Xana U Ta ‘Hambeta U Hanya,’ Hilaha Yeremiya A Endleke Hakona?

1, 2. Ha yini swi twala ku va munhu a khathala hi yena n’wini ni hi ndyangu wa yena?

ENDZHAKU ka loko Yoxuwa a khutaze Vaisrayele leswaku va hlawula loyi va lavaka ku n’wi tirhela, u te: “Loko ku ri mina ni vandyangu wa mina, hi ta tirhela Yehovha.” (Yox. 24:15) Yoxuwa a a tiyimiserile ku tshembeka eka Xikwembu naswona a a tiyiseka leswaku ndyangu wa yena a wu ta tshembeka na wona. Endzhaku ka nkarhi wo leha, loko ku lovisiwa ka muti wa Yerusalema ku tshinela, Yeremiya u byele Hosi Sedekiyasi leswaku loko a tinyiketa eka Vababilona, ‘yena ni ndyangu wa yena va ta hambeta va hanya.’ (Yer. 38:17) Swilo swo biha leswi hosi yi swi hlawuleke swi khumbe yona, vasati va yona ni vana va yona va majaha. Yi vone loko vana va yona va majaha va dlayiwa; kutani yi pfariwe mahlo ivi yi yisiwa evukhumbini eBabilona.—Yer. 38:18-23; 39:6, 7.

² Eka swivulwa leswi haswimbirhi leswi voyamisiweke, i munhu un’we loyi a a katseka hi ku kongoma. Kambe ku tlhele ku boxiwa ni ndyangu wakwe. Sweswo swa twala. Munhu un’wana ni un’wana la kuleke u ta tihlamulela eka Xikwembu. Kambe, Vaisrayele vo tala a va ri swirho swa mindyangu. Ndyangu i wa nkoka ni le ka Vakreste. Sweswo hi swi vona eka leswi hi swi hlayaka eBibeleni swin’we ni leswi hi swi dyondzaka eminhlanganweni ya Vukreste malunghana ni vukati, ku kurisa vana ni ku xiximana exikarhi ka swirho swa ndyangu.—1 Kor. 7:36-39; 1 Tim. 5:8.

XILERISO LEXI NGA TOLOVELEKANGIKI

3, 4. Xana xiyimo xa Yeremiya a xi hambane njhani ni xa vanhu vo tala naswona u vuyeriwe njhani?

³ Yeremiya i un’wana loyi a ‘hambeteke a hanya’ enkarhini wa yena. U ponile loko muti wa Yerusalema wu lovisiwa hambileswi xiyimo xa yena a xi hambanile ni xa vanhu vo tala. (Yer. 21:9; 40:1-4) Xikwembu a xi n’wi byele leswaku a nga teki nsati kumbe ku va ni vana kumbe ku hlanganyela eka swilo swin’wana leswi Vayuda va nkarhi wolowo a va tolovele ku swi endla.—Hlaya Yeremiya 16:1-4.

⁴ Enkarhini wa Yeremiya ni hi ku ya hi ndhavuko wa vona, a swi tolovelekile ku teka ni ku va ni vana. Vavanuna vo tala va Vayuda va endle tano ivi va hlayisa tiko ra vakokwa wa vona erixakeni ni le mindyangwini ya vona.a (Det. 7:14) Ha yini Yeremiya a nga endlanga tano? Hikwalaho ka swilo leswi a swa ha ta endleka, Xikwembu a xi n’wi byele leswaku a nga hlanganyeli eka swilo leswi tolovelekeke hikwalaho ka nhlomulo kumbe ku tsaka. A a nga fanelanga a chavelela vanhu lava feriweke kumbe ku dya na vona endzhaku ka nkosi; hambi ku ri ku hlanganyela enkhubyeni wa vukati wa Vayuda. Minkhuvo yoleyo ni ku tsaka koloko a ku ta helela makumu ku nga ri khale. (Yer. 7:33; 16:5-9) Ndlela leyi Yeremiya a a hanya ha yona a yi ta pfuna vanhu leswaku va tshemba rungula leri a a va byela rona naswona a yi ta kandziyisa ndlela leyi vuavanyisi lebyi taka a byi ta chavisa ha yona. Eku heteleleni, khombo rero ri fikile. Xana u nga yi ehleketa ndlela leyi a va titwa ha yona lava a va dya nyama ya vanhu van’wana kumbe lava voneke varhandziwa va vona va ri karhi va bola? (Hlaya Yeremiya 14:16; Swir. 2:20.) Kutani, tanihi leswi Yeremiya a a nga tekanga, a a nga ta tweriwa vusiwana. Hambileswi ku rhendzeriwa ka muti wolowo ku ringana tin’hweti ta 18 ni ku dlayeteriwa loku veke kona endzhaku ka sweswo ku heteke mindyangu, Yeremiya a a nga ta twa ku vava hikwalaho ko feriwa hi nsati kumbe vana.

5. Xana nkongomiso lowu kumekaka eka Yeremiya 16:5-9 wu fanele wu va khumba njhani Vakreste?

⁵ Kambe, xana ku nga vuriwa leswaku Yeremiya 16:5-9 ya tirha ni le ka hina? Doo! Vakreste va khutaziwa “ku chavelela lava nga emahlomulweni ya mixaka-xaka” swin’we ni ku ‘tsaka ni vanhu lava tsakaka.’ (2 Kor. 1:4; Rhom. 12:15) Yesu u ye enkhubyeni wa mucato naswona u endle leswaku ku tsakiwa. Nilokoswiritano, swi fanele swi tekeriwa enhlokweni swilo leswi nga ta fikela mafambiselo lawa ya swilo yo homboloka. Vakreste va nga ha langutana ni maxangu va tlhela va pfumala swilo swo karhi. Yesu u kandziyise xilaveko xa ku tshama hi lunghekele ku endla leswi hi nga swi kotaka leswaku hi tiyisela ni ku tshama hi tshembekile, hilaha vamakwerhu va lembe-xidzana ro sungula va endleke hakona loko va baleka eYudiya. Hikwalaho, ku nga ngheneli vukati, ku nghenela vukati kumbe ku va ni vana i mhaka leyi hi faneleke hi anakanyisisa ha yona.—Hlaya Matewu 24:17, 18.

6. I vamani lava nga ta vuyeriwa hi ku kambisisa nkongomiso lowu Xikwembu xi wu nyikeke Yeremiya?

⁶ Hi nga dyondza yini eka xileriso lexi Xikwembu xi xi leriseke Yeremiya xa leswaku a nga teki nsati kumbe ku va ni vana? Namuntlha, Vakreste van’wana vo tshembeka a va byi nghenelanga vukati kumbe a va na vana. Xana va nga dyondza yini emhakeni ya Yeremiya? Naswona ha yini Vakreste lava ngheneleke vukati va tlhela va va ni vana va fanele va kambisisa mhaka leyi ya nkoka ya vutomi bya Yeremiya?

7. I yini leswi hi nga swi dyondzaka eka Yeremiya namuntlha tanihi leswi a a fanele a tshama a nga ri na vana?

⁷ Xo sungula, xiya leswaku Yeremiya a a fanele a tshama a nga ri na vana. Yesu a nga va lerisanga vadyondzisiwa va yena leswaku va nga vi ni vana. Kambe lexi xiyekaka hi leswaku u vule leswaku va ta va ni “khombo” vavasati lava tikeke kumbe lava an’wisaka vana loko ku fika nhlomulo eYerusalema hi 66 ku ya eka 70 C.E. Nkarhi wolowo a wu ta va nonon’hwela swinene, hikwalaho ka xiyimo xa vona. (Mat. 24:19) Sweswi hi langutane ni nhlomulo lowukulu swinene. Vakreste lava ngheneleke vukati lava ehleketaka hi ku va ni vana va fanele va anakanyisisa hi mhaka leyi. Xana wa pfumela leswaku swi ya swi tika swinene ku langutana ni minkarhi leyi ya mangava? Naswona mimpatswa ya pfumela leswaku i ntlhontlho ku kurisa vana lava nga ta “hambeta [va] hanya” eku heleni ka mafambiselo lawa ya swilo. Loko mpatswa wun’wana ni wun’wana wu ri karhi wu anakanya hi ku va ni vana, wu fanele wu kambisisa mhaka ya Yeremiya wu nga si endla xiboho. Kambe, xana ku vuriwa yini hi nawu lowu Xikwembu xi n’wi nyikeke wona wa leswaku a nga teki?

DYONDZA EKA XIKOMBISO XA YEREMIYA XA KU NGA NGHENELI VUKATI

8. Ha yini hi nga vulaka leswaku vukati a hi xilaveko lexi endlaka leswaku munhu a tsakisa Xikwembu?

⁸ Loko Xikwembu xi byela Yeremiya leswaku a nga teki, a xi nga simeki nawu lowu malandza ya xona hinkwawo ma faneleke ma wu landzela. I swinene ku nghenela vukati. Yehovha u sungule vukati leswaku vanhu va andza ivi va tata misava ni leswaku byi va xihlovo xa ku tienerisa ni ku tsaka. (Swiv. 5:18) Hambiswiritano, a hi malandza hinkwawo lawa a ma nghenele vukati. Swi nga ha endleka leswaku van’wana a va ri va tsheniwa lava a va tihlanganisa ni vanhu va Xikwembu loko Yeremiya a ri karhi a profeta.b Tlhandlakambirhi, u nga tiyiseka leswaku a ku ri ni tinoni ni vavanuna lava feriweke hi vasati va vona. Hikwalaho, Yeremiya a ku nga ri yena ntsena la nga mugandzeri wa ntiyiso loyi a a nga ri na munghana wa vukati. I ntiyiso leswaku a a ri ni xivangelo xo tshama a nga tekanga, hilaha swi nga hakona eka Vakreste van’wana namuntlha.

9. Hi yihi ndzayo leyi huhuteriweke, leyi hi faneleke hi yi tekela enhlokweni leyi khumbaka vukati?

⁹ Vakreste vo tala va byi nghenela vukati kambe a hi hinkwavo va endlaka tano. Wa swi tiva leswaku Yesu a a nga byi nghenelanga vukati nileswaku u vule leswaku vadyondzisiwa van’wana a va ta va ni nyiko yo ‘amukela’ ku nga ngheneli vukati emianakanyweni ni le timbilwini ta vona. U khutaze lava nga swi kotaka ku nga ngheneli vukati leswaku va endla tano. (Hlaya Matewu 19:11, 12.) Hikwalaho, ematshan’weni yo va vungunya, swi ta va swinene ku bumabumela lava hlawuleke ku nga ngheneli vukati hileswi va lavaka ku endla leswi engetelekeke entirhweni wa Xikwembu. I ntiyiso leswaku Vakreste van’wana va teka nkarhinyana va nga si nghenela vukati hikwalaho ka swiyimo swo karhi. Hi xikombiso, swi nga endleka leswaku a va se n’wi kuma Mukreste la fanelekaka naswona va tiyimisele ku yingisa nkongomiso wa Xikwembu wo nghenela vukati “eHosini ntsena.” (1 Kor. 7:39) Nakambe i ntiyiso leswaku malandza man’wana ya Xikwembu i tinoni kumbe ma feriwe hi vavasati va wona, leswi endlaka leswaku ma va woxe.c A ma fanelanga ma rivala leswaku i khale Xikwembu (na Yesu) va kombisa leswaku va va khathalela vanhu lava nga nghenelangiki vukati.—Yer. 22:3; hlaya 1 Vakorinto 7:8, 9.

10, 11. (a) I yini leswi pfuneke Yeremiya leswaku swilo swi n’wi fambela kahle hambileswi a a nga tekanga? (b) Xana mintokoto ya manguva lawa yi swi tiyisekisa njhani leswaku lava nga nghenelangiki vukati va nga swi kota ku hanya vutomi lebyi tsakisaka?

¹⁰ Loko Yeremiya a ri karhi a tshama a nga tekanga, a a titshega hi Xikwembu leswaku xi n’wi seketela. Njhani? Tsundzuka leswaku Yeremiya a a tsakisiwa hi rito ra Yehovha. Sweswo a swi ta nyika Yeremiya matimba swi tlhela swi n’wi tiyisekisa eka makume ya malembe lama a ma ta landzela loko a ri karhi a endla ntirho lowu a a wu nyikiwe hi Xikwembu. Ku tlula kwalaho, u ku papalate hilaha ku heleleke ku tihlanganisa ni vanhu lava a va ta n’wi hlekula hileswi a a nga tekanga. A a tiyimisele ku ‘tshama ehansi a ri yexe’ ematshan’weni yo tshama ni vanhu lava toloveleke ku hlekula van’wana.—Hlaya Yeremiya 15:17.

¹¹ Vakreste vo tala lava nga byi nghenelangiki vukati—vavanuna ni vavasati naswona ku nga khathariseki leswaku va ha ri vantshwa kumbe se va kurile—va landzela xikombiso lexinene xa Yeremiya. Mintokoto yi komba leswaku swa pfuna swinene ku tinyiketela entirhweni wa Xikwembu ni ku hlanganyela hi xitalo emintirhweni ya swilo swa moya. Hi xikombiso, Mbhoni leyi hlanganyelaka evandlheni leri tirhisaka Xichayina yi ri: “Ku phayona swi ndzi endla ndzi tiva lexi ndzi hanyelaka xona evuton’wini. Leswi ndzi nga tekiwangiki, ndzi tshama ndzi khomekile naswona sweswo swi ndzi pfuna leswaku ndzi nga khomiwi hi xivundza. Loko siku rin’wana ni rin’wana ri hela ndzi titwa ndzi enerisekile hileswi ndzi vonaka leswaku ntirho wa mina wo chumayela wu pfuna vanhu hakunene. Leswi swi ndzi endla ndzi tsaka swinene.” Phayona leri nga ni malembe ya 38 hi vukhale ri ri: “Ndzi ehleketa leswaku ku va munhu a va ni ntsako u fanele a dzika eka swilo leswinene swa xiyimo xihi ni xihi lexi a nga tikumaka a ri eka xona.” Hi ku ntshunxeka, Mukreste un’wana la nga tekiwangiki wa le dzongeni wa Yuropa u ri: “Vutomi bya mina byi nga ha va byi nga fambanga hilaha a ndzi lave hakona kambe ndzi tsakile naswona ndzi ta tshama ndzi tsakile.”

12, 13. (a) Hi rihi langutelo lerinene hi ku nga ngheneli vukati ni ku byi nghenela? (b) Xana ndlela leyi Pawulo a hanyeke ha yona ni ndzayo leyi a yi nyikeleke swi kandziyisa yini hi ku nga ngheneli vukati?

¹² Xana swi nga endleka leswaku Yeremiya u swi xiyile leswaku vutomi bya yena a byi fambanga hi ndlela leyi a a kunguhate ha yona loko a ha kula? Kumbexana hi vutlhari u vone leswaku hambi ku ri vanhu lava tekaneke va tlhela va va ni vana, swi nga ha endleka leswaku swilo a swi nga fambi hi ndlela leyi a va lava leswaku swi famba ha yona. Phayona rin’wana ra le Spain ri ri: “Ndzi tiva vanhu lava tekaneke lava tsakeke swin’we ni van’wana lava nga tsakangiki. Sweswo swa ndzi tiyisekisa leswaku ku tsaka ka mina a ku titsheganga hi ku nghenela vukati enkarhini lowu taka kumbe ku nga ndzi byi ngheneli.” Handle ko kanakana, ntokoto wa Yeremiya, i wun’wana eka yo tala, lowu swi vekaka erivaleni leswaku munhu la nga nghenelangiki vukati a nga swi kota ku hanya vutomi lebyi vuyerisaka ni lebyi tsakisaka hakunene. Muapostola Pawulo wa yi tiyisekisa mhaka leyi hikuva u te: “Vanhu lava nga nghenelangiki vukati ni tinoni ndzi ri eka vona, i swinene leswaku va tshama va fana na mina.” (1 Kor. 7:8) Swi nga ha endleka leswaku Pawulo a a feriwe hi nsati. Hambiswiritano, a a nga tekanga loko a endla ntirho lowukulu exiavelweni xa vurhumiwa. (1 Kor. 9:5) Xana swa twala ku gimeta hileswaku ku nga teki ka yena swi n’wi pfunile? Sweswo eka yena a swi vula ‘ku tirhela Hosi nkarhi hinkwawo a nga rivatiwi hi nchumu,’ naswona hikwalaho ka sweswo u endle swilo swo tala leswinene.—1 Kor. 7:35.

¹³ Pawulo u huhuteriwe ku engetela marito man’wana, a ku: “Lava nghenelaka vukati va ta va ni nhlomulo enyameni ya vona.” Xikwembu xi endle leswaku Pawulo a katsa ntiyiso lowu, loko a ku: ‘Loko munhu a yima a tiyile embilwini ya yena . . . a hlayisa vutengi byakwe bya rimbewu, u ta va a endla kahle. Hikwalaho loyi na yena a nyikelaka vunhwana bya yena bya rimbewu evukatini u endla kahle, kambe loyi a nga byi nyikeliki evukatini u ta va a endla kahle ngopfu.’ (1 Kor. 7:28, 37, 38) Yeremiya a nga ma hlayanga marito wolawo kambe ndlela leyi a hanyeke ha yona eka makume ya malembe lama hundzeke, yi kombisa leswaku ku nga ngheneli vukati a swi fanelanga swi kavanyeta munhu leswaku a va ni vutomi lebyi enerisaka entirhweni wa Xikwembu. Entiyisweni, sweswo swi nga pfuna swinene leswaku a va ni vutomi lebyi vuyerisaka evugandzerini bya ntiyiso. Hambileswi Hosi Sedekiyasi a a tekile, a nga yi yingisanga ndzayo ya Yeremiya ivi a ‘hambeta a hanya’; kambe muprofeta loyi, loyi a a nga tekanga u hanye hi ndlela leyi n’wi pfuneke leswaku a endla tano.

PHYUPHYISA VAN’WANA U TLHELA U PHYUPHYISIWA

14. Xana vuxaka lebyi a byi ri kona exikarhi ka ndyangu wa Akhwila na Pawulo byi kandziyisa yini?

¹⁴ Hilaha hi swi voneke hakona eku sunguleni, vavanuna ni vavasati vo tala enkarhini wa Yeremiya a va nghenela vukati naswona a va ri ni mindyangu. A swi ri tano ni le nkarhini wa Pawulo. A swi kanakanisi leswaku Vakreste vo tala lava a va ri ni mindyangu a va nga swi koti ku chumayela etindhawini ta le kule hilaha Pawulo a a endla hakona kambe a va ri ni swo tala leswi a va swi endla laha a va tshama kona. Sweswo a swi katsa ku va nkateko eka vamakwerhu va xinuna kumbe va xisati lava nga byi nghenelangiki vukati. Tsundzuka leswaku loko Pawulo a fika eKorinto, Akhwila na Prisila va n’wi amukerile ekaya ra vona va tlhela va tirha na yena ebindzwini ra vona. Kambe a swi helelanga kwalaho. A swi kanakanisi leswaku vunghana lebyi ndyangu wa Akhwila a wu ri na byona na Pawulo a byi phyuphyisa. Anakanya hi swakudya swo xawula leswi va swi dyeke swin’we ni minkarhi yin’wana leyi va yi heteke swin’we va tsakile. Xana Yeremiya u vuyeriwile eka vunakulobye lebyi fanaka? A a tirhisa ku nga teki ka yena entirhweni wa Xikwembu kambe a hi fanelanga hi anakanya leswaku a a nga swi rhandzi ku tshama ni vanhu van’wana. A a tsakela vunakulobye lebyinene ni mindyangu ya malandza lama tinyiketeleke eka Xikwembu, kumbexana ya Baruku, Ebedi-meleke kumbe ya van’wana.—Rhom. 16:3; hlaya Mintirho 18:1-3.

15. Xana mindyangu ya Vakreste yi nga va mpfuno lowukulu hi ndlela yihi eka Vakreste lava nga byi nghenelangiki vukati?

¹⁵ Hilaha ku fanaka ninamuntlha, Vakreste lava nga nghenelangiki vukati va nga vuyeriwa hi vunghana lebyi fanaka ni lebyi ndyangu wa Akhwila a wu ri na byona na Pawulo. Loko u ri ni ndyangu, xana u tiyimisele ku aka vunghana ni vanhu lava nga byi nghenelangiki vukati? Makwerhu un’wana wa xisati u phofule ta le mbilwini a ku: “Ndzi yi siyile misava naswona a ndzi swi naveli ku tlhelela eka yona. Hambiswiritano, ndza swi lava ku khathaleriwa ni ku rhandziwa. Ndzi khongelela leswaku Yehovha a hi nyika swakudya leswi engetelekeke swa moya swin’we ni ku hi khutaza hina Vakreste lava nga byi nghenelangiki vukati. Hi fanele hi seketeriwa naswona a hi hina hinkwerhu hi lavaka ku nghenela vukati. Kambe hi ndlela yo karhi, swi tikomba onge a ku na munhu la hi pfunaka. I ntiyiso leswaku minkarhi hinkwayo hi nga khongela eka Yehovha kambe ha swi lava ku bula ni ndyangu wa hina wa moya!” Vamakwerhu va magidi va xinuna ni va xisati lava nga byi nghenelangiki vukati va nga pfumela hi mbilu hinkwayo. Va swi tsakela ku va ni vuxaka byo tano evandlheni. Va va ni vanghana lava nga vamakwerhu va xinuna ni va xisati lava nga ringaniki hi malembe. Tanihi leswi va rhandzaka ku va ni vanhu van’wana, va swi tsakela ku va ni vanghana lava nga ringaniki hi malembe, ku katsa vanhu lavakulu kumbe vantshwa lava nga kona emindyangwini ya Vakreste.

16. Xana hi swihi swilo leswitsongo leswi u nga swi endlaka leswaku u phyuphyisa Vakreste lava nga byi nghenelangiki vukati evandlheni ra ka n’wina?

¹⁶ Loko u sungula hi ku anakanyisisa, u nga phyuphyisa vanhu lava nga byi nghenelangiki vukati hi ku va katsa eka swilo leswi u swi endlaka ni ndyangu wa wena, swo fana ni le ka Dyondzo ya Ndyangu. Ku dya swakudya swo xawula ni makwerhu wa xinuna kumbe wa xisati la nga byi nghenelangiki vukati swi nga vonaka swi nga nyawuli kambe i swa nkoka swinene. Xana u nga teka goza ro hlela ku va na vona loko mi chumayela? Xana swi nga va njhani loko wo hlela leswaku wena ni ndyangu wa wena mi tirha ni Mukreste la nga byi nghenelangiki vukati loko ku lunghisiwa Holo ya Mfumo kumbe mi pfa mi famba na yena loko mi ya xava swo karhi eswitolo? Nakambe mindyangu yin’wana yi rhambe tinoni, vavanuna lava feriweke hi vavasati kumbe maphayona lama nga byi nghenelangiki vukati leswaku ma famba na yona loko yi ya entsombanweni kumbe eku wiseni. Vunghana byolebyo bya phyuphyisa hakunene.

17-19. (a) Ha yini vana va fanele va ringanisela hi rirhandzu loko va hlela ku khathalela vatswari lava dyuhaleke kumbe lava vabyaka? (b) Hi yihi dyondzo leyi hi nga yi dyondzaka eka ndlela leyi Yesu a a khathala hi mana wa yena ha yona?

¹⁷ Mhaka yin’wana leyi faneleke ku kambisisiwa leyi khumbaka vamakwerhu va xinuna ni va xisati lava nga byi nghenelangiki vukati yi khumba ku khathalela vatswari lava dyuhaleke. Enkarhini wa Yesu, Vayuda van’wana lava a va ri ni swikhundlha a va tirhisa tindlela ta vutlhari leswaku va swi ba hi makatla ku khathalela vatswari va vona. A va vula leswaku ku hetisisa vutihlamuleri bya vukhongeri lebyi a va tivekele byona a swi fanele swi rhangela vutihlamuleri lebyi khumbaka vatswari va vona, lebyi Xikwembu a xi va nyike byona. (Mar. 7:9-13) Sweswo a swi fanelanga swi va tano emindyangwini ya Vakreste.—1 Tim. 5:3-8.

¹⁸ Kambe, ku vuriwa yini hi vatswari lava dyuhaleke lava nga ni vana vo tala lava nga Vakreste? Loko un’wana wa vona a nga byi nghenelanga vukati, xana ku fanele ku va yena ntsena la khathalelaka vatswari volavo? Makwerhu un’wana wa xisati wa le Japani u ri: “Ndzi nga swi tsakela ku tekiwa kambe swa tika hikuva ndzi fanele ndzi khathalela vatswari va mina. Ndza tiyiseka leswaku Yehovha wa wu twisisa ntshikilelo wa ku khathalela vatswari swin’we ni ku vava loku vanhu lava nga byi nghenelangiki vukati va ku twaka.” Xana swi nga endleka leswaku makwerhu loyi u ni vamakwavo va xinuna ni va xisati lava ngheneleke vukati, lava endleke xiboho xa leswaku u fanele a khathalela vatswari va nga burisananga na yena? Eka swiyimo swo fana ni leswi, i swa nkoka ku xiya leswaku Yeremiya a a ri ni vamakwavo va xinuna lava a va nga n’wi khomi kahle.—Hlaya Yeremiya 12:6.

¹⁹ Yehovha wa va twisisa vanhu lava nga byi nghenelangiki vukati naswona wa va twela lava langutanaka ni swiyimo swo tika. (Ps. 103:11-14) Hambiswiritano, vatswari lava dyuhaleke kumbe lava vabyaka, i vatswari va vana va vona hinkwavo, ku nga ri ntsena va vana lava nga byi nghenelangiki vukati. I ntiyiso leswaku swi nga endleka vana van’wana va byi nghenerile vukati naswona va ni vana va vona. Hambiswiritano, sweswo a swi endli leswaku va nga ha va rhandzi vatswari va vona kumbe swi va ntshunxa eka vutihlamuleri bya Vukreste lebyi va nga na byona byo pfuna loko ku ri ni xilaveko. Hi fanele hi tsundzuka leswaku hambiloko Yesu a ri kusuhi ni ku fa emhandzini, u byi xiyile vutihlamuleri bya yena hi ku vula marito lama kombisaka leswaku wa khathala hi mana wa yena. (Yoh. 19:25-27) Bibele a yi nyikeli vuxokoxoko bya ndlela leyi vatswari lava dyuhaleke kumbe lava vabyaka va faneleke va khathaleriwa ha yona; naswona a yi vuli leswaku vana lava nga byi nghenelangiki vukati hi vona va nga ni vutihlamuleri lebyikulu byo va khathalela. Hinkwavo lava katsekaka emhakeni leyi, leyi tikaka, va fanele va vulavurisana hi ku anakanyelana, va ri karhi va xi tekela enhlokweni xikombiso lexi Yesu a xi vekeke hi ku khathalela mana wa yena.

20. U titwa njhani hi ku aka vunghana ni vanhu lava nga byi nghenelangiki vukati evandlheni ra ka n’wina?

²⁰ Yeremiya u huhuteriwe ku profete a ku: “Un’wana ni un’wana a nge he n’wi dyondzisi nakulobye, un’wana ni un’wana a dyondzisa makwavo, a ku, ‘Tivani Yehovha,’ hikuva hinkwavo va ta ndzi tiva.” (Yer. 31:34) Entiyisweni, se ha byi tsakela vunghana byo tano lebyi hlamarisaka evandlheni ra Vukreste, ku katsa ni vamakwerhu va xinuna ni va xisati lava nga byi nghenelangiki vukati. A swi kanakanisi leswaku hinkwerhu hi lava ku va ni vunghana byo tano na vona lebyi phyuphyisaka nileswaku hi lava ku vona vanhu lava nga byi nghenelangiki vukati va ‘hambeta va hanya.’