Ndzima 27

Ku Kandziyisa Ni Ku Hangalasa Rito Ra Xikwembu Ro Kwetsima

EHANDLE ka muako lowukulu wa fektri eyindlu-nkulu ya tona ya misava hinkwayo, Timbhoni ta Yehovha hi makume ya malembe ti veke mfungho lowu khutazaka un’wana ni un’wana wu ku: “Hlaya Rito Ra Xikwembu, Ku Nga Bibele Yo Kwetsima Siku Na Siku.”

Tona hi toxe i swichudeni swa Rito ra Xikwembu leswi gingiritekaka. Emalembeni lama hundzeke va tirhise vuhundzuluxeri byo tala bya Tibibele va lwela ku kuma mongo wa ntiyiso wa Matsalwa yo sungula lama huhuteriweke. Mbhoni yin’wana ni yin’wana yi khutaziwa ku va ni nongonoko wa yona wa ku hlaya Bibele siku na siku. Ku engetela eku hlayeni ka vona Rito ra Xikwembu, nkarhi na nkarhi va hlaya ni ku bula hi Bibele hi yoxe eminhlanganweni ya vona ya vandlha. Xikongomelo xa vona a hi ku lavisisa tindzimana to seketela mianakanyo ya vona. Va teka Bibele tanihi Rito ra Xikwembu leri huhuteriweke hi xona. Va swi lemuka leswaku ra sola ni ku laya naswona va ringeta hi matimba ku endla mianakanyo ni mahanyelo ya vona ma fambisana ni leswi ri swi vulaka.—2 Tim. 3:16, 17; ringanisa 1 Vatesalonika 2:13.

Hikwalaho ka ku kholwa ka vona leswaku Bibele i Rito ra Xikwembu ro kwetsima ni hi mhaka ya leswi va tivaka mahungu lamanene yo vangama lawa yi ma tameleke, Timbhoni ta Yehovha nakambe i vatwarisi ni vahangalasi va Bibele lava gingiritekaka.

Sosayiti Leyi Kandziyisaka Bibele

Vito, Bibele, ri nghenisiwe ximfumo hi 1896 evitweni ra nhlangano wa le nawini lowu hi nkarhi wolowo a wu tirhisiwa hi Swichudeni swa Bibele entirhweni wa swona wo kandziyisa. Hi nkarhi wolowo Zion’s Watch Tower Tract Society yi vitaniwe ximfumo tanihi Watch Tower Bible and Tract Society.a Sosayiti a yi lo swi pfuketana yi va mukandziyisi ni muhlanganisi wa Tibibele hi nkarhi wolowo, kambe a yi ri ni xandla swinene eku gandlisiweni ka tona, yi hlela xivumbeko xa tona, ni ku pfuneta hi mintirho ya le tlhelo ivi yi kombela tifeme ta bindzu ti gandlisa ni ku ti hlanganisa.

Hambi ku ri emahlweni ka 1896, Sosayiti yi pfune ngopfu eku hangalaseni ka Bibele. Ku nga ri hi ku bindzula kambe leswaku yi pfuna vahlayi va yona, yi yise nyingiso eka vuhundzuluxeri byin’wana bya Bibele lebyi a byi kumeka, yi byi xava hi xitalo leswaku yi kuma minxavo ya le hansi kutani yi byi fambisa hi nxavo lowu nkarhi wun’wana a wu ri 35 wa tiphesente ntsena ta nxavo lowu tolovelekeke. Yin’wana ya tona a ku ri minkandziyiso yo hlayanyana ya King James Version leyi a yi rhwaleka ni ku tirhiseka hi ku olova, swin’we ni ti-‘Teachers’ Bible’ letikulu (ku nga King James Version leyi a yi ri ni mimpfuno yo fana ni khonkodensi, mimepe ni tinhlamuselo ta le makumu ka tluka), The Emphatic Diaglott leyi nga ni nhlamuselo ya rito hi rito ku suka eka Xigriki ku ya eka Xinghezi, vuhundzuluxeri bya Leeser lebyi nga ni ndzimana ya Xinghezi ekusuhi ni ya Xiheveru, Vuhundzuluxeri bya Murdock ku suka eka Xisiriya xa khale, The Newberry Bible leyi nga ni tinhlamuselo ta le makumu ka tluka leti a ti yisa nyingiso eka swiendlakalo swa vito ra Xikwembu eka ririmi ro sungula swin’we ni vuxokoxoko byin’wana bya nkoka lebyi kombisiweke endzimaneni ya Xiheveru ni Xigriki, New Testament ya Tischendorf leyi nga ni tinhlamuselo ta le hansi ta ku hambana ka mahlayekelo eka matsalwa manharhu lama heleleke ya Bibele ya khale ya Xigriki (Sinaitic, Vatican na Alexandrine), Bibele ya Variorum leyi nga ni tinhlamuselo ta le hansi leti kombaka mahlayekelo yo hambana ya matsalwa ya khale, yi tlhela yi komba ni vuhundzuluxeri byo hambana-hambana bya swiyenge swa ndzimana, bya vadyondzi lavakulu ni vuhudzuluxeri lebyi kongomeke bya Young. Sosayiti yi tlhele yi kuma swipfuneto swo tanihi Cruden’s Concordance ni Analytical Concordance ya Young leyi nga ni tinhlamuselo ta marito yo sungula ya Xiheveru ni Xigriki. Emalembeni lama landzeleke, exirhendzevutanini hinkwaxo xa misava Timbhoni ta Yehovha a ti hamba ti kuma magidi yo tala ya Tibibele eka mavandla man’wana ya Bibele, hi tindzimi tihi na tihi leti a ti kumeka kutani va ti hangalasa.

Eku sunguleni ka 1890, hi ku ya hi vumbhoni lebyi a byi ri kona, Sosayiti yi hlele vugandlisi byo hlawuleka, lebyi nga ni vito ra yona, bya Nkandziyiso wa Vumbirhi wa The New Testament Newly Translated and Critically Emphasised, leyi lunghiseleriweke hi muhundzuluxeri wa Bibele wa le Britain, Joseph B. Rotherham. Hikwalaho ka yini ku hlawuriwa vuhundzuluxeri lebyi? Hikwalaho ka ku kongoma ka byona ni ku ringeta ka byona ku tirhisa ndzavisiso leswaku byi nyikela ndzimana hi laha ya Xigriki yi nga ha kona ni hikwalaho ka leswi muhlayi a pfuniwaka hi tindlela leti muhundzuluxeri a ti tirhiseke, leswaku a kota ku tiva marito ni tinhlamuselo leti kandziyisiweke endzimaneni ya Xigriki.

Hi 1902 Sosayiti ya Watch Tower yi lunghiselele leswaku ku endliwa vugandlisi byo hlawuleka bya Nkandziyiso wa Bibele wa Holman Linear Parallel. A wu ri ni ndhawu leyikulu leyi saleke emakun’wini ka tluka leyi eka yona a ku ri ni tinhlamuselo leti kombetelaka eka tibuku ta Watch Tower, laha tindzimana to hambana-hambana a ti hlamuseriwa ka tona, ni xikombo lexi xaxametaka tinhloko-mhaka swin’we ni Matsalwa lama kombisiweke ni tinhlamuselo leti pfunaka etibukwini ta Sosayiti. Bibele leyi a yi ri ni matsalelo ya vuhundzuluxeri byimbirhi—nhlamuselo ya King James ehenhla kutani ku va ni ya Revised Version loko ku ri ni ku hambana. Nakambe a yi ri ni khonkodensi leyikulu, leyi a yi nyika loyi a yi tirhisaka, tinhlamuselo to hambana-hambana ta marito ya ririmi ro sungula.

Hi lembe rero, Sosayiti ya Watch Tower yi ve ni tipuleti to kandziyisa The Emphatic Diaglott, leyi katsaka ndzimana ya Xigriki ya J. J. Griesbach ya Matsalwa ya Vukreste ya Xigriki (nkandziyiso wa 1796-1806) swin’we ni vuhundzuluxeri bya Xinghezi. Etlhelweni ka yona a ku ri na vuhundzuluxeri bya Benjamin Wilson la velekiweke eBritain, loyi a nga ya a ya tshama eGeneva, Illinois, U.S.A. Tipuleti toleto ni mfanelo ya ku yi humesa swi hakeleriwile kutani swi nyikiwa Sosayiti tanihi nyiko. Endzhaku ka loko tikopi leti a ti ri kona se ti herile Sosayiti yi endle malunghiselelo ya ku humesa tin’wana, kutani tona ti kumeke hi 1903.

Endzhaku ka mune wa malembe, hi 1907, ku humesiwe Nkandziyiso wa Swichudeni swa Bibele wa King James Version. Wu hlanganisiwe ni “Berean Bible Teachers’ Manual” tanihi xita-ndzhaku. A wu katsa ni tinhlamuselo to kongoma ta tindzimana eswiphen’wini hinkwaswo swa Bibele, swin’we ni tinhlamuselo ta tibuku ta Watch Tower leti nga ni rungula leri engetelekeke. Nkandziyiso lowu nga ni xita-ndzhaku lexi kurisiweke wu humesiwe endzhaku ka lembe.

Tibibele leti a ti odiwa eka vagandlisi ni vahlanganisi hi tinhlayo ta le xikarhi ka 5 000 na 10 000 nkarhi wun’we, leswaku nxavo wu va ehansi. Sosayiti a yi lava leswaku vanhu hinkwavo loko swi koteka, va va ni vuhundzuluxeri byo hambana-hambana bya Bibele ni switirho leswi yelanaka swo endla ndzavisiso.

Kutani hi 1926 Sosayiti ya Watch Tower yi teke goza lerikulu hi ku nghenela ntirho wa ku kandziyisa Bibele.

Ku Kandziyisa Bibele eMichinini Ya Hina

Endzhaku ka malembe ya 36 loko Watch Tower Bible and Tract Society yi sungule ku humesa Tibibele yi kandziyise ni ku hlanganisa Bibele efektri ya yona. Yo sungula leyi humesiweke hi ndlela yoleyo a ku ri leyi nge, The Emphatic Diaglott, leyi tipuleti ta yona a ti ri ta Sosayiti ku ringana malembe ya 24. Hi December 1926, Bibele leyi yi kandziyisiwe emuchinini lowu andlalekeke eka fektri ya Sosayiti eConcord Street, le Brooklyn. Ku ta fika sweswi, se ku humesiwe 427 924 wa tona.

Endzhaku ka malembe ya khume-tsevu, exikarhi ka Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, Sosayiti yi sungule ku kandziyisa Bibele hinkwayo. Hikwalaho, tipuleti ta King James Version leyi nga ni tinhlamuselo ta le makun’wini ka tluka ti xaviwe hi 1942 eka Khampani ya A. J. Holman, ya le Philadelphia, ePennsylvania. Vuhundzuluxeri lebyi bya Bibele hinkwayo bya Xinghezi lebyi humesiweke, a byi nga suki eka Vulgate ya Xilatin, kambe a byi hundzuluxeriwe hi vadyondzi lava kotaka ku fananisa vuhundzuluxeri bya le mahlweninyana ni Xiheveru, Xiaramaic ni Xigriki xo sungula. Ku engeteriwe khonkodensi leyi hleriweke hi vukheta, leyi lunghiseleriweke hi malandza ya Yehovha lama tlulaka 150. Kahle-kahle yona a yi endleriwe ku pfuna Timbhoni ta Yehovha ku kuma tindzimana leti ti ti lavaka hi ku hatlisa loko ti ri evutirhelini bya nsimu, xisweswo ti tirhisa Bibele hi laha ku humelelaka tanihi ‘tlharhi ra moya,’ ra ku tsema ni ku paluxa vunwa bya vukhongeri. (Ef. 6:17) Leswaku Bibele yi ta kumeka eka vanhu hinkwavo hi nxavo wa le hansi, yi kandziyisiwe eka muchini wa web rotary—ku nga nchumu lowu vakandziyisi van’wana va Bibele va nga wu ringetangiki. Ku ta fika eka 1992, ntsengo wa 1 858 368 wa Tibibele leti a wu humesiwile.

Ku navela ka Timbhoni ta Yehovha a ku nga ri ku endla leswaku vanhu va va ni tikopi ta Bibele ntsena. Timbhoni a ti lava ku pfuna vanhu leswaku va tiva vito ni xikongomelo xa mutsari wa yona wa le henhla, Yehovha Xikwembu. A ku ri ni vuhundzuluxeri bya Xinghezi—American Standard Version ya 1901—lebyi a byi tirhisa vito ra Xikwembu etindhawini to tlula 6 870 lomu a ri humelela kona eka tibuku leti vahundzuluxeri a va tirhisa tona. Hi 1944, endzhaku ko burisana tin’hweti to talanyana, Sosayiti ya Watch Tower yi kume mfanelo ya ku endla sete ya tipuleti-nkulu ta Bibele leyi, eka tipuleti leti endliwaka hi khampani ya Thomas Nelson and Sons, ya le New York. Emalembeni ya 48 lama landzeleke, ku humesiwe tikopi ta 1 039 482.

Steven Byington, wa le Ballard Vale, Massachusetts, U.S.A., na yena u endle vuhundzuluxeri bya Bibele bya Xinghezi xa manguva lawa lebyi vekeke vito ra Xikwembu endhawini ya rona. Sosayiti ya Watch Tower yi kume matsalwa yakwe lama nga siki kandziyisiwaka hi 1951 kutani yi kuma mfanelo yo ma humesa hi 1961. Vuhundzuluxeri byebyo hinkwabyo byi kandziyisiwe hi 1972. Ku ta fika eka 1992, ku humesiwe 262 573 wa tona.

Hambi swi ri tano, hi nkarhi lowu fanaka ntirho wun’wana a wu endliwa.

Ku Humesiwa Ka New World Translation

Eku sunguleni ka October 1946, Nathan H. Knorr, loyi hi nkarhi wolowo a ri muungameri wa Sosayiti ya Watch Tower, u te ni miehleketo ya leswaku Sosayiti yi humesa vuhundzuluxeri bya yona bya Matsalwa ya Vukreste ya Xigriki. Ntirho lowu wa vuhundzuluxeri wu sungule hi December 2, 1947. Buku hinkwayo yi kambisisiwe hi vukheta hi komiti hinkwayo yo hundzuluxela, lava hinkwavo a ku ri Vakreste lava totiweke hi moya. Kutani, hi September 3, 1949, Makwerhu Knorr u hlanganise huvo ya vakongomisi ya vandla ra Sosayiti ra le New York ni ra le Pennsylvania. U va tivise leswaku New World Bible Translation Committee yi hete ntirho wa vuhundzuluxeri bya ririmi ra manguva lawa ra Matsalwa ya Vukreste ya Xigriki naswona yi yi tise eka Sosayiti leswaku yi ta kandziyisiwa.b Lebyi a ku ri vuhundzuluxeri lebyi humaka eka Xigriki xo sungula.

Xana a ku ri ni xilaveko xa vuhundzuluxeri byin’wana? Hi nkarhi wolowo, Bibele leyi heleleke a yi humesiwile hi tindzimi ta 190, naswona xiphemu xa yona a xi hundzuluxeriwe hi tindzimi ni swindzin’wana swin’wana swa 928. Eka minkarhi yo hambana-hambana Timbhoni ta Yehovha ti tirhise vuhundzuluxeri byin’wana lebyi nga kona. Kambe mhaka hi leswaku byo tala byi endliwe hi vafundhisi ni varhumiwa va mimpambukwa ya vukhongeri ya Vujagana, naswona hi tindlela to karhi vuhundzuluxeri bya vona a byi hlohloteriwa hi tifilosofi ta vuhedeni ni mikhuva leyi nga riki ya matsalwa, leyi mafambiselo ya vukhongeri bya vona a ma yi tirhisa ni khale, kun’we ni nkucetelo wa vuxopaxopi lebyikulu. Ku tlula kwalaho, matsalwa ya khale ni lama tshembekaka ya Bibele a ma ya ma kumeka. Ririmi ra Xigriki ra lembe xidzana ro sungula a ri ya ri twisiseka kahle hikwalaho ka swikumiwa swa vayimburi. Nakambe, ririmi leri vahundzuluxeri va yisaka eka rona ra cinca-cinca hi ku famba ka malembe.

Timbhoni ta Yehovha a ti lava vuhundzuluxeri lebyi kambisisiweke hi vadyondzi va manguva lawa, lebyi nga riki na tona tidyondzo ni mikhuva ya Vujagana, vuhundzuluxeri lebyi kongomeke lebyi byi boxaka leswi nga ematsalweni yo sungula hi ku tshembeka, leswaku byi kota ku kurisa vutivi bya ntiyiso wa Xikwembu, vuhundzuluxeri lebyi nga ta twisiseka eka vahlayi va namuntlha. New World Translation of the Christian Greek Scriptures, leyi humesiweke hi 1950, yi fikelele xilaveko xexo—eka xiyenge xexo ntsena xa Bibele. Loko Timbhoni ta Yehovha ti sungula ku yi tirhisa, to tala ti nyanyukile hi mhaka ya ririmi ra yona ra namuntlha leri olovaka ku ri hlaya ni hikwalaho ka leswi a ti wu twisisa kahle mongo wa Rito ra Xikwembu leri huhuteriweke.

Yinhla yin’wana leyi xiyekaka ya vuhundzuluxeri lebyi i ku tlherisela ka byona vito ra Xikwembu hi xoxe, Yehovha, ri humelela minkarhi ya 237 eMatsalweni ya Vukreste ya Xigriki. Lebyi a hi byona vuhundzuluxeri byo sungula ku tlherisela vito leri.c Kambe swi nga endleka ku ri byona byo sungula ku ri tlherisela hi laha ku fanelaka etindzimaneni to sukela ka Matewu ku ya ka Nhlavutelo. Nhlamuselo yo leha ya mhaka leyi, eka rito ro rhanga, yi nyikela swivangelo leswi twalaka swa leswi endliweke.

Endzhaku ka sweswo, Matsalwa ya Xiheveru ma hundzuluxeriwe hi Xinghezi, kutani ma humesiwa hi ku hatlisa, hi tivholumo ta ntlhanu to hambana, ku sukela hi 1953. Hi laha swi endliweke ha kona eka Matsalwa ya Vukreste ya Xigriki, ku tirhisiwe vukheta lebyikulu leswaku ku hundziseriwa hi ku kongoma leswi swi nga ematsalweni ya ririmi ro sungula. Ku nyikeriwe nyingiso wo hlawuleka leswaku mahundzuluxelelo ma twanana, ku boxiwa xiendlo kumbe xiyimo lexi kombisiwaka hi maendli hi ku pakanisa, ni ku tirhisa ririmi ro olova leri twisisekaka hi ku olova eka vahlayi va namuntlha. Kun’wana ni kun’wana laha ku humelelaka Tetragrammaton endzimaneni ya Xiheveru, a yi hlamuseriwa hi mfanelo tanihi vito ra Xikwembu, ematshan’wini yo ri siva hi rito rin’wana, hi laha vuhundzuluxeri byo tala byi endlaka ha kona. Swihloko swa xita-ndzhaku ni tinhlamuselo ta le hansi eka tivholumo leti swi endle leswaku swichudeni leswi nga ni vukheta swi kamba swivangelo swa tinhlamuselo leti tirhisiweke.

Hi March 13, 1960, New World Bible Translation Committee yi hete ku hlaya ka yona ko hetelela ka ndzimana ya xiyenge xa Bibele lexi a xi ta va vholumo ya vuntlhanu. Hi nkarhi wolowo se a ku ri malembe ya 12, tin’hweti tinharhu ni masiku ya 11, ku sukela loko vuhundzuluxeri bya Matsalwa ya Vukreste ya Xigriki byi sungurile. Endzhaku ka tin’hweti ti nga ri tingani, vholumo yo hetelela ya Matsalwa ya Xiheveru, leyi gandlisiweke, yi humesiwile leswaku yi hangalasiwa.

Ematshan’wini yo hangalaka endzhaku ka loko ntirho lowu wu herile, komiti yo hundzuluxela yi hambete yi tirha. Ku endliwe nkambisiso lowukulu wa vuhundzuluxeri hinkwabyo. Kutani, New World Translation of the Holy Scriptures leyi heleleke, nkandziyiso lowu endliweke vholumo yin’we, yi humesiwe hi Sosayiti ya Watch Tower hi 1961. A yi fambisiwa hi dolara yin’we ntsena (ya U.S.) leswaku un’wana ni un’wana, ku nga khathariseki xiyimo xakwe hi tlhelo ra timali, a ta kota ku kuma kopi ya Rito ra Xikwembu.

Endzhaku ka malembe mambirhi, ku humesiwe nkandziyiso wo hlawuleka wa swichudeni. A wu hlanganisa tivholumo to sungula hinkwato, leti nga pfuxetiwangiki, ti va buku yin’we leyi nga ni tinhlamuselo ta le hansi ta magidi-gidi ta nkoka ku katsa ni rito ro rhanga ni tinhlamuselo ta xita-ndzhaku. Nakambe a yi ri ni tinhlamuselo ta nkoka leti a ti yisa vahlayi eka marito, mianakanyo kumbe swiendlo leswi yelanaka, rungula ra vutomi bya munhu, vuxokoxoko bya ntivo-mbango, ku hetiseka ka vuprofeta, ni ku tshaha loku kongomeke loku humaka eka swiyenge swin’wana swa Bibele.

Ku sukela loko ku humesiwe nkandziyiso wa vholumo yin’we ya 1961, ku humesiwe tin’wana ta mune leti pfuxetiweke. Ya le ndzhakunyana yi hume hi 1984, loko ku humesiwe nkandziyiso lowukulu lowu nga ni xita-ndzhaku xo leha, tinhlamuselo ta le matlhelweni ta 125 000, tinhlamuselo ta le hansi ta 11 400 leti pfunaka, ni khonkodensi. Swivumbeko swa nkandziyiso lowu swi pfuna swichudeni ku twisisa leswaku ha yini tindzimana to hambana-hambana ti fanele ti hundzuluxeriwa hi ndlela yo karhi leswaku ti kongoma, ni leswaku hi rini laha tindzimana ti nga hundzuluxeriwaka hi tindlela to tala kambe ti va leti pakanisaka. Tinhlamuselo ta tindzimana tin’wana na tona ti va pfuna ku twisisa ku twanana exikarhi ka tibuku to hambana ta Bibele.

Tanihi xiphemu xa matshalatshala lamakulu ya New World Bible Translation Committee ya ku pfuna varhandzi va Rito ra Xikwembu leswaku va tolovelana ni leswi nga endzeni ka Xikoine xo sungula (Xigriki lexi tolovelekeke) xa ndzimana ya Matsalwa ya Vukreste ya Xigriki, komiti yi humese The Kingdom Interlinear Translation of the Greek Scriptures. Yi sungule yi humesiwa hi Sosayiti ya Watch Tower hi 1969 kutani yi pfuxetiwa hi 1985. Yi tamele The New Testament in the Original Greek, hi laha yi tsariweke ha kona hi B. F. Westcott na F. J. A. Hort. Exineneni xa tluka ku ni tindzimana ta New World Translation (ntsariso wa 1984 wa nkandziyiso lowu pfuxetiweke). Kambe exikarhi ka tilayini ta ndzimana ya Xigriki, ku ni vuhundzuluxeri byin’wana, lebyi kongomeke, nhlamuselo ya rito hi rito ya leswi Xigriki xi swi vulaka hi ku ya hi nhlamuselo ya kona ni mavekelo ya rito rin’wana ni rin’wana. Leswi swi endla leswaku hambi ku ri swichudeni leswi nga kotiki ku hlaya Xigriki swi kota ku vona leswi swi nga eka ndzimana ya Xigriki xo sungula.

Xana New World Translation a yi ta pfuna lava kotaka ku hlaya Xinghezi ntsena? Etindhawini to tala varhumiwa va Watch Tower a swi va nonon’hwela ku kuma Tibibele leti eneleke ta ririmi ra ndhawu leswaku va ti fambisela vanhu lava a va lava kopi ya Rito ra Xikwembu. Eka swiphemu swin’wana swa misava a swi tolovelekile leswaku varhumiwa lava, ku va vona vahangalasi lavakulu va Tibibele leti kandziyisiwaka hi mavandla man’wana ya Bibele. Kambe sweswo minkarhi yin’wana a swi nga va tsakisi vatirhi lava a va yimela mavandla wolawo ya Bibele. Naswona, tin’wana ta Tibibele leti a ti nga ri na vuhundzuluxeri lebyinene.

Ku Hundzuluxela Eka Tindzimi Tin’wana

Hi lembe leri New World Translation yi sunguleke ku huma ha rona yi helerile, yi ri vholumo yin’we, hi 1961, ntlawa wa vahundzuluxeri lava nga ni vutshila wu hlengeletanile leswaku wu ta hundzuluxela tindzimana ta Xinghezi ti ya eka tindzimi tin’wana ta tsevu leti tirhisiwaka ngopfu—Xidachi, Xifurwa, Xijarimani, Xintariyana, Xipaniya ni Xiputukezi. Ku hundzuluxela ku suka eka Xinghezi, swin’we ni ku ringanisa Xiheveru ni Xigriki, a ku koteka hikwalaho ka leswi vuhundzuluxeri bya Xinghezi byi kongomeke. Vahundzuluxeri a va tirha tanihi komiti ya misava hinkwayo, va khomisana ni New World Bible Translation Committee, eka yindlu-nkulu ya Sosayiti eBrooklyn, New York. Hi 1963 Matsalwa ya Vukreste ya Xigriki ma kandziyisiwile kutani ma humesiwa hi tindzimi ta tsevu.

Hi 1992 New World Translation of the Holy Scriptures leyi heleleke a yi kumeka hi tindzimi ta 12—Xiczech, Xidachi, Xidanish, Xifurwa, Xijapani, Xijarimani, Xinghezi, Xintariyana, Xipaniya, Xiputukezi, Xislovak ni Xiswedish. Matsalwa ya Vukreste ya Xigriki a ma kumeka hi tindzimi tin’wana timbirhi. Sweswo a swi vula leswaku vuhundzuluxeri lebyi a byi kumeka hi tindzimi ta tinxaka ta vanhu va kwalomu ka 1 400 000 000, kumbe kotara ya vaaki va misava, naswona vo tala a va pfuneka, hi ku hundzuluxela mintshaho ya yona yi ya eka tindzimi tin’wana ta 97 eka Xihondzo xo Rindza. Hambi swi ri tano, lava hlayaka tindzimi leti ta 97 a va hisekela ku kuma New World Translation leyi heleleke hi ririmi ra vona. Ku ta fika eka 1992, a ku endliwa malunghiselelo ya ku humesa vuhundzuluxeri lebyi hi 16 wa tindzimi toleto ni ku heta Matsalwa ya Xiheveru hi tindzimi timbirhi leti a ti ri ni Matsalwa ya Vukreste ya Xigriki ntsena.

Tanihi leswi Tibibele leti a ti humesiwa etifektri ta Sosayiti hi vatirhi vo tirhandzela, a swi koteka ku ti endla ti kumeka hi nxavo wa le hansi. Hi 1972 loko Mbhoni ya le Austria yi humese New World Translation ya Xijarimani, yi yi komba muhlanganisi un’wana wa tibuku, kutani a vutisa leswaku u vona onge yi nga dya mali muni, munhu yoloye u hlamarile loko a twa leswaku munyikelo lowu lavekaka a wu ri n’we-xa-khume xa nxavo lowu a wu boxeke.

Ku na swikombiso swin’wana leswi kombaka matimba ya vuhundzuluxeri lebyi. Le Furwa, Kereke ya Khatoliki, ku hundze malembe xidzana yo tala yi ri karhi yi alela swirho swa kekere ku va ni Bibele. Vuhundzuluxeri bya Khatoliki lebyi a byi kumeka a byi durha, naswona i makaya ma nga ri mangani lawa a ma ri na byona. Ku humesiwe New World Translation of the Christian Greek Scriptures hi Xifurwa hi 1963, yi landziwa hi Bibele leyi heleleke hi 1974. Hi 1992 ntsengo hinkwawo wa tikopi ta 2 437 711 ta New World Translation a wu rhumeriwile hi xikepe wu ya hangalasiwa eFurwa; naswona nhlayo ya Timbhoni ta Yehovha eFurwa yi engeteleke hi tiphesente to tlula 488 hi nkarhi lowu fanaka, ti fikelela ntsengo wa 119 674.

Xiyimo a xi ri tano ni le Italy. Vanhu i khale va aleriwa ku va ni Bibele. Endzhaku ka ku humesiwa ka nkandziyiso wa Xintariyana wa New World Translation ku ta fika eka 1992, a ku hangalasiwe tikopi ta 3 597 220; to tala ta tona a ti ri Bibele leyi heleleke. Vanhu a va lava ku tivonela leswi Rito ra Xikwembu ri swi tameleke. Lexi tsakisaka, hi nkarhi lowu fanaka, nhlayo ya Timbhoni ta Yehovha eItaly yi tlakuke hi ku hatlisa—yi suka eka 7 801 yi ya eka 194 013.

Loko New World Translation of the Christian Greek Scriptures se yi kumeka hi Xiputukezi, a ku ri ni Timbhoni ta 30 118 eBrazil na 1 798 ePortugal. Emalembeni lama landzeleke, ku ta fika eka 1992, tikopi ta 213 438 ta Matsalwa ya Vukreste ya Xigriki ni tikopi ta 4 153 738 ta Bibele leyi heleleke hi Xiputukezi ti rhumeriwe emavandlheni ya le ka matiko lawa. Vuyelo byi ve byihi? EBrazil, ku ve ni vanhu lava tlulaka nhlayo yo sungula yi andzisiwe ka 11 lava va dzunisaka Yehovha, lava gingiritekaka; naswona ePortugal, va tlula nhlayo yo sungula ka 22. Makume ya magidi ya vanhu lava a va nga ri na yona Bibele a va tsakile loko va yi kuma, naswona va tlangele ku va ni Bibele leyi a yi tirhisa marito lawa va ma twisisaka. Loko New World Translation of the Holy Scriptures—With References yi kumeka eBrazil, xihaxa-mahungu xi kombe leswaku a ku ri vuhundzuluxeri lebyi heleleke hakunene (lebyi nga ni tinhlamuselo to tala ta matsalwa man’wana ni tinhlamuselo ta le hansi) ku tlula hinkwabyo lebyi nga kona. Nakambe xi boxe leswaku vugandlisi byo sungula a byi yi tlula ka khume minkandziyiso hinkwayo ya tiko.

Nkandziyiso wa Xipaniya wa New World Translation of the Christian Greek Scriptures na wona wu humesiwile hi 1963, hi 1967 wu landziwa hi Bibele leyi heleleke. Ku humesiwe tikopi ta 527 451 ta Matsalwa ya Vukreste ya Xigriki, kutani endzhaku ka sweswo, ku ta fika eka 1992, a ku ri ni tikopi ta 17 445 782 ta Bibele leyi heleleke ya Xipaniya. Leswi swi engetela ku andza lokukulu ka nhlayo ya vadzunisi va Yehovha ematikweni lama vulavulaka Xipaniya. Xisweswo, ku sukela hi 1963 ku ya ka 1992, ematikweni lama vulavulaka ngopfu Xipaniya lomu Timbhoni ta Yehovha ti tirhaka kona, nhlayo ya tona yi kule yi suka eka 82 106 yi ya ka 942 551. Naswona eUnited States, hi 1992 a ku ri ni Timbhoni ta Yehovha tin’wana ta 130 224 leti vulavulaka Xipaniya.

A ku nga ri ematikweni ya Vujagana ntsena laha New World Translation a yi amukeriwa kona. Elembeni ro sungula ra ku humesiwa ka nkandziyiso wa Xijapani, hofisi ya rhavi eJapani yi amukele tioda ta tikopi to tlula hafu ya miliyoni.

Hi 1992, ku kandziyisiwa New World Translation of the Holy Scriptures leyi heleleke, hi tindzimi ta 12 leti a ti kumeka hi nkarhi wolowo a ku endla tikopi ta 70 105 258. Ku engetela kwalaho, ku kandziyisiwe tikopi ta 8 819 080 ta swiyenge swa vuhundzuluxeri lebyi.

Ku Endla Bibele Yi Kumeka Hi Tindlela To Tala

Ku tirhisa tikhomphyuta emintirhweni ya Sosayiti ya Watch Tower ku sukela hi 1977, ku pfunile eku humeseni ka Bibele, hi laha ku endleke ha kona eka swiyenge swin’wana swa ntirho wo kandziyisa. Ti pfune vahundzuluxeri ku tirha hi ndlela leyi fanaka entirhweni wa vona; naswona ti endle swi koteka leswaku Bibele yi kandziyisiwa hi tindlela to tala.

Endzhaku ka loko marito hinkwawo ya Bibele ma nghenisiwile eka khomphyuta, a swi nga tiki ku tirhisa phototypesetter ya gezi leswaku ku kandziyisiwa marito hi mimpimo ni tinxaka to tala. Xo sungula, hi 1981, ku hume nkandziyiso wa mpimo lowu tolovelekeke hi Xinghezi lowu nga ni khonkodensi ni swiphemu swin’wana leswi pfunaka swa xita-ndzhaku. Lowu a ku ri nkandziyiso wo sungula lowu kandziyisiweke hi Sosayiti ya Watch Tower emuchinini wa web offset. Endzhaku ka loko mimpfuno ya ku cinca-cinca yi endliwile eka tindzimana leti nga eka khomphyuta, nkandziyiso wa mpimo lowukulu wu humesiwile hi Xinghezi hi 1984; a wu katsa swilo swo tala swa nkoka swa nkambiso. Nkandziyiso wa Xinghezi wa mpimo lowu tolovelekeke wa vuhundzuluxeri byebyo wu humesiwe hi lembe rero; ku katsiwa tinhlamuselo ta matsalwa man’wana ni khonkodensi, handle ka tinhlamuselo ta le hansi; naswona xita-ndzhaku xa wona a xi endleriwe vutirheli bya nsimu ematshan’wini ya dyondzo leyi enteke. Kutani, leswaku ku pfuniwa lava a va lava nkandziyiso lowutsongo wa mpimo lowu nga nghenaka exikhwameni, wona wu humesiwile hi Xinghezi hi 1987. Minkandziyiso leyi hinkwayo yi humesiwe hi ku hatlisa ni hi tindzimi tin’wana.

Ku engetela kwalaho, ku anakanyiwe leswaku ku pfuniwa lava va nga ni swilaveko swo hlawuleka. Leswaku ku pfuniwa lava va swi kotaka ku vona kambe va lava maletere lamakulu, hi 1985 ku humesiwe New World Translation ya Xinghezi hi tivholumo letikulu ta mune. Endzhakunyana nkandziyiso lowu fanaka wu kandziyisiwe hi Xijarimani, Xifurwa, Xipaniya ni Xijapani. Emahlweni ka sweswo hi 1983, New World Translation of the Christian Greek Scriptures, ya tivholumo ta mune, yi kumeke hi Braille ya Xinghezi. Ku nga si hela malembe man’wana ya ntlhanu, ku humesiwe New World Translation leyi heleleke hi Braille ya Xinghezi hi 18 wa tivholumo.

Xana vanhu van’wana a va ta pfuneka loko va yingisela matsalwa ya Bibele lama rhekhodiweke? Ina. Kutani Sosayiti ya Watch Tower yi sungule ku endla ni ntirho lowu. Khasete yo sungula a ku ri ya The Good News According to John, hi Xinghezi, leyi humesiweke hi 1978. Hi ku famba ka nkarhi New World Translation hinkwayo hi Xinghezi yi kumekile hi tikhasete ta 75. Leswi swi nga sungula tanihi xintirhwana hi ku hatlisa swi hundzuke ntirho lowukulu. Hi ku hatlisa, yi kumeke ni hi tindzimi tin’wana. Hi 1992, New World Translation, hinkwayo ka yona kumbe xiphemu xa yona, a yi kumeka hi tikhasete hi tindzimi ta 14. Eku sunguleni, marhavi man’wana a ma endla ntirho hi ku tirhisa tikhampani ta bindzu. Ku ta fika eka 1992, hi michini ya yona, Sosayiti ya Watch Tower yi humese tikhasete leti tlulaka 31 000 000.

Mimpfuno ya tikhasete ta Bibele ni ndlela leyi ti tirhisiweke ha yona, swi tlule leswi a swi languteriwile eku sunguleni. Eswiphen’wini hinkwaswo swa misava, vanhu a va tirhisa switlanga-tikhasete. Vo tala lava va nga swi kotiki ku hlaya, va pfuniwa hi ndlela leyi leswaku va vuyeriwa hi ku dyondza Rito ra Xikwembu ro kwetsima. Vavasati va swi kota ku yingisela tikhasete va ri karhi va endla ntirho wa le ndlwini. Vavanuna va ti yingisela loko va famba hi mimovha va ya entirhweni. Vuswikoti byo dyondzisa bya Timbhoni hi ku hambana ka tona byi antswisiwile loko ti hamba ti yingisela Rito ra Xikwembu, ti xiya ni mavitanelo ya mavito ya Bibele ni mukhuva lowu tindzimana ta Matsalwa ti hlayiwaka ha wona.

Hi 1992, minkandziyiso yo hambana-hambana ya New World Translation a yi kandziyisiwa emichinini ya Sosayiti eAmerika N’walungu na Dzonga, Yuropa ni le Vuxeni. Ku humesiwe tivholumo ta 78 924 338 ti hangalasiwa. EBrooklyn ntsena, a ku ri ni michini ya web offset yinharhu ya rivilo lerikulu leyi tirhiseriwaka ngopfu ku kandziyisa Bibele. Loko yi ri hinkwayo, michini leyi yi nga humesa nhlayo ya 7 900 ya Tibibele hi awara, naswona minkarhi yin’wana a swi boha leswaku yi tirhisiwa nkarhi lowu engetelekeke.

Hambi swi ri tano, Timbhoni ta Yehovha a ti nyiki vanhu Bibele leyi yi nga ta tshama exelufini ntsena. Ti tlhela ti nyika un’wana ni un’wana loyi a tsakelaka Bibele—dyondzo ya le kaya ya mahala ya Bibele—ku nga khathariseki leswaku u tekile kopi eka Timbhoni ta Yehovha kumbe a nga tekanga. Kambe, a ko dyondziwa ku nga hetiwi. Swichudeni swin’wana swi hlayisa leswi swi swi dyondzaka, swi va Timbhoni leti khuvuriweke kutani swi hlanganyela eku dyondziseni ka van’wana. Endzhaku ka tin’hweti ti nga ri tingani, loko ku nga ri na nhluvuko lowu vonakaka wo tirhisa leswi dyondziwaka, hakanyingi tidyondzo ta tshikiwa ku yiwa emahlweni ni lava tsakelaka. Hi 1992, Timbhoni ta Yehovha a ti endlela vanhu kumbe vini va miti va 4 278 127 ntirho lowu wa dyondzo ya Bibele ya mahala, hakanyingi vhiki na vhiki.

Xisweswo, Timbhoni ta Yehovha i vakandziyisi ni vahangalasi va Bibele ni vadyondzisi va Rito ro kwetsima ra Xikwembu, ku tlula nhlengeletano yihi na yihi yin’wana.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Bokisi leri nga eka tluka 609]

Vuhundzuluxeri Lebyintshwa

Loko ku humesiwe vholumo yo rhanga ya “New World Translation of the Hebrew Scriptures,” Alexander Thomson mukambisisi wa Bibele ya le Britain, u tsarile: “Vuhundzuluxeri byo sungula bya Matsalwa ya Xiheveru ma ya eririmini ra Xinghezi a byi nyawuli. Xisweswo i ntsako lowukulu ku amukela ku humesiwa ka xiyenge xo sungula xa New World Translation [ya Matsalwa ya Xiheveru], Genesa ku ya ka Rhuti. . . . Ku endliwe matshalatshala lamakulu swinene leswaku vuhundzuluxeri lebyi byi hlayeka kahle. A nga kona loyi a nga vulaka leswaku ya kanakanisa hi vunene ni masungulo ya byona. Marito ya byona a ma sekeriwanga eka vuhundzuluxeri bya nkarhi lowu hundzeke.”—“The Differentiator,” June 1954, tl. 131.

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 610]

“Tsalwa Leri Nga Ni Marito Ya Manguva Lawa”

Eka “The Classical Journal,” Thomas N. Winter wa le Yunivhesiti ya Nebraska u tsale nkatsakanyo wa “The Kingdom Interlinear Translation of the Greek Scriptures” laha a nga te: “Lebyi a hi vuhundzuluxeri lebyi tolovelekeke bya tindzimi to hambana: vutshembeki bya tsalwa bya hlayisiwa, naswona Xinghezi lexi nga ehansi ka rona, i nhlamuselo leyi kongomeke ya rito ra Xigriki. Xisweswo xivumbeko xa buku leyi a hi vuhundzuluxeri nikatsongo. Swi nga fanela loko ho ri vula tsalwa leri nga ni marito ya manguva lawa. Vuhundzuluxeri bya Xinghezi lexi rhelelaka byi humelela eka kholumo yo lala exineneni xa matluka. . . .

“Tsalwa ri sekeriwe eka leriya ra Brooke F. Westcott and Fenton J. A. Hort (1881, repr.), kambe vuhundzuluxeri bya komiti leyi nga tiviwiki byi le nkarhini hi ku helela naswona byi pfumelelana hi ku kongoma.”—Nkandziyiso wa April-May wa 1974, matl. 375-6.

[Xifaniso]

Minkandziyiso ya 1969 ku ya ka 1985

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 611]

Mianakanyo Ya Mudyondzi Wa Muheveru

Malunghana ni “New World Translation,” Profesa Dr. Benjamin Kedar, mudyondzi wa Muheveru eIsrayele, hi 1989 u te: “Eka vulavisisi bya mina bya ririmi malunghana ni Bibele ya Xiheveru ni vuhundzuluxeri, hakanyingi ndzi languta eka nkandziyiso wa Xinghezi lowu vitaniwaka ‘New World Translation.’ Loko ndzi endla leswi, mianakanyo ya mina ya tiyiseka nkarhi na nkarhi leswaku buku leyi yi komba leswaku ku endliwe matshalatshala lamakulu yo fikelela ku twisisa ndzimana hi ku kongoma hi laha swi kotekaka ha kona. Yi kombisa leswaku ririmi ro sungula a ri twisisiwa kahle, yi hlamusela marito yo sungula ma ya eka ririmi ra vumbirhi hi laha ku twisisekaka handle ko huma eka xivumbeko xa Xiheveru. . . . Xivulwa xin’wana ni xin’wana xa ririmi xi nyika mpfumelelo wo hlamusela kumbe wo hundzuluxela hi ndlela yo karhi. Xisweswo mavekelo man’wana ni man’wana swa olova ku kanela ha wona. Kambe eka ‘New World Translation’ a ndzi si tshama ndzi kuma nchumu ni wun’we lowu nghenisiweke kambe wu nga ri xiphemu xa ndzimana.”

[Tigrafu leti nga eka tluka 613]

(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)

Ku Andza Ka Timbhoni Ku Sukela Loko Ku Humesiwe “New World Translation”

Furwa

150 000

100 000

50 000

1963 1970 1980 1992

Italy

150 000

100 000

50 000

1963 1970 1980 1992

Portugal na Brazil

300 000

200 000

100 000

1963 1970 1980 1992

Matiko Lama Vulavulaka Xipaniya

900 000

600 000

300 000

1963 1970 1980 1992

[Swifaniso leswi nga eka tluka 604]

Vuhundzuluxeri Byi Nga Ri Byingani Lebyi A Byi Tirhisiwa Hi Swichudeni Swo Sungula Swa Bibele

Vuhundzuluxeri lebyi kongomeke bya Young

Vuhundzuluxeri bya Leeser (laha Xinghezi xi nga etlhelo ka Xiheveru)

“New Testament” ya Tischendorf (leyi nga ni mahlayelo lama vekiweke hi tindlela to hambana-hambana ya matsalwa ya Xigriki)

Vuhundzuluxeri bya Murdock (ku suka eka Xisiriya)

“The Emphatic Diaglott” (ku suka eka Xigriki ku ya eka Xinghezi)

Bibele ya Variorum (leyi nga ni mahundzuluxelelo yo hambana-hambana ya Xinghezi)

“The Newberry Bible” (leyi nga ni tinhlamuselo ta nkoka etlhelo ka tluka)

[Xifaniso lexi nga eka tluka 605]

Xingheniso eka nkandziyiso wa “New Testament” ya Rotherham leyi kandziyiseriweke Sosayiti ya Watch Tower hi 1890

[Xifaniso lexi nga eka tluka 606]

Nkandziyiso wa Bibele wa Holman Linear Parallel hi laha wu humesiweke ha kona hi lunghiselelo ra Sosayiti ya Watch Tower hi 1902

[Xifaniso lexi nga eka tluka 606]

Nkandziyiso wa Watchtower wa “King James Version,” lowu nga ni khonkodensi leyi endliweke hi ndlela yo hlawuleka (1942)

[Xifaniso lexi nga eka tluka 607]

“American Standard Version,” vuhundzuluxeri lebyi tirhisaka vito ra Xikwembu, Yehovha, minkarhi yo tlula 6 870; nkandziyiso wa Watchtower (1944)

[Xifaniso lexi nga eka tluka 607]

Vuhundzuluxeri bya Byington (1972)

[Xifaniso lexi nga eka tluka 608]

“New World Translation,” yi sungule yi humesiwa hi Xinghezi hi tivholumo ta tsevu, ku sukela hi 1950 ku ya ka 1960; kutani endzhaku yi hlanganisiwa yi va nkandziyiso wo hlawuleka wa swichudeni

Yi humesiwe yi ri vholumo yin’we leyi hlanganeke hi 1961

Nkandziyiso wa maletere lamakulu, ni tinhlamuselo ta dyondzo, wu humesiwe hi 1984

[Xifaniso lexi nga eka tluka 612]

Hi ku famba ka nkarhi “New World Translation” yi kumeke ni hi tindzimi tin’wana

[Xifaniso lexi nga eka tluka 614]

“New World Translation” ya maletere lamakulu ngopfu

. . . ya Braille

. . . eka tikhasete

. . . eka diskete ya khomphyuta