Ndzima Leyi Boxeriweke Varhandzi Va Rito Ra Xikwembu

Hi 1998 ku boxiwe ndzima leyikulu eka varhandzi hinkwavo va Rito ra Xikwembu. “Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa Bya Matsalwa Yo Kwetsima,” lebyi kandziyisiweke lembe rero, byi endle leswaku nhlayo hinkwayo ya tikopi leti kandziyisiweke yi fika eka 100 wa timiliyoni. Xisweswo yi ve yin’wana ya Tibibele leti hangalasiweke swinene eka lembe-xidzana leri!

XIENDLO lexi hi lexi xiyekaka swinene loko ku xiyiwa leswaku loko bya ha ku humesiwa, vuhundzuluxeri lebyi byi xopaxopiwe swinene. Kambe a byi lo pona ntsena, hikuva byi tlhele byi andza, byi kumeka emakaya ya timiliyoni ta vanhu—ni le timbilwini ta vona—emisaveni hinkwayo! Xana vuhundzuluxeri lebyi byo hlawuleka byi huma kwihi? I mani la byi kongomisaka? Naswona u nga vuyeriwa hi ndlela yihi loko u byi tirhisa?

Ha Yini Ku Laveka Vuhundzuluxeri Lebyintshwa?

Ku tlula malembe ya dzana, Watch Tower Bible and Tract Society, ku nga xitirho xa le nawini lexi yimelaka Timbhoni ta Yehovha, yi hangalase Tibibele. Kambe, ha yini Timbhoni ta Yehovha ti vone xilaveko xo humesa vuhundzuluxeri byin’wana bya Rito ra Xikwembu? Buku leyi nge, So Many Versions?, ya Sakae Kubo na Walter Specht, yi ri: “A ku na vuhundzuluxeri bya Bibele lebyi nga tekiwaka byi ri byo hetelela. Vuhundzuluxeri byi fanele byi fambisana ni ku kula ka nhlayo ya vadyondzi va Bibele ni ku cinca ka ririmi.”

Eka lembe-xidzana leri Xiheveru, Xigriki ni Xiaramu i tindzimi leti twisisiwaka hi vanhu vanyingi—ku nga tindzimi leti Bibele a yi tsariwe ha tona eku sunguleni. Nakambe, matsalwa ya Bibele lama nga ya khale swinene ni lama pakanisaka ku tlula lawa a ma tirhisiwa hi vahundzuluxeri va Bibele va nkarhi lowu hundzeke, ma kumiwile. Xisweswo, Rito ra Xikwembu ri nga hundzuluxeriwa hi ku pakanisa lokukulu namuntlha ku tlula rini na rini! Kutani, Komiti ya Vuhundzuluxeri bya Bibele bya Misava Leyintshwa yi vumbiwile hi xivangelo lexinene leswaku yi ta hundzuluxela Bibele hi tindzimi ta manguva lawa.

Hi 1950 vuhundzuluxeri bya Xinghezi bya Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa Bya Matsalwa Ya Vukreste Ya Xigriki byi kandziyisiwile. Vito leri hi roxe a ri kombisa ku tshika ndlela leyi tolovelekeke ya ku hlamusela Bibele tanihi leyi vumbiweke hi testamente ya “Khale” ni “Leyintshwa.” Eka khume ra malembe lama landzeleke, Matsalwa ya Xiheveru ma humesiwe hi swiyenge. Hi 1961 ku humesiwe Bibele ya Xinghezi leyi heleleke.

I vamani lava hundzuluxeleke Bibele leyi yo hlawuleka? Xihondzo xo Rindza (xa Xinghezi) xa September 15, 1950, xi te: “Vavanuna lava vumbeke komiti ya vuhundzuluxeri va kombise ku navela ka vona . . . ka leswaku mavito ya vona ma nga boxiwi, naswona ngopfu-ngopfu a va lavi leswaku mavito ya vona ma vuriwa loko va ha hanya kumbe endzhaku ka loko va file. Xikongomelo xa vuhundzuluxeri lebyi i ku tlakusa vito ra Xikwembu lexi hanyaka xa ntiyiso.” Vaxopaxopi van’wana va vule leswaku vuhundzuluxeri lebyi byi fanele byi tekiwa tanihi lebyi nga endliwa hi vanhu lava nga riki na ntokoto, kambe a hi hinkwavo lava nga ni langutelo ro tano. Alan S. Duthie wa tsala: “Loko ho tiva leswaku vahundzuluxeri kumbe vakandziyisi va Bibele yo karhi i vamani, xana swa hi pfuna ku vona loko vuhundzuluxeri bya kona byi ri byinene kumbe byi hoxile? E-e. A ku na ndlela yin’wana yo kambisisa xiyimo xa vuhundzuluxeri byin’wana ni byin’wana.”a

Swivumbeko Swo Hlawuleka

Timiliyoni ta vahlayi ti endle tano naswona ti kume leswaku Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa bya hlayeka byi tlhela byi pakanisa hi rixaladza. Vahundzuluxeri va byona a va tirhisa Xiheveru, Xiaramu ni Xigriki xo sungula, va tirhisa matsalwa lamanene lawa a ma ri kona.b Ku tlhele ku tirhisiwa vukheta lebyikulu leswaku ku hundzuluxeriwa matsalwa ya khale hi ku kongoma hilaha swi nga kotekaka hakona, kambe hi ririmi leri nga ta twisisiwa hi ku olova. Hikwalaho, swidyondzi swin’wana swi ndhundhuzele vuhundzuluxeri lebyi hikwalaho ka ku tshembeka ni ku pakanisa ka byona. Hi xikombiso, Andover Newton Quarterly ya January 1963, yi te: “Vuhundzuluxeri bya Testamente Leyintshwa byi kombisa leswaku evandleni leri ku ni swidyondzi leswi kotaka ku langutana hi vutlhari ni swiphiqo swo tala swa vuhundzuluxeri bya Bibele.”

Vahundzuluxeri va sungule ku tirhisa ndlela leyintshwa yo pfuna vanhu leswaku va twisisa Bibele. Tindzimana ta Bibele leti enkarhini lowu hundzeke a ti nga twisisiwi ti sungule ku twisisiwa swinene. Hi xikombiso, ndzimana leyi pfilunganyaka ya Matewu 5:3, leyi nge “va katekile lava nga swisiwana emoyeni” (King James Version), yi hundzuluxeriwe hi ndlela leyi twisisekaka: “Va tsaka lava khathalaka hi xilaveko xa vona xa moya.” Nakambe loko Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa byi hundzuluxela marito-nkulu byi ma veka hi ndlela leyi nga hundzukiki na leyi twananaka. Hi xikombiso, rito ra Xigriki leri nge psy·kheʹ, ri hundzuluxeriwe ri va “moya-xiviri” kun’wana ni kun’wana laha ri humelelaka kona. Hikwalaho, vahlayi va nga swi twisisa hi ku hatlisa leswaku ku hambana ni tidyondzo ta vukhongeri, moya-xiviri a hi nchumu lowu nga fiki!—Matewu 2:20; Marka 3:4; Luka 6:9; 17:33.

Ku Tlherisela Vito Ra Xikwembu

Mhaka yo hlawuleka eka Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa yi katsa ku tlheriseriwa ka vito ra Xikwembu, Yehovha. Eka tikopi ta khale ta Bibele ya Xiheveru, vito ra Xikwembu ri yimeriwa hi switatisi swa mune leswi nga hundzuluxeriwaka hi ku landza mpfumawulo wa swona, swi va YHWH kumbe JHVH. Vito leri ro hlawuleka ri humelela kwalomu ka minkarhi ya 7 000 eka leswi vuriwaka Testamente ya Khale ntsena. (Eksoda 3:15; Pisalema 83:18) Kahle-kahle, Muvumbi wa hina a a lava leswaku vagandzeri va yena va tiva ni ku tirhisa vito rero!

Hambiswiritano, ku chava ka vukholwa-hava ku vangele Vayuda leswaku va tshika ku tirhisa vito ra Xikwembu. Endzhaku ka ku fa ka vaapostola va Yesu, vanhu lava a va kopa Matsalwa ya Xigriki va sungule ku siva vito ra Xikwembu hi marito ya Xigriki lama nge Kyʹri·os (Hosi) kumbe The·osʹ (Xikwembu). Lexi vavisaka, vahundzuluxeri va manguva lawa va hambete ni mukhuva lowu wa ku delela Xikwembu, va susa vito ra Xikwembu eka Tibibele to tala ni ku tlhela va nga boxi leswaku Xikwembu xi ni vito. Hi xikombiso, eka Yohane 17:6 ku ni marito ya Yesu lama nge: “Vito ra wena ndzi ri kombis[ile].” Hambiswiritano, Today’s English Version yi ri: “Ndzi ku endle u tiviwa.”

Swidyondzi swin’wana swi yimelela ku susiwa ka vito ra Xikwembu hi ku vula leswaku mavitanelo ya rona lama kongomeke a ma tiviwi. Hambiswiritano, mavito lama tolovelekeke ya le Bibeleni yo tanihi Yeremiya, Esaya na Yesu ma hundzuluxeriwa hi tindlela leti nga fambisaniki kahle ni ndlela leyi a ma vitaniwa ha yona hi Xiheveru xo sungula. Tanihi leswi xivumbeko xa vito leri nge Yehovha ku nga ndlela leyi twalaka ya ku hundzuluxela vito ra Xikwembu—ni leyi tolovelekeke eka vanhu vo tala—ku lwisana ni ku tirhisiwa ka rona a ku twali.

Komiti ya Vuhundzuluxeri bya Bibele bya Misava Leyintshwa yi teke goza ra xivindzi ro tirhisa vito ra Yehovha eka Matsalwa ya Xiheveru ni ya Xigriki. A yi endla leswi tshameke swi endliwa eka vuhundzuluxeri byo sungula bya varhumiwa lebyi hundzuluxeleriweke vanhu va le Amerika Xikarhi, Pacific Dzonga ni va le Vuxeni. Hambiswiritano, vito ra Xikwembu a ri tirhiseriwi ku bombisa vutivi lebyi va nga na byona. Ku tiva vito ra Xikwembu i swa nkoka leswaku u ta xi tiva leswaku i munhu wa muxaka muni. (Eksoda 34:6, 7) Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa byi khutaze vahlayi va timiliyoni ku tirhisa vito ra xona!

Ku Fikelela Vahlayi Lava Nga Xi Kotiki Xinghezi

Exikarhi ka 1963 na 1989, Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa byi sungule ku kumeka, byi helerile kumbe hi swiyenge swa byona, hi tindzimi ta khume leti engetelekeke. Hambiswiritano, ntirho wo hundzuluxela a wu tika, laha van’wana va heteke 20 wa malembe kumbe ku tlula. Kutani, hi 1989 ku simekiwe Ndzawulo ya Ntirho wa Vuhundzuluxeri eyindlu-nkulu ya misava hinkwayo ya Timbhoni ta Yehovha. Hi ku kongomisiwa hi Komiti yo Tsala ya Huvo leyi Fumaka, ndzawulo leyi yi endle malunghiselelo yo hatlisisa vuhundzuluxeri bya Bibele. Ku sunguriwe endlelo ra ku hundzuluxela leri hlanganiseke ku kambisisa marito ya Bibele hi ku tirhisa thekinoloji ya khompyuta. Xana endlelo leri ri tirha njhani?

Loko Komiti yo Tsala yi kala yi pfumelela ku hundzuluxeriwa ka Bibele yi ya eka ririmi lerintshwa, yi hlawula ntlawa wa Vakreste lava tinyiketeleke leswaku va hundzuluxela. Mintlawa yi kota ku humesa vuhundzuluxeri lebyi twalaka swinene ku tlula loko munhu a tirha a ri yexe. (Ringanisa Swivuriso 11:14.) Hi ntolovelo, xirho xin’wana ni xin’wana xa ntlawa xi ni ntokoto eku hundzuluxeleni ka tibuku ta Sosayiti. Kutani ntlawa lowu wa leteriwa malunghana ni misinya ya milawu ya ku hundzuluxela Bibele swin’we ni ku tirhisa fambiselo ra khompyuta leri endleriweke ntirho lowu ntsena. Khompyuta a yi endli vuhundzuluxeri, kambe yi kota ku nyika ntlawa rungula ra nkoka ni ku wu pfuna ku tsala swiboho swa wona.

Ntirho wo hundzuluxela Bibele wu ni magoza mambirhi. Eka goza ro sungula, vahundzuluxeri va nyikiwa nxaxamelo wa marito ni swiga leswi tirhisiweke eka Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa bya Xinghezi. Marito ya Xinghezi lama yelanaka, yo tanihi “atone,” “atonement,” na “propitiation,” ma vekiwa ndhawu yin’we, ku pfuna vahundzuluxeri leswaku va xiya tinhlamuselo leti tumbeleke. Va tsala marito lama yelanaka na wona hi ririmi ra ka vona. Kambe, minkarhi yin’wana muhundzuluxeri a nga ha nonon’hweriwa hi ku hundzuluxela ndzimana. Fambiselo ra khompyuta ra ku lavisisa ri nyika muhundzuluxeri rungula ra marito ya Xigriki ni ya Xiheveru naswona ri n’wi komba tibuku ta Watch Tower.

Loko ntirho lowu wu tlulela eka goza ra vumbirhi, marito lama hlawuriweke ya ririmi ro karhi ma nghenisiwa hi ku olova eka ndzimana ya Bibele. Leswi swi endla leswaku vuhundzuluxeri byi pakanisa ni ku twanana. Hambiswiritano, marito lama nghenisiwaka hi ku tirhisa endlelo ra ku “lava rito u ri siva hi rin’wana” a ma hlayeki. Ku fanele ku endliwa ntirho lowukulu leswaku ku tsariwa ni ku hlela tindzimana ta Bibele leswaku ti hlayeka kahle.

Endlelo leri ro hundzuluxela ri tikombe ri ri leri humelelaka swinene. Ntlawa wun’wana wu kote ku hundzuluxela Matsalwa hinkwawo ya Xiheveru hi malembe mambirhi ntsena. Ringanisa ntlawa lowu ni ntlawa lowu tirheke ni ririmi leri yelanaka na rona wu nga ri na khompyuta. Wu hete malembe ya 16. Ku ta fikela namuntlha, Matsalwa ya Vukreste ya Xigriki ma kandziyisiwe hi tindzimi ta 18 leti engetelekeke ku sukela hi 1989. Sweswi Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa byi kumeka byi helerile kumbe hi swiyenge swa byona hi tindzimi ta 34. Xisweswo, Timbhoni ta Yehovha to tlula 80 wa tiphesente ti ni Matsalwa ya Vukreste ya Xigriki hi ririmi ra rikwavo.

United Bible Societies yi vika leswaku eka tindzimi ta le misaveni hinkwayo ta 6 500, swiyenge swa Bibele swi kumeka hi tindzimi ta 2 212 ntsena.c Hikwalaho, vahundzuluxeri va kwalomu ka 100 va tikarhatela ku va ni Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa bya Matsalwa ya Xiheveru hi tindzimi ta 11 ni ya Xigriki hi tindzimi ta 8. Ku rhandza ka Xikwembu hi “leswaku vanhu va mixaka hinkwayo va ponisiwa naswona va fikelela vutivi lebyi kongomeke bya ntiyiso.” (1 Timotiya 2:4) A swi kanakanisi leswaku Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa byi ta hambeta byi hetisisa xiphemu lexikulu emhakeni leyi.

Hikwalaho ha tsaka hileswi vuhundzuluxeri lebyi byi fikeleleke ndzima leyikulu ya tikopi ta 100 wa timiliyoni, naswona hi khongelela leswaku timiliyoni tin’wana to tala ti ta humesiwa enkarhini lowu taka. Hi ku khutaza leswaku u tikambisisela yona. U ta tsakela swilo swo tala swo hlawuleka leswi yi swi tameleke: ya hlayeka, yi na swihlokwana eka tluka rin’wana ni rin’wana, yi ni xikombo lexi nga ku pfunaka ku kuma tindzimana leti yelanaka, mimepe leyi nga ni vuxokoxoko ni xita-ndzhaku lexi nyanyulaka. Xa nkoka swinene, u nga hlaya Bibele leyi hi ku tiyiseka leswaku yi hundzisa marito ya Xikwembu hi ririmi ra wena, hi ku kongoma.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 29]

“Vuhundzuluxeri bya Testamente Leyintshwa byi kombisa leswaku evandleni leri ku ni swidyondzi leswi kotaka ku langutana hi vutlhari ni swiphiqo swo tala swa vuhundzuluxeri bya Bibele.”—ANDOVER NEWTON QUARTERLY, JANUARY 1963

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 30]

“Vuhundzuluxeri byi fanele byi fambisana ni ku kula ka nhlayo ya vadyondzi va Bibele ni ku cinca ka ririmi”

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 31]

SWIDYONDZI SWI NDHUNDHUZELA VUHUNDZULUXERI BYA MISAVA LEYINTSHWA

MALUNGHANA ni Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa Bya Matsalwa Ya Vukreste Ya Xigriki, Edgar J. Goodspeed, muhundzuluxeri wa “Testamente Leyintshwa” ya Xigriki eka An American Translation, eka papila ra December 8, 1950 u tsarile a ku: “Ndzi tsakela ntirho wa vanhu va n’wina, ni xikongomelo xa wona xa misava hinkwayo, naswona ndzi tsakisiwa swinene hi vuhundzuluxeri lebyi nga nonon’hwiki, lebyi tshembekaka ni lebyi twisisekaka. Byi veka tidyondzo to tala ta ntikelo erivaleni, hilaha ndzi nga mi nyikaka vumbhoni hakona.”

Xidyondzi xa Xiheveru ni Xigriki, ku nga Alexander Thomson, u tsarile a ku: “Entiyisweni vuhundzuluxeri lebyi byi endliwe hi swidyondzi leswi nga ni vutshila ni leswi tlhariheke, leswi a swi tiyimisele ku humesa mongo wa ntiyiso wa tsalwa ra Xigriki hilaha Xinghezi xi nga kotaka ku wu humesa hakona.”—The Differentiator, April 1952, matluka 52-7.

Profesa Benjamin Kedar, xidyondzi xa Muheveru eIsrayele, xi vule leswi hi 1989: “Eka ndzavisiso wa mina wa ririmi malunghana ni Bibele ya Xiheveru ni vuhundzuluxeri bya kona, hakanyingi ndzi tirhisa nkandziyiso wa Xinghezi lowu tiviwaka tanihi Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa. Hi ku endla tano, ndzi titwa ndzi tiyiseka swinene leswaku vahundzuluxeri lava endleke ntirho lowu va tikarhatile swinene leswaku vuhundzuluxeri lebyi byi va lebyi twisisekaka ni lebyi pakanisaka hilaha swi nga kotekaka hakona.”