“Ndzi Ta Xurhisa Moya-xiviri Lowu Karhaleke”

1. Hi yihi mikateko leyi u yi languteleke hi mahlo-ngati emisaveni leyintshwa?

“MISAVA leyintshwa.” Loko u twa marito lawa, xana u ehleketa hi mikateko yin’wana leyi vonakaka leyi ku profetiweke ha yona? Kumbexana u ehleketa hi miri lowu hetisekeke, ndzalo ya swakudya leswi nga ni rihanyo, swiharhi leswi nga ni ku rhula kumbe tindlu leti sirhelelekeke. U nga ha tshaha tindzimana ta le Bibeleni leti vulavulaka hi mikateko yoleyo. Hambiswiritano, u nga yi languteli ehansi mikateko yo tanihi ku va ni vuxaka lebyinene ni Xikwembu ni ku va ni rihanyo lerinene. Hikuva handle ka yona, ntsako lowu u nga na wona wu nga hela.

2, 3. Xana leswi Yeremiya a swi tsaleke swi hi pfuna leswaku hi langutela mikateko yihi yo hlawuleka?

² Loko Xikwembu xi lerisa Yeremiya leswaku a profeta hi ta ku vuya ka Vayuda hi le Babilona, xi vulavule hi ndlela leyi a va ta titwa ha yona xi ku: “U ta tlhela u ambala tingomana ta wena kutani u huma hi ncino wa lava va hlekaka.” (Hlaya Yeremiya 30:18, 19; 31:4, 12-14.) Xikwembu xi tlhele xi engetela swin’wana leswi nga ha ku khutazaka, xi te: “Ndzi ta xurhisa moya-xiviri lowu karhaleke, naswona ndzi ta xurhisa moya-xiviri wun’wana ni wun’wana lowu tsaneke.” Bibele yin’wana yi vula leswi malunghana ni switshembiso leswi swa Xikwembu: “Ndzi ta swi enerisa hilaha ku heleleke swilaveko swa lava karhaleke naswona ndzi ta phyuphyisa mimoya-xiviri ya lava heleke matimba.” (The NET Bible)—Yer. 31:25.

³ Mawaku ntshembo wonghasi! Yehovha u vule leswaku lava karhaleke ni lava heleke matimba u ta va xurhisa kumbe a va enerisa hilaha ku heleleke. Ina, Xikwembu xa swi hetisisa switshembiso swa xona. Leswi Yeremiya a swi tsaleke swa hi tiyisekisa leswaku na hina hi ta eneriseka. Ku tlula kwalaho, rungula leri ri hi komba ndlela leyi hambi ku ri sweswi hi nga khutazekaka hi tlhela hi va ni ntshembo ha yona. Ku engetela kwalaho ri hi komba tindlela leti hi nga khutazaka vanhu van’wana ha tona, hi va pfuna leswaku va enerisa mimoya xiviri ya vona leyi karhaleke.

4. Ha yini hi fanele hi twisisa ndlela leyi Yeremiya a titweke ha yona?

⁴ Xitshembiso xexo a ku ri xisekelo xa nchavelelo eka Yeremiya naswona xi nga hi chavelela na hina. Ha yini? Tsundzuka leswaku Ndzima 1 ya buku leyi yi vule leswaku Yeremiya “a a ri munhu la nga ni mintlhaveko yo fana ni ya hina,” hilaha a swi ri hakona eka Eliya. (Yak. 5:17) Anakanya hi swivangelo swi nga ri swingani, leswi endleke leswaku minkarhi yin’wana Yeremiya a titwa a hele matimba kumbe a ri ni gome. Loko u ri karhi u endla tano, anakanya ndlela leyi a wu ta va u titwe ha yona loko u ri eswiyin’weni leswi fanaka nileswaku ha yini swiyimo leswi u langutanaka na swona swi ku heta matimba.—Rhom. 15:4.

5. I yini leswi nga ha vaka swi hete Yeremiya matimba?

⁵ Swi nga endleka leswaku vanhu van’wana lava a va heta Yeremiya matimba a ku ri vanhu va le mutini wa rikwavo. U kulele eAnathoti. Lowu a wu ri muti wa Valevhi lowu a wu ri ekusuhi ni n’walungu-vuxa bya Yerusalema hi tikhilomitara ti nga ri tingani. Muprofeta yoloye swi nga ha endleka leswaku a ku ri ni vanhu lava a a va toloverile naswona kumbexana a a ri ni maxaka eAnathoti. Yesu u vule leswaku muprofeta a nga xiximiwi etikweni ra rikwavo naswona a swi ri tano eka Yeremiya. (Yoh. 4:44) Yeremiya a a vengiwa ngopfu hi vanhu va tiko ra rikwavo. Siku rin’wana, Xikwembu xi vule leswaku “vanhu va Anathoti” a va lava “moya-xiviri wa [Yeremiya].” Va vulavule va hlundzukile va ku: “U nga tshuki u profeta hi vito ra Yehovha, leswaku u nga dlayiwi hi voko ra hina.” Hakunene lowu a ku ri nxungeto lowukulu lowu humaka eka vaakelani ni le ka vanhu lava swi nga ha endlakaka a va ri maxaka yakwe, lava a va fanele va n’wi seketela!—Yer. 1:1; 11:21.

6. Loko vatirhi-kulobye kumbe vanhu van’wana va ku kaneta, u nga vuyeriwa njhani hi leswi humeleleke eka Yeremiya ni “vanhu va Anathoti”?

⁶ Ndlela leyi Yehovha a tirhisaneke na Yeremiya ha yona yi nga ku chavelela loko vaakelani, vadyondzi-kulobye, vatirhi-kulobye kumbe swirho swin’wana endyangwini swi ku tshikilela. Hi nkarhi wolowo, Xikwembu xi vule leswaku xi ta ‘hundzuluxela nyingiso wa xona’ eka vanhu va le Anathoti lava a va kaneta muprofeta wa xona. (Hlaya Yeremiya 11:22, 23.) A swi kanakanisi leswaku marito ya Xikwembu ma pfune Yeremiya leswaku a hlula nkaneto wihi ni wihi lowu a wu n’wi heta matimba lowu a wu huma eka vanhu va laha a a tshama kona. Hi ku famba ka nkarhi, Xikwembu xi hetelele xi tise “khombo ehenhla ka vanhu va Anathoti,” naswona ninamuntlha xi ta endla tano. Na wena, tiyiseka leswaku Yehovha wa xi xiya xiyimo xa wena. (Ps. 11:4; 66:7) Loko u “tshama eka” leswi Bibele yi swi dyondzisaka u tlhela u hanya hi ndlela leyinene swi nga ha pfuna vanhu van’wana lava kanetaka leswaku va papalata ndzoviso lowu nga ta va wela.—1 Tim. 4:16.

SWIENDLO LESWI HETAKA MATIMBA

7, 8. Xana Yeremiya u xanisiwe hi ndlela yihi naswona sweswo swi n’wi khumbe njhani?

⁷ Yeremiya u langutane ni nxungeto lowukulu ku nga ri ku sapateriwa hi vanhu va ka vona ntsena. Xiendlakalo xin’wana lexi kombisaka mhaka yoleyo i xa muprista Paxahuru wa le Yerusalema loyi a a ri ni ndhuma swinene.a Loko Paxahuru a twa vuprofeta bya Xikwembu, ‘u be Yeremiya lowa muprofeta a n’wi nghenisa etingoleni.’ (Yer. 20:1, 2) Marito lawa ma vula leswi tlulaka ku makala munhu hi mpama exikandzeni. Van’wana va vule leswaku Paxahuru u be Yeremiya kumbe ku n’wi fumbutela hi minkhavi ya 40. (Det. 25:3) Loko Yeremiya a ri karhi a xanisiwa, swi nga endleka leswaku vanhu a va n’wi hlekula, va n’wi rhukana hambi ku ri ku n’wi tshwutela hi marha. A swi helelanga kwalaho. Paxahuru u nghenise Yeremiya “etingoleni” vusiku hinkwabyo. Rito ra Xiheveru leri tirhisiweke laha ri vula leswaku miri wakwe a wu gombonyokile naswona a wu petsekile. Ina, Yeremiya u xanisiwe hi tihanyi vusiku hinkwabyo, kumbexana a a nghenisiwe etingoleni.

⁸ Xana ku xaniseka koloko ku n’wi khumbe njhani Yeremiya? U byele Xikwembu a ku: “Ndzi hundzuke xihlekiso siku hinkwaro.” (Yer. 20:3-7) U tlhele a ehleketa ku tshika ku profeta hi vito ra Xikwembu. Hambiswiritano, wa swi tiva leswaku Yeremiya a a nga ta swi endla sweswo naswona a nga swi endlanga. Ematshan’weni ya sweswo, rungula leri Xikwembu a xi n’wi lerise ku ri vula ri “fane ni ndzilo lowu hisaka lowu pfaleriweke emarhambyini ya [Yeremiya]” naswona a a fanele a vulavulela Yehovha.—Hlaya Yeremiya 20:8, 9.

9. Ha yini swi hi pfuna swinene ku anakanyisisa hi ntokoto wa Yeremiya?

⁹ Rungula rero ri nga hi pfuna loko hi hlekuriwa hi tihanyi hi vanhu lava hi va tivaka, ku nga ha va maxaka, vaakelani, vatirhi-kulorhi kumbe vadyondzi-kulorhi. A hi fanelanga hi hlamala loko minkarhi yin’wana swiyimo sweswo swi hi heta matimba. Nakambe sweswo swi nga ha endleka loko hi xanisiwa hileswi hi nga vagandzeri va ntiyiso. Tanihi leswi Yeremiya a a nga hetisekanga, u khumbiwe hi swiyimo sweswo naswona na hina hi titwa hi ndlela leyi a a titwa ha yona! Kambe hi fanele hi tsundzuka leswaku tanihi leswi Yeremiya a pfuniweke hi Xikwembu, u swi kotile ku tlhela a tsaka ni ku va ni ntshembo. A nga helanga matimba hilaha ku nga heriki naswona na hina a hi fanelanga hi tshama hi hele matimba.—2 Kor. 4:16-18.

10. Xana Bibele yi hi byela yini hi ndlela leyi Yeremiya a a titwa ha yona?

¹⁰ Minkarhi yin’wana Yeremiya a a titwa a tshikilelekile kasi minkarhi yin’wana a a tikuma a tsakile. Xana na wena u tshame u va exiyin’weni xo tano—kumbexana u vona onge swilo hinkwaswo swi ku fambela kahle kambe endzhaku ka nkarhi u titwa u ri ni gome naswona u nga tsakanga? Emhakeni yo tsaka xiya marito lama kumekaka eka Yeremiya 20:12, 13, u twa hi ndlela leyi a titweke ha yona. (Hlaya.) Endzhaku ka leswi Paxahuru a n’wi endleke swona, Yeremiya u tsakile hikuva u fane ni xisiwana lexi kutsuriweke “evokweni ra lava va endlaka leswo biha.” Swi nga ha endleka leswaku minkarhi yin’wana u tshame u tsaka, u navela onge u nga yimbelela u dzunisa Yehovha, kumbexana u titwe hi ndlela yoleyo endzhaku ka loko u pone hi ndlela yo karhi exiyin’weni xo karhi kumbe hileswi a wu tsakisiwe hi xiendlakalo xo karhi xo tsakisa lexi endlekeke evuton’wini bya wena kumbe entirhweni wa wena wa Vukreste. Hakunene swa tsakisa ku titwa hi ndlela yoleyo!—Mint. 16:25, 26.

11. Loko minkarhi yin’wana ndlela leyi hi titwaka ha yona yi cinca-cinca, i yini leswi hi faneleke hi swi tsundzuka hi Yeremiya?

¹¹ Kambe, tanihi leswi hi nga hetisekangiki, ndlela leyi hi titwaka ha yona yi nga ha cinca-cinca hilaha a swi ri hakona eka Yeremiya. Endzhaku ka loko a te, “yimbelelelani Yehovha,” u titwe a ri ni gome kumbexana a ri karhi a xiririka mihloti. (Hlaya Yeremiya 20:14-16.) A a tshikilelekile swinene lerova u kale a tivutisa leswaku ha yini a velekiwile! Exiyin’weni lexi a a ri eka xona, u vule leswaku wanuna loyi a tiviseke hi ta ku velekiwa kakwe a a bihe ku fana ni muti wa Sodoma na Gomora. Kambe mhaka ya nkoka hileswaku: Xana Yeremiya u hambete a va ni gome? Xana u lan’wile, a ehleketa leswaku u ta hela matimba vutomi bya yena hinkwabyo? Doo! Ematshan’weni ya sweswo, kumbexana u tirhe hi matimba leswaku a hlula ku hela matimba koloko naswona u ku hlurile. Nakambe xiya leswi buku ya Yeremiya yi yaka emahlweni yi swi vula hi ku ya hilaha yi hleriweke hakona. Paxahuru lowa hosana u rhumiwe hi Hosi Sedekiyasi leswaku a ya vutisisa Yeremiya malunghana ni ku rhendzeriwa ka muti wa Yerusalema hi Vababilona. Yeremiya u tirhise nkarhi wolowo, ivi hi xivindzi a twarisa hi ta vuavanyisi bya Yehovha swin’we ni vuyelo lebyi a byi ta va kona. (Yer. 21:1-7) Swi le rivaleni leswaku Yeremiya u ye emahlweni a ri muprofeta la xalamukeke.

12, 13. Xana hi nga endla yini leswaku hi langutana ni ku cinca-cinca ka ndlela leyi hi titwaka ha yona?

¹² Ndlela leyi malandza man’wana ya Xikwembu namuntlha ma titwaka ha yona, yi nga ha cinca-cinca. Leswi swi nga vanga mavabyi emirini—kumbexana mavabyi yo tanihi ku cinca-cinca ka tihomoni kumbe swin’wana swi nga fambi kahle enhlokweni—naswona dokodela a nga ha ringanyeta tindlela leti nga pfunaka muvabyi leswaku a hunguta ku cinca-cinca ka ndlela leyi a titwaka ha yona. (Luka 5:31) Kambe eka vo tala va hina, ku tsaka kumbe ku hlunama loku minkarhi yin’wana hi vaka na kona a ku hundzeletiwanga kumbe ku tlula mpimo. Minkarhi yo tala, ku titwa hi ndlela leyi nga riki yinene swi fambisana ni ku nga hetiseki ka vanhu. Sweswo swi nga ha vangiwa hi ku karhala kumbe ku feriwa hi munhu loyi hi n’wi rhandzaka. Loko hi langutana ni swiyimo sweswo, hi nga tsundzuka leswaku Yeremiya u langutane ni ku cinca-cinca ka ndlela leyi a a titwa ha yona kambe u tshame a ri karhi a rhandziwa hi Xikwembu. Leswaku hi langutana ni swiyimo sweswo, swi nga lava leswaku hi cinca ndlela leyi hi endlaka swilo ha yona leswaku hi ta wisa hilaha ku engetelekeke. Kumbe swi nga lava leswaku hi tinyika nkarhi wa leswaku hi chaveleleka endzhaku ko va ni gome ro feriwa. Hambiswiritano, i swa nkoka swinene ku hambeta hi va kona eminhlanganweni ya Vukreste ni ku hlanganyela minkarhi hinkwayo emintirhweni leyi hi yi endlelaka Xikwembu. Leti i tindlela leti nga hi pfunaka leswaku hi ringanisela hi tlhela hi tsaka loko hi ri karhi hi gandzela Xikwembu.—Mat. 5:3; Rhom. 12:10-12.

¹³ Ku nga khathariseki leswaku u pfa u hela matimba, kumbe ku hela matimba i nchumu lowu endlaka leswaku ndlela leyi u titwaka ha yona yi cinca-cinca, ntokoto wa Yeremiya wu nga ku pfuna. Hilaha swi hlamuseriweke hakona, minkarhi yin’wana a a titwa a hele matimba. Nilokoswiritano, a nga swi pfumelelanga ku hela matimba swi n’wi endla a fularhela Xikwembu lexi a a xi rhandza ni ku xi tirhela hi ku tshembeka. Loko vakaneti va yena va n’wi khoma hi ndlela yo biha hambileswi a a va endlela leswinene, u titshege hi Yehovha naswona u tshembele eka yena. (Yer. 18:19, 20, 23) Tiyimisele ku tekelela xikombiso xa Yeremiya.—Swir. 3:55-57.

XANA U TA YI PHYUPHYISA MIMOYA-XIVIRI LEYI KARHALEKE?

14. Xana Yeremiya u khutaziwe njhani hi ku kongoma?

¹⁴ Hi endla kahle loko hi xiya ndlela leyi Yeremiya a khutaziweke ha yona swin’we ni ndlela leyi a yi khutazeke ha yona ‘mimoya-xiviri leyi karhaleke.’ (Yer. 31:25) Muprofeta loyi u khutaziwe hi Yehovha hi ku kongoma. Anakanya ndlela leyi a wu ta khutazeka ha yona loko a wu twe Yehovha a ku eka wena: “Loko ku ri mina, namuntlha ndzi ku endle muti lowu tiyisiweke . . . Kunene va ta lwa na wena, kambe a va nge ku hluli, hikuva ‘mina ndzi na wena,’ ku vula Yehovha, ‘leswaku ndzi ku kutsula.’” (Yer. 1:18, 19) Hikwalaho ka swivangelo leswinene, Yeremiya u vule leswaku Yehovha i ‘ntamu wa yena ni khokholo ra yena, ni ndhawu ya yena yo balekela eka yona esikwini ra maxangu.’—Yer. 16:19.

15, 16. Xana ndlela leyi Yehovha a khutazeke Yeremiya ha yona yi nga hi pfuna njhani leswaku hi khutaza vanhu van’wana?

¹⁵ I swa nkoka ku xiya leswaku Yehovha u byele Yeremiya a ku: “Mina ndzi na wena.” Emaritweni lawa, xana wa swi vona leswi u nga swi vulaka loko munhu loyi u n’wi tivaka a lava ku khutaziwa? Ku xiya leswaku makwerhu un’wana wa xinuna kumbe wa xisati la nga Mukreste kumbe xaka va lava ku pfuniwa swi hambanile ni ku teka goza ro va pfuna. Eka swiyimo swo tala, nchumu lowunene lowu u nga wu endlaka i ku endla leswi Xikwembu xi n’wi endleleke swona Yeremiya—ku nga ku seketela munhu la nga le maxangwini. Kutani hi nkarhi wo karhi, vula marito lama khutazaka kambe ku nga ri marito yo tala swinene. Marito ma nga ri mangani ma nga khutaza loko ma hlawuriwe kahle leswaku ma tiyisekisa ni ku aka un’wana. Leswi u swi vulaka a swi fanelanga swi va marito lama nga ni ntikelo. Tirhisa marito yo olova lama kombisaka ku tsakela, ku khathala swin’we ni rirhandzu ra Vukreste. Marito yo tano ma nga va ni vuyelo lebyinene.—Hlaya Swivuriso 25:11.

¹⁶ Yeremiya u kombele a ku: “Oho Yehovha, ndzi tsundzuke u hundzuluxela nyingiso eka mina.” Kutani, ku endleke yini? Muprofeta loyi u te: “Marito ya wena ma kumekile, hiloko ndzi ma dya; kutani eka mina, rito ra wena ri va ku khana ni ku tsaka ka mbilu ya mina.” (Yer. 15:15, 16) Swi nga endleka leswaku munhu loyi u n’wi khutazaka u lava leswaku u n’wi komba musa hi ndlela leyi fanaka. I ntiyiso leswaku marito ya wena a ma nge fani ni marito ya Yehovha. Kambe, u nga katsa marito man’wana lama vuriweke hi Xikwembu eka leswi u swi vulaka. Hakunene marito yo tano lama humaka embilwini, lama sekeriweke eBibeleni, ma nga tsakisa mbilu ya loyi a heleke matimba.—Hlaya Yeremiya 17:7, 8.

17. Hi yihi dyondzo ya nkoka leyi hi yi dyondzaka eka ndlela leyi Yeremiya a tirhisaneke ha yona na Sedekiyasi swin’we na Yonathani?

¹⁷ Xiya leswaku hambileswi Yeremiya a a khutaziwa hi Xikwembu, na yena u khutaze van’wana. U swi endle njhani sweswo? Eka xiendlakalo xin’wana, Hosi Sedekiyasi u byele Yeremiya leswaku u chava Vayuda lava a va endle ntwanano ni Vababilona. Muprofeta loyi u vule marito lama khutazaka, a khutaza hosi leswaku yi yingisa Yehovha leswaku yi ta vona vuyelo lebyinene. (Yer. 38:19, 20) Endzhaku ka loko muti wa Yerusalema wu wile naswona ku sele masalela ma nga ri mangani ya Vayuda etikweni, Yonathani loyi a a ri ndhuna ya masocha u ehlekete ku yisa masalela wolawo aEgipta. Kambe u sungule hi ku vutisa Yeremiya. Muprofeta loyi u yingise marito ya Yonathani hiloko a khongela eka Yehovha. Hi ku famba ka nkarhi, Yeremiya u byele ndhuna yoleyo nhlamulo leyi humaka eka Yehovha leyi khutazaka, a vula leswaku ku ta va ni vuyelo lebyinene loko yi landzela nkongomiso wa Xikwembu wa ku tshama etikweni. (Yer. 42:1-12) Eka swiyimo sweswo swimbirhi, Yeremiya u rhiye ndleve loko a nga si vulavula. Ku yingisa i swa nkoka loko hi khutaza van’wana. Pfumelela munhu la heleke matimba a ku phofulela ta le mbilwini yakwe. Yingisa swilo leswi n’wi vilerisaka swin’we ni leswi a swi chavaka. Loko swi fanerile, n’wi byele marito lama khutazaka. A wu nge swi koti ku khutaza munhu la lavaka ku khutaziwa hilaha Xikwembu a xi ta n’wi khutaza hakona, kambe u nga ha katsa marito lamanene lama kumekaka eRitweni ra Xikwembu, marito lama vulavulaka hileswi vumundzuku byi swi khomeke.—Yer. 31:7-14.

18, 19. Hi yihi ndlela leyi hi nga yi landzelaka yo khutaza van’wana, leyi vonakaka eka rungula leri khumbaka Varekabi na Ebedi-meleke?

¹⁸ Sedekiyasi na Yonathani a va xi yingisanga xikhutazo lexi Yeremiya a va nyikeke xona naswona vanhu van’wana namuntlha swi nga ha endleka va nga ku yingisi loko u va khutaza. U nga swi pfumeleli sweswo swi ku heta matimba. Vanhu van’wana va xi yingisile xikhutazo lexi Yeremiya a va nyikeke xona naswona a swi kanakanisi leswaku vo tala va ta xi amukela xikhutazo xa wena. Anakanya hi Varekabi, ku nga ntlawa wa Vakena lava a va tolovelane ni Vayuda ku ringana malembe yo tala. Xileriso xin’wana lexi kokwa wa vona Yonadabu a a va nyike xona tanihi leswi a va ri valuveri, a ku ri leswaku va nga nwi vhinyo. Loko Vababilona va hlasela, Yeremiya u yise Varekabi ekamareni ro dyela ra le tempeleni. Hi ku kongomisiwa hi Xikwembu, Yeremiya u va nyike vhinyo. Tanihi leswi Varekabi a va xixima va tlhela va yingisa kokwa wa vona nileswi a va hambanile ni Vaisrayele lava a va nga yingisi, va arile ku nwa vhinyo. (Yer. 35:3-10) Yeremiya u va byele xibumabumelo lexi humaka eka Yehovha swin’we ni xitshembiso lexi A va tshembisaka xona hi vumundzuku. (Hlaya Yeremiya 35:14, 17-19.) Leyi i ndlela leyi u nga yi landzelaka loko u khutaza van’wana: Bumabumela van’wana swi huma embilwini loko swi koteka.

¹⁹ Nakambe Yeremiya u endle leswi fanaka eka Ebedi-meleke, Muetiyopiya loyi swi nga erivaleni leswaku a a ri mutirhela-mfumo la tlakukeke ehubyeni ya Hosi Sedekiyasi. Tihosana ta le Yudiya ti hoxe Yeremiya exihlobyeni xa ndzhope swi nga fanelanga ivi ti n’wi siya kwalaho leswaku a fa. Ebedi-meleke u kombele Hosi Sedekiyasi leswaku a ya kutsula Yeremiya naswona hosi yi n’wi pfumelerile leswaku a kutsula muprofeta yoloye. Wanuna loyi wa le tikweni rimbe, u endle tano hambileswi a a swi tiva leswaku van’wana va ta n’wi kaneta hi tihanyi. (Yer. 38:7-13) Tanihi leswi swiendlo swa Ebedi-meleke a swi endla leswaku a tihambanisa ni tihosana teto ta le Yudiya, swi nga endleka leswaku a a nga tiyiseki hi vumundzuku bya yena. Yeremiya a nga lo miyela ntsena, a ehleketa leswaku Ebedi-meleke u ta swi kota ku hlula ndlela leyi a a titwa ha yona. U vulavurile ivi a byela Ebedi-meleke marito lama khutazaka ya ndlela leyi Xikwembu a xi ta n’wi katekisa ha yona enkarhini lowu taka.—Yer. 39:15-18.

20. I yini leswi hi faneleke hi swi endlela vamakwerhu lavantshwa ni lava kuleke?

²⁰ Hakunene, loko hi ri karhi hi hlaya buku ya Yeremiya, hi kuma swikombiso leswinene swa ndlela leyi hi nga swi endlaka ha yona leswi muapostola Pawulo a swi khutazeke vamakwerhu va le Tesalonika leswaku va swi endla, loko a ku: “Hambetani mi chavelelana, mi akana . . . Musa lowu nga faneriwiki wa Hosi ya hina Yesu Kreste a wu ve na n’wina.”—1 Tes. 5:11, 28.