Ndzima Ya Vunhungu
Ku Ponisiwa eMilon’wini Ya Tinghala!
1, 2. (a) Xana Dariyosi lowa Mumeda u wu hlerise ku yini mfumo wakwe lowu ndlandlamukeke? (b) Hlamusela mintirho ni matimba ya valanguteri.
BABILONA wu wile! Ku tinyungubyisa ka wona loku tekeke lembe-xidzana wu ri mfumo wa misava ku hele hi tiawara ti nga ri tingani. A ku sungula nguva leyintshwa—ya Vameda ni Vaperesiya. Tanihi leswi a tlhandlameke Belxatsara exiluvelweni, Dariyosi lowa Mumeda a a langutane ni ntlhontlho wa ku hlela mfumo wakwe lowu ndlandlamukeke.
2 Wun’wana wa mintirho yo rhanga leyi endliweke hi Dariyosi a ku ri ku veka valanguteri va 120. Ku vuriwa leswaku lava a va nyikiwa xikhundlha lexi, minkarhi yin’wana a va hlawuriwa exikarhi ka maxaka ya hosi. Kambe, mulanguteri un’wana ni un’wana a a lawula muganga lowukulu kumbe xiyenge lexitsongo xa mfumo. (Daniyele 6:1) Ntirho wa yena a wu katsa ku hlengeleta swibalo ni ku yisa ndzuvo eka huvo ya vuhosi. Hambileswi minkarhi yin’wana a a pfa a kamberiwa hi muyimeri wa hosi la endzaka, mulanguteri a a ri ni matimba yo nyawula. Vito ra yena a ri vula leswaku, “la sirhelelaka Mfumo.” Eka xifundzha-nkulu xakwe, mulanguteri a tekiwa a ri hosi yo khomela, kambe a nga ri hosi leyi lawulaka.
3, 4. Ha yini Dariyosi a a tsakela Daniyele, naswona xana hosi yi n’wi veke eka xikhundlha xihi?
3 Xana Daniyele a ta hetisisa yini eka lunghiselelo leri lerintshwa? Xana Dariyosi lowa Mumeda a a ta n’wi tshikisa ntirho muprofeta loyi a dyuhaleke wa Muyuda loyi se a ri ni malembe ya kwalomu ka 90? A swi tano! A swi kanakanisi leswaku Dariyosi u swi xiyile leswaku Daniyele a a vhumbhe hi ku kongoma malunghana ni ku wa ka Babilona nileswaku ku vhumbha koloko a ku lava ku twisisa loku tlulaka ka munhu. Ku tlhandlekela kwalaho, Daniyele a a ri ni ntokoto wa makume ya malembe a ri karhi a tirhisana ni mintlawa yo hambana-hambana ya makhumbi eBabilona. Dariyosi a a tiyimisele ku hlayisa vuxaka bya ku rhula ni vafumiwa vakwe lava a va ha ku hluriwa. Hikwalaho, a a ta lava munhu la nga ni vutlhari ni ntokoto kukota Daniyele, a va mutsundzuxi wa hosi. Xana a a ta va ni xikhundlha xihi?
4 A swi ta hlamarisa loko Dariyosi a a veke Daniyele la nga khumbi leri nga Muyuda leswaku a va mulanguteri. Kambe, anakanya hasahasa leyi veke kona loko Dariyosi a tivisa xiboho xakwe xo endla Daniyele a va un’wana wa tindhuna tinharhu letikulu leti a ti ta kongomisa valanguteri! Ku nga ri sweswo ntsena, kambe Daniyele “a a tihlawula hilaha ku tiyeke,” a tikomba a hlawulekile eka tindhuna letin’wana letikulu. Kunene, a a ri ni “moya lowu nga tolovelekangiki.” Dariyosi a a tiyimiserile ni ku n’wi nyika xikhundlha xa ku va holobye-nkulu.—Daniyele 6:2, 3.
5. Xana valawuri lavakulu ni valanguteri lavan’wana va fanele va titwise ku yini hi ku vekiwa ka Daniyele, naswona ha yini?
5 Tindhuna letin’wana letikulu ni valanguteri va fanele va hlundzuke ngopfu. Phela, a swi va tsona vurhongo ku vona Daniyele—loyi a a nga ri Mumeda kumbe Muperesiya naswona a a nga ri xirho xa ndyangu wa vuhosi—a ri exikhundlheni xa vulawuri ehenhla ka vona! Xana Dariyosi a a n’wi tlakusela yini munhu wumbe a n’wi veka exikhundlheni xexo, a tshika vanhu varikwavo, ni va ndyangu wa ka vona? Xiendlo xexo xi fanele xi pfuxe ku vilela. Tlhandla-kambirhi, swi le rivaleni leswaku valanguteri a va languta vutshembeki bya Daniyele byi ri xihinga lexikulu eka swiendlo swa vona swo yenga ni vukanganyisi. Kambe, valawuri lavakulu ni valanguteri a va vanga na xona xivindzi xa ku byela Dariyosi mhaka leyi. Phela, Dariyosi a a xixima Daniyele swinene.
6. Xana valawuri lavakulu ni valanguteri va ringetise ku yini ku onha vito ra Daniyele, naswona ha yini matshalatshala lawa ma nga tirhanga?
6 Kutani van’watipolitiki lava va mavondzo va endle xikungu va ri voxe. Va ringete “ku kuma vukanganyisi byo karhi ku lwa na Daniyele malunghana ni mfumo.” Xana a wu ri kona nchumu lowu hoxeke eka ndlela leyi a byi hetisisa ha yona vutihlamuleri byakwe? Xana a a nga tshembekanga? Valawuri lavakulu ni valanguteri a va kumanga xihoxo kumbe vukanganyisi eka ndlela leyi Daniyele a endla ha yona mintirho yakwe. Va te: “Eka Daniyele loyi a hi nge byi kumi vukanganyisi nikatsongo, handle ka loko ho byi kuma enawini wa Xikwembu xa yena ku lwa na yena.” Hikwalaho vavanuna lava va lunya va endle rhengu. A va anakanya leswaku ri ta lovisa Daniyele.—Daniyele 6:4, 5.
KU TIRHISIWA KA RHENGU RO DLAYA
7. Hi yihi mhaka leyi valawuri lavakulu ni valanguteri va yi vuleke eka hosi, naswona va yi vule hi mukhuva wihi?
7 Dariyosi u tshineleriwe hi ntlawa wa valawuri lavakulu ni valanguteri “va nghena va ri ntshungu.” Marito ya Xiaramu laha ma nga vula hasahasa leyi lemaka ni tindleve. Handle ko kanakana, vavanuna lava va swi kombisile leswaku a va ri ni mhaka ya xihatla swinene leyi va lavaka ku yi byela Dariyosi. Kumbexana a va anakanya leswaku a a nga ta kanakana ku amukela mhaka ya vona loko va yi veka hi ntiya-nhlana, yi ri nchumu lowu faneleke wu lulamisiwa hi ku hatlisa. Hikwalaho, va nghene emhakeni va ku: “Valawuri hinkwavo va mfumo, valawuri lavakulu ni valanguteri, tindhuna ni tindhuna letikulu, va bohe makungu ya ku simeka nawu wa vuhosi ni ku sindzisa ku vekiwa ka xipimelo leswaku mani na mani la kombelaka eka xikwembu xin’wana kumbe munhu un’wana ku ringana masiku ya 30, ku nga ri eka wena, Wena hosi, u fanele a hoxiwa ekheleni ra tinghala.”a—Daniyele 6:6, 7.
8. (a) Ha yini Dariyosi a a ta nyanyuriwa hi nawu lowu ringanyetiweke? (b) Xana i yini lexi entiyisweni a xi laviwa hi valawuri lavakulu ni valanguteri?
8 Marungula ya matimu ma tiyisekisa leswaku a swi tolovelekile leswaku tihosi ta le Mesopotamiya ti langutiwa ni ku gandzeriwa ti ri leti nga ni vukwembu. A swi kanakanisi leswaku Dariyosi u nyanyuriwe hi mhaka leyi. Swi nga endleka a vone ni ndlela leyi nawu lowu wu nga pfunaka ha yona. Tsundzuka leswaku eka lava tshamaka eBabilona, Dariyosi a a ri munhu wumbe naswona a a ri xita-xifamba. Nawu lowu lowuntshwa a wu ta endla leswaku a va hosi, naswona a wu ta khutaza vunyingi lebyi tshamaka eBabilona leswaku byi tshemba ni ku seketela mfumo lowuntshwa. Kambe, loko va vula mhaka leyi, valawuri lavakulu ni valanguteri a va nga ri na mhaka ni vuhlayiseki bya hosi nikatsongo. Xikongomelo xa vona lexikulu a ku ri ku phasa Daniyele, hikuva a va swi tiva leswaku a ku ri mukhuva wakwe ku khongela Xikwembu kanharhu hi siku emahlweni ka mafasitere lama pfulekeke ya kamara rakwe ra le henhla ka lwangu.
9. Ha yini nawu lowuntshwa a wu nga ta vanga xiphiqo eka vo tala lava nga riki Vayuda?
9 Xana ku siveriwa loku ka xikhongelo a ku ta karhata mintlawa hinkwayo ya vukhongeri ya le Babilona? A ku nga ta yi karhata, ngopfu-ngopfu leswi nsivelo lowu a wu ta heta n’hweti ntsena. Ku tlula kwalaho, a hi vangani vanhu lava nga riki Vayuda lava a va ta languta ku gandzela munhu hi nkarhinyana wo karhi ku ri ku landzula ripfumelo ra vona. Xidyondzi xin’wana xa Bibele xi ri: “Ku gandzela hosi a swi nga nonon’hwi eka matiko yo tala lama gandzelaka swifaniso; hikwalaho loko Vababilona va byeriwa leswaku va nkhinsamela muhluri—Dariyosi lowa Mumeda—leswi fanelaka xikwembu, va xi yingisile xileriso xexo hi ku hatlisa. I Vayuda ntsena lava a va nga xi amukeli xileriso xexo.”
10. Xana Vameda ni Vaperesiya a va wu languta njhani nawu lowu vekiweke hi hosi ya vona?
10 Kambe, vaendzi va Dariyosi va n’wi kombele ku “simeka nawu, [a] sayina marito lama tsariweke, leswaku wu nga hundzuriwi, hi ku landza nawu wa Vameda ni Vaperesiya, lowu wu nga herisiwiki.” (Daniyele 6:8) Endhawini ya khale ya le Vuxeni, leswi rhandziwaka hi hosi hakanyingi a swi langutiwa swi hetisekile. Sweswo swi hangalase mianakanyo ya leswaku yona a yi nga ri na xihoxo. Hambi ku ri nawu lowu a wu ta dlayisa vanhu lava nga riki na nandzu a wu nga cinciwi!
11. Xana Daniyele a ta khumbeka njhani hi xileriso xa Dariyosi?
11 Handle ko anakanya hi Daniyele, Dariyosi u sayine xileriso xexo. (Daniyele 6:9) Hi ku endla sweswo, handle ko lemuka u sayine ntwanano wa ku dlaya ndhuna yakwe leyo hlawuleka swinene. Ina, Daniyele a a ta khumbiwa hi xileriso lexi.
DARIYOSI A BOHEKA KU ENDLA VUAVANYISI BYO BIHA
12. (a) Xana Daniyele u endle yini loko a ha ku twa hi ta nawu lowuntshwa? (b) I vamani lava a va langute Daniyele, naswona ha yini?
12 Ku nga ri khale nawu lowu a wu sivela xikhongelo wu fike etindleveni ta Daniyele. Hi ku hatlisa, u nghene endlwini yakwe, a ya ekamareni ra le henhla ka lwangu, laha mafasitere a ma pfuriwile hi tlhelo ra le Yerusalema.b Hiloko Daniyele a sungula ku khongela eka Xikwembu “hilaha a a hamba a endla hakona emahlweni ka leswi.” Kumbexana Daniyele a a ehleketa leswaku a ri swakwe, kambe vakanganyisi lava a va n’wi langutile. Hi xitshuketa, va “hlengeletana,” a swi kanakanisi leswaku va swi endle hi nkhinkhi wo fana ni lowu va tshineleleke Dariyosi ha wona. Sweswi a va swi vona hi mahlo ya vona—Daniyele a ri karhi a “khongela, a kombela tintswalo emahlweni ka Xikwembu xakwe.” (Daniyele 6:10, 11) Tindhuna letikulu ni varhangeri a va ri ni vumbhoni hinkwabyo lebyi a va byi lava byo hehla Daniyele emahlweni ka hosi.
13. Xana valala va Daniyele va vike yini ehosini?
13 Valala va Daniyele va vutise Dariyosi hi mano va ku: “Xana a xi kona xipimelo lexi u xi sayineke, xa leswaku munhu un’wana ni un’wana loyi a kombelaka eka xikwembu xin’wana kumbe munhu un’wana ku ringana masiku ya 30, ku nga ri eka wena, Wena hosi, u fanele a hoxiwa ekheleni ra tinghala?” Dariyosi a hlamula a ku: “Mhaka leyi yi tiyisekisiwile hi ku ya hi nawu wa Vameda ni Vaperesiya, lowu wu nga herisiwiki.” Hiloko vakanganyisi lava va hatla va nghena emhakeni. “Daniyele, loyi a nga wa lava va yisiweke evukhumbini va Yuda, a nga ku xiximanga, Wena hosi, hambi ku ri ku xixima xipimelo lexi u xi sayineke, kambe u endla xikombelo xakwe kanharhu hi siku.”—Daniyele 6:12, 13.
14. Kahle-kahle, ha yini valawuri lavakulu ni valanguteri va vule leswaku Daniyele i wa “lava va nga makhumbi ya Yuda”?
14 I swa nkoka leswi valawuri lavakulu ni valanguteri va vitanaka Daniyele va ku i “wa lava yisiweke evukhumbini va Yuda.” Swi le rivaleni leswaku a va lava ku kandziyisa leswaku Daniyele loyi Dariyosi a a n’wi tlakusela eka xikhundlha xexo, kahle-kahle a a ri hlonga ra Muyuda ntsena. A va anakanya leswaku hi ndlela yoleyo a fanele a yingisa nawu—ku nga khathariseki leswaku hosi yi titwisa ku yini ha yena!
15. (a) Xana Dariyosi u titwise ku yini hi mahungu lawa valawuri lavakulu ni valanguteri va n’wi tiseleke wona? (b) Xana valawuri lavakulu ni valanguteri va ye emahlweni va kombisa ku nyenya ka vona Daniyele hi ndlela yihi?
15 Kumbexana valawuri lavakulu ni valanguteri a va langutele leswaku hosi yi va nyika hakelo hikwalaho ka ntirho wa vona wa vukamberi bya vutlhari. Loko swi ri tano, a va tixisile. Dariyosi a a karhatekile swinene hi mahungu lawa va n’wi tiseleke wona. Ematshan’weni yo hlundzukisiwa hi Daniyele kumbe a hatlisa a n’wi hoxela ekheleni ra tinghala, Dariyosi u hete siku hinkwaro a ri karhi a ringeta ku n’wi ponisa. Kambe matshalatshala yakwe a ma tirhanga. Ku nga ri khale, vakanganyisi lava va vuyile, hi nkhinkhi wo pfumala tingana, va lava leswaku Daniyele a dlayiwa.—Daniyele 6:14, 15.
16. (a) Ha yini Dariyosi a a xixima Xikwembu xa Daniyele? (b) Xana Dariyosi a ri ni ntshembo wihi malunghana na Daniyele?
16 A ku nga ri na swin’wana leswi Dariyosi a a ta swi endla emhakeni leyi. Nawu a wu nga ta hundzuriwa, naswona “ku tlula nawu” ka Daniyele a ku nga ta rivaleriwa. Dariyosi u byele Daniyele marito lawa ntsena, “Xikwembu xa wena lexi u xi tirhelaka nkarhi hinkwawo, xona xi ta ku ponisa.” Dariyosi a a tikomba a xixima Xikwembu xa Daniyele. I Yehovha loyi a nyikeke Daniyele vuswikoti byo vhumbha ku wa ka Babilona. Naswona Xikwembu xi nyike Daniyele “moya lowu nga tolovelekangiki” lowu a wu n’wi endla a hlawuleka eka valawuri lavan’wana lavakulu. Kumbexana Dariyosi a swi xiya leswaku eka makume ya malembe ya le mahlweni, xona Xikwembu lexi xi ponise Vaheveru vanharhu lavatsongo ekheleni ra ndzilo lowu pfurhaka. Swi nga endleka leswaku hosi a yi ri ni ntshembo wa leswaku Yehovha u ta kutsula Daniyele, tanihi leswi Dariyosi a a tsandzeka ku hundzula nawu lowu a wu sayineke. Hikwalaho, Daniyele u hoxiwe ekheleni ra tinghala.c Hiloko “ku tisiwa ribye, ri vekiwa enon’wini wa khele, kutani hosi yi ri lema hi xingwavila xo fungha ha xona ni hi xingwavila xo fungha ha xona xa tindhuna ta yona, leswaku ku nga hundzuriwi nchumu malunghana na Daniyele.”—Daniyele 6:16, 17.
KU CINCA KA TIMHAKA HI NDLELA YO HLAMARISA
17, 18. (a) I yini leswi kombaka leswaku Dariyosi a a karhatekile hi xiyimo xa Daniyele? (b) Xana ku endleke yini loko hosi yi tlhelela ekheleni ra tinghala hi mixo lowu landzeleke?
17 Dariyosi u tlhelele exigodlhweni xakwe a karhatekile swinene. Vayimbeleri a va tisiwanga eka yena, hikuva a karhateke emoyeni, a a nga lavi ku hungasiwa. Ematshan’weni ya sweswo, Dariyosi a a ri ni nkelunkelu, a titsona swakudya. “Vurhongo bya [yena] byi [n’wi] balekela.” Loko vurhonga byi tsuvuka, Dariyosi a hatlisa a ya ekheleni ra tinghala. A huwelela hi rito ra gome a ku: “Wena Daniyele, nandza wa Xikwembu lexi hanyaka, xana Xikwembu xa wena lexi u xi tirhelaka nkarhi hinkwawo xi swi kotile ku ku ponisa etinghaleni?” (Daniyele 6:18-20) Lexi xi n’wi hlamariseke—ni ku n’wi rhurisa mbilu—ku twakale nhlamulo!
18 “Wena hosi, hambeta u hanya hilaha ku nga riki na makumu.” Hi ku angula loku ka xichavo, Daniyele a a kombisa leswaku a a nga ri na mahlundzu yo venga hosi. U swi lemukile leswaku Dariyosi a hi yena a vangeke leswaku a xanisiwa, kambe a ku ri valawuri lavakulu ni valanguteri lava nga ni mavondzo. (Ringanisa Matewu 5:44; Mintirho 7:60.) Daniyele u ye emahlweni a ku: “Xikwembu xa mina xi rhume ntsumi ya xona, yi pfala nomu wa tinghala, a ti ndzi lovisanga, tanihi leswi ndzi kumekeke ndzi kala nandzu emahlweni ka xona; ni le mahlweni ka wena, Wena hosi, a ndzi endlanga nchumu xo biha.”—Daniyele 6:21, 22.
19. Xana Dariyosi u kanganyisiwile ni ku tirhisiwa hi ndlela yihi hi valawuri lavakulu ni valanguteri?
19 Kunene marito wolawo ma fanele ma tlhave mbilu ya Dariyosi! A a swi tiva kahle leswaku Daniyele a nga endlanga nchumu lexi a xi ta n’wi endla a faneriwa hi ku hoxiwa ekheleni ra tinghala. Dariyosi a swi vona leswaku valawuri lavakulu ni valanguteri a va bohe xikungu xa ku dlaya Daniyele nileswaku va tirhise hosi leswaku va hetisisa swikongomelo swa vona swa vutianakanyi. Hi ku sindzisa ka vona va ku “valawuri hinkwavo va mfumo” va ku amukerile ku vekiwa ka nawu lowu, a va vula leswaku Daniyele na yena u byeriwile hi mhaka leyi. Dariyosi a a ta tirhana ni vavanuna lava vo homboloka endzhaku ka nkarhi. Hambiswiritano, u rhange hi ku lerisa leswaku Daniyele a humesiwa ekheleni ra tinghala. Hi singita, Daniyele a a nga ri na xivati ni xin’we!—Daniyele 6:23.
20. Xana ku endleke yini hi valala va Daniyele lava nga ni mona?
20 Leswi Daniyele a poneke, Dariyosi a a ri ni mintirho yin’wana yo yi endla. “Hosi yi humesa xileriso, kutani va tisa vavanuna lava va tiyeke emirini lava va hehleke Daniyele, ku hoxiwa vona ekheleni ra tinghala, vana va vona ni vasati va vona; tinghala ti va heta va nga si fika ehansi ka khele, ti pfotlosa marhambu ya vona hinkwawo.”d—Daniyele 6:24.
21. Malunghana ni ku khomiwa ka swirho swa ndyangu wa vadyohi, hi kwihi ku hambana loku a ku ri kona exikarhi ka Nawu wa Muxe ni milawu ya tindhawu tin’wana ta khale?
21 Ku dlaya vakanganyisi swin’we ni vasati va vona ni vana swi nga ha tikomba ku ri tihanyi letikulu. Hilaha ku hambaneke, Nawu lowu Xikwembu xi wu vuleke hi ku tirhisa muprofeta Muxe wu te: “Vatatana va nga tshuki va dlayiwa hikwalaho ka vana, naswona vana va nga tshuki va dlayiwa hikwalaho ka vatatana. Un’wana ni un’wana u ta dlayiwa hikwalaho ka xidyoho xakwe.” (Deteronoma 24:16) Nilokoswiritano, eka tindhawu tin’wana ta khale, a swi tolovelekile leswaku swirho swa ndyangu swi dlayiwa swin’we ni mudyohi, loko ku endliwe vuhomboloki lebyikulu. Kumbexana sweswo a swi endleriwa leswaku swirho swa ndyangu swi nga tshuki swi rihisela endzhaku ka nkarhi. Hambiswiritano, xiendlo lexi eka mindyangu ya valawuri lavakulu ni valanguteri a xi vangiwanga hi Daniyele. Swi nga ha endleka leswaku yena a a karhatekile hi khombo leri vavanuna lava vo biha va ri vangeleke mindyangu ya vona.
22. Hi xihi xileriso lexintshwa lexi Dariyosi a xi humeseke?
22 Valawuri lavakulu ni valanguteri lava endleke marhengu a va nga ha ri kona. Dariyosi u humese rito, leri a ri ku: “Emahlweni ka mina ku humesiwe xileriso xa leswaku, eka vulawuri byin’wana ni byin’wana bya mfumo wa mina, vanhu va ta rhurhumela, va chava emahlweni ka Xikwembu xa Daniyele. Hikuva i Xikwembu lexi hanyaka, lexi xi tshamaka hilaha ku nga riki na makumu, mfumo wa xona a wu nge lovisiwi, vulawuri bya xona byi tshama hi masiku. Xa ponisa ni ku kutsula ni ku endla swikombiso ni swihlamariso ematilweni ni le misaveni, hikuva xi ponise Daniyele emarhuveni ya tinghala.”—Daniyele 6:25-27.
TIRHELA XIKWEMBU NKARHI HINKWAWO
23. Hi xihi xikombiso lexi vekiweke hi Daniyele malunghana ni ntirho wakwe, naswona xana hina hi nga n’wi tekelerisa ku yini?
23 Daniyele u veke xikombiso lexinene eka malandza hinkwawo ya Xikwembu ya manguva lawa. Ku tikhoma ka yena a ku ri hava xisolo nkarhi hinkwawo. Entirhweni lowu a wu endla, Daniyele “a a tshembekile, naswona ku hava ku honisa kumbe nchumu lowu onhakeke nikatsongo lowu kumekeke eka yena.” (Daniyele 6:4) Hi ndlela leyi fanaka, Mukreste u fanele a chivirika entirhweni wakwe. Sweswo a swi vuli leswaku a va xihontlovila xa mabindzu lexi hlongorisaka rifuwo kumbe lexi kandziyelaka van’wana leswaku xi endla ntirho wa xona. (1 Timotiya 6:10) Matsalwa ma lava leswaku Mukreste a byarha mindzhwalo yakwe ya ntirho hi ku tshembeka ni hi moya-xiviri hinkwawo, “kukota loko [a swi] endlela Yehovha.”—Vakolosa 3:22, 23; Tito 2:7, 8; Vaheveru 13:18.
24. Xana Daniyele u ku kombise njhani ku ka a nga ri landzuli ripfumelo rakwe emhakeni ya vugandzeri?
24 Evugandzerini byakwe, Daniyele a a nga ri landzuli ripfumelo rakwe. Mukhuva wakwe wa ku khongela a wu tiviwa hi vanhu hinkwavo. Ku tlula kwalaho, valawuri lavakulu ni valanguteri a va swi tiva kahle leswaku Daniyele a byi teka byi ri bya nkoka vugandzeri byakwe. Hakunene, a va khorwisekile leswaku a a ta tshama eka ntila lowu hambiloko nawu wu wu yirisa. Mawaku xikombiso lexinene swonghasi eka Vakreste va siku ra namuntlha! Na vona va tiviwa va ri lava rhangisaka vugandzeri bya Xikwembu. (Matewu 6:33) Sweswo swi fanele swi vonaka kahle eka lava languteke, hikuva Yesu u lerise valandzeri vakwe a ku: “Ku voninga ka n’wina a ku vonakale emahlweni ka vanhu, leswaku va ta vona mintirho ya n’wina leyinene kutani va vangamisa Tata wa n’wina la nge matilweni.”—Matewu 5:16.
25, 26. (a) Xana van’wana va nga ha vula yini malunghana ni leswi endliweke hi Daniyele? (b) Ha yini Daniyele a swi teke swi fana ni ku landzula ripfumelo rakwe ku cinca mukhuva wa yena?
25 Van’wana va nga ha vula leswaku Daniyele a a ta wu papalata nxaniso hi ku khongela eka Yehovha exihundleni ku ringana masiku ya 30. Phela, matshamelo ya munhu kumbe ndhawu, a hi swona leswi lavekaka leswaku hi twiwa hi Xikwembu. Xi kota ku twisisa leswi mbilu yi swi anakanyaka. (Pisalema 19:14) Kambe, Daniyele a vona leswaku ku cinca mukhuva wa yena a swi ta kombisa ku landzula ripfumelo rakwe. Ha yini?
26 Tanihi leswi mukhuva wa Daniyele wa ku khongela a wu tiviwa ngopfu, xana a ku ta ehleketiwa yini loko a wu tshika hi xitshuketa? Lava languteke a va ta hatla va ehleketa leswaku Daniyele a a chava vanhu nileswaku xileriso xa hosi a xi ri ehenhla ka nawu wa Yehovha. (Pisalema 118:6) Kambe Daniyele u kombise hi swiendlo swakwe leswaku a a tinyiketele eka Yehovha hilaha ku hlawulekeke. (Deteronoma 6:14, 15; Esaya 42:8) Ina, Daniyele a nga kalanga a delela nawu wa hosi, loko a endla sweswo. Kambe, a nga vanga toya hi ku landzula ripfumelo rakwe. Daniyele u ye emahlweni a khongela ekamareni rakwe ra le henhla ka lwangu, “hilaha a a hamba a endla hakona” hosi yi nga si humesa xileriso.
27. Xana malandza ya Xikwembu namuntlha ma nga fana njhani na Daniyele (a) hi ku titsongahata eka valawuri lava tlakukeke? (b) hi ku yingisa Xikwembu tanihi mufumi ku tlula vanhu? (c) hi ku tikarhatela ku hanyisana ni vanhu hinkwavo hi ku rhula?
27 Malandza ya Xikwembu namuntlha ma nga dyondza swo karhi eka xikombiso xa Daniyele. Va tshama va “tiveke ehansi ka valawuri lava tlakukeke,” va yingisa milawu ya tiko leri va tshamaka eka rona. (Varhoma 13:1) Hambiswiritano, loko milawu ya munhu yi lwisana ni ya Xikwembu, vanhu va Yehovha va kotisa vaapostola va Yesu, lava vuleke hi xivindzi va ku: “Hi fanele ku yingisa Xikwembu tanihi mufumi ku tlula vanhu.” (Mintirho 5:29) Hi ku endla tano, Vakreste a va hlohloteli ku pfukela kumbe ku xandzuka. Ematshan’weni ya sweswo, xikongomelo xa vona i ku hanyisana hi ku rhula ni vanhu hinkwavo leswaku va “ta ya emahlweni [va] hanya vutomi byo rhula ni byo hola hi ku tinyiketela loku heleleke loku nga ni vukwembu.”—1 Timotiya 2:1, 2; Varhoma 12:18.
28. Xana Daniyele u tirhele Yehovha “nkarhi hinkwawo” hi ndlela yihi?
28 Minkarhi yimbirhi, Dariyosi u vule leswaku Daniyele a a tirhela Xikwembu “nkarhi hinkwawo.” (Daniyele 6:16, 20) Mongo wa Xiaramu wa rito leri hundzuluxeriweke va ku “nkarhi hinkwawo” ri vula “ku famba hi ku rhendzeleka.” Ri kombisa ndzhendzheleko lowu yaka emahlweni, kumbe nchumu lowu phikelelaka. Vutshembeki bya Daniyele a byi ri tano. A byi landza ntila lowu tiyeke. A swi tiveka leswi Daniyele a a ta swi endla loko a langutane ni miringo, leyikulu kumbe leyitsongo. A a ta hambeta entileni lowu a wu pfuleke eka makume ya malembe lama hundzeke—wa vutshembeki ni ku yima a tiyile eka Yehovha.
29. Xana malandza ya Yehovha namuntlha ma nga vuyeriwa njhani entileni wa Daniyele wa vutshembeki?
29 Malandza ya Xikwembu ya siku ra namuntlha ma lava ku landzela ntila wa Daniyele. Hakunene, muapostola Pawulo u tsundzuxe Vakreste hinkwavo leswaku va anakanya hi xikombiso xa vavanuna va khale lava chavaka Xikwembu. Hi ripfumelo, va ‘endle ku lulama, va kuma switshembiso,’ naswona—kumbexana ku vuriwa Daniyele—“va pfala milomu ya tinghala.” Tanihi malandza ya Yehovha ya namuntlha, a hi kombiseni ripfumelo ni ku phikelela ka Daniyele ivi hi “[tsutsuma] hi ku tiyisela eka mphikizano lowu vekiweke emahlweni ka hina.”—Vaheveru 11:32, 33; 12:1.
[Tinhlamuselo ta le hansi]
a Leswaku ‘khele ra tinghala’ a ri ri kona eBabilona swi seketeriwa hi vumbhoni bya matsalwa ya khale lama kombisaka leswaku vafumi va le Vuxeni hakanyingi a va ri na yona mintanga ya swiharhi.
b Kamara ra le henhla ka lwangu a ri tumberile, naswona munhu a a wisela eka rona loko a lava ku ka a nga kavanyetiwi.
c Swi nga endleka leswaku khele ra tinghala a ri ri mugodi lowu nga ni tshaku lerikulu. Nakambe swi nga endleka leswaku a ri ri ni tinyangwa kumbe tingole leti a ti tlakusiwa leswaku swiharhi swi nghena.
d Rito leri nge “hehleke” i vuhundzuluxeri bya rito ra Xiaramu leri ri nga vekiwaka ri va “ku lumbeta.” Leswi swi kombisa mona lowu valala va Daniyele a va ri na wona.
XANA U TWISISE YINI?
• Ha yini Dariyosi lowa Mumeda a tirhise Daniyele eka xikhundlha lexi tlakukeke?
• Hi rihi rhengu ro homboloka leri valawuri lavakulu ni valanguteri va ri endleke? Xana Yehovha u ponise Daniyele hi ndlela yihi?
• Xana wena u dyondze yini hi ku nyikela nyingiso eka xikombiso xa Daniyele xa ku tshembeka?
[Xifaniso lexi tataka tluka hinkwaro lexi nga eka tluka 114]
[Xifaniso lexi tataka tluka hinkwaro lexi nga eka tluka 121]
[Xifaniso lexi nga eka tluka 127]
Daniyele u tirhele Yehovha “nkarhi hinkwawo.” Wena ke?