, 3: “Kutani hi siku ra vunkombo, Xikwembu xi heta ntirho lowu xi nga wu endla, kutani xi hambeta xi wisa hi siku ra vunkombo entirhweni wa xona hinkwawo lowu xi wu endleke. Kutani Xikwembu xi hambeta xi katekisa siku ra vunkombo kutani xi ri hlawulekisa, hikuva hi siku lero, a xi ri karhi xi wisa entirhweni hinkwawo wa xona, lowu Xikwembu xi nga wu tumbuluxa hi xikongomelo xo vumba.” Xiga lexi nge “xi hambeta xi wisa” eka ndzimana 2 i riendli leri nga eka xiyimo lexi nga hetisekangiki hi Xiheveru naswona hi mukhuva wolowo xi humesa mianakanyo ya xiendlo lexi nga helelangiki kumbe lexi hambetaka. Ku hundzuluxela loku nge “xi hambeta xi wisa” ku twanana ni leswi vuriweke eka Vaheveru 4:4-7. Hi tlhelo rin’wana, riendli leri nga eka Genesa 2:3 ri le ka xiyimo lexi hetisekeke, kambe leswaku ri twanana ni ndzimana 2 na Vaheveru 4:4-7, ri hundzuluxeriwe ri ku “a xi ri karhi xi wisa.”

14. Leswaku yi papalata langutelo leri hoxeke ra ndzandzelelano wa waw, New World Translation yi ringeta ku endla yini loko swi ta eka maendli ya Xiheveru?

¹⁴ Xin’wana xa swivangelo xa ku pfumala ku pakanisa eku hundzuluxeleni ka swivumbeko swa maendli ya Xiheveru i mukhuva wa ntivo-ririmi lowu namuntlha wu vitaniwaka ndzandzelelano wa waw. Waw (ו) i rihlanganisi ra Xiheveru leri kahle-kahle ri vulaka “naswona.” A ri kali ri yima roxe kambe minkarhi hinkwayo ri hlangana ni rito rin’wana, ngopfu-ngopfu ni riendli ra Xiheveru, leswaku ri vumba rito rin’we na rona. Swi vuriwile, naswona swa ha vuriwa hi van’wana leswaku vuxaka lebyi byi na ntamu wo hundzula riendli ri suka eka xiyimo xin’wana ri ya eka xin’wana, hi leswaku, ri suka eku pfumalekeni ka vuhetiseki ri ya eku hetisekeni (hi laha swi endliweke ha kona eku hundzuluxeleni ko tala, ku katsa ni ka manguva lawa, eka Genesa 2:2, 3) kumbe ku suka eku hetisekeni ku ya eku pfumalekeni ka ku hetiseka. Nsusumeto lowu wu hlamuseriwe tanihi “ndzhundzuluko wa waw.” Ku tirhisiwa loku ka xihoxo ka xivumbeko xa riendli ku yise eka mpfilungano lowukulu ni le ku hundzuluxeleni loku hoxeke ka tsalwa ra Xiheveru. New World Translation a yi swi amukeli leswaku letere leri nge waw ri na ntamu wihi kumbe wihi wo cinca xiyimo ya riendli. Ku ri na sweswo, matshalatshala yo humesa matimba lama faneleke ni lama hlawulekeke ya riendli ra Xiheveru ma endliwa, xisweswo ku hlayisiwa nhlamuselo ya masungulo hi laha ku pakanisaka.d

15. (a) Maendli ya Xigriki ma hundzuluxeriwe hi vukheta byihi? (b) Kombisa mpfuno wa ku nyikela mianakanyo leyi hambetaka hi ndlela leyi fanelaka.

¹⁵ Vukheta lebyi fanaka byi tirhisiwile eku hundzuluxeleni ka maendli ya Xigriki. Hi Xigriki, minkarhi ya maendli a yi kombisi nkarhi wa xiendlo kumbe xiyimo ntsena, kambe ni muxaka wa xiendlo, hambi i xa nkarhinyana, lexi sungulaka, lexi hambetaka, lexi phindha-phindhaka kumbe lexi hetiweke. Nyingiso eka mianakanyo yo tano eka swivumbeko swa maendli ya Xigriki wu yisa eku hundzuluxeleni loku pakanisaka hi matimba lama taleke ya xiendlo lexi hlamuseriweke. Hi xikombiso, ku nyika ku twisisa ka mianakanyo leyi hambetaka laha leswi swi humelelaka eka riendli ra Xigriki a ku humesi ntiyiso wa xiyimo ntsena, kambe ku tlhela ku endla leswaku xitsundzuxo ni ndzayo swi va leswi nga ni matimba swinene. Hi xikombiso, ku pfumala ku pfumela ka Vafarisi ni Vasaduki loku hambetaka ku andlariwa erivaleni hi marito ya Yesu lama nge: “Rixaka leri ro homboloka ni ra vuoswi ri hambeta ri lava xikombiso.” Naswona xilaveko xa xiendlo lexi hambetaka eka swilo leswinene xi kombisiwe kahle hi marito ya Yesu lama nge: “Hambetani mi rhandza valala va n’wina” “Kutani ke, hambetani mi lava mfumo ku sungula.” “Hambetani mi kombela, kutani mi ta nyikiwa swona; hambetani mi lava, kutani mi ta swi kuma; hambetani mi gongondza, kutani mi ta pfuleriwa.”—Mat. 16:4; 5:44; 6:33; 7:7, NW.

16. Hi ku xiya nkarhi wa aorist wa Xigriki, nhlamuselo ya Yohane ehenhleni ka “xidyoho” eka 1 Yohane 2:1 yi hlamuseriwe kahle hi ndlela yihi?

¹⁶ Xigriki xi na nkarhi lowu nga tolovelekangiki lowu vitaniwaka aorist, lowu kombetelaka eka xiendlo xa nkarhinyana kumbe xa xitshuketa. Maendli lama nga eka aorist ma nga hundzuluxeriwa hi tindlela to hambana-hambana hi ku ya hi mongo wa wona. Ndlela yin’wana leyi wu tirhisiwaka ha yona i ku kombisa xiendlo xin’we xa muxaka wo karhi, hambi loko xi nga fambelani ni nkarhi wo karhi. Xikombiso xo tano xi kumeka eka 1 Yohane 2:1, laha ku hundzuluxela ko tala ku hundzuluxelaka riendli ra “ku dyoha” leswaku ku pfumelela ndlela leyi hambetaka ya xidyoho, kasi New World Translation yi ri, “ku endla xidyoho,” ku nga xiendlo xin’we xa xidyoho. Leswi swi nyikela nhlamuselo leyi lulameke ya leswaku loko Mukriste a endla xiendlo xa ku dyoha, u na Yesu Kriste loyi a tirhaka tanihi muyimeri kumbe mupfuni eka Tatana wa le matilweni. Xisweswo, 1 Yohane 2:1 a yi kanetani nikantsongo kambe yi hambana ntsena ni ku avanyisiwa ka ‘ku endla xidyoho’ loku kumekaka eka 1 Yohane 3:6-8 na 5:18.e

17. Handle ko kombisa xiendlo lexi hambetaka, nkarhi lowu nga hetisekangiki wa Xigriki wu nga kombisa na yini? Kombisa.

¹⁷ Nkarhi lowu nga hetisekangiki (hi Xigriki) wu nga ha tlhlela wu kombisa xiendlo lexi ringetiweke kambe xi nga hetisisiwanga, hayi xiendlo lexi hambetaka ntsena. Xiya ndlela leyi Vaheveru 11:17 eka King James Version yi hlayekaka ha yona: “Hi ripfumelo Abrahama, loko a ringiwile, u nyikele Isaka: naswona yena loyi a kumeke switshembiso u nyikele n’wana wakwe wa xinuna loyi a nga tswariwa a ri swakwe.” Riendli leri nge “nyikele” ra hambana hi xivumbeko eku humeleleni loku kumbirhi eka Xigriki. Ku humelela ko sungula ku le nkarhini lowu hetisekeke (lowu heleleke), kasi loku ka vumbirhi ku le ka xivumbeko lexi nga hetisekangiki (xa nkarhi lowu hundzeke lowu hambetaka). New World Translation, hi ku xiya minkarhi leyi hambanaka, yi hundzuluxela ndzimana leyi hi ndlela leyi: “Abrahama, loko a ringiwile, a swi fana ni loko a nyikele Isaka, naswona wanuna loyi . . . u ringete ku nyikela n’wana wakwe wa xinuna loyi a nga tswariwa a ri swakwe.” Mongo lowu heleleke wa riendli ro sungula xisweswo wa hetisisiwa, loko nkarhi lowu nga hetisekangiki wa riendli ra vumbirhi wu kombisa leswaku xiendlo a xi kunguhatiwile kumbe ku ringetiwa kambe xi nga hetisisiwi hi ku helela.—Gen. 22:9-14.

18. I yini leswi vangiweke hi nyingiso wa rixaladza eku tirheni ka swiyenge swin’wana swa ririmi? Nyika xikombiso.

¹⁸ Nyingiso wa rixaladza eka ntirho wa swiyenge swin’wana swa ririmi, swo tanihi swivumbeko swa maviti, swi yise eku heriseni ka ku kanetana loku vonakaka ku ri kona. Hi xikombiso, eka Mintirho 9:7, eku hlamuseleni ka ntokoto lowu hlamarisaka wa Sawulo egondzweni ra ku ya eDamaska, ku hundzuluxela ko tala ku vula leswaku lava a fambaka na vona ‘va twe rito’ kambe a va vonanga munhu. Endzhaku, eka Mintirho 22:9, laha Pawulo a hlamuselaka xiendlakalo lexi, ku hundzuluxela loku fanaka ku vula leswaku hambi leswi va voneke ku vonakala, ‘a va twanga rito.’ Hambi swi ri tano, eka nhlamuselo yo sungula, rito ra Xigriki leri vulaka “rito” ri le ka ribumabumeri ra rifuwi, kambe emhakeni ya vumbirhi, ri le ka rhavi ra xikongomelo, ku fana ni le ka Mintirho 9:4. Ha yini ku ri ni ku hambana ko tano ke? Ku hava leswi swi paluxiwaka hi Xinghezi eka ku hundzuluxela loku ku nga laha henhla, kambe Xigriki, hi ku cinca ribumabumeri, ri kombisa nchumu wun’wana lowu hambaneke. Vavanuna va twe “rito” hi ku kongoma kambe a va ri twanga hi ndlela leyi Pawulo a ri tweke ha yona, ku nga ku twa marito ni ku ma twisisa. Xisweswo, New World Translation, loko yi xiya ku tirhisiwa ka rifuwi eka Mintirho 9:7, yi vula leswaku vavanuna lava a va ri na yena “entiyisweni a va twa mpfumawulo wa rito, kambe va nga voni munhu.”

“YOU” YA VUNYINGI YI KOMBISIWILE

19, 20. (a) New World Translation yi endle yini malunghana ni swivumbeko leswi kanganyisaka swo kombetela eka un’wana, naswona ha yini? (b) Kombisa ndlela leyi “you” ya vun’we yi nga hambanisiwaka ni ya vunyingi ha yona.

¹⁹ Swivumbeko swa Xinghezi xa khale swa vun’we bya munhu wa vumbirhi, “thee,” “thou” na “thy” swi hlayisiwile eku hundzuluxeleni kun’wana ka manguva lawa laha ku vulavuriwaka ni Xikwembu. Hambi swi ri tano, eka tindzimi leti Bibele a yi tsariwe ha tona, a ku nga ri na xivumbeko xo hlawuleka xa risivi ra munhu leri a ri tirhisiwa eku vulavuleni ni Xikwembu, kambe xivumbeko lexi fanaka a xi tirhisiwa ku fana ni loko u vulavula ni nakuloni. Kutani New World Translation yi tshike mavekelo lawa sweswi ya kandziyisaka kutani yi tirhisa “you” la tolovelekeke, etimhakeni hinkwato. Leswaku ku hambanisiwa “you” ya vunyingi bya munhu wa vumbirhi ni maendli lama nhlayo ya wona ya vunyingi yi nga twisisekiki hi ku olova hi Xinghezi, marito lawa ma tsariwe hinkwawo hi maletere lamakulu. Hakanyingi swa pfuna eka muhlayi ku tiva loko Tsalwa leri nyikiweke ri kombetela eka “you” tanihi munhu un’we, kumbe eka “YOU” tanihi ntlawa wa vanhu, bandlha.

²⁰ Hi xikombiso, eka Varhoma 11:13 Pawulo u vulavula ni vanhu vo tala a ku: “Sweswi ndzi vulavula na n’wina [“YOU”] vamatiko.” Kambe eka ndzimana 17, (NW) Xigriki xi cinca xi ya eka “you” ya vun’we, naswona ku tirhisiwa ka yona ku yisiwa hi ku kongoma eka munhu un’we. “Hambi swi ri tano, loko man’wana ya marhavi a a ma phatluriwile, wena [“you”] . . . u tlhomiwile . . . ”

NEW WORLD TRANSLATION HI TINDZIMI TIN’WANA

21. (a) Swi kotekise ku yini leswaku vaaki va misava lava engetelekaka va tsakela mimpfuno ya New World Translation? (b) Hi yihi nhlayo leyi heleleke ya tikopi ta New World Translation leti a ti kandziyisiwe hi Sosayiti ya Watch Tower hi 1989?

²¹ Hi 1961 ku tivisiwe leswaku Sosayiti ya Watch Tower a yi ya emahlweni yi hundzuluxela New World Translation hi tindzimi leti engetelekeke ta tsevu leti tirhisiwaka swinene, ku nga Xidachi, Xifurwa, Xijarimani, Xintariyana, Xiputukezi na Xipaniya. Ntirho lowu wa vuhundzuluxeri wu byarhisiwe vahundzuluxeri lava nga ni vutshila ni lava tinyiketeleke, hinkwavo va tirha kun’we eyindlu-nkulu ya Sosayiti ya Watch Tower eBrooklyn, New York. Va tirhe tanihi komiti leyikulu ya matiko hinkwawo leyi tirhaka ehansi ka vukongomisi bya vutshila. A ku ri hi July 1963, eNhlengeletanweni ya Timbhoni ta Yehova ya “Mahungu Lamanene Lama Nga Riki Na Ku Hela” eMilwaukee, Wisconsin, U.S.A., loko swirhangana swa ntirho lowu wa vuhundzuluxeri swi kumeka loko New World Translation of the Christian Greek Scriptures yi humesiwile hi nkarhi lowu fanaka hi tindzimi ta tsevu leti nga laha henhla. Vaaki va misava lava vulavulaka tindzimi tin’wana handle ka Xinghezi se a va ta kota ku sungula ku tsakela mimpfuno ya ku hundzuluxela loku ka manguva lawa. Ku sukela hi nkarhi wolowo, ntirho wo hundzuluxela wu hambetile, lerova hi 1989 New World Translation of the Holy Scriptures yi humelela hi tindzimi ta 11, ku kandziyisiwe tikopi leti tlulaka 56 000 000.f

KU TLANGERIWA KA XITIRHISIWA LEXI NGA NI MATIMBA

22, 23. Ku hundzuluxela loku ka Matsalwa lama huhuteriweke ku pfuna Mukriste hi tindlela tihi leti hlawulekeke?

²² New World Translation hakunene i xitirhisiwa xa matimba xo kombisa leswaku “Matsalwa hinkwawo ma huhuteriwe hi Xikwembu naswona ma pfuna.” Eka tinhla leti hlamuseriweke edyondzweni leyi, hi nga twisisa leswaku ya pakanisa naswona ya tshembeka ni leswaku yi nga nyikela ntsako wa xiviri eka lava va navelaka ku twa Xikwembu xi vulavula ni munhu hi ndlela leyi nyanyulaka hi ririmi ra manguva lawa, leri hanyaka. Ririmi ra New World Translation, ra nyanyula hi tlhelo ra moya, naswona hi ku hatlisa ri twananisa muhlayi ni nhlamuselo ya matimba ya Matsalwa yo sungula lama huhuteriweke. A ha ha faneli ku hlaya tindzimana hi ku phindha-phindha leswaku hi twisisa swiga leswi rharhanganeke. Yi vulavula hi matimba ni ku twisiseka loko u sungula ku yi hlaya.

²³ New World Translation of the Holy Scriptures i vuhundzuluxeri lebyi tshembekaka bya Rito ra Xikwembu, ‘fumu ra moya.’ Hikwalaho, hakunene i tlhari leri humelelaka enyimpini ya moya ya Mukriste, xipfuno eku ‘siveleni ka tidyondzo ni mianakanyo ya mavunwa leyi sirheleriweke swinene leyi pfuxeriwaka ku lwisana ni ku tiva Xikwembu.’ Yi hi pfuna kahle swonghasi ku twarisa swilo leswi pfunaka ni leswi akaka hi ku twisisa loku antswaka, swilo leswi vangamaka leswi yelanaka ni Mfumo wa Xikwembu wa ku lulama—ina, “mintirho leyikulu ya Xikwembu”!—Vaef. 6:17; 2 Vakor. 10:4, 5; Mintirho 2:11.

[Tinhlamuselo ta le hansi]