Ndzima 13
Lexi Endlaka Leswaku Ku Hanya Vutomi Bya Ku Chava Xikwembu Swi Tisa Ntsako
1. Ha yini hi vula leswaku ndlela ya Yehovha yi tisa ntsako?
YEHOVHA i ‘Xikwembu lexi tsakeke,’ naswona u lava leswaku u tiphina hi vutomi. (1 Timotiya 1:11) Loko u famba endleleni ya yena, u nga vuyeriwa u tlhela u va ni ku rhula loku enteke ni loku tshamaka hi masiku, ku fana ni nambu lowu khulukaka hi masiku. Ku famba endleleni ya Xikwembu swi tlhela swi susumetela munhu leswaku a endla leswo lulama nkarhi na nkarhi, “[ku fana] ni magandlati ya lwandle.” Leswi swi tisa ntsako wa ntiyiso.—Esaya 48:17, 18.
2. Xana Vakreste va nga tsaka njhani hambi loko va pfa va khomiwa hi ndlela yo biha?
2 Van’wana va nga ha kaneta va ku, ‘Vanhu minkarhi yin’wana va xaniseka hambi va endla leswinene.’ I ntiyiso, sweswo swi endlekile eka vaapostola va Yesu. Hambi leswi va xanisiweke, a va tsakile naswona va fambe va ya ‘twarisa mahungu lamanene malunghana na Kreste.’ (Mintirho 5:40-42) Hi nga kuma tidyondzo ta nkoka eka leswi. Yin’wana hi leswaku ku hanya vutomi bya ku chava Xikwembu a swi tiyisekisi swona leswaku nkarhi hinkwawo hi ta khomiwa hi ndlela leyinene. Muapostola Pawulo u tsarile: “Hakunene, hinkwavo lava navelaka ku hanya vutomi bya [ku tinyiketela eka Xikwembu ha, NW] Kriste Yesu, va ta xanisiwa.” (2 Timotiya 3:12) Xivangelo xa leswi hi leswaku Sathana ni misava yakwe va kanetana ni lava hanyaka hi ndlela ya ku chava Xikwembu. (Yohane 15:18, 19; 1 Petro 5:8) Kambe ntsako wa xiviri a wu tisiwi hi swilo swa le handle. Ematshan’weni ya sweswo, wu tisiwa hi ku khorwiseka leswaku hi endla leswi lulameke kutani xisweswo hi amukeriwa hi Xikwembu.—Matewu 5:10-12; Yakobo 1:2, 3; 1 Petro 4:13, 14.
3. Xana vugandzeri bya Yehovha byi fanele byi khumba vutomi bya munhu hi ndlela yihi?
3 Ku ni vanhu lava ehleketaka leswaku va nga amukeriwa hi Xikwembu loko va tshuka va endla swilo leswi kombisaka ku tinyiketela, kambe va rivala ha xona minkarhi yin’wana. Vugandzeri bya ntiyiso bya Yehovha Xikwembu a byi tano. Byi khumba ku tikhoma ka munhu ka nkarhi hinkwawo wa ku hanya ka yena, siku na siku, lembe na lembe. Hi yona mhaka leyi byi tlhelaka byi vitaniwa “Ndlela.” (Mintirho 19:9; Esaya 30:21) Ku hanya hi ndlela ya ku chava Xikwembu hi swona leswi endlaka leswaku hi vulavula ni ku endla swilo hi ku pfumelelana ni Rito ra Xikwembu.
4. Ha yini swi vuyerisa ku endla mindzulamiso leswaku munhu a hanya hi ku ya hi tindlela ta Xikwembu?
4 Loko swichudeni leswintshwa swa Bibele swi xiya leswaku swi fanele ku endla mindzulamiso yo karhi leswaku swi tsakisa Yehovha, swi nga ha tivutisa, ‘Xana hakunene i swa nkoka leswaku ndzi hanya vutomi bya ku chava Xikwembu?’ Tiyiseka leswaku i swa nkoka. Ha yini? Hikuva “Xikwembu i rirhandzu,” hikwalaho tindlela ta xona ti endleriwe ku hi pfuna. (1 Yohane 4:8) Xikwembu nakambe xi tlharihile naswona xi tiva leswi hi lulameleke. Tanihi leswi Yehovha Xikwembu a nga ni matimba hinkwawo, u kota ku hi nyika matimba yo hetisisa ku navela loku hi nga na kona ka ku n’wi tsakisa hi ku tshika mikhuva leyo biha. (Vafilipiya 4:13) A hi kambisiseni misinya ya milawu leyi katsekaka evuton’wini bya ku chava Xikwembu ivi hi vona ndlela leyi ku yi tirhisa swi tsakisaka ha yona.
KU TSHEMBEKA KU TISA NTSAKO
5. Xana Bibele yi ri yini malunghana ni ku hemba ni ku yiva?
5 Yehovha i “Šikwembu ša ku ṭhembeka!” (Pisalema 31:5) A swi kanakanisi leswaku wena wa swi tsakela ku landzelela xikombiso xa yena, ni ku tiviwa tanihi munhu wo tshembeka. Ku tshembeka ku endla leswaku u tixixima ni ku titwa u hanye kahle. Hambi swi ri tano, hikwalaho ka leswi ku pfumaleka ka vutshembeki ku andzeke emisaveni leyi ya vudyoho, Vakreste va lava xitsundzuxo lexi: “Un’wana ni un’wana a a vule ntiyiso eka munhu-kulobye, . . . Loyi a a toloverile ku yiva, a nga ha engeti a yiva; kambe a a tikarhate a tirha . . . leswaku a ta kuma swo pambulela loyi a pfumalaka.” (Vaefesa 4:25, 28) Vatirhi va Vakreste va endla ntirho wa siku hi ku tshembeka. A va teki swilo swa muthori handle ka mpfumelelo wa yena. Ku nga khathariseki leswaku u le ntirhweni, exikolweni kumbe ekaya, mugandzeri wa Yehovha u fanele ‘ku tshembeka eka swilo hinkwaswo.’ (Vaheveru 13:18) Un’wana ni un’wana loyi a nga ni mukhuva wa ku hemba kumbe ku yiva a nge amukeleki eka Xikwembu.—Deteronoma 5:19; Nhlavutelo 21:8.
6. Xana ku tshembeka ka munhu la chavaka Xikwembu ku nga dzunisa Yehovha hi ndlela yihi?
6 Ku tshembeka swi tisa mikateko yo tala. Selina i noni leyi pfumalaka ya le Afrika, leyi rhandzaka Yehovha Xikwembu ni misinya ya milawu ya yena yo lulama. Siku rin’wana, u kume xikhwama xi ri ni buku ya le bankini ni mali yo tala. Loko a kamba ebukwini ya tinqingho, u kume vito ra n’wini wa swona—ku nga n’wini wa xitolo loyi a a yiveriwile. Wanuna loyi a hlamale ngopfu loko Selina, hambi leswi a vabya swinene, a n’wi endzela a ta n’wi nyika hinkwaswo leswi a swi ri exikhwameni. U te: “Ku tshembeka ko fana ni loku ku fanele ku hakeriwa,” kutani a n’wi nyika mali. Xa nkoka swinene, wanuna loyi u bumabumele vukhongeri bya Selina. Ina, swiendlo swa ku tshembeka swi sasekisa dyondzo ya Bibele, swi kwetsimisa Yehovha Xikwembu ni ku tisa ntsako eka vagandzeri va yena vo tshembeka.—Tito 2:10; 1 Petro 2:12.
KU HANANA KU TISA NTSAKO
7. Xana ku gembula ku hoxe kwihi?
7 Ku hanana swi tisa ntsako, kasi vanhu va makwanga va nga ka “va nga dyi ndzhaka ya Mfumo wa Xikwembu.” (1 Vakorinto 6:10) Ndlela leyi tolovelekeke ya makwanga i ku gembula, ku nga matshalatshala yo kuma mali kambe van’wana va lahlekeriwa. Yehovha a nga va tsakeli lava nga ni “makwanga yo lava ku vuyeriwa.” (1 Timotiya 3:8) Hambi ku ri laha ku gembula ku nga le nawini ni loko munhu a gembulela ku titsakisa, swi nga ha n’wi nghena engatini, naswona u ta va a seketela xiendlo lexi onheke vutomi bya vanhu vo tala. Ku gembula hakanyingi ku endla leswaku ndyangu wa mugembuli wu xaniseka, lowu kumbexana wu salaka ni mali yitsongo yo xava swilo leswi lavekaka swo tanihi swakudya ni swiambalo.—1 Timotiya 6:10.
8. Xana Yesu u xi veke njhani xikombiso lexinene xa ku hanana, naswona hi nga hanana hi ndlela yihi?
8 Hikwalaho ka ku hanana ka vona hi rirhandzu, Vakreste va kuma ntsako hi ku pfuna van’wana, ngopfu-ngopfu vapfumeri-kulobye lava nga swisiwana. (Yakobo 2:15, 16) Yesu a nga si ta emisaveni, u vone ku hanana ka Xikwembu evanhwini. (Mintirho 14:16, 17) Yesu hi byakwe u tirhise nkarhi wakwe, vuswikoti byakwe, hambi ku ri vutomi byakwe leswaku a pfuna vanhu. Hikwalaho, a faneleka ku vula leswaku: “Ku nyika i nkateko lowu tlulaka ku nyikiwa.” (Mintirho 20:35) Yesu nakambe u vulavule kahle hi noni ya xisiwana leyi hi moya wa ku hanana yi hoxeke swimalana swimbirhi exibyeni xa le tempeleni, hikuva yi nyikele “leswi a a [yi] ta tihanyisa ha swona.” (Marka 12:41-44) Vaisrayele va khale ni Vakreste va lembe-xidzana ro sungula va veka swikombiso leswinene swa ku hanana hi ntsako eku seketeleni ka vandlha ni ntirho wa Mfumo hi swilo leswi vonakaka. (1 Tikronika 29:9; 2 Vakorinto 9:11-14) Ku tlhandlekela eku endleni ka minyikelo ya swilo leswi vonakaka etimhakeni leti, Vakreste va namuntlha hi ntsako va dzunisa Xikwembu ni ku tirhisa vutomi bya vona entirhweni wa xona. (Varhoma 12:1; Vaheveru 13:15) Yehovha wa va katekisa hikwalaho ka leswi va tirhisaka nkarhi wa vona, matimba ni swilo swin’wana, ku katsa ni timali ta vona, leswaku va seketela vugandzeri bya ntiyiso ni ku yisa emahlweni ntirho wa misava hinkwayo wa ku chumayela mahungu lamanene ya Mfumo.—Swivuriso 3:9, 10.
TINHLA TIN’WANA LETI ENGETELAKA NTSAKO
9. Xana ku nwa swakunwa swa xihoko ku tlula mpimo swi hoxe kwihi?
9 Leswaku va kuma ntsako, Vakreste va fanele va tlhela va ‘langutela vuswikoti bya vona byo anakanya.’ (Swivuriso 5:1, 2) Leswi swi lava leswaku va hlaya ni ku anakanyisisa hi Rito ra Xikwembu ni tibuku leti tengeke ta Bibele. Kambe ku ni swilo leswi faneleke ku papalatiwa. Hi xikombiso, ku nwa swakunwa swa xihoko ku tlula mpimo swi nga endla munhu a nga swi koti ku lawula mianakanyo yakwe. Loko va ri eka xiyimo xo tano, vanhu vo tala va katseka eku tikhomeni loko biha, va vanga madzolonga ni ku vanga makhombo yo chavisa. A swi hlamarisi leswi Bibele yi vulaka leswaku swidakwa a swi nge dyi ndzhaka ya Mfumo wa Xikwembu! (1 Vakorinto 6:10) Hi ku tiyimisela ku tshama ‘va hlutekile emianakanyweni,’ Vakreste va ntiyiso va papalata vudakwa, naswona leswi swi engetela ntsako exikarhi ka vona.—Tito 2:2-6.
10. (a) Ha yini Vakreste va nga ri tirhisi fole? (b) Xana ku tshika mikhuva yo tirhisa swilo leswi godzombelaka swi tisa vuyelo byihi?
10 Miri lowu tengeke wu engetela ntsako. Kambe, vo tala va pfumelela swilo leswi nga ni khombo swi va godzombela. Hi xikombiso, anakanya hi ku tirhisa fole. Nhlangano wa Rihanyo wa Misava wu vika leswaku ku dzaha “ku dlaya vanhu va timiliyoni tinharhu lembe na lembe.” Ku tshika mukhuva wo dzaha fole swi nga ha nonon’hwa hikwalaho ka swilo leswi vaka kona loko munhu a ri tshika. Hi hala tlhelo, vunyingi bya lava a va dzaha eku sunguleni va kuma leswaku va va ni rihanyo ro antswa ni mali yo nyawula ya swilaveko swa ndyangu. Ina, ku hlula mukhuva wo dzaha fole kumbe wa ku godzomberiwa hi switirhisiwa swin’wana swi ta ku endla u va ni miri lowu tengeke, ripfalo leri baseke ni ntsako wa xiviri.—2 Vakorinto 7:1.
NTSAKO EVUKATINI
11. Xana ku laveka yini leswaku munhu a va ni vukati bya le nawini ni lebyi tshamaka hi masiku?
11 Lava tshamaka swin’we tanihi wanuna ni wansati va fanele va tiyiseka leswaku vukati bya vona byi tsarisiwe khwatsi eka valawuri va ndhawu. (Marka 12:17) Nakambe va fanele va languta vukati tanihi vutihlamuleri lebyikulu. I ntiyiso, ku avana ku nga faneleka loko ku ri hava nseketelo, ku khomiwa hi ndlela yo biha kumbe ku nghenisa xiyimo xa moya ekhombyeni hi laha ku heleleke. (1 Timotiya 5:8; Vagalatiya 5:19-21) Kambe marito ya muapostola Pawulo eka 1 Vakorinto 7:10-17 ma khutaza vanghana va vukati leswaku va tshama swin’we. Ina, leswaku va kuma ntsako wa ntiyiso va fanele va tshembana. Pawulo u tsarile: “Ku tekana a ku v̌e lo’ku tengeke matlhelweni hikwawo, ni masangu a ma pfumale v̌ooŝi; hikuv̌a Šikwembu ši ta av̌anyisa timbhisa ni v̌aoŝi.” (Vaheveru 13:4, BX) Rito leri nge “masangu” ri kombisa vuxaka bya rimbewu exikarhi ka wanuna ni wansati lava tekaneke hi nawu. Ku hava vuxaka byin’wana bya rimbewu, byo tanihi ku teka vasati vo tala, lebyi hlamuseriwaka tanihi lebyi “tengeke matlhelweni hikwawo.” Tlhandla-kambirhi, Bibele a yi byi amukeli vuxaka bya rimbewu ehandle ka vukati ni vusodoma.—Varhoma 1:26, 27; 1 Vakorinto 6:18.
12. Hi yihi mihandzu yin’wana yo biha ya vumbhisa?
12 Vumbhisa byi nga ha tisa ntsako wa xinkarhana emirini, kambe a byi wu tisi ntsako wa xiviri. A byi xi tsakisi Xikwembu naswona byi nga onha ripfalo ra munhu. (1 Vatesalonika 4:3-5) Vuyelo lebyi khomisaka gome bya rimbewu leri nga riki enawini ku nga ha va AIDS ni vuvabyi byin’wana lebyi tluletiwaka hi rimbewu. Xiviko xin’wana xa vutshunguri xi ri: “Ku ringanyetiwa leswaku vanhu vo tlula 250 wa timiliyoni emisaveni hinkwayo lembe na lembe va tluleriwa hi vuvabyi, kasi va kwalomu ka 50 wa timiliyoni va ngheniwa hi thusula.” Nakambe ku ni xiphiqo xa ku tika swi nga ri enawini. International Planned Parenthood Federation yi vika leswaku, emisaveni hinkwayo, vanhwanyana vo tlula 15 wa timiliyoni lava nga exikarhi ka malembe ya 15 ku ya eka 19 va tika lembe na lembe, naswona n’we-xa-nharhu xa vona va susa makhwiri. Nkambisiso wu kombise leswaku eka tiko rin’wana ra le Afrika, swiphiqo swo susa makhwiri swi vanga mafu ya tiphesente ta 72 ya vanhwanyana va malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi. Timbhisa tin’wana ti nga ka ti nga khomiwi hi vuvabyi kumbe ku tika, kambe ku vaviseka ka mintlhaveko a ti nge ku balekeli. Vo tala va heleriwa hi xindzhuti va tlhela va nga ha tirhandzi.
13. Hi swihi swiphiqo leswi engetelekeke leswi vangiwaka hi vuoswi, naswona lava hambetaka va endla vumbhisa ni vuoswi va ta kuma yini?
13 Hambi leswi vuoswi byi nga rivaleriwaka, hi xona xisekelo lexi twalaka xa Matsalwa xo dlaya vukati lexi nga tirhisiwaka hi munghana wa vukati loyi a nga riki na nandzu. (Matewu 5:32; ringanisa Hosiya 3:1-5.) Loko ku tikhoma ko tano loko biha ku hahlula vukati, leswi swi nga ha vanga swivati leswikulu swa mintlhaveko eka munghana la nga dyohangiki swin’we ni le ka vana. Leswaku ndyangu wa vanhu wu vuyeriwa, Rito ra Xikwembu ri kombisa leswaku ku avanyisa ka xona lokukulu ku ta wela timbhisa leti nga hundzukiki ni vaoswi. Tlhandla-kambirhi, ri kombisa khwatsi leswaku lava endlaka vunghwavava “va nga ka va nga vi na ku averiwa eku fumeni ka Xikwembu.”—Vagalatiya 5:19, 21.
“A HI VA MISAVA”
14. (a) Hi tihi tindlela tin’wana ta vugandzeri bya swikwembu swa hava leti papalatiwaka hi munhu la chavaka Xikwembu? (b) Hi wihi nkongomiso lowu nyikeriwaka eka Yohane 17:14 na Esaya 2:4?
14 Lava rhandzaka ku tsakisa Yehovha ni ku kuma mikateko ya Mfumo va papalata vugandzeri bya swikwembu swa hava bya muxaka wihi na wihi. Bibele yi kombisa leswaku swi hoxile ku endla swifaniso ni ku swi gandzela, hambi ku ri swa Kreste, kumbe swa Mariya, mana wa Yesu. (Eksoda 20:4, 5; 1 Yohane 5:21) Kutani, Vakreste va ntiyiso a va yi gandzeli mimfungho, swihambano ni swifaniso. Nakambe va papalata tindlela ta vukanganyisi ta vugandzeri bya swikwembu swa hava, tanihi ku kombisa ku tinyiketela eka mijeko ni ku yimbelela tinsimu leti dzunisaka matiko. Loko va sindzisiwa leswaku va endla swilo swo tano, va tsundzuka marito ya Yesu eka Sathana: “U ta gandzela Hosi, Xikwembu xa wena, u tirhela xona ntsena.” (Matewu 4:8-10) Yesu u vule leswaku valandzeri vakwe “a hi va misava.” (Yohane 17:14) Leswi swi vula ku va ni vukala-tlhelo etimhakeni ta tipolitiki ni ku hanya hi ku rhula hi ku pfumelelana na Esaya 2:4, leyi nge: “[Yehovha Xikwembu u] ta lamula matiko, [u] ta av̌anyisa matiko la’yo tala ngopfu. Hi mabanga ya v̌ona v̌a ta fula ŝikomu, hi matlhari ya v̌ona v̌a ta fula masikeri; tiko ri nga ka ri nga ha lwi ni riṅwana, kutani a ku nga ha dyonḍisiwi ku lwa.”
15. Xana Babilona Lonkulu i yini, naswona swichudeni swo tala leswintshwa swa Bibele swi endla yini leswaku swi huma eka yena?
15 Ku ka ‘u nga vi xiphemu xa misava’ nakambe swi vula ku tsema vuxaka hinkwabyo na “Babilona lonkulu,” mfumo wa misava wa vukhongeri bya mavunwa. Vugandzeri lebyi thyakeke byi hangalake ku suka eBabilona wa khale ku fikela laha se byi lawulaka vanhu emisaveni hinkwayo hi ndlela leyi nga ni khombo. “Babilona lonkulu” i vukhongeri hinkwabyo lebyi tidyondzo ni swiendlo swa byona swi nga fambisaniki ni vutivi bya Xikwembu. (Nhlavutelo 17:1, 5, 15) Ku hava mugandzeri wo tshembeka wa Yehovha loyi a nga hlanganyelaka eswiendlweni swo pfanganisa ripfumelo hi ku gandzela swin’we ni vukhongeri byo hambana-hambana, kumbe hi ku hlanganyela vuxaka bya moya ni xiphemu xihi na xihi xa Babilona Lonkulu. (Tinhlayo 25:1-9; 2 Vakorinto 6:14) Hikwalaho ka sweswo, swichudeni swo tala leswintshwa swa Bibele swi tsale papila ra ku tshika nhlangano wa vukhongeri lowu swi nga eka wona. Leswi swi va tshinete ekusuhi ni Xikwembu xa ntiyiso, hi laha swi tshembisiweke ha kona: “Hosi yi ri: ‘Humani exikarhi ka vona, mi hambana na vona; mi nga tshuki mi khumba leswi nga tengangiki, kutani ndzi ta mi amukela.’” (2 Vakorinto 6:17; Nhlavutelo 18:4, 5) Xana a wu ku naveli ku amukeriwa ko tano hi Tata wa hina wa le tilweni?
KU XIYISISA MINKHUVO YA LEMBE NA LEMBE
16. Ha yini Vakreste va ntiyiso va nga yi tlangeli Khisimusi?
16 Vutomi bya ku chava Xikwembu byi hi ntshunxa eku tlangeleni ka tiholideyi ta misava, loku hakanyingi ku nga ndzhwalo. Hi xikombiso, Bibele a yi ri boxi hi ku kongoma siku ra ku velekiwa ka Yesu. Van’wana va nga ha ku, ‘Mina ndzi tiva leswaku Yesu u tswariwe hi December 25!’ Sweswo a swi nge endleki hikuva u fe hi ximun’wana xa 33 C.E. a ri ni malembe ya 33 1/2 hi vukhale. Ku engetela kwalaho, enkarhini wa ku tswariwa ka yena, varisi a va “tshama enhoveni, va hlayisa mintlhambi ya vona nivusiku.” (Luka 2:8) Etikweni ra Israyele, December i nguva yo titimela, ya timpfula enkarhini lowu tinyimpfu ti pfaleriwaka ha wona ni vusiku leswaku ti nga karhatiwi hi maxelo yo titimela. Entiyisweni, December 25 a ri vekiwe hi Varhoma tanihi siku ra ku velekiwa ka xikwembu xa vona xa dyambu. Endzhaku ka malembe-xidzana yo hlaya Yesu a sukile emisaveni, Vakreste lava gwineheke va teke siku leri va ri endla nkhuvo wa ku velekiwa ka Kreste. Xisweswo, Vakreste va ntiyiso a va yi tlangeli Khisimusi kumbe holideyi yihi na yihi leyi sekeriweke etidyondzweni ta mavunwa. Hikuva va tinyiketele eka Yehovha hi laha ku hlawulekeke, naswona a va ti hlayisi tiholideyi leti dzunisaka vanhu kumbe matiko lama nga ni vudyoho.
17. Ha yini vanhu lava chavaka Xikwembu va nga yi endli minkhuvo ya masiku ya ku velekiwa, naswona ha yini vana va Vakreste va tsaka hi sweswo?
17 Hi ku kongoma Bibele yi boxa minkhuvo yimbirhi ntsena ya siku ra ku velekiwa, hayimbirhi ka yona yi khumba vavanuna lava a va nga xi tirheli Xikwembu. (Genesa 40:20-22; Matewu 14:6-11) Tanihi leswi Matsalwa ma nga ri paluxiki siku ra ku velekiwa ka wanuna la hetisekeke Yesu Kreste, ha yini hi fanele ku yisa nyingiso wo hlawuleka eka masiku ya ku velekiwa ka vanhu lava nga hetisekangiki? (Eklesiasta 7:1) Ina, vatswari lava chavaka Xikwembu a va rindzeli siku ro karhi leswaku va kombisa rirhandzu eka vana va vona. Nhwana un’wana wa Mukreste wa malembe ya 13 hi vukhale u te: “Mina ni ndyangu wa ka hina hi tshama hi ri karhi hi tiphina. . . . Ndzi va rhandza ngopfu vatswari va mina, naswona loko vana van’wana va ndzi vutisa leswaku ha yini ndzi nga ti tlangeli tiholideyi, ndzi va byela leswaku mina ndzi tlangela siku rin’wana ni rin’wana.” Muntshwa wa Mukreste wa malembe ya 17 u te: “Ekaya ka hina, ku hanana tinyiko i mhaka leyi endlekaka lembe hinkwaro.” Ku va ni ntsako lowukulu loko tinyiko ti endliwa hi ku tirhandzela.
18. Hi wihi nkhuvo wun’we ntsena wa lembe na lembe lowu Yesu a leriseke valandzeri vakwe leswaku va wu hlayisa, naswona xana wu hi tsundzuxa yini?
18 Eka lava hanyaka hi ku chava Xikwembu, ku ni siku rin’we elembeni rin’wana ni rin’wana leri faneleke ku tlangeriwa hi laha ku hlawulekeke. I Xilalelo xa Hosi, lexi hakanyingi xi vitaniwaka Xitsundzuxo xa rifu ra Kreste. Malunghana na xona, Yesu u lerise valandzeri vakwe a ku: “Endlani leswi hi ku ndzi anakanya.” (Luka 22:19, 20; 1 Vakorinto 11:23-25) Loko Yesu a pfula xilalelo lexi emadyambyini ya Nisan 14, 33 C.E., u tirhise xinkwa xo kala comela ni vhinyo yo tshwuka, leswi yimelaka miri wakwe wo pfumala xidyoho ni ngati yakwe leyi hetisekeke. (Matewu 26:26-29) Swifanekiselo leswi swi dyiwa hi Vakreste lava totiweke hi moya lowo kwetsima wa Xikwembu. Va nghenisiwe eka ntwanano lowuntshwa ni ntwanano wa Mfumo, naswona va ni ntshembo wa le tilweni. (Luka 12:32; 22:20, 28-30; Varhoma 8:16, 17; Nhlavutelo 14:1-5) Hambi swi ri tano, hinkwavo lava vaka kona emadyambyini lama fambisanaka na Nisan 14 eka khalendara ya khale ya Xiyuda va vuyeriwa. Va tsundzuxiwa rirhandzu leri kombisiweke hi Yehovha Xikwembu na Yesu Kreste hi gandzelo ra nkutsulo ro rivalela swidyoho leri endlaka leswaku vutomi lebyi nga heriki byi kumiwa hi lava amukeriwaka hi Xikwembu.—Matewu 20:28; Yohane 3:16.
NTIRHO NI VUHUNGASI
19. Hi wihi ntlhontlho lowu Vakreste va langutanaka na wona leswaku va kota ku tihanyisa?
19 Vakreste va ntiyiso va ni ndzhwalo wo tirha hi matimba ni ku khathalela swilaveko swa vona. Loko tinhloko ta mindyangu ti endla leswi, ti titwa ti enerisekile. (1 Vatesalonika 4:11, 12) Ina, loko ntirho wa Mukreste wu nga pfumelelani ni Bibele, sweswo swi nga n’wi tsona ntsako. Kambe, nkarhi wun’wana swa nonon’hwa leswaku Mukreste a kuma ntirho lowu pfumelelanaka ni mimpimanyeto ya Bibele. Hi xikombiso, vatirhi van’wana ku lerisiwa leswaku va kanganyisa vaxavi. Hi hala tlhelo, vathori vo tala va pfumela ku endla swilo hi ku landza ripfalo ra mutirhi la tshembekeke, hi ku ka va nga lavi ku lahlekeriwa hi mutirhi wo tshembeka. Hambi swi ri tano, ku nga khathariseki leswaku ku endleka yini, u nga tiyiseka leswaku Xikwembu xi ta katekisa matshalatshala ya wena leswaku u kuma ntirho lowu ku nyikaka ripfalo leri baseke.—2 Vakorinto 4:2.
20. Ha yini hi fanele hi hlawula emhakeni ya vuhungasi?
20 Tanihi leswi Xikwembu xi lavaka leswaku malandza ya xona ma tsaka, hi fanele ku ringanisela loko hi tirha hi matimba hi fanele hi tinyika ni minkarhi ya ku hungasa ni ku wisa. (Marka 6:31; Eklesiasta 3:12, 13) Misava ya Sathana yi hlohlotela vuhungasi lebyi nga amukelekiki eka Xikwembu. Kambe leswaku hi tsakisa Xikwembu, hi fanele hi xiyaxiya tibuku leti hi ti hlayaka, minongonoko ya xiya-ni-moya ni vuyimbeleri lebyi hi byi yingiselaka, ni tikhonsati, tifilimi, mintlango, minongonoko ya thelevhixini ni tivhidiyo leti hi ti hlalelaka. Loko vuhungasi lebyi a hi byi hlawurile eku sunguleni byi nga pfumelelani ni switsundzuxo leswi kumekaka ematsalweni yo tanihi Deteronoma 18:10-12, Pisalema 11:5 na Vaefesa 5:3-5, hi ta tsakisa Yehovha ni ku kuma ntsako lowukulu loko ho endla mindzulamiso.
KU XIXIMA VUTOMI NI NGATI
21. Xana ku xixima vutomi ku fanele ku ri khumba njhani langutelo ra hina hi ku susa khwiri, mikhuva ya hina ni ku tikhoma ka hina?
21 Leswaku hi kuma ntsako wa ntiyiso, hi fanele ku languta vutomi bya munhu byi ri bya risima, hi laha Yehovha a byi langutaka ha kona. Rito ra yena ri vula leswaku hi nga tshuki hi dlaya. (Matewu 19:16-18) Entiyisweni, Nawu lowu Xikwembu xi wu nyikeke Israyele wu kombisa leswaku xi languta mbungu tanihi vutomi bya risima—hayi tanihi nchumu lowu nga lovisiwaka. (Eksoda 21:22, 23) Hikwalaho ka sweswo, a hi fanelanga hi tekela vutomi ehansi hi ku tirhisa fole, ku onha mimiri ya hina hi swidzidzirisi kumbe swakunwa swa xihoko, kumbe ku endla swilo leswi nga ni khombo. Naswona a hi fanelanga hi endla swilo leswi nga nghenisaka vutomi ekhombyeni ni ku honisa switsundzuxo swa vuhlayiseki, leswi swi nga ha vangaka nandzu wa ngati.—Deteronoma 22:8.
22. (a) Xana Xikwembu xi yi languta njhani ngati ni matirhiselo ya yona? (b) Xana i ngati ya mani leyi ponisaka vutomi hakunene?
22 Yehovha u byele Nowa ni ndyangu wakwe leswaku ngati yi yimela moya-xiviri kumbe vutomi. Hikwalaho, Xikwembu a xi va pfumelelanga leswaku va dya ngati hambi yi ri ya nchumu wihi na wihi. (Genesa 9:3, 4) Tanihi leswi hi nga vatukulu va vona, nawu wolowo wa tirha eka hina hinkwerhu. Yehovha u byele Vaisrayele leswaku ngati a yi fanele ku halatiwa emisaveni naswona a yi nga fanelanga yi tirhiseriwa swikongomelo swa munhu. (Deteronoma 12:15, 16) Naswona nawu wa Xikwembu malunghana ni ngati wu tlhele wu phindhiwa loko Vakreste va lembe-xidzana ro sungula va lerisiwe leswi: “Mi tshika . . . ngati.” (Mintirho 15:28, 29) Hi ku xixima ku kwetsima ka vutomi, vanhu lava chavaka Xikwembu a va yi amukeli mimpompelo ya ngati, hambi loko van’wana va sindzisa leswaku endlelo ro tano ri nga ponisa vutomi. Tindlela tin’wana to tala ta vutshunguri leti amukeriwaka hi Timbhoni ta Yehovha ti humelerile swinene naswona a ti na wona makhombo lama vangiwaka hi mimpompelo ya ngati. Vakreste va swi tiva leswaku i ngati ya Yesu leyi halatiweke ntsena leyi kotaka ku ponisa vutomi hakunene. Ku pfumela eka yona swi tisa ndzivalelo ni ntshembo wa vutomi lebyi nga heriki.—Vaefesa 1:7.
23. Hi byihi vuyelo byin’wana bya ku hanya hi ku chava Xikwembu?
23 Hakunene, ku hanya vutomi bya ku chava Xikwembu swi lava matshalatshala. Swi nga ha vanga ku hlekuriwa hi swirho swa ndyangu kumbe hi vanghana. (Matewu 10:32-39; 1 Petro 4:4) Kambe vuyelo bya ku hanya vutomi byo tano i byikulu swinene ku tlula miringo yihi na yihi leyi hi nga langutanaka na yona. Swi nyika ripfalo leri tengeke, ni ku endla leswaku hi va ni vunghana lebyinene ni vagandzeri-kulorhi va Yehovha. (Matewu 19:27, 29) Nakambe, anakanya hi ku hanya hi laha ku nga heriki emisaveni leyintshwa yo lulama ya Xikwembu. (Esaya 65:17, 18) Naswona mawaku ntsako lowu tisiwaka hi ku fambisana ni ndzayo ya Bibele, xisweswo hi tsakisa mbilu ya Yehovha! (Swivuriso 27:11) A swi hlamarisi leswi ku hanya vutomi bya ku chava Xikwembu swi tisaka ntsako!—Pisalema 128:1, 2.
KAMBELA VUTIVI BYA WENA
Hi swihi swivangelo leswi endlaka leswaku ku hanya vutomi bya ku chava Xikwembu swi tisa ntsako?
Ku hanya hi ku chava Xikwembu swi nga ha lava mindzulamiso yihi?
Ha yini u tsakela ku hanya vutomi bya ku chava Xikwembu?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 124, 125]
Ku ringanisela exikarhi ka mintirho ya moya ni minkarhi ya ku wisa swi engetela ntsako eka lava hanyaka hi ndlela ya ku chava Xikwembu