Vukreste Byi Hundzela Ni Le Matikweni Man’wana
LOKO Yesu a ri eNtshaveni ya Mitlhwari eBetaniya, u lerise leswaku ku endliwa ntirho wo chumayela lowu a wu ta cinca misava hinkwayo. A wu ta sungula eYerusalema lowu nga kwalomu ka tikhilomitara tinharhu ku ya evupela-dyambu bya ntshava yoleyo. Mahungu lawa a ma ta chumayeriwa emutini wa Yudiya ni wa Samariya leyi nga ekusuhi, ma hetelela ma fike ‘etindhawini ta le kule swinene ta misava.’—Min 1:4, 8, 12.
Ku nga ri khale Yesu a vule marito wolawo, Nkhuvo wa Pentekosta wu hlanganise Vayuda ni vaproselita lava humaka ematikweni hinkwawo ya Mfumo wa Rhoma, eswifundzheni leswi kombisiweke emepeni lowu nga laha hansi. Leswi muapostola Petro a va chumayeleke swona siku rero swi pfule ndlela ya leswaku Vukreste byi hundzela kun’wana hi ku hatlisa.—Min 2:9-11.
Ku xanisiwa ka valandzeri va Kreste eYerusalema ku endle leswaku va hangalaka. Petro na Yohane va pfune Vasamariya leswaku va twa va tlhela va amukela mahungu lamanene. (Min 8:1, 4, 14-16) Vukreste byi fike ni le Afrika endzhaku ka loko Filipi a chumayele Muetiyopiya egondzweni ra kwandzasi leri ‘sukaka eYerusalema ri ya eGaza.’ (Min 8:26-39) Hi nkarhi lowu fanaka, mahungu lamanene ma tswale mihandzu eLida, leyi nga le Timbaleni ta Saroni ehlalukweni ra Yopa. (Min 9:35, 42) Ku suka kwalaho Petro u kongome eKhezariya kutani a pfuna Korneliyo ndhuna ya le Rhoma, maxaka ni vanghana va yena leswaku va va Vakreste lava totiweke hi moya.—Min 10:1-48.
Pawulo, khale ka muxanisi, u ve muapostola eka vamatiko. U fambe hi milenge na hi xikepe eka maendzo manharhu ya vurhumiwa ni le ka riendzo ro ya eRhoma. Vaapostola ni van’wana va hangalase mahungu lamanene etindhawini to tala ta Mfumo wa Rhoma. Pawulo a a navela ku fika eSpaniya (Vona tluka 2.), naswona Petro u ye tlhelo ra le vuxeni kukondza a fika ni le Babilona. (1Pe 5:13) Entiyisweni, valandzeri va Kreste va hangalase Vukreste ematikweni man’wana va ri ehansi ka vurhangeri bya yena. Hi va-60/61 C.E., ‘mahungu lamanene a ma chumayeriwe eka ntumbuluko hinkwawo lowu nga ehansi ka tilo.’ (Kl 1:6, 23) Ku sukela kwalaho, mahungu lawa lamanene ma fike ‘etindhawini ta le kule swinene ta misava.’
[Bokisi leri nga eka tluka 32]
A VA HUMA . . .
Vayuda ni vaproselita lava tweke mahungu lamanene hi Pentekosta ya 33 C.E. a va huma ePartiya, Meda, Elami, Mesopotamiya, Yudiya, Kapadokiya, Ponto, Asiya, Frigiya, Pamfiliya, Egipta, Libiya, Rhoma, Kreta na Arabiya. Vo tala va khuvuriwile. Xana u ehleketa leswaku va endle yini loko va tlhelela ekaya?
[Bokisi leri nga eka tluka 33]
MAVANDLHA YA NKOMBO
Yesu u rhumele mahungu eka mavandlha ya nkombo ya le Asia Minor. Languta tindhawu leti ma nga eka tona: eribuweni ra Efesa na Smirna; etikweni ra Pergamo, Filadelfiya na Lawodikiya; ekusuhi ni nambu wa Tiyatira; naswona ra Sarda ri le ndleleni ya vaxavisi. Swilo leswi tshuburiweke swa le mitini leyi swi tiyisekisa leswaku Bibele yi vulavula hi tindhawu ta xiviri.
[Mepe lowu nga eka tluka 32]
(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)
Spread of Christianity
Tindhawu Leti Nga Hatla Ti Fikeleriwa Hi Mahungu Lamanene
B1 ILIRIYA
B1 ITALIYA
B1 Rhoma
C1 MAKEDONIYA
C2 GRIKIYA
C2 Atena
C2 KRETA
C3 Kirena
C3 LIBIYA
D1 BITINIYA
D2 GALATIYA
D2 ASIYA
D2 FRIGIYA
D2 PAMFILIYA
D2 KIPRA
D3 EGIPTA
D4 ETIYOPIYA
E1 PONTO
E2 KAPADOKIYA
E2 KILIKIYA
E2 MESOPOTAMIYA
E2 SIRIYA
E3 SAMARIYA
E3 Yerusalema
E3 YUDIYA
F2 MEDA
F3 Babilona
F3 ELAMI
F4 ARABIYA
G2 PARTIYA
[Bodies of water]
C2 Lwandle ra Mediteraniya
D1 Lwandle ra Ntima
E4 Lwandle ro Tshwuka
F3 Nsonga-nkulu wa Peresiya
[Mepe lowu nga eka tluka 32, 33]
(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)
Maendzo Ya Pawulo
Riendzo Ro Sungula Ra Vurhumiwa (Min 13:1–14:28)
H3 Antiyoka (wa Siriya)
H3 Selukiya
G4 KIPRA
G3 Salami
G4 Pafo
G3 PAMFILIYA
F3 Perge
F3 PISIDIYA
F2 Antiyoka (wa Pisidiya)
G2 Ikoniya
G2 LIKAWONIYA
G2 Listra
G3 Derbe
G2 Listra
G2 Ikoniya
F2 Antiyoka (wa Pisidiya)
F3 PISIDIYA
G3 PAMFILIYA
F3 Perge
F3 Ataliya
H3 Antiyoka (wa Siriya)
Riendzo Ra Vumbirhi Ra Vurhumiwa (Min 15:36–18:22)
H3 Antiyoka (wa Siriya)
H3 SIRIYA
H3 KILIKIYA
H3 Tarso
G3 Derbe
G2 Listra
G2 Ikoniya
F2 Antiyoka (wa Pisidiya)
F2 FRIGIYA
G2 GALATIYA
E2 MISIYA
E2 Trowasi
E1 SAMOTRAKA
D1 Neyapoli
D1 Filipiya
C1 MAKEDONIYA
D1 Amfipoli
D1 Tesalonika
D1 Beriya
C2 GRIKIYA
D2 Atena
D2 Korinto
D3 AKAYA
E2 Efesa
G4 Khezariya
H5 Yerusalema
H3 Antiyoka (wa Siriya)
Riendzo Ra Vunharhu Ra Vurhumiwa (Min 18:22–21:19)
H3 SIRIYA
H3 Antiyoka (wa Siriya)
G2 GALATIYA
F2 FRIGIYA
H3 KILIKIYA
H3 Tarso
G3 Derbe
G2 Listra
G2 Ikoniya
F2 Antiyoka (wa Pisidiya)
E2 Efesa
E2 ASIYA
E2 Trowasi
D1 Filipiya
C1 MAKEDONIYA
D1 Amfipoli
D1 Tesalonika
D1 Beriya
C2 GRIKIYA
D2 Atena
D2 Korinto
D1 Beriya
D1 Tesalonika
D1 Amfipoli
D1 Filipiya
E2 Trowasi
E2 Aso
E2 Mitileni
E2 KIYO
E2 SAMOSI
E3 Mileta
E3 Kosi
E3 RHODA
F3 Patara
H4 Tiri
H4 Pitolemayi
G4 Khezariya
H5 Yerusalema
Riendzo Ro Ya eRhoma (Min 23:11–28:31)
H5 Yesuralema
G4 Khezariya
H4 Sidoni
F3 Mira
F3 LIKIYA
E3 Kinida
D3 KRETA
D4 KAWUDA
A3 MELITA
A3 SILIKIYA
A3 Sirakusa
A1 ITALIYA
B2 Regiyo
A1 Puteyoli
A1 Roma
Magondzo Lamakulu(Hlaya nkandziyiso)
[Seven congregations]
E2 Pergamo
E2 Tiyatira
E2 Sardis
E2 Smirna
E2 Efesa
F2 Filadelfiya
F2 Lawodikiya
[Tindhawu tin’wana]
E3 PATMOSI
F2 Kolosa
F5 Aleksandriya
F5 EGIPTA
G1 BITINIYA
G5 Yopa
G5 Lida
G5 Gaza
H1 PONTO
H2 KAPADOKIYA
H4 Damaska
H4 Pela
[Bodies of water]
D4 Lwandle ra Mediteraniya
[Xifaniso lexi nga eka tluka 33]
Yindlu ya mintlango ya le Mileta, ku nga muti lowu Pawulo a hlanganeke ni vakulu va le Efesa eka wona
[Xifaniso lexi nga eka tluka 33]
Alitari ya Zewusi ePergamo. Vakreste va le mutini lowu a va tshama “laha xiluvelo xa Sathana” a xi ri kona—Nhl 2:13