Lomu Vapatriyaka A Va Tshama Kona

STEFANO u sungule bulo leri dumeke hi ku vula tindhawu to karhi hi ku kongoma a ku: “[Yehovha u] humelele eka tata wa hina Abrahama loko a ri eMesopotamiya, a nga si tshama eHarani, kutani [a] ku eka yena, ‘Huma . . . u ta etikweni leri ndzi nga ta ku komba rona.’” (Min 7:1-4) Xileriso lexi xi endle leswaku ku humelela swiendlakalo swa nkoka eTikweni leri Tshembisiweke, leswi katsaka Abrahama, Isaka na Yakobe, leswi a swi fambisana ni xikongomelo xa Xikwembu xa ku katekisa vanhu.—Gn 12:1-3; Yx 24:3.

Xikwembu xi vitane Abrahama (kumbe Abrama) leswaku a huma eUra wa Vakalidiya, ku nga muti lowu a wu fuwile swinene, lowu hi nkarhi wolowo a wu kumeka eribuweni ra vuxa bya Nambu wa Yufrata. Hi rihi gondzo leri Abrahama a a ta famba ha rona? Gondzo leri a ri vonaka ri olova, hi leri a ri kongoma evupela-dyambu ku suka eKalidiya, xifundzha lexi nakambe a xi vuriwa Sumer kumbe Xinara. Ha yini a khome ndlela leyi yaka eHarani?

Ura yi kumeka ekusuhi ni laha Ndhawu leyi Noneke yi helelaka kona, ku nga ndhawu leyi laveke ku yima ku fana ni xirhendzevutana leyi sungulaka ePalestina yi ya fika endhawini leyi nga le xikarhi ka nambu wa Tigri ni wa Yufrata. Swi nga ha endleka leswaku eku sunguleni maxelo ya ndhawu leyi a ma nga hisi ngopfu. Ku ya edzongeni wa ndhawu leyi ku ni Kwandzasi leri vuriwaka Syro-Arabia, leri eka rona ku nga ni switsunga leswi nga ni ribye ro basa ni timbala leti nga ni sava. The Encyclopædia Britannica yi vula leswaku a ri ri “xisirhelelo lexi a xi nga olovi ku xi tsemakanya” loko munhu a suka eRibuweni ra Mediteraniya a ya eMesopotamiya. Vafambi van’wana a va ringeta ku tsemakanya va suka eYufrata va ya eTadimora ku ri kona va yaka eDamaska, kambe Abrahama a nga swi lavanga leswaku ndyangu wa yena ni swifuwo va tsemakanya emananga wolawo.

Ku ri na sweswo, Abrahama u lulame ni Nambu wa Yufrata a ya eHarani. Loko a ri kwalaho, u kote ku ya ehlalukweni leri nga eKarikemixi hi ndlela leyi vaxavisi a va famba ha yona kutani a ya edzongeni ekusuhi na Damaska ivi a kongoma laha hi ku famba ka nkarhi ku vitaniweke Lwandle ra Galeliya. Ndlela ya le Ribuweni kumbe “Ndlela leyi Fambaka hi le Lwandle,” a yi famba yi kongoma eMegido kukondza yi fika aEgipta. Hambiswiritano, Abrahama u tsemakanye hi le tintshaveni ta Samariya, kutani eku heteleleni a fika a dzima mintsonga eXikeme. Hi ku famba ka nkarhi, u ye emahlweni ni riendzo ra yena a famba hi gondzo rero ra le tintshaveni. U nga kota ku vona lomu a fambeke kona loko u hlaya Genesa 12:8–13:4. Twana mavito ya tindhawu tin’wana leti a hundzeke eka tona eka riendzo rero ra yena leri nga tolovelekangiki: Dani, Damaska, Hoba, Mamre, Sodoma, Gerara, Bera-xeba na Moriya (Yerusalema).—Gn 14:14-16; 18:1-16; 20:1-18; 21:25-34; 22:1-19.

Ku twisisa man’wana ya mavito ya tindhawu leti swi hi pfuna ku twisisa swiendlakalo leswi endlekeke evuton’wini bya Isaka na Yakobe. Hi xikombiso, loko Abrahama a ri eBera-xeba, xana u n’wi rhumele kwihi nandza wa yena leswaku a ya lavela Isaka nsati? U n’wi rhumele le Mesopotamiya (leswi vulaka “Tiko leri nga eXikarhi ka Milambu”) ePadani-aramu. Kutani anakanya hi riendzo lero leha swonghasi leri Raveka a ri fambeke hi kamela a ya eNegebu, kumbexana ekusuhi na Kadexi leswaku a ya hlangana na Isaka.—Gn 24:10, 62-64.

Hi ku famba ka nkarhi, Yakobe (Israyele) n’wana wa vona na yena u teke riendzo leri fanaka leswaku a ta tekana ni mugandzeri wa Yehovha. Kambe loko Yakobe a tlhelela etikweni ra rikwavo, a nga vuyanga hi ndlela leyi a fambeke ha yona. Endzhaku ka loko a tsemakanye hlaluko ra Yaboko ekusuhi na Penuwele, Yakobe u tshwimbirisane ni ntsumi. (Gn 31:21-25; 32:2, 22-30) Esawu u hlangane na yena endhawini yoleyo, hiloko va hambana un’wana ni un’wana a ya exifundzheni xa yena.—Gn 33:1, 15-20.

Yakobe u rhurhele eBethele endzhaku ka loko Dina n’wana wakwe a pfinyiwile eXikeme. Kambe, xana u nga wu vona hi mahlo ya mianakanyo mpfhuka lowu vana va Yakobe va wu fambeke leswaku va ya byisa swifuwo swa yena nileswaku Yosefa u hetelele a va kume kwihi? Mepe lowu (ni lowu nga eka matluka 18-19) wu nga ku pfuna u vona mpfhuka wa ku suka eBethele u ya eDotani. (Gn 35:1-8; 37:12-17) Vamakwavo wa Yosefa va n’wi xavise eka vabindzuri lava a va kongome aEgipta. Xana u anakanya leswaku hi yihi ndlela leyi va fambeke ha yona, leyi Vaisrayele va heteleleke va ye aEgipta ha yona ni leyi va Humeke ha yona?—Gn 37:25-28.

[Mimepe leyi nga eka tluka 7]

(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)

Maendzo Ya Abrahama (see publication)

Maendzo Ya Isaka (see publication)

Maendzo Ya Yakobe (see publication)

Magondzo Lamakulu (see publication)

Patriarchs (overview)

A4 GOXENI

A5 EGIPTA

B4 SEYIRI

B5 PARANI

C3 Damaska

C3 Dani (Layixi)

C4 Xikeme

C4 Bethele

C4 Hebroni (Kiriyati-aba)

C4 Gerara

C4 Beri-xeba

C4 XURE

C5 Kadexi

C4 EDOMU

D1 Karikemixi

D2 Tadimora

D3 Hoba

E1 PADANI-ARAMU

E1 Harani

F2 MESOPOTAMIYA

G1 Ninivha

G2 NDHAWU LEYI NONEKE

G3 Babilona

H4 KALIDIYA

H4 Uri

[Mountains]

C4 Moriya

[Bodies of water]

B3 Lwandle ra Mediteraniya (Lwandle Lerikulu)

[Rivers]

E2 Yufrata

G2 Tigri

Patriarchs (in Promised Land)

KANANA

Megido

GILIYADI

Dotani

Xikeme

Sukoti

Mahanayimi

Penuwele

Bethele (Luzi)

Ayi

Yerusalema (Salema)

Betlehema (Efurata)

Mamre

Hebroni (Makapela)

Gerara

Beri-xeba

Sodoma?

NEGEBU

Rehoboti?

Bera-lahayi-royi

Kadexi

Magondzo Lamakulu

Ndlela ya le Ribuweni

Gondzo ra Hosi

[Mountains]

Moriya

[Bodies of water]

Lwandle ra Munyu

[Rivers and streams]

Yaboko

Yordani

[Xifaniso lexi nga eka tluka 6]

Nambu wa Yufrata ekusuhi na Babilona

[Xifaniso lexi nga eka tluka 6]

Abrahama u tshame eBera-xeba kutani a risela swifuwo swa yena ekusuhi na kona

[Xifaniso lexi nga eka tluka 6]

Nkova wa Yaboko