Ku Komba Van’wana Xichavo

MATSALWA ma hi byela leswaku hi ‘xixima vanhu va mixaka hinkwayo,’ ni leswaku hi “nga vulavuli ku biha hambi ku ri hi mani.” (1 Pet. 2:17; Tito 3:2) Phela, munhu un’wana ni un’wana loyi hi hlanganaka na yena u “[ve] kona ‘hi xifaniso xa Xikwembu.’” (Yak. 3:9) Kreste u fele vanhu hinkwavo. (Yoh. 3:16) Naswona hinkwavo va fanele va twa mahungu lamanene leswaku va endla leswi ma swi vulaka ivi va ponisiwa. (2 Pet. 3:9) Vanhu van’wana va ni timfanelo leti va endlaka va hambana ni van’wana hi ndlela yo hlawuleka.

Ha yini vanhu van’wana va ringeta ku papalata ku kombisa xichavo lexi Bibele yi xi khutazaka? Ndhavuko wa ndhawu wu nga komba loyi a faneriwaka hi ku xiximiwa hi ku ya hi xiyimo, muvala, rimbewu, rihanyo, malembe, rifuwo kumbe xikhundla. Vunjanganja lebyi hangalakeke exikarhi ka vatirhela-mfumo byi dzudze xichavo lexi vanhu a va ri na xona eka vulawuri. Ematikweni man’wana, vanhu va dyisiwa mbitsi hi xiyimo xa vutomi bya vona, va tirha nkarhi wo leha leswaku va kuma swilaveko swa xisekelo, naswona va hanya ni vanhu lava nga xiximiki. Vantshwa va hlohloteriwa hi tintangha ta vona leswaku na vona va lwisana ni vadyondzisi lava nga va rhandziki, kun’we ni valawuri van’wana. Vo tala va hlohloteriwa hi minkombiso ya thelevhixini ya vana lava tlharihelaka vatswari va vona va tlhela va va tshama ehenhla. Hi fanele hi lwisana swinene ni mavonelo wolawo ya misava leswaku ma nga hundzuli ndlela leyi hi xiximaka van’wana ha yona. Kambe loko hi kombisa xichavo eka vanhu, sweswo swi byala moya lowu hi pfunaka ku vulavurisana na vona hi ku ntshunxeka lokukulu.

Xingheniso Lexi Kombaka Xichavo. Munhu loyi a endlaka ntirho wa vukhongeri u languteriwe ku komba xichavo hi maambalelo ni ku endla swilo hi mfanelo. Mikhuva leyi langutiwaka yi ri yinene ya hambana hi ku ya hi tindhawu. Van’wana wa swi teka ku nga ri xichavo loko u vulavula ni munhu un’wana u ambale xihuku kumbe u hoxe voko exikhwameni. Etindhawini tin’wana, vanhu va nga yi amukela mikhuva yo tano. Anakanyisisa hi mintlhaveko ya vanhu va ndhawu leswaku u nga va khunguvanyisi. Ku endla sweswo swi nga ku pfuna ku papalata ku tivitanela khwara loko u twarisa mahungu lamanene.

Sweswo swi tirha ni le ka ndlela leyi u vitanaka van’wana ha yona, ngopfu-ngopfu lava kuleke. Vo tala a va swi rhandzi loko vantshwa va vitana vanhu lavakulu hi mavito ya vona, handle ka loko vantshwa va kona va kume mpfumelelo wo endla tano. Etindhawini tin’wana, ni vanhu lavakulu va languteriwe ku ka va nga vitani vanhu lava nga va tiviki, hi mavito. Nakambe, tindzimi to tala ti tirhisa rito leri nge “n’wina” kumbe ndlela yin’wana tanihi xikombiso xa ku xixima munhu la kuleke kumbe loyi a nga ni xikhundla xo karhi.

Nkhathalo Lowu Kombisaka Xichavo. Emigangeni yin’wana ku languteriwe leswaku u kombisa leswaku wa khathala hi munhu loyi u hlanganaka na yena endleleni kumbe loko u nghena endlwini. Sweswo u swi kombisa hi ku xeweta, ku n’wayitela, ku korhamisa nhloko hambi ku ri ku tshwinyeta. Ku honisa munhu un’wana swi tekiwa ku ri ku pfumala xichavo.

Kambe van’wana va nga anakanya leswaku wa va honisa niloko u kombisa leswaku wa khathala hi vona. Hi ndlela yihi? Swi nga va tano loko va anakanya leswaku a wu na mhaka na vona hi ku kongoma. Swi tolovekile ku hlawula vanhu hikwalaho ka xiyimo xa miri wa vona. Vanhu lava lamaleke ni lava nga ni swiphiqo swa rihanyo hakanyingi va khirhiwa. Kambe Rito ra Xikwembu ri hi dyondzisa ndlela leyi hi nga kombisaka vanhu vo tano rirhandzu ni xichavo ha yona. (Mat. 8:2, 3) Hinkwerhu ka hina hi khumbiwa hi ndlela yo karhi hi xidyoho lexi hi xi kumeke eka Adamu. Xana wena a wu ta tsaka loko vanhu va tshamela ku byela van’wana hi swihoxo swa wena? Xana a wu nga ta tsakela ku tiviwa hi timfanelo to tala letinene leti u nga na tona?

Ku xixima swi katsa ni ku tiveka ehansi ka vunhloko. Etindhawini tin’wana u fanele u vulavula ni nhloko ya ndyangu u nga si chumayela swirho leswin’wana swa ndyangu. Hambileswi ntirho lowu hi lerisiweke wona wa ku chumayela ni ku dyondzisa wu humaka eka Yehovha, ha swi tiva leswaku Xikwembu xi nyike vatswari mfanelo ya ku letela, ku tshinya ni ku kongomisa vana va vona. (Efe. 6:1-4) Kutani loko hi fika ekaya ra munhu, swi fanerile ku rhanga hi ku vulavula ni vatswari u nga si nghenisa vana ebulwini.

Handle ko xixima munhu hikwalaho ka malembe yakwe ntsena, hi fanele hi xixima ni ntokoto wa vutomi bya yena. (Yobo 32:6, 7) Sweswo swi pfune makwerhu wa xisati la ha tsakamaka loyi a phayonaka eSri Lanka, loko a endzele mukhalabye un’wana. Eku sunguleni u lwisane ni ku endzeriwa hi makwerhu loyi, a ku: “Xana u nga ndzi dyondzisa Bibele kasi a wu si mila ni meno?” Hiloko makwerhu loyi wa xisati a hlamula a ku: “Kahle-kahle a ndzi telanga ku ta ku dyondzisa kambe ndzi tele ku ta vulavula na wena hi swin’wana leswi ndzi swi dyondzeke, leswi ndzi tsakiseke swinene lerova ndzi navela ku swi byela van’wana.” Nhlamulo ya xichavo ya phayona leri yi endle leswaku mukhalabye loyi a lava ku tiva. U vutisile a ku: “Wa nga ndzi byela, xana u lo dyondza yini?” Phayona ri te: “Ndzi dyondze leswaku ndzi nga swi kotisa ku yini ku hanya hi masiku.” Mukhalabye loyi u sungule ku dyondza Bibele na Timbhoni ta Yehovha. A hi vanhu hinkwavo lava kuleke lava nga ta boxa leswaku hi fanele hi va xixima hi ndlela yo tano, kambe vo tala va ta swi tlangela loko hi va xixima hi ndlela yoleyo.

Hambiswiritano, u nga tikuma u kombise xichavo lexi hundzeletiweke. Eswihlaleni swa Pacific ni kun’wana, mavulavulelo ya xichavo loko u fika eximutanini kumbe eka tihosi ta miganga yo karhi, ma endla leswaku Timbhoni ti yingisiwa, ti nyikiwa nkarhi wa ku vulavula ni tihosi ni vanhu lava ti va fumaka. Kambe a swi fanelanga ku va tlhoma tinsiva. (Swiv. 29:5) Hilaha ku fanaka, ririmi ri nga va ni swithopo swo kombisa ku xixima, kambe ku xixima ka Vakreste a ku lavi leswaku va tirhisa swithopo swo tano hi ndlela leyi hundzeletiweke.

Ku Vulavula Hi Xichavo. Bibele yi hi khutaza ku hlamusela xivangelo xa ntshembo wa hina “hi moya wo rhula ni xichavo lexi enteke.” (1 Pet. 3:15) Kutani hambileswi hi nga swi kotaka ku hatla hi paluxa langutelo ra munhu leri hoxeke, xana i vutlhari leswaku hi ri paluxa hi ndlela leyi nga ta sala yi n’wi tekele xindzhuti? Xana a swi nga ta antswa loko hi n’wi yingisela hi ku lehisa mbilu, kumbexana hi n’wi vutisa leswaku ha yini a titwa hi ndlela leyi a titwaka ha yona, kutani hi anakanyela matitwelo yakwe loko hi ri karhi hi bula na yena hi Matsalwa?

Xichavo lexi u xi kombaka munhu loyi u vulavulaka na yena xi fanele ku vonaka ni loko u vulavula emahlweni ka vayingiseri. Xivulavuri lexi xiximaka vayingiseri va xona a xi nge va solasoli xi lume ni meno kumbe marito ya xona ma twala ma vula leswaku: “A mi xaveleriwi leswaku mi tirhisa ndzayo leyi.” Ku vulavula hi ndlela yoleyo swi heta van’wana matimba. Swa antswa swinene ku teka vayingiseri va ri nhlengeletano ya vanhu lava rhandzaka Yehovha ni lava lavaka ku n’wi tirhela! Hi fanele hi tekelela Yesu, hi fanele hi kombisa ku twisisa loko hi vulavula ni lava va nga vaka va tsanile emoyeni, lava nga riki na ntokoto ngopfu kumbe lava hlwelaka ku tirhisa ndzayo ya Bibele.

Vayingiseri va ta swi vona loko xivulavuri xi va xixima kumbe loko na xona xi tikatsa eka lava va faneleke va ri tirhisa hi xitalo Rito ra Xikwembu. Hikwalaho, i vutlhari ku papalata rito leri nge “n’wina” loko u tirhisa matsalwa. Hi xikombiso, xiya ku hambana exikarhi ka xivutiso lexi nge “Xana mi endla hinkwaswo leswi mi nga swi kotaka?” ni xiga lexi nge “Un’wana ni un’wana wa hina u fanele a tivutisa: ‘Xana ndzi endla hinkwaswo leswi ndzi nga swi kotaka?’” Swivutiso leswi swi ni mongo wun’we, kambe lexo sungula xi kombisa leswaku xivulavuri a xi tikatsi ni vayingiseri. Lexa vumbirhi xi khutaza vanhu hinkwavo, ku katsa ni xivulavuri, leswaku va kambisisa xiyimo ni mintlhaveko ya vona.

Lwisana ni mboyamelo wa ku vula marito yo hlekisa hi xikongomelo xo hlekisa vayingiseri va wena ntsena. Sweswo swi dzudza ntikelo wa rungula ra Bibele. Ina, hi fanele hi tsakela ntirho lowu hi wu endlelaka Xikwembu. Ku nga va ni swilo swin’wana eka rungula leri hi averiweke rona, leswi hlekisaka hi ndlela yo karhi. Kambe ku hundzula timhaka ta nkoka ti va to hlekisa van’wana ha tona swi komba leswaku a wu na xichavo eka vayingiseri va wena ni le ka Xikwembu.

Onge xingheniso xa hina, ndlela leyi hi tikhomaka ha yona ni mavulavulelo ya hina minkarhi hinkwayo swi nga kombisa leswaku hi languta van’wana hilaha Yehovha a hi dyondziseke ku va languta hakona.