Ku Lulama Hayi Hi Mikhuva Ya Nomu

“Loko ku lulama ka n’wina ku nga tluri ku lulama ka vatsari ni ka Vafarisi, a mi nga ngheni eMfun’weni wa matilo.”—MATEWU 5:20.

1, 2. Xana ku humelele yini emahlweni ka leswaku Yesu a nyikela Dyondzo ya yena ya le Ntshaveni?

YESU u hete vusiku a ri entshaveni. Matilo lama taleke hi tinyeleti a ma andlalekile ehenhla ka yena. Swiharhi leswitsongo swo famba ni vusiku a swi twala le makhwatini. Ku ya le vuxeni, mati ya Lwandle ra Galeliya a ma khuluka khwatsi eribuweni. Kambe Yesu a nga va a nga ku xiyanga swinene ku saseka ko rhula loku tsakisaka, loku n’wi rhendzeleke. U hete vusiku a khongela eka Tata wa yena wa le matilweni, Yehova. U lave vukongomisi bya Tata wa yena. Siku leri nge mahlweni a ri ri ra nkoka.

² Evuxeni xibakabaka a xi voningile. Tinyanyana ti sungule ku haha-haha, ti ba miloti khwatsi. Swiluva swa nhova swi hungiwa khwatsi erimoyaneni. Loko miseve yo sungula ya dyambu yi tlhava le vugimamusi, Yesu u vitane vadyondzisiwa va yena leswaku va ta eka yena, kutani exikarhi ka vona a hlawula 12 leswaku va va vaapostola va yena. Kutani, kun’we na vona hinkwavo u sungule etlhelo ka ntshava. Ana mintshungu a yi voniwa yi khitikanela kona yi huma eGaleliya, eTiri ni le Sidoni, eYudiya ni le Yerusalema. A va tele ku ta horisiwa mavabyi ya vona. Matimba lama humaka eka Yehova a ma huma eka Yesu tanihi leswi vo tala a va n’wi khumba naswona a va tshunguleka. Nakambe a va tela ku ta yingisela marito ya yena lawa a ma ri tanihi mafurha lama horisaka mimoya-xiviri ya vona leyi karhatekeke.—Matewu 4:25; Luka 6:12-19.

3. Hikwalaho ka yini vadyondzisiwa ni mintshungu va ve ni ku langutela ka ntsako loko Yesu a sungule ku vulavula?

³ Hi minkarhi ya vona ya ximfumo swinene yo dyondzisa, varhabi a va tolovele ku tshama ehansi, naswona eka mixo lowu wa ximun’wana xa 31 C.E., sweswo hi leswi Yesu a swi endleke, handle ko kanakana a ri endhawini leyi andlalakeke ehenhla etlhelweni ra ganga. Loko vadyondzisiwa va yena ni mintshungu va vona leswi, va xiye leswaku xin’wana xo hlawuleka a xi lava ku endleka, kutani hi ku langutela swo karhi va hlengeletane kusuhi na yena. Loko a sungula ku vulavula, a va ri ni ku langutela ka ntsako ka marito ya yena; endzhaku ka nkarhi loko a heta, va sale va hlamarisiwe hi leswi va swi tweke. A hi voneni leswaku hikwalaho ka yini.—Matewu 7:28.

Tinxaka Timbirhi Ta Ku Lulama

4. (a) Hi tihi tinxaka timbirhi ta ku lulama leti a ti ri mphikamakaneta? (b) A ku ri xihi xikongomelo xa mikhuva ya nomu, naswona xana yi xiyiwile?

⁴ Eka Dyondzo ya yena ya le Ntshaveni, leyi hlamuseriweke eka Matewu 5:1–7:20 ni le ka Luka 6:17-49, Yesu hi vutlhari u hambanise mintlawa yimbirhi: vatsari ni Vafarisi ni vanhu lava tolovelekeke lava a va va xanisa. U vulavule hi tinxaka timbirhi ta ku lulama, ka Vafarisi vo kanganyisa ni ku lulama ka ntiyiso ka Xikwembu. (Matewu 5:6, 20) Ku tivula vululami ka Vafarisi a ku simekiwe emikhuveni ya nomu. Leswi swi sunguriwe hi lembe-xidzana ra vumbirhi B.C.E. tanihi “xivava ematlhelweni ya Nawu” leswaku xi wu sirhelela eka minhlaselo ya Vuhelene (ndhavuko wa Magriki). Swi sungule ku langutiwa tanihi xiphemu xa Nawu. Entiyisweni, vatsari va tlhele va ringanyeta mikhuva ya nomu ku tlula Nawu lowu tsariweke. Mishnah (mikhuva ya Vayuda) yi ri: “Ku kandziyisiwa swinene ku hlayisa marito ya Vatsari [mikhuva ya vona ya nomu] ku tlula ku hlayisa marito ya Nawu lowu tsariweke.” Hikwalaho, ematshan’wini yo va “xivava ematlhelweni ya Nawu” leswaku xi wu sirhelela, mikhuva ya vona yi tsanise Nawu ni ku wu endla wu nga pfuni nchumu, hi laha Yesu a vuleke ha kona a ku: “Mi ni tindlela to tala to tshika ha tona nawu wa Xikwembu, mi endlela ku hlayisa mikhuva ya n’wina leyi mi yi toloveleke.”—Marka 7:5-9; Matewu 15:1-9.

5. (a) Xana a xi ri xihi xiyimo xa vanhu lava tolovelekeke lava a va te ku ta yingisela Yesu, naswona va langutiwe njhani hi vatsari ni Vafarisi? (b) Xana i yini lexi endleke mikhuva ya nomu yi va ndzhwalo wo tika emakatleni ya vanhu lava tirhaka?

⁵ Vanhu lava tolovelekeke lava a va khitikanele ku ya yingisela Yesu, a va ri swisiwana emoyeni, “va karhele, va tshamile ehansi, va fana ni tinyimpfu leti nga riki na murisi.” (Matewu 9:36) Hi ku tikukumuxa lokukulu, vatsari ni Vafarisi va va sandzile, va va vula ʽam ha·ʼaʹrets (vanhu va tiko), ni ku va sola tanihi lava pfumalaka vutivi, vadyohi lava rhukaniweke lava va nga lulameriwangiki hi ku pfuxiwa eku feni hikuva a va nga hlayisi mikhuva ya nomu. Hi nkarhi wa Yesu, mikhuva yoleyo a yi tele swinene naswona a ku ri vutlhari lebyi tshikilelaka wa ku xopaxopa lokukulu ka nawu—lowu tikisiweke swinene hi mihivani ya mikhuva leyi dyaka nkarhi—lerova ku nga vi na mutirhi loyi a nga kotaka ku yi hlayisa. A swi hlamarisi leswi Yesu a hehleke mikhuva leyi tanihi ‘mindzhwalo yo tika emakatleni ya vanhu.’—Matewu 23:4; Yohane 7:45-49.

6. I yini lexi a xi hlamarisa ngopfu ehenhleni ka marito ya Yesu yo sungula, naswona i ku hundzuka kwihi loku ma ku kombiseke vadyondzisiwa va yena ni vatsari ni Vafarisi?

⁶ Kutani loko Yesu a tshame ehansi etlhelo ka lava va tshineleke ekusuhi na yena leswaku va n’wi yingisela a ku ri vadyondzisiwa va yena ni mintshungu leyi a yi sika emoyeni. Lava va fanele va kume marito ya yena yo sungula ya ri lama hlamarisaka. ‘Ku katekile swisiwana, ku katekile lava va twaka ndlala, ku katekile lava va rilaka, ku katekile lava vengiwaka.’ Kambe i vamani lava nga tsakaka loko va ri swisiwana, va twa ndlala, va rila ni ku vengiwa ke? Naswona makhombo ma tivisiwa eka lava va fuweke, lava wundliwaka kahle, lava tsakaka ni lava naveriwaka! (Luka 6:20-26) Hi marito matsongo ntsena, Yesu u hundzuluxe mimpimanyeto hinkwayo ya mikhuva ni mimpimanyeto ya vanhu leyi amukeriweke. A ku ri ku hundzula lokukulu ka swiyimo, hi ku pfumelelana ni marito ya le ndzhaku ya Yesu lama nge: “Un’wana ni un’wana la tikurisaka ú ta tsongahatiwa, ni la titsongahata ú ta kurisiwa.”—Luka 18:9-14.

7. Xana marito ya Yesu yo sungula ma fanele ya ve ni vuyelo byihi eka ntshungu lowu nga ni ndlala hi tlhelo ra moya lowu a wu yingisela Yesu?

⁷ Ku hambana ni vatsari ni Vafarisi va vutianerisi, lava va taka eka Yesu hi mixo lowu, a va khathalela xiyimo xa vona lexi khomisaka gome xa moya. Marito ya yena yo sungula ma fanele ma va nyike ntshembo: ‘Ku katekile lava khathalelaka xilaveko xa vona xa moya, hikuva mfumo wa matilo i wa vona.’ Naswona mawaku ndlela leyi moya wa vona wu faneleke wu tsake ha yona loko a engetela a ku: “Ku katekile lava nga ni ndlala ni torha ra leswo lulama, hikuva va ta xurha.” (Matewu 5:3, 6; Yohane 6:35; Nhlavutelo 7:16, 17) Va xurhe hi ku lulama, ina, kambe ku nga ri hi mfungho wa Vafarisi.

Ku ‘Lulama eMahlweni Ka Vanhu’ A swi Anelanga

8. Hikwalaho ka yini van’wana a va ta hlamala ndlela leyi ku lulama ka vona a ku ta kula swinene ha yona ku tlula lokuya ka vatsari ni Vafarisi, kambe ha yini ku fanele ku endla tano?

⁸ “Loko ku lulama ka n’wina ku nga tluri ku lulama ka vatsari ni ka Vafarisi,” ku vula Yesu, “a mi nga ngheni eMfun’weni wa matilo.” (Matewu 5:17-20; vona Marka 2:23-28; 3:1-6; 7:1-13.) Van’wana va fanele va ehleketile: ‘Ku lulama ku tlula Vafarisi ke? Va titsona swakudya ni ku khongela ni ku humesa vukhume ni ku hanana eka swisiwana ni ku heta nkarhi wo tala va dyondza Nawu. Xana ku lulama ka hina ku nga tlula ka vona hi ndlela yihi?’ Kambe a ku fanele ku va lokukulu. Vafarisi va nga ha va va xiximiwe swinene hi vanhu, kambe ku nga ri hi Xikwembu. Hi khamba rin’wana Yesu u te eka Vafarisi lava: “Mi tiendla lava lulameke emahlweni ka vanhu; kambe Xikwembu xi tiva timbilu ta n’wina; hikuva leswi vanhu va swi tekaka swi ri swa le henhla, emahlweni ka Xikwembu a hi nchumu.”—Luka 16:15.

9-11. (a) Hi yihi ndlela yin’wana leyi vatsari ni Vafarisi a va ehleketa leswaku a va ta amukela xiyimo xo lulama emahlweni ka Xikwembu ha yona? (b) Xana i ndlela yihi ya vumbirhi leyi a va langutele ku kuma ku lulama ha yona? (c) A ku ri yihi ndlela ya vunharhu leyi a va tshembe yona, naswona muapostola Pawulo u te i yini leswi endleke leswi swi tsandzekaka?

⁹ Varhabi va sungule milawu ya vona vini leswaku va kuma ku lulama. Wun’wana a wu seketeriwe hi rixaka ra Abrahama: “Vadyondzisiwa va Abrahama tata wa hina va tsakela misava leyi naswona va dya ndzhaka ya misava leyi taka.” (Mishnah) Kumbexana a ku ri ku landzula mukhuva lowu leswi Yohane Mukhuvuri a layeke Vafarisi lava teke ka yena a ku: “Vekani mihandzu leyi fambelanaka ni ku hundzuka ka n’wina. Naswona mi nga anakanyi, mi ku: ‘Hi na Abrahama, a nga yena tata wa hina [onge hi loko sweswo a swi anerile].’”—Matewu 3:7-9; nakambe vona Yohane 8:33, 39.

¹⁰ Va vule leswaku ndlela ya vumbirhi ya ku kuma ku lulama, a ku ri hi ku hanana eka swisiwana. Tibuku timbirhi ta Apocryphal leti tsariweke hi Vayuda lava tinyiketeleke hi nkarhi wa lembe-xidzana ra vumbirhi B.C.E. ti kombisa langutelo ra mikhuva. Marito man’wana ma kambisisiwe eka Tobit: “Ku hanana eka swisiwana swi ponisa munhu eku feni ni ku herisa xidyoho xihi na xihi.” (12:9, The New American Bible) Buku ya Sirach (Ecclesiasticus) ya pfumela: “Mati ma tima langavi ra ndzilo, naswona swihanano eka swisiwana swi rivalela swidyoho.”—3:29, NAB.

¹¹ Ndlela ya vunharhu leyi va laveke ku lulama ha yona a ku ri hi mintirho ya Nawu. Mikhuva ya vona ya nomu a yi dyondzisa leswaku loko swiendlo swa munhu swi ri swinene ngopfu, a a ta hlayiseka. Ku avanyisa “ku fambisana ni ku tala ka mintirho leyinene kumbe leyo biha.” (Mishnah) Leswaku va ta pona eku avanyiseni, xa vona a ku ri “ku fikelela timfanelo leti a ti ta tlula swidyoho.” Loko mintirho leyinene ya munhu yi tlula mintirho ya yena leyo biha hi wun’we, a a ta ponisiwa—onge hi loko Xikwembu a xi avanyisa hi ku hambeta xi hlaya mintirho leyo xonga ya vona! (Matewu 23:23, 24) Loko a nyikela vonelo lerinene, Pawulo u tsarile: “A ku na munhu ni un’we loyi a nga ta hlayiwa la lulameke emahlweni ka [Xikwembu] hi mhaka ya leswi a nga endla hi ku lerisa ka Nawu.” (Varhoma 3:20) Entiyisweni, ku lulama ka Vakriste ku fanele ku tlula swinene lokuya ka vatsari ni Vafarisi!

“Mi Swi Twile Leswi Nga Vuriwa”

12. (a) Xana i ku hundzuka kwihi ka ndlela ya yena ya ntolovelo ya ku sungula tinhlamuselo eMatsalweni ya Xiheveru loku Yesu a ku endleke eka Dyondzo ya yena ya le Ntshaveni, naswona hikwalaho ka yini? (b) Hi dyondza yini eka ku tirhisiwa ka vutsevu ka xiga lexi nge “va te”?

¹² Loko Yesu eku sunguleni a tshahe eMatsalweni ya Xiheveru, u te: “Ku tsariwile leswi.” (Matewu 4:4, 7, 10) Kambe hi makhamba ya tsevu eDyondzweni ya le Ntshaveni, u sungule leswi twaleke tanihi tinhlamuselo ta le Matsalweni ya Xiheveru hi marito lama nge: “Va te.” (Matewu 5:21, 27, 31, 33, 38, 43) Ha yini? Hikuva a a kombetela eMatsalweni hi laha ma hlamuseriweke ha kona hi ku ya hi mikhuva ya Vafarisi leyi a yi kanetana ni milawu ya Xikwembu. (Deuteronoma 4:2; Matewu 15:3) Leswi swi vekiwa erivaleni eka ku kombetela ka Yesu ka vutsevu ni ko hetelela eka nongonoko lowu: “Mi swi twile leswi nga vuriwa, loko va te: ‘U ta rhandza warikwenu, u venga nala wa wena.’” Kambe a ku na nawu wa Muxe lowu a wu ku, “Venga nala wa wena.” Vatsari ni Vafarisi va vule sweswo. Sweswo a ku ri nhlamuselo ya vona ya Nawu wo rhandza warikwenu—warikwenu wa Muyuda, hayi van’wana.

13. Yesu u tsudzuxisa ku yini ehenhleni ka masungulo ya mahanyelo lama nga yisaka eku dlayeni ka xiviri?

¹³ Sweswi xiya wo sungula wa minxaxamelo leyi ya tinhlamuselo ta tsevu. Yesu u tivisile a ku: “Mi swi twile leswi vuriweke eka lava khale, loko va te: ‘U nga tshuki u dlaya; loyi a dlayaka, ú ta fanela ku avanyisiwa.’ Kambe mina ndzi ri ka n’wina: Un’wana ni un’wana la hlundzukelaka makwavo, ú ta fanela ku avanyisiwa.” (Matewu 5:21, 22) Vukari bya mbilu byi nga ku vangela ku vulavula marito lama tlhavaka kutani ku sukela kwalaho swi yisa eku avanyiseni loku nga fanelangiki, naswona emakumu byi nga ha ku vangela xiendlo xa ku dlaya hi koxe. Vukari lebyi engetelekeke, lebyi hlayisiwaka embilwini byi nga va lebyi dlayaka: “Un’wana ni un’wana loyi a vengaka makwavo i mudlayi.”—1 Yohane 3:15.

14. Yesu u hi layisa ku yini leswaku hi nga tshuki hi sungula ndlela leyi yisaka evuoswini?

¹⁴ Yesu nakambe u te: “Mi swi twile leswi nga vuriwa loko va te: ‘U nga tshuki u oswa.’ Kambe mina ndzi ri ka n’wina: Un’wana ni un’wana la langutaka wansati hi ku n’wi navela, ú n’wi oswile embilwini ya yena.” (Matewu 5:27, 28) Xana a wu nge oswi? Kutani u nga sunguli ndlela yoleyo hi ku hungasa miehleketo hi swona. Hlayisa mbilu ya wena, laha swilo swo tano swi sukaka kona. (Swivuriso 4:23; Matewu 15:18, 19) Yakobo 1:14, 15 ya tsundzuxa: “Munhu un’wana ni un’wana wa ringiwa loko a kokiwa ni ku phasiwa hi ku navela ka yena n’winyi. Kutani loko ku navela ku korwile, ku tswala xidyoho; xidyoho xona, loko xi hetisekile, xi tswala rifu.” Mikarhi yin’wana vanhu va ri: ‘U nga sunguli leswi u nga ta ka u nga swi hetisi.’ Kambe emhakeni leyi hi fanele hi ku: ‘U nga sunguli leswi u nga ta ka u nga swi yimisi.’ Van’wana lava a va tshembekile hambi loko va xungetiwa hi rifu emahlweni ka ntlawa wo balesela, endzhaku va wele exirimbanini lexi vavisaka xa vunghwavava.

15. Xana xiyimo xa Yesu hi ku dlaya vukati xi hambanisa ku yini hi ku helela ni lexi xi yelanaka ni mikhuva ya nomu ya Vayuda?

¹⁵ Sweswi hi ta enhlamuselweni ya vunharhu ya Yesu. U te: “Ku vuriwile, va te: ‘Loyi a tshikaka nsati wa yena, a a n’wi nyike papila ra ku n’wi tshika.’ Kambe mina ndzi ri ka n’wina: Un’wana ni un’wana la tshikaka nsati wa yena, loko ku nga ri hi mhaka ya vunghwavava, ú n’wi endla leswaku a hundzuka muoswi; kutani un’wana ni un’wana la tekaka wansati la tshikiweke [hi leswaku, loyi a tshikiweke hi swivangelo swo karhi ku nga ri hi vunghwavava] hi mukhuva wolowo, wa oswa.” (Matewu 5:31, 32) Vayuda van’wana va hanyisane ni vasati va vona hi vukanganyisi kutani va va tshika hi swisekelo leswi nga tiyangiki. (Malakia 2:13-16; Matewu 19:3-9) Mikhuva ya nomu yi pfumelele wanuna ku tshika nsati wakwe “hambi loko a lo hluleka ku n’wi phamela swakudya hi mfanelo” kumbe “loko a kuma un’wana wo saseka ku tlula yena.”—Mishnah.

16. I mukhuva wihi wa Vayuda lowu endleke leswaku ku endla swihlambanyo ku va swa hava, naswona hi xihi xiyimo lexi Yesu a xi tekeke?

¹⁶ Hi mukhuva lowu fanaka Yesu u hambetile a ku: “Nakambe mi swi twile leswaku ku vuriwile eka lava khale, va te: ‘U nga tshuki u hundzuka eku hlambanyeni ka wena, . . . Kambe mina ndzi ri ka n’wina: Mi nga tshuki mi hlambanya ni kutsongo.” Kambe hi nkarhi lowu, Vayuda a va tlanga hi ku hlambanya naswona a a va endla swihlambanyo swo tala ehenhla ka swilo leswi nga riki swa nkoka handle ko swi endla. Kambe Yesu u te: “Mi nga tshuki mi hlambanya ni kuntsongo . . . Eku vulavuleni ka n’wina ‘Ina’ a a ve ‘Ina’, ‘E-e’ a va ‘E-e.’ Nawu wa yena a wu olova: Tshembeka minkarhi hinkwayo, u nga boheki ku tiyisa marito ya wena hi ku hlambanya. Hlayisa swihlambanyo eka timhaka ta nkoka.—Matewu 5:33-37; ringanisa 23:16-22.

17. I ndlela yihi yo antswa leyi Yesu a yi dyondziseke yo tlula ku va “tihlo ri rihiwa hi tihlo, tino hi tino”?

¹⁷ Yesu u ye mahlweni a ku: “Mi swi twile leswi nga vuriwa loko va te: ‘Tihlo ri rihiwa hi tihlo, tino hi tino.’ Kambe mina ndzi ri ka n’wina: Mi nga tshuki mi alela loyi a mi endlaka swo biha; kambe loko munhu a ku makala rhama ra xinene, n’wi kangetelele ni lerin’wana.” (Matewu 5:38-42) Laha Yesu a a nga kombeteli eka ku ba loku kunguhateriweke ku vavisa kambe eka ku makala loku tsongahataka hi le ndzhaku ka voko. U nga tiyisi ehansi hi ku tlherisela hi ku rhukana. Ala ku tlherisela vubihi hi vubihi. Ku ri na sweswo, tlherisela vunene kutani hi mukhuva wolowo u “[hambeta u] hlula leswo biha hi leswinene.”—Varhoma 12:17-21.

18. (a) Vayuda va wu cincise ku yini nawu wa ku rhandza warikwenu, kambe Yesu u lwisane na leswi hi ndlela yihi? (b) A yi ri yihi nhlamulo ya Yesu eka mudyondzisi un’wana wa nawu loyi a a lava ku hika ku tirha ka rito “warikwenu”?

¹⁸ Eka xikombiso xa vutsevu ni xo hetelela, Yesu u kombise kahle ndlela leyi Nawu wa Muxe a wu hetiwe matimba ha yona hi mukhuva wa varhabi: “Mi swi twile leswi nga vuriwa, loko va te: ‘U ta rhandza warikwenu, u venga nala wa wena.’ Kambe mina ndzi ri ka n’wina: Rhandzani valala va n’wina, mi khongelela lava va mi xanisaka.” (Matewu 5:43, 44) Nawu wa Muxe lowu tsariweke a wu veki swipimelo erirhandzwini: “U ta ranḍa warikwenu kukotisa loko u tiranḍa.” (Levitika 19:18) A ku ri Vafarisi lava va siveleke nawu lowu, naswona, leswaku va ta wu balekela va hikele rito “warikwenu” eka lava a va hlayisa mikhuva. Kutani a ku ri enkarhini wolowo loko endzhaku Yesu a tsundzuxe mudyondzisi un’wana wa nawu hi nawu wo ‘rhandza warikwenu tanihi loko u tirhandza,’ laha wanuna a balekeleke yinhla hi ku: “Munhu-kulorhi i mani xana?” Yesu u hlamule hi xikombiso xa Musamariya lonene—tiendle makwavo eka loyi a ku lavaka.—Luka 10:25-37.

19. Xana i goza rihi leri Yesu a bumabumeleke leswaku hi ri landzela leri Yehova a nga ta ri teka eka lavo biha?

¹⁹ Loko a ya mahlweni ni dyondzo ya yena, Yesu u twarise leswaku ‘Xikwembu xi kombise rirhandzu eka lavo biha. Xi va tsuvukisele dyambu ni ku va nisela mpfula. A ku na xin’wana lexi tlulaka ku rhandza lava va ku rhandzaka. Lavo homboloka va swi endla sweswo. Sweswo a swi na xivangelo xa hakelo. Tikombiseni mi ri vana va Xikwembu. Xi tekeleleni. Tiendle makwavo wa hinkwavo naswona u rhandza warikwenu. Kutani xisweswo mi “hetiseka, hilaha Tata wa n’wina wa le tilweni na yena a hetisekeke.”’ (Matewu 5:45-48) Languta mpimanyeto lowu tlhontlhaka swonghasi ku wu landzelela! Naswona vona ndlela leyi wu kombisaka ku lulama ka vatsari ni Vafarisi ku ri loku kayivelaka swonghasi ha yona!

20. Ematshan’wini yo vekela Nawu wa Muxe etlhelo, xana Yesu u ndlandlamuxe ni ku entisa vuyelo bya wona ni ku wu veka endhawini ya le henhla hi ndlela yihi?

²⁰ Kutani loko Yesu a kombetela eswiphen’wini swa Nawu ivi a engetela a ku, “Kambe mina ndzi ri ka n’wina,” a a nga vekeli Nawu wa Muxe etlhelo kutani a wu siva hi swin’wana. Doo, kambe a a entisa ni ku ndlandlamuxa matimba ya wona hi ku komba xivangelo xa wona. Nawu lowu tlakukeke wa vumakwerhu wu fanisa rivengo leri yisiwaka emahlweni ni mudlayi. Nawu lowu tlakukeke wa ku tenga wu fanisa ku anakanya ka ku navela loko biha loku yisiwaka mahlweni ni vuoswi. Nawu lowu tlakukeke wa vukati wu teka ku dlaya vukati loku nga bohiki tanihi ndlela leyi yisaka eku ngheneleni ka vukati byin’wana bya vuoswi. Nawu lowu tlakukeke wa ntiyiso wu komba swihlambanyo leswi phindiwaka swi ri leswi nga lavekiki. Nawu lowu tlakukeke wa ku rhula wu veka ku rihisela etlhelo. Nawu lowu tlakukeke wa rirhandzu wu lava rirhandzu ra Xikwembu leri nga riki na mindzilakana.

21. Xana switsundzuxo swa Yesu swi paluxe yini loko ku tiwa eka ku tivona vululami ka varhabi, naswona hi swihi swin’wana leswi mintshungu a yi ta swi dyondza?

²¹ Mawaku vuyelo lebyi tiyeke swonghasi lebyi switsundzuxo swo tano leswi nga siki twiwaka swi faneleke swi ve na byona loko swi nghena etindleveni ta lava va swi tweke ro sungula! Vona ndlela leyi swi hlamuseleke ku tivula vululami ka vukanganyisi loku vangiweke hi ku va mahlonga ya mikhuva ya varhabi tanihi loku nga pfuniki nchumu ni laha ku heleleke ha yona! Kambe loko Yesu a hambete ni Dyondzo ya yena ya le Ntshaveni, mintshungu leyi nga ni ndlala ni torha ra ku lulama ka Xikwembu a yi fanele ku dyondza ndlela ya ku swi fikelela hi ku kongoma, hi laha nhloko-mhaka leyi landzelaka yi kombisaka ha kona.

Swivutiso Swa Mpfuxeto

◻ Hikwalaho ka yini Vayuda va sungule mikhuva ya vona ya nomu?

◻ I ku cinca kwihi lokukulu loku Yesu a ku endleke mayelana ni vatsari ni Vafarisi ni vanhu lava tolovelekeke?

◻ Hi yihi ndlela leyi vatsari ni Vafarisi a va langutele ku kuma xiyimo xo lulama eka Xikwembu ha yona?

◻ I yini lexi Yesu a xi kombiseke xi ri ndlela yo papalata vumbhisa ni vuoswi?

◻ Hi ku kombisa xivangelo xa Nawu wa Muxe, xana Yesu u simeke mimpimanyeto yihi leyi tlakukeke?