Ndzima 35

Dyondzo Leyi Tivekaka Swinene Leyi Tshameke Yi Nyikeriwa

XIVONO lexi hi lexi tsundzukekaka swinene eka matimu ya Bibele: Yesu u tshame etlhelo ka ntshava, u nyikela Dyondzo yakwe leyi tivekaka eNtshaveni. Ndhawu yi le kusuhi ni Lwandle ra Galeliya, kumbexana ekusuhi na Kaperinawume. Endzhaku ko heta vusiku hinkwabyo a khongela, Yesu u hlawula vadyondzisiwa vakwe va 12 ku va vaapostola. Kutani, xikan’we na hinkwavo ka vona, u rhelela na vona erivaleni leri ra ntshava.

Kutani sweswi, u nga ha ehleketa leswaku Yesu a a ta va a karhele swinene naswona u ta lava ku etlelanyana. Kambe vunyingi lebyikulu byi tile, van’wana va huma eYudiya na Yerusalema, vukule bya tikhilomitara ta 100 ku ya ka 110. Van’wana va huma eribuweni ra lwandle ra Tiri na Sidoni leri nga en’walungwini. Va tele ku ta yingisela Yesu ni ku hanyisiwa emavabyini ya vona. Hambi ku ri vanhu lava karhatiwaka hi mademona, tintsumi leto biha ta Sathana, va kona.

Loko Yesu a rhelela, vanhu lava vabyaka va tshinela leswaku va n’wi khumba, kava loko a va hanyisa hinkwavo. Endzhaku ka sweswo, Yesu u vonaka a khandziya endhawini leyi tlakukeke entshaveni. Kwalaho u tshama ehansi kutani a sungula ku dyondzisa vunyingi lebyi tshameke erivaleni emahlweni ka yena. Kutani anakanya ha swona! Sweswi ku hava hambi ku ri munhu un’we eka vayingiseri hinkwavo loyi a xanisekaka hi vuvabyi lebyikulu!

Vanhu va hisekela ku yingisela mudyondzisi loyi a kotaka ku endla masingita lawa yo hlamarisa. Hambi swi ri tano, Yesu u nyikela dyondzo yakwe ngopfu-ngopfu ku pfuna vadyondzisiwa va yena, lava vonakaka va hlengaletane kusuhi na yena swinene. Kambe leswaku hi pfuneka na hina, ha vambirhi ka vona Matewu na Luka va swi rhekhodile.

Mhaka ya Matewu ya dyondzo yi lehe makhamba ya mune ku tlula ya Luka. Ku tlula kwalaho, swiphemu swa leswi Matewu a swi rhekhodeke Luka u swi humelerisa tanihi leswi vuriweke hi Yesu enkarhini wun’wana evutirhelni byakwe, tanihi loko swi nga xiyiwa hi ku ringanisa Matewu 6:9-13 na Luka 11:1-4, na Matewu 6:25-34 na Luka 12:22-31. Kambe leswi a swi fanelanga swi hlamarisa. Kahle-kahle Yesu u dyondzise swilo leswi fanaka ku tlula kan’we, kutani Luka u hlawule ku tsala tin’wana ta tidyondzo leti hi mavekele lama hambaneke.

Lexi endlaka dyondzo ya Yesu yi va ya nkoka a hi timhaka ta ku enta ka yona ka swa moya ntsena kambe i ku olova ni ku twisiseka loku a andlalaka mintiyiso leyi ha kona. U humesa mintokoto leyi tolovelekeke naswona u tirhisa swilo leswi tolovelekeke eka vanhu, xisweswo a endla leswaku mianakanyo yakwe yi twisiseka hi ku olova eka hinkwavo lava lavaka vutomi lebyi antswaka endleleni ya Xikwembu.

I Vamani Lava Hakunene Va Katekeke?

Un’wana ni un’wana u lava ku kateka. Hi ku tsundzuka leswi Yesu u sungula Dyondzo yakwe eNtshaveni hi ku hlamusela lava hakunene va katekeke. Tanihi laha hi nga anakanyaka ha kona, leswi hi ku hatlisa swi koka nyingiso wa vayingiseri vakwe vo tala. Kutani marito yakwe yo sungula ya fanele ya tikomba ya kanetana eka vo tala.

Hi ku kongomisa tinhlamuselo takwe eka vadyondzisiwa va yena, Yesu wa sungula: “Mi katekile n’wina swisiwana, hikuva Mfumo wa Xikwembu wu le ka n’wina. Mi katekile n’wina mi twaka ndlala sweswi, hikuva mi ta dya mi xurha. Mi katekile n’wina mi rilaka sweswi, hikuva mi ta hlekelela. Mi katekile loko vanhu va mi venga . . . esikwini rolero tsakani mi tsakisisa, hikuva hakelo ya n’wina yi ta va leyikulu etilweni.”

Leyi i mhaka ya Luka ya masungulo ya dyondzo ya Yesu. Kambe hi ku ya hi rhekhodo ya Matewu nakambe Yesu u vula leswaku lavo rhula, lava nga ni tintswalo, lava nga ni timbilu leti tengeke ni lavo rhula va katekile. Lava va katekile, ku vula Yesu, hikuva va ta fuma misava, va ta kombiwa tintswalo, va ta vona Xikwembu, naswona va ta vuriwa vana va Xikwembu.

Hambi swi ri tano, leswi Yesu a swi vulaka hi ku va la katekeke, a hi ku va la tsakeke kumbe ku giya, tanihi loko un’wana a titlangela. Ku kateka ka ntiyiso ku entile, ku na miehleketo yo aneriseka, ku tsaka ni xikongomelo evuton’wini.

Kutani lava hakunene va katekeke, Yesu u komba leswaku, i vanhu lava xiyaka xilaveko xa yena xa moya, va twisiwa ku vava hi xiyimo xa vona xa vudyoho, naswona va lava ku tiva ni ku tirhela Xikwembu. Kutani, hambi loko va vengiwile kumbe ku xaniseriwa ku endla ku rhandza ka Xikwembu, va katekile hikuva va swi tiva leswaku va tsakisa Xikwembu naswona va ta kuma hakelo ya xona hi vutomi lebyi nga heriki.

Hambi swi ri tano, vo tala va vayingiseri va Yesu, tanihi vanhu van’wana namuntlha, va pfumela leswaku ku humelela ni ku tikhorisa hi mintsako hi leswi endlaka munhu a kateka. Yesu u swi tiva hi ndlela yin’wana. Ku komba ku hambana loku nga ta hlamarisa vo tala va vayingiseri vakwe, u ri:

“Kambe mi ni khombo n’wina vafuwi, hikuva mi kumile ku chaveleriwa ka n’wina. Mi ni khombo n’wina mi dyaka mi xurha sweswi, hikuva mi ta twa ndlala. Mi ni khombo n’wina mi hlekaka sweswi, hikuva mi ta rila mi va mi kolola. Mi ni khombo n’wina loko vanhu hinkwavo va mi dzunisa, hikuva vatata wa vona va endlisile sweswo eka vaprofeta va mavunwa.”

Xana Yesu u vula yini? Hikwalaho ka yini ku va na rifuwo, ku landzelela mintsako hi ku hlekelela ni ku tsakela ku dzunisiwa hi vanhu swi tisa khombo? Hi leswi loko munhu a ri ni swilo leswi na ku swi rhandza, kutani ku tirhela Xikwembu, loku ku nga kona ntsena ku tisaka ku kateka ka ntiyiso, ka honisiwa evuton’wini byakwe. Hi nkarhi lowu fanaka, Yesu a a nga vuli leswaku hi ku va xisiwana, ku twa ndlala ni ku rila swi endla munhu a kateka. Hambi swi ri tano, hakanyingi, vanhu vo tano lava nga riki na rifuwo va nga ha amukela tidyondzo ta Yesu, kutani hi mukhuva wolowo va katekisiwile hi ntsako wa ntiyiso.

Nakambe, loko a vulavula ni vadyondzisiwa vakwe, Yesu u ri: “Mi munyu wa misava.” Kavula, a nga vuli leswaku, hi xiviri i munyu. Ku ri na sweswo, munyu i xisivela ku bola. Ndhundhuma leyikulu ya wona a yi tshama ekusuhi ni altari etempeleni ya Yehova, naswona vaprista lava vekiweke kwalaho a va wu tirhisa ku lunga magandzelo.

Vadyondzisiwa va Yesu, i “munyu wa misava” hikuva va na nkucetelo lowu hanyisaka eka vanhu. Hakunene, mahungu lawa va ma vikaka ya ta hlayisa vutomi bya hinkwavo lava va ma amukelaka! Ya ta tisela vutomi bya vanhu vo tano timfanelo leti nga heriki, vutshembeki ni ripfumelo, ya sirheleta ku onhaka kwihi na kwihi ka moya ni ka mahanyelo eka vona.

“Mi ku vonakala ka misava,” Yesu u byela vadyondzisiwa vakwe. Rivoni a ri khubumetiwi hi xirhundzu kambe ri vekiwa ehenhla, kutani Yesu u ri: “Ku vonakala ka n’wina a ku voninge vanhu hi mukhuva wolowo.” Vadyondzisiwa va Yesu va endla leswi hi ku chumayela erivaleni kun’we na hi ku tirha tanihi swikongomiso leswi vonakalaka swa mahanyelo lama twananaka ni milawu ya Bibele.

Mpimanyeto Lowu Tlakukeke Wa Valandzeri Vakwe

Varhangeri va vukhongeri va languta Yesu tanihi mutluri wa Nawu wa Xikwembu naswona sweswinyana va endle xikhiri xa ku n’wi dlaya. Kutani loko Yesu a ya emahlweni ni Dyondzo yakwe ya le Ntshaveni, wa hlamusela a ku: “Mi nga anakanyi leswaku ndzi tile ku ta herisa Nawu hambi va ri Vaprofeta; a ndzi tanga ku ta herisa, ndzi tile ku ta hetisisa.”

Yesu a a ri na xichavo lexikulu xa Nawu wa Xikwembu naswona u khutaze van’wana leswaku na vona va va na xona. Entiyisweni, u ri: “Hikwalaho loyi a nga ta tlula wun’wanyana wa milawu leyintsongo leyi, kutani a dyondzisa vanhu ku endlisa sweswo, u ta vuriwa lontsongo eMfun’weni wa matilo,” leswi vulaka leswaku munhu wo tano a nga ka a nga ngheni eMfun’weni nikan’we.

Ematshan’wini yo honisa Nawu wa Xikwembu, Yesu u sola ni malangutelo lama seketelaka munhu loyi a wu tshovaka. Endzhaku ko xiya leswaku Nawu wu ri, “U nga tshuki u dlaya,” Yesu wa engetela: “Un’wana ni un’wana la hlundzukelaka makwavo, u fanela ku avanyisiwa.”

Tanihi leswi ku hambeta u hlundzukela loyi a hlanganyelaka ku nga mhaka leyikulu, kumbexana leyi yisaka ni le ku dlayeni, Yesu u kombisa ndlela leyi munhu a faneleke ku yi famba leswaku a kuma ku rhula. Wa tsundzuxa: “Hikwalaho, loko u humesa mhamba ya wena altarini, kutani u tsundzuka kwalaho leswaku makwenu u ni mhaka na wena, siya mhamba ya wena kwala altarini, kutani u rhanga u ya rivalelana ni makwenu; hi kona u nga ta ta, u ta humesa mhamba ya wena.”

Loko a yisa mianakanyo eka wa vunkombo wa Milawu ya Khume, Yesu u ya emahlweni a ku: “Mi swi twile leswi nga vuriwa loko va te: ‘U nga tshuki u oswa.’” Hambi swi ri tano, Yesu u sola hambi ku ri langutelo leri tiyeke ehenhleni ka vuoswi. “Un’wana ni un’wana la langutaka wansati hi ku n’wi navela, u n’wi oswile embilwini ya yena.”

Yesu laha a nga vulavuli hi miehleketo leyi hundzaka ya mahanyelo yo biha ntsena kambe hi ‘ku hambeta u languta.’ Ku languta ko tano loku hambetaka ku nga pfuxa ku navela lokukulu, loku, loko nkarhi wu pfumela, ku nga yisaka eku osweni. Xana munhu a nga swi sivela njhani leswi leswaku swi nga endleki? Yesu u komba ndlela leyi mimpimanyeto leyikulu yi nga vaka ya nkoka ha yona, a ku: “Hikwalaho loko tihlo ra wena ra xinene ri ku khunguvanyisa, ri xokole, u ri cukumeta kule na wena. . . . Loko voko ra wena ra xinene ri ku khunguvanyisa, ri tseme, u ri cukumeta kule na wena.”

Vanhu hakanyingi va tsakela ku lahlekeriwa hi xirho xa xiviri lexi nga ni vuvabyi leswaku va hlayisa vutomi bya vona. Kambe hi ku ya hi Yesu, i swa nkoka swinene ku ‘cukumeta’ xin’wana ni xin’wana, hambi ku ri nchumu lowunene ku fana ni tihlo kumbe voko, leswaku ku papalatiwa mianakanyo ya mahanyelo yo biha ni swiendlo. Yesu u hlamusela leswaku, handle ka swona, vanhu vo tano va ta hoxiwa eGehena (ndhundhuma ya thyaka leyi pfurhaka ekusuhi na Yerusalema), leyi faniselaka ndzoviso lowu nga heriki.

Yesu u tlhela a hlamusela ndlela leyi hi nga tirhisanaka ni vanhu lava vangaka ku vaviseka ni ndzhukano. “Mi nga tshuki mi alela loyi a mi endlaka swo biha,” i xitsundzuxo xa yena. “Kambe loko munhu a ku phakata rhama ra xinene, n’wi kangatele ni lerin’wana.” Yesu a nga vuli leswaku munhu a nga fanelanga a sirhelela yena kumbe ndyangu wakwe loko wu hlaseriwa. Ku phakata a ku endleriwi ku vavisa un’wana emirini kambe, ematshan’wini ya sweswo, ka tlhontlha. Kutani ke, leswi Yesu a swi vulaka hi leswaku loko un’wana a ringeta ku pfuxa nyimpi kumbe mphikizano, ku nga ha va ku phakata ka xiviri hi voko leri pfulekeke kumbe ku tlhava hi marito lama rhukanaka, swi nga va swi hoxile ku rihisela.

Endzhaku ko yisa mianakanyo eka nawu wa Xikwembu wo rhandza munhu-kuloni, Yesu u ri: “Kambe mina ndzi ri ka n’wina: Rhandzani valala va n’wina, mi khongelela lava mi xanisaka.” Loko a nyika xivangelo xa matimba xo endla tano, wa engetela: “Leswaku mi hundzuka vana va Tata wa n’wina la nge matilweni, hikuva u tsuvukisa dyambu ra yena ehenhla ka lavo biha ni lavanene.”

Yesu u hetelela xiphemu xa dyondzo yakwe hi ku tshinya a ku: “Na n’wina mi fanele ku hetiseka, hi laha Tata wa n’wina wa le tilweni na yena a hetisekeke.” Yesu a a nga vuli swona leswaku vanhu va nga va lava hetisekeke hi laha ku heleleke. Kambe, hi ku tekelela Xikwembu, va nga kurisa rirhandzu ra vona leswaku ri angarha hambi va ri valala va vona. Mhaka ya Luka leyi fanaka yi rhekhoda marito ya Yesu yi ku: “Mi va ni nsovo kukota leswi Tata wa n’wina na yena a nga ni nsovo.”

Xikhongelo, Ni Ku Tshemba Xikwembu

Loko Yesu a ya emahlweni ni dyondzo yakwe, u sola vukanganyisi bya vanhu lava kombisaka ku chava ka vona Xikwembu ka nomu. “Loko u nyika,” hi ku vula ka yena, “u nga tidzunisi ha swona kukotisa leswi vakanganyisi va swi endlaka.”

“Naswona,” Yesu u hambeta a ku, “loko mi khongela, mi nga kotisi vakanganyisi; hikuva vona va rhandza ku khongela va yimile emasinagogeni ne mahlanganeni ya tindlela, leswaku va voniwa hi vanhu.” Kambe ke, wa lerisa: “Loko u khongela, nghena endlwini ya wena; kutaku loko u pfarile nyangwa, khongela Tata wa wena la nge xihundleni.” Yesu hi byakwe u endle swikhongelo swa le rivaleni, kutani a nga swi soli leswi. Leswi a swi solaka i swikhongelo leswi vuriwaka leswaku swi tsakisa vayingiseri kutani swi koka ku hlamala ka vona.

Yesu u ya emahlweni a tsundzuxa a ku: “Loko mi khongela, mi nga bokoxeli kukota vamatiko.” Yesu a nga vuli swona leswaku ku phindha-phindha hi koxe ku hoxile. Nkarhi wun’wana, yena hi byakwe hi ku phindha-phindha u tirhese “rito leri fanaka” loko a khongela. Kambe leswi a swi solaka i ku vula marito lama nhlokohatiweke ‘hi ku phindha-phindha,’ hi ndlela leyi lava va endlaka nxaxamelo va phindha-phindhaka swikhongelo swa vona ha yona.

Leswaku a pfuna vadyondzisiwa vakwe ku khongela, Yesu u nyika xikhongelo xa xikombiso lexi katsaka swikombelo swa nkombo. Leswi swinharhu swo sungula swi xiyisisa vuhosi bya Xikwembu ni swikongomelo swa xona. I swikombelo swa ku kwesimisiwa ka vito ra Xikwembu, ku ta ka Mfumo wa xona ni leswaku ku rhandza ka xona ku endleka. Leswa mune leswi seleke i swikombelo swa munhu hi xiyexe, hi leswaku, swakudya swa siku na siku, ku rivaleriwa swidyoho, ku ka munhu a nga ringiwi hi leswi tlulaka ku tiyisela kakwe ni ku ka a nga nyiketiwi eka lowo biha.

Loko a ya emahlweni, Yesu u vulavula hi ntlhamu wo kandziyisa swilo leswi vonekaka swi nga fanelanga. Wa khutaza a ku: “Mi nga tihlengeleteli xuma emisaveni, laha tinsumba ni ku kurha swi dyaka kona, ni laha makhamba ya tshovaka kona, ma yiva.” Xuma xo tano a xo va lexi herisekaka ntsena kambe a xi vumbi vuxaka ni Xikwembu.

Kutani ke, Yesu u ri: “Kambe tihlengeleteleni xuma etilweni.” Leswi swi endliwa hi ku rhangisa ntirho wa Xikwembu evuton’wini bya wena. Ku hava loyi a nga tekaka vuxaka lebyi kumisiweke xisweswo ni Xikwembu kumbe hakelo ya byona leyinene. Kutani Yesu wa engetela: “Laha xuma xa wena xi nga kona, hi laha mbilu ya wena yi nga ta va kona na yona.”

Loko a ya emahlweni a vulavula hi ntlhamu wa rifuwo, Yesu u nyika xikombiso: “Rivoni ra miri i tihlo; hikwalaho, loko tihlo ra wena ri hanya, miri wa wena hinkwawo wu ta va eku vonakaleni. Kambe loko tihlo ra wena ri nga lulamanga, miri hinkwawo wa wena wu ta va emunyameni.” Tihlo leri tirhaka khwatsi ri fana ni rivoni leri lumekiweke emirini exivandleni xa munyama. Kambe leswaku ri vona kahle, tihlo ri fanele ku va lerinene, hi leswaku, ri fanele ku languta eka nchumu wun’we. Tihlo leri nga voniki khwatsi ri yisa eku ringanyeteni loku hoxeke ka swilo, eku rhangiseni ka timhaka ta rifuwo emahlweni ka ntirho wa Xikwembu, leswi endlaka leswaku “miri hinkwawo” wu va emunyameni.

Yesu u chaputa mhaka leyi hi xifaniso xa matimba lexi nge: “A ku na munhu loyi a nga kotaka ku tirhela tihosi timbirhi; hikuva u ta venga yin’wana, a rhandza yin’wana, kumbe u ta namarhela yin’wana, a sandza yin’wana. Mi nge koti ku tirhela Xikwembu ni rifuwo ra misava.”

Endzhaku ko nyika xitsundzuxo lexi, Yesu u tiyisekisa vayingiseri vakwe leswaku a va fanelanga ku vilela ehenhleni ka swilaveko swa vona swa nyama loko va rhangisa ntirho wa Xikwembu. U ri: “Langutani tinyanyana leti hahaka empfhukeni: A ti byali, a ti tshoveli, a ti hlengeleti nchumu eswitlatini; kasi Tata wa n’wina wa le tilweni wa ti fihluta.” Kutani wa vutisa a ku: “Xana n’wina a mi ti tluri ngopfu ke?”

Loko a ya emahlweni, Yesu u kombetela eka makhon’wa ya le nhoveni ivi a xiya leswaku “hambi a ri Solomoni evukosini bya yena hinkwabyo, a nga ambalanga tanihi rin’wana ra wona,” u ya emahlweni a ku, “kutani leswi Xikwembu xi ambexaka hi ndlela leyi byanyi bya nhova, . . . xana ngopfu-ngopfu a xi nga mi ambexi, n’wina vanhu va ku pfumela lokuntsongo ke?” Kutani Yesu u dlayelela hi ku: “Mi nga vileri mi ku: ‘Xana hi ta dya yini?’ kumbe: ‘Hi ta nwa yini?’ kumbe: ‘Hi ta ambala yini ke?’ . . . Kutani tata wa n’wina wa le tilweni wa swi tiva leswaku swilo leswi hinkwaswo ma swi pfumala. Rhangani mi tilavela Mfumo wa yena ni ku lulama ka yena, kutani sweswo hinkwaswo mi ta engeteleriwa swona.”

Ndlela Leyi Yaka eVuton’wini

Ndlela leyi yaka evuton’wini hi liya ya ku hanya hi tidyondzo ta Yesu. Kambe leswi a swi olovi ku swi endla. Hi xikombiso, Vafarisi va vonaka va avanyisa van’wana hi tihanyi, naswona hi ku fanana vo tala va va tekelela. Kutani loko Yesu a ya emahlweni ni Dyondzo ya yena eNtshaveni u nyika xitsundzuxo lexi, “Mi nga vaanyisi, leswaku na n’wina mi ta ka mi nga avanyisiwi; hikuva mi ta avanyisiwa hi ku avanyisa loku mi avanyisaka van’wana ha kona.”

Swi ni khombo ku landzela vukhongeri bya Vafarisi lava xopaxopaka ngopfu swihoxo. Hi ku ya hi mhaka ya Luka, Yesu u kombisa khombo leri hi ku: “Xana lowo-fe-mahlo a nga swi kota ku fambisa un’wana la feke mahlo ke? A va nga weli ekheleni hi vumbirhi bya vona xana?”

Ku va la xopaxopaka ngopfu swihoxo swa van’wana, u kurisa swihoxo swa vona ni ku swi paluxa, i nandzu lowukulu. Kutani Yesu wa vutisa: “U nga vurisa ku yini eka makwenu u ku: ‘Ndzi tshike ndzi susa xilavi etihlweni ra wena,’ xana? Kasi vona, ku ni ntsandza etihlweni ra wena! Mukanganyisi! Rhanga u susa ntsandza lowu nge tihlweni ra wena; hi kona u nga ta vona swinene kutani u susa xilavi etihlweni ra makwenu.”

Leswi a swi vuli swona leswaku vadyondzisiwa va Yesu a va fanelanga ku tirhisa vutlhari mayelana ni vanhu van’wana, hikuva u ri: “Mi nga nyiki timbyana swilo leswi hlawulekeke, naswona mi nga hoxi tidayimani ta n’wina emahlweni ka tinguluve.” Mintiyiso leyi humaka eRitweni ra Xikwembu yi hlawulekile. Yi fana ni tidayimani to fanekisela. Kambe loko vanhu van’wana, lava fanaka ni timbyana kumbe tinguluve, va kombisa ku ka va nga tlangeli mintiyiso leyi yo vangama, vadyondzisiwa va Yesu va fanele ku sukela vanhu volavo kutani va lava lava va tsakelaka ngopfu.

Hambi leswi Yesu a vulavuleke hi xikhongelo eku sunguleni eDyondzweni ya yena ya le Ntshaveni, sweswi u kandziyisa xilaveko xo tiyisela eka xona. Wa khutaza a ku: “Kombelani, mi ta nyikiwa.” Leswaku a kombisa ku tiyimisela ka Xikwembu ku hlamula swikhongelo, Yesu wa vutisa: “Xana i mani exikarhi ka n’wina la nga nyikaka n’wana wa yena eribye, loko a kombela vuswa xana? . . . Kutani ke, leswi n’wina vanhu va tihanyi mi tivaka ku nyika vana va n’wina swilo leswinene, xana Tata wa n’wina la nge matilweni, a nga tlurisi ngopfu ku nyika leswinene eka lava kombelaka eka yena xana?”

Ku ya emahlweni Yesu u nyika leswi veke nawu lowu tivekaka ngopfu wa mahanyelo, lowu hi ntolovelo wu vitaniwaka Nawu Nsinya. U ri: “Hikokwalaho hinkwaswo leswi mi lavaka leswaku vanhu va mi endla swona, va endleni swona na n’wina.” Ku hanya hi nawu lowu swi katsa xiendlo lexi kongomeke eka ku endla leswinene eka van’wana, u va khoma hi laha u lavaka leswaku va ku khoma ha kona.

Leswaku ndlela leyi yaka evuton’wini a yi olovi swi hlavuteriwe hi xiletelo xa Yesu lexi nge: “Nghenani hi nyangwa leyo khuma, hikuva nyangwa leyi yisaka eku loveni yi ahlamile, ni ndlela leyi yaka kona, yi anamile, kutani lava nghenaka hi yona va tele. Kasi nyangwa leyi yisaka evutomini yi khumile swinene, ni ndlela leyi yaka kona yi larile, kutani lava yi kumaka a va talanga.”

Khombo ra ku kanganyisiwa i rikulu, kutani Yesu wa tsundzuxa: “Tivoneleni eka vaprofeta va mavunwa lava taka ka n’wina va ambele tanihi tinyimpfu, kasi etimbilwini ta vona, i timhisi leti bvanyengetaka.” Kukotisa leswi mirhi leyinene ni mirhi leyo biha yi voniwaka hi mihandzu ya yona, Yesu u komba leswaku, vaprofeta vo hemba va nga voniwa hi mahanyelo ni tidyondzo ta vona.

Loko a ya emahlweni, Yesu u hlamusela leswaku a hi leswi munhu a swi vulaka leswi n’wi endlaka mudyondzisiwa wa Yena kambe leswi a swi endlaka. Vanhu van’wana va vula leswaku Yesu i Hosi ya vona, kambe loko va nga endli ku rhandza ka Tata wa yena, u ri: “Ndzi ta va byela erivaleni, ndzi ku: A ndzi mi tivanga, ni siku ni rin’we; sukani eka mina, n’wina lava endlaka leswo homboloka!”

Eku heteleleni, Yesu u nyika makumu lawa ya tsundzukekaka edyondzweni ya yena. U ri: “Un’wana ni un’wana la yingisaka marito ya mina lawa, a va a famba ha wona, ú ta fana ni wanuna lowo tlhariha la akeke yindlu ya yena eribyeni, kutani mpfula yi na, maboboma ma ta, timheho ti hunga, swi ba yindlu yoleyo; kambe a yi wanga, hikuva masungulo ya yona a ma ri eribyeni.”

Hi tlhelo rin’wana, Yesu u ri: “Un’wana ni un’wana la yingisaka marito ya mina lawa, kutani a nga fambi ha wona, ú ta fana ni wanuna wa xiphukuphuku, la akeke yindlu ya yena esaveni. Mpfula yi na, maboboma ma ta, timheho ti hunga, swi ba yindlu yoleyo, kutani yi wa, ku wa ka yona ku va lokukulu.”

Loko Yesu a heta dyondzo ya yena, mintshungu yi hlamala hi ku dyondzisa ka yena, hikuva u va dyondzisa tanihi munhu loyi a nga ni vuhosi ku nga ri tanihi varhangeri va vona va vukhongeri. Luka 6:12-23; Matewu 5:1-12; Luka 6:24-26; Matewu 5:13-48; 6:1-34; 26:36-45; 7:1-29; Luka 6:27-49.

▪ Xana dyondzo leyi tsundzukekaka swinene ya Yesu yi nyikeriwa kwihi, i vamani lava va nga kona, naswona ku humelela yini emahlweninyana ka ku yi nyikela kakwe?

▪ Hikwalaho ka yini swi nga hlamarisi leswi Luka a tsalaka tidyondzo tin’wana ta dyondzo hi mavekele man’wana?

▪ I yini lexi endlaka leswaku dyondzo ya Yesu yi va ya nkoka?

▪ I vamani lava hakunene va katekeke, naswona ha yini?

▪ I vamani lava kumaka khombo, naswona ha yini?

▪ Xana vadyondzisiwa va Yesu i “munyu wa misava” ni “ku vonakala ka misava” hi ndlela yihi ke?

▪ Xana Yesu u xi komba njhani xichavo lexikulu xa Nawu wa Xikwembu?

▪ I xitsundzuxo xihi lexi Yesu a xi nyikelaka leswaku a susa swivangelo swa ku dlaya ni vuoswi?

▪ Xana Yesu u vula yini hi ku kangatela rhama rin’wana?

▪ Xana hi nga va lava hetisekeke kukota leswi Xikwembu xi hetisekeke hi ndlela yihi?

▪ I swileriso swihi ehenhleni ka xikhongelo leswi Yesu a swi nyikelaka?

▪ Hikwalaho ka yini rifuwo ra le tilweni ri ri lerikulu, naswona ri kumisisiwa ku yini?

▪ I swifaniso swihi leswi nyikeriwaka ku pfuna munhu leswaku a papalata rifuwo?

▪ Ha yini Yesu a vula leswaku ku hava xilaveko xo vilela?

▪ Xana Yesu u ri yini ehenhleni ka ku avanyisa van’wana; kutani hambi swi ri tano u kombisa njhani leswaku vadyondzisiwa va yena va fanele ku tirhisa vutlhari malunghana ni vanhu?

▪ Ku ya emahlweni Yesu u vula yini malunghana ni xikhongelo, naswona i nawu wihi wa mahanyelo lowu a wu nyikelaka?

▪ Xana Yesu u kombisa njhani leswaku ndlela leyi yaka evuton’wini a a yi nga ta olova ni leswaku ku ni khombo ra ku kanganyisiwa ke?

▪ Yesu u hetelela dyondzo ya yena hi ndlela yihi, naswona i vuyelo byihi lebyi yi vaka na byona?