Vanani Vaendli Va Rito, Hayi Vatwi Ntsena
“A hi hinkwavo lava nge ka mina: ‘Hosi, Hosi’ lava nga ta nghena eMfun’weni wa matilo, kambe ku ta nghena la endlaka ku rhandza ka Tata wa mina la nge matilweni.”—MATEWU 7:21.
1. Xana valandzeri va Yesu va fanele ku hambeta va endla yini?
HAMBETANI mi kombela. Hambetani mi lava. Hambetani mi gongondza. Phikelelani eku khongeleni, ku dyondza ni ku endla leswi Yesu a swi vuleke leswi rhekhodiweke eDyondzweni ya le Ntshaveni. Yesu u byela valandzeri vakwe leswaku hi vona munyu wa misava lava nga ni rungula leri hlayisaka leri lungiweke hi munyu leri va nga fanelangiki ku ri pfumelela ku phyama, ri lahlekeriwa hi nantswo wa rona kumbe matimba ya rona lama londzovotaka. Hi vona rivoningo ra misava, va kombisa ku vonakala loku humaka ka Kriste Yesu na Yehova Xikwembu, ku nga ri hi leswi va swi vulaka ntsena kambe na hi leswi va swi endlaka. Mintirho ya vona leyinene yi vangama swinene tanihi marito ya vona lama voningelaka—naswona yi nga va leyi riyekaka emisaveni leyi toloveleke vukanganyisi bya Vufarisi bya varhangeri va vukhongeri ni va tipolitiki, lava vulavulaka swo tala, va endla swintsongo.—Matewu 5:13-16.
2. I ndzayo yihi leyi Yakobo a yi nyikelaka, kambe i xiyimo xihi lexi olovaka lexi hi xihoxo van’wana va xi amukelaka?
2 Yakobo wa laya a ku: “Mi va vaendli va rito, mi nga vi vatwi ntsena lava tixisaka.” (Yakobo 1:22) Vo tala va tixisa hi dyondzo leyi nge ‘loko u ponisiwile u ta tshama u ponisiwile,’ onge hi loko sweswi va nga khondla mavoko kutani va rindzela hakelo ya le matilweni leyi ehleketiwaka. I dyondzo ya mavunwa ni ntshembo wa hava. Yesu u te: “Loyi a tiyiselaka ku fika makumu, hi yena loyi a nga ta ponisiwa.” (Matewu 24:13) Leswaku u kuma vutomi lebyi nga heriki, u fanele ku va “la tshembekaka ku fikela eku feni.”—Nhlavutelo 2:10; Vaheveru 6:4-6; 10:26, 27.
3. I dyondzo yihi malunghana ni ku avanyisa leyi Yesu endzhaku a yi nyikelaka eka Dyondzo ya le Ntshaveni?
3 Loko Yesu a yisa Dyondzo yakwe ya le Ntshaveni emahlweni, marito lama engetelekeke lawa Vakriste va faneleke ku ma landzelela ma vuriwile. Hi lama man’wana lama langutekaka ma olova, kambe ma avanyisa wun’wana wa mimboyamelo yo nonon’hwa leyi fanelaka ku cukumetiwa: “Mi nga avanyisi, leswaku na n’wina mi ta ka mi nga avanyisiwi; hikuva mi ta avanyisiwa hi ku avanyisa loku mi avanyisaka van’wana ha kona; ni mpimo lowu mi pimelaka van’wana ha wona, mi ta pimeriwa ha wona na n’wina. U langutela yini xilavi lexi nga tihlweni ra makwenu, kambe u nga koti ku vona ntsandza lowu nga tihlweni ra wena, xana? U nga vurisa ku yini eka makwenu, u ku: ‘Ndzi tshike ndzi susa xilavi etihlweni ra wena,’ xana? Kasi vona, ku ni ntsandza etihlweni ra wena! Mukanganyisi! Rhanga u susa ntsandza lowu nga tihlweni ra wena; hi kona u nga ta vona swinene kutani u susa xilavi etihlweni ra makwenu.”—Matewu 7:1-5.
4. I xiletelo xihi xin’wana lexi mhaka ya Luka yi xi nyikaka, naswona xana ku tirha ka xona ku va ni vuyelo byihi?
4 Emhakeni ya Luka ya Dyondzo ya le Ntshaveni, Yesu u byele vayingiseri vakwe leswaku va nga lavi ku kuma swihoxo eka van’wana. Ku ri na sweswo, a va ‘hambete va rivalelana,’ hi leswaku, va rivalela swihoxo swa vamakwavo. Leswi a swi ta endla van’wana leswaku va hlamula hi vunene, hi laha Yesu a vuleke ha kona a ku: “Nyikani, mi ta nyikiwa; endzeni ka nkhancu lowu mi wu hakarhaka exifuveni, ku ta cheriwa mpimo lowu tivikanaka, lowu gandliweke, lowu hlunguhliweke, lowu khapaka; hikuva mpimo lowu mi pimelaka van’wana ha wona, mi ta pimeriwa ha wona na n’wina.”—Luka 6:37, 38.
5. Ha yini swi olova ngopfu ku vona swilavi eka van’wana ku tlula leswi swi nga eka hina?
5 Hi nkarhi wa lembe xidzana ro sungula C.E., hikwalaho ka mikhuva ya nomu, hi ntolovelo Vafarisi a va tala ku avanyisa van’wana hi tihanyi. Wihi na wihi wa vayingiseri va Yesu loyi a a ri ni mukhuva wo endla sweswo, a a fanele ku wu tshika. Swa olova swinene ku vona swilavi ematihlweni ya van’wana ku tlula mintsandza leyi nga eka ya hina vini—naswona swi tiyisekisa swinene ku tianakanya ka hina! Hi laha munhu un’wana a vuleke ha kona, “Ndzi rhandza ku kombisa swihoxo swa van’wana hikuva swi ndzi endla ndzi titwa ndzi tsakile swinene!” Mukhuva wo sola van’wana wu nga hi endla hi titwa hi ri ni vunene lebyi langutekaka byi riha swihoxo swa hina vini leswi hi lavaka ku swi fihla. Kambe loko ndzayo yi laveka, yi fanele ku nyikeriwa hi moya wa rirhandzu. Loyi a nyikelaka ndzayo u fanele ku xalamukela swihoxo swa yena n’wini.—Vagalatiya 6:1.
U Nga Si Avanyisa, Ringeta Ku Twisisa
6. Hi le ka swisekelo swihi laha ku avanyisa ka hina ku faneleke ku endliwa eka swona loko swi laveka, naswona i mpfuno wihi lowu hi faneleke ku wu lava leswaku hi nga vi lava xopaxopaka ngopfu?
6 Yesu a a nga telanga ku ta avanyisa misava kambe ku yi ponisa. Ku avanyisa kwihi na kwihi loku a ku endleke, a ku nga ri ka yena kambe a ku sekeriwe emaritweni lawa Xikwembu xi n’wi nyikeke wona ku ma vula. (Yohane 12:47-50) Ku avanyisa kun’wana ni kun’wana loku hi ku endlaka ku fanele nakambe ku pfumelelana ni Rito ra Yehova. Hi fanele ku yimisa mboyamelo wa vumunhu ku va lowu avanyisaka. Ku endla leswi, hi fanele hi khongelela mpfuno wa Yehova hi ku phikelela: “Kombelani, mi ta nyikiwa; lavani, mi ta swi kuma; gongondzani, mi ta pfuleriwa, hikuva un’wana ni un’wana la kombelaka, wa nyikiwa; la lavaka wa swi kuma; ku ta pfuleriwa la gongondzaka.” (Matewu 7:7, 8) Hambi ku ri Yesu u te: “Ndzi nga ka ndzi nga tisunguleli ndzi endla xilo hi ndzexe; ndzi avanyisa hilaha ndzi byeriwaka hakona; hikokwalaho, ku avanyisa ka mina ku lulamile, hikuva a ndzi lavi ku endla ku rhandza ka mina, kambe ku rhandza ka Loyi a ndzi rhumeke.”—Yohane 5:30.
7. Xana hi wihi mukhuva lowu hi faneleke ku wu hlakulela lowu nga ta hi pfuna ku tirhisa Nawu-nsinya?
7 Hi fanele ku hlakulela mukhuva, ku nga ri wa ku avanyisa vanhu, kambe wa ku ringeta ku va twisisa hi ku tiveka endhawini ya vona—a hi nchumu wo olova ku wu endla kambe i nchumu lowu fanelaka loko hi ta fambisana ni Nawu-nsinya, lowu Yesu endzhaku a wu twariseke: “Hikokwalaho hinkwaswo leswi mi lavaka leswaku vanhu va mi endla swona, va endleni swona na n’wina, hikuva hi swona leswi dyondzisiwaka hi Nawu ni Vaprofeta.” (Matewu 7:12) Kutani valandzeri va Yesu va fanele ku twisisa ni ku vona xiyimo xa mianakanyo, ni xa mintlhaveko xa moya xa van’wana. Va fanele ku vona ni ku twisisa swilaveko swa van’wana kutani va va ni ku tsakela ka munhu hi xiyexe eku va pfuneni. (Vafilipiya 2:2-4) Malembe endzhaku Pawulo u tsarile: “Hikuva Nawu hinkwawo wu katsakanyiwa hi ku lerisa loku nge: ‘Rhandza munhu-kuloni kukota loko u tirhandza.’”—Vagalatiya 5:14.
8. I tindlela tihi timbirhi leti Yesu a vulavuleke ha tona, naswona ha yini yin’wana ya tona yi hlawuriwe hi vunyingi bya vanhu?
8 Endzhaku Yesu u te: “Nghenani hi nyangwa leyo khuma, hikuva nyangwa leyi yisaka eku loveni yi ahlamile, ni ndlela leyi yaka kona, yi anamile, kutani lava nghenaka hi yona va tele. Kasi nyangwa leyi yisaka evutomini yi khumile swinene, ni ndlela leyi yaka kona yi larile, kutani lava yi kumaka a va talanga.” (Matewu 7:13, 14) Vo tala emasikwini wolawo va hlawule ndlela leyi yisaka eku loveni, naswona vo tala va ha endla tano. Ndlela leyo anama yi pfumelela vanhu ku anakanya hi laha va swi tsakelaka ha kona ni ku hanya hi ku tirhandzela, va endla swilo swa vona vini: Ku hava milawu, ku hava ku tiboha, i hanyelo leri ntshunxekeke ntsena, hinkwaswo swa olova. A ku na nchumu xa leswi lexi ‘va susumetelaka hi matimba ku nghena hi nyangwa leyo khuma’!—Luka 13:24.
9. Xana swi lava yini ku famba hi ndlela leyo khuma, naswona i xitsundzuxo xihi lexi Yesu a xi nyikaka lava fambaka eka yona?
9 Kambe i nyangwa leyo khuma leyi yisaka evuton’wini lebyi nga heriki. I ndlela leyi lavaka ku tikhoma. Yi nga ha lava ndzayo leyi nga ta kambela minsusumeto ya wena ni ku ringa ku tiya ka ku tinyiketela ka wena. Loko minxaniso yi fika, ndlela yi sungula ku nonon’hwa kutani yi lava ku tiyisela. Yesu u tsundzuxa lava va fambaka hi ndlela leyi a ku: “Tivoneleni eka vaprofeta va mavunwa lava taka ka n’wina va ambele tanihi tinyimpfu, kasi etimbilwini ta vona, i timhisi leti bvanyengetaka.” (Matewu 7:15) Nhlamuselo leyi yi fanele Vafarisi hi ku helela. (Matewu 23:27, 28) Va ‘tiveke exitshan’wini xa Muxe,’ va tivula lava vulavulelaka Xikwembu kasi va landzela mikhuva ya vanhu.—Matewu 23:2.
Ndlela Leyi Vafarisi Va “Alela[ka] Vanhu Ku Nghena eMfun’weni” Ha Yona
10. Xana i ndlela yihi yo kongoma leyi vatsari ni Vafarisi va laveke ku ‘sivela vanhu ku nghena emfun’weni wa matilo’ ha yona?
10 Ku tlula kwalaho, vafundhisi va Vayuda va lave ku sivela lava va lavaka ku nghena hi nyangwa leyo khuma. “Mi ni khombo n’wina vatsari ni Vafarisi, hikuva mi vakanganyisi: Mi alela vanhu ku nghena eMfun’weni wa matilo. N’wina a mi ngheni eka wona, naswona lava ringetakaka ku nghena ma va sivela.” (Matewu 23:13) Endlelo ra Vafarisi a ri ri hi laha Yesu a tsundzuxeke ha kona. A va ta “sola vito ra [vadyondzisiwa vakwe] wonge hi loko ri bihile, hikwalaho ka N’wana-wa-Munhu.” (Luka 6:22) Hikwalaho ka leswi munhu loyi a tswariweke a ri bofu kutani a hanyisiwa hi Kriste naswona a pfumeleke leswaku Yesu a a ri Mesiya, va n’wi hlongorile esinagogeni. Vatswari vakwe a va nga ta hlamula swivutiso hikuva a va chava ku hlongoriwa esinagogeni. Hikwalaho ka xivangelo lexi fanaka, van’wana lava pfumeleke leswaku Yesu a a ri Mesiya va kanakanile ku swi amukela erivaleni.—Yohane 9:22, 34; 12:42; 16:2.
11. Xana hi yihi mihandzu yo fungha leyi vafundhisi va Vujagana va yi tswalaka?
11 Yesu u te: “Mi ta va tiva hi mintirho ya vona.” “Murhi lowunene wu tswala mihandzu leyo nandziha, ni murhi lowo biha wu tswala mihandzu leyo biha.” (Matewu 7:16-20) Nawu lowu fanaka wa tirha namuntlha. Vafundhisi va Vujagana vo tala va vula xilo kutani va nga endli xona. Hambi leswi va tivulaka lava dyondzisaka Bibele, va amukela mindzhukano yo fana ni Vunharhu-un’we ni ndzilo wa tihele. Van’wana va kaneta nkutsulo, va dyondzisa hundzuluko ematshan’wini ya ntumbuluko, ni ku dyondzisa ntivo-miehleketo lowu tolovelekeke leswaku va dikida tindleve. Ku fana ni Vafarisi, vafundhisi vo tala va namuntlha i varhandzi va mali, va dyelela mintlhambi ya vona hi timiliyoni ta tirhandi. (Luka 16:14) Hinkwavo ka vona va huwelela, “Hosi, Hosi,” kambe nhlamulo ya Yesu eka vona yi ri: “A ndzi mi tivanga, ni siku ni rin’we; sukani eka mina, n’wina lava endlaka leswo homboloka!”—Matewu 7:21-23.
12. Hikwalaho ka yini van’wana lava tshameke va famba hi ndlela yo khuma va tshike ku endla tano, naswona ku ve ni vuyelo byihi?
12 Namuntlha, van’wana lava tshameke va famba hi ndlela yo khuma, va tshikile ku endla tano. Va ri va rhandza Yehova, kambe a va wu yingisi nawu wa yena wo chumayela. Va ri va rhandza Yesu, kambe a va ti fihluti tinyimpfu ta yena. (Matewu 24:14; 28:19, 20; Yohane 21:15-17; 1 Yohane 5:3) A va swi tsakeli ku rhwala joko rin’we ni lava va fambaka emitileni ya Yesu. Va kuma ndlela leyo lala yi ri leyi laleke ku tlula mpimo. Va karhale ku endla leswinene, kutani va “sukile va hi siya, kambe a va nga vi va ka hina, hikuva loko a va ri va hina, ingi va ri na hina nisweswi.” (1 Yohane 2:19) Va tlhelele emunyameni, naswona “munyama wa kona wu ta va lowukulu ngopfu!” (Matewu 6:23) Va honise xikombelo xa Yohane lexi nge: “Vana vanga, hi nga rhandzaneni hi marito kumbe hi ku vulavula ntsena, kambe a ku ve hi mintirho ni ntiyiso.”—1 Yohane 3:18.
13, 14. I xikombiso xihi lexi Yesu a xi nyikeleke malunghana ni ku tirhisa marito ya yena evuton’wini byerhu, naswona ha yini a swi fanela swonghasi eka lava a va ri le Palestina?
13 Yesu u hetelele Dyondzo yakwe ya le Ntshaveni hi xikombiso lexi xiyekaka: “Hikwalaho ke un’wana ni un’wana la yingisaka marito ya mina lawa, a va a famba ha wona, ú ta fana ni wanuna lowo tlhariha la akeke yindlu ya yena eribyeni. Kutani mpfula yi na, maboboma ma ta, timheho ti hunga, swi ba yindlu yoleyo; kambe a yi wanga, hikuva masungulo ya yona a ma ri eribyeni.”—Matewu 7:24, 25.
14 Le Palestina timpfula ta matimba a ti kota ku fambisa mati ma rhelela hi minkova yo oma hi mikhukhulo ya matimba leyi onhaka. Loko tindlu ti ta yima, a ti lava masungulo ya le ribyeni leri tiyeke. Mhaka ya Luka yi komba leswaku munhu “ú cerile a ya hansi swinene kutani a veka masungulo eribyeni.” (Luka 6:48) A ku ri ntirho wo nonon’hwa, kambe swi pfunile loko ku ta bubutsa. Kutani ku aka timfanelo ta Vukriste emaritweni ya Yesu swi ta va leswi hakelaka loko nkhukhulo wa matimba wa khombo wu endleka.
15. Xana ku ta va ni vuyelo byihi eka lava va landzelelaka mikhuva ya vanhu ku ri ni ku yingisa marito ya Yesu?
15 Yindlu leyin’wana a yi akiwe esaveni: “Un’wana ni un’wana la yingisaka marito ya mina lawa, kutani a nga fambi ha wona, ú ta fana ni wanuna wa xiphukuphuku, la akeke yindlu ya yena esaveni. Mfula yi na, maboboma ma ta, timheho ti hunga, swi ba yindlu yoleyo, kutani yi wa, ku wa ka yona ku va lokukulu.” Kutani swi ta va tano eka lava nge “Hosi, Hosi” kambe va tsandzeka ku endla leswi Yesu a swi vulaka.—Matewu 7:26, 27.
“Ku Nga Ri Kukota Vatsari Va Vona”
16. A ku ri byihi vuyelo bya lava va tweke Dyondzo ya le Ntshaveni?
16 Xana a byi ri byihi vuyelo bya Dyondzo ya le Ntshaveni? “Kuteloko Yesu a hetile ku vula marito lawa, mintshungu a yi hlamele hi ku dyondzisa ka yena; hikuva a a va dyondzisa tanihi loyi a nga ni vuhosi, ku nga ri kukota vatsari va vona.” (Matewu 7:28, 29) Va fikeleriwe etimbilwini ta vona hi loyi a a vulavula hi vuhosi lebyi a va nga si tshama va byi twa.
17. Xana vatsari a va fanele va endla yini leswaku dyondzo ya vona yi va leyi tiyeke, naswona va vule yini mayelana ni tintlhari leti feke leti a ti tshahiwile?
17 A ku na mutsari loyi ni siku ni rin’we a vulavuleke hi vuhosi bya yena n’wini, hi laha rhekhodo leyi ya matimu yi kombaka ha kona: “Vatsari va kume ku dzunisiwa eka dyondzo ya vona, eka mikhuva, ni le ka vatata wa vona: naswona a ku na dyondzo ya mutsari wihi ni wihi leyi a yi ri ni vuhosi kumbe nkoka wihi na wihi, handle ko [tshaha] . . . Varabi va ni mukhuva, kumbe . . . Tintlhari ti ri; kumbe xivandla xo karhi xa mikhuva xa muxaka wolowo. Hillel Lonkulu u dyondzise kahle, naswona leswi mukhuva a wu khumba nchumu wo karhi; ‘Kambe, hambi leswi a vulavuleke hi mhaka yoleyo siku hinkwaro, . . . a va yi amukelanga dyondzo ya yena, ku kondza loko emakumu a te, Ndzi swi twise sweswo eka Shemaia na Abtalion [valawuri va le mahlweni ka Hillel].’” (A Commentary on the New Testament From the Talmud and Hebraica, hi John Lightfoot) Malunghana ni tintlhari leti feke khale, Vafarisi nakambe va te: “Milomu ya lavo lulama, loko un’wana a tshaha dyondzo ya nawu hi mavito ya vona—milomu ya vona yi n’unun’uta na vona esirheni.”—Torah—From Scroll to Symbol in Formative Judaism.
18. (a) Hi kwihi ku hambana loku a ku ri kona exikarhi ka dyondzo ya vatsari ni liya ya Yesu? (b) I tindlela tihi leti dyondzo ya Yesu a yi xiyeka swinene ha tona?
18 Vatsari va tshahe vanhu lava feke tanihi tihosi; Yesu u vulavule hi vuhosi lebyi humaka eka Xikwembu lexi hanyaka. (Yohane 12:49, 50; 14:10) Varhabi va ke mati ya khale eswihlobyeni swo pfaleka; Yesu u tise swihlovo swa mati lamanene lama timeke torha ra le ndzeni. U khongerile ni ku anakanya vusiku hinkwabyo, naswona loko a vulavula, u khumbe timbilu ta vanhu lava a va nga si tshama va swi xiya. U vulavule hi matimba lawa a va ma twa, vuhosi lebyi hambi vatsari, Vafarisi ni Vasaduki eku heteleleni va chaveke ku byi tlhontlha. (Matewu 22:46; Marka 12:34; Luka 20:40) A ka ha vanga na munhu la vulavuriseke sweswo! Emakumu ka dyondzo, mintshungu yi siyiwe yi hlamele!
19. Xana madyondzisele man’wana lama tirhisiwaka hi Timbhoni ta Yehova namuntlha ma fanisa ku yini ni lawaya ma tirhisiweke hi Yesu eDyondzweni ya le Ntshaveni?
19 Ku vuriwa yini hi namuntlha? Tanihi vatirheli va yindlu ni yindlu, Timbhoni ta Yehova ti tirhisa maendlelo lama fanaka. N’wini wa muti u ri: “Kereke ya mina yi ri misava yi ta hisiwa.” Wa hlamula u ku: “Bibele ya Xitsonga ya wena n’wini yi hlayekisa xileswi eka Eklesiasta 1:4: ‘Misav̌a yi ṭhama hi laha ku nga heriki.’” Munhu loyi u hlamarisiwile: “Phela, a ndzi kalanga ndzi swi tiva leswaku sweswo swi kona Bibeleni ya mina!” Un’wana u ri: “A ndzi tshamela ku twa leswaku vadyohi va ta hisiwa endzilweni wa tihele.” “Kambe Bibele ya wena n’wini eka Varhoma 6:23 (BX) yi ri: ‘Hakelo ya v̌udyoho i rifu.’” Kumbe eka Vunharhu-un’we: “Mudyondzisi wa mina u ri Yesu ni Tata wakwe va ringana.” “Kambe Bibele ya wena eka Yohane 14:28 yi tshaha Yesu tanihi loyi a nge: ‘Tatana i nkulukumba ku tlula mina.’” Munhu un’wana u ri eka wena: “Ndzi swi twile ku vuriwa leswaku Mfumo wa Xikwembu wu le ndzeni ka n’wina.” Nhlamulo ya wena yi ri: “Bibele ya wena eka Daniel 2:44 yi ri: ‘E mikarini ya tihosi leti, Šikwembu ša matilo ši ta pfuša ku fuma lo’ku nga taka ku nga onhaki, ni siku riṅwe . . . ku ta seletela ni ku herisa ku fuma kuloku hikwako, kambe kona ku ta v̌a kona hi laha ku nga riki na makumu.’ Xana sweswo swi nga va endzeni ka wena hi ndlela yihi?”
20. (a) Xana i ku hambana kwihi loku nga kona exikarhi ka ndlela yo dyondzisa ya Timbhoni ni liya ya vafundhisi va Vujagana? (b) Xana sweswi i nkarhi wa yini?
20 Yesu u vulavule hi matimba lama humaka eka Xikwembu. Timbhoni ta Yehova ti vulavula hi matimba ya Rito ra Xikwembu. Vafundhisi va Vujagana va vulavula hi mikhuva ya vukhongeri leyi thyakisiweke hi tidyondzo leti tekiweke le Babilona ni le Egipta. Loko vanhu lava nga ni mianakanyo leyinene va twa mintshembo ya vona yi kanetiwa hi Bibele, va hlamarisiwa kutani va huwelela va ku: ‘A ndzi kalanga ndzi swi tiva leswaku sweswo swi kona eBibeleni ya mina!’ Kambe swi kona. Sweswi i nkarhi wa leswaku hinkwavo lava khathalelaka xilaveko xa vona xa moya va hlayisa marito ya Yesu eka Dyondzo ya le Ntshaveni, kutani hi ndlela yoleyo va aka eka masungulo ya ribye ra minkarhi ni minkarhi.
Swivutiso Swa Mpfuxeto
◻ Ematshan’wini yo avanyisa, hi fanele ku ringeta ku endla yini naswona ha yini?
◻ Xana vo tala swinene namuntlha va yi hlawurisa ku yini ndlela yo anama?
◻ Ha yini ndlela ya Yesu yo dyondzisa a yi hambanile swinene ni liya ya vatsari?
◻ A byi ri byihi vuyelo bya Dyondzo ya le Ntshaveni eka vayingiseri va yona?