“Xana A Ku Nga Ri Mhaka Ya Ku Ndzi Tiva?”

1, 2. Ha yini a ku nga ri vutlhari ku va Yoyakimi a sungule tsima rakwe ro aka?

HOSI YOYAKIMI a a ri eku akeni ka yindlu naswona yindlu ya kona a yi ta va ximbindzimbindzi. A a kunguhate ku aka yindlu ya swithezi swimbirhi leyi nga ni makamara lamakulu. Mafasitere lamakulu a ma ta endla leswaku dyambu ri voninga kahle naswona a ma ta endla leswaku ku nghena moya wo tenga lowu a wu ta endla leswaku hosi swin’we ni ndyangu wa yona va tshama va phyuphyile. Makhumbi ya yona a ma ta khavisiwa hi mapulanga ya mukedari lama humaka eLebanoni. Endzeni ka yona a ku ta pendiwa hi pende yo tshwuka leyi a yi laviwa ngopfu hi matiko man’wana lama tlakukeke tlhelo lama nga ni ndhuma.—Yer. 22:13, 14.

² Tsima rero ro aka a ri lava mali ya tala swinene. Hi nkarhi wolowo, vusirheleri bya tiko ni ndzuvo lowu a wu laviwa hi tiko ra Egipta swi endle leswaku mali leyi nga le vuhlayiselweni bya xuma yi hela. (2 Tih. 23:33-35) Kambe Yoyakimi u kume ndlela yo hakelela xigodlho xa yena lexintshwa. Sweswo u swi endle hi ku ka a nga va hakeli vatirhi vakwe! Yoyakimi u va tirhise bya mahlonga, leswaku va seketela vuhosi bya yena.

3. Hi kwihi ku hambana loku a ku ri kona exikarhi ka Yoyakimi ni tata wa yena, naswona ha yini?

³ Hi ku tirhisa Yeremiya, Xikwembu xi sole Yoyakimi hileswi a a ri ni vutianakanyi.a Xi tsundzuxe hosi leswaku tata wa yona, ku nga Hosi Yosiya, u kombise musa lowukulu ni malwandla eka vanhu lava a va tirha ni le ka swisiwana. Yosiya u tlhele a va yimela hambi ku ri ehubyeni. Loko Yehovha a tsundzuxa Yoyakimi hi swiendlo swa Yosiya swa ku anakanyela swisiwana u te: “Xana a ku nga ri mhaka ya ku ndzi tiva?”—Hlaya Yeremiya 22:15, 16.

4. Ha yini ku tiva Yehovha swi fanele swi va swa nkoka eka wena?

⁴ Tanihi leswi swiyimo swi yaka swi biha swinene emisaveni leyi ya Sathana, hi lava mpfuno ni nsirhelelo lowu Yehovha a wu nyikaka vanhu lava n’wi tivaka ku antswa. Hikwalaho ka sweswo hi fanele hi tshinela swinene eka Xikwembu. Nakambe hi fanele hi tekelela timfanelo ta xona letinene leswaku swilo swi ta hi fambela kahle loko hi ri karhi hi chumayela mahungu lamanene. Hambiswiritano u nga ha tivutisa leswaku, ‘Xana Mukreste a nga n’wi tiva njhani Yehovha hilaha Hosi Yosiya a n’wi tiveke hakona?’

LESWI KU TIVA XIKWEMBU SWI VULAKA SWONA

5, 6. (a) Hi wihi nkucetelo lowu tatana la nga xikombiso lexinene a nga na wona eka vana vakwe? (b) Ku hambana na Yoyakimi, xana hi fanele hi angula njhani eku tiveni tindlela ta Yehovha?

⁵ Anakanya ndlela leyi tatana la nga xikombiso lexinene a byi khumbaka ha yona vutomi bya vana va yena. Hi xikombiso, loko va vona leswaku u nyika vanhu van’wana lava pfumalaka swilo swa yena, swi nga endla leswaku na vona va va ni malwandla. Loko va vona leswaku u rhandza a tlhela a xixima mana wa vona, swi ta va pfuna leswaku na vona va anakanyela vanhu va rimbewu leri hambaneke ni ra vona. Loko va tiva leswaku tata wa vona wa tshembeka etimalini, sweswo swi ta endla leswaku na vona va tshembeka. Loko vana va tiva mahanyelo ni timfanelo ta tata wa vona, va ta kula va ri vana lava khomaka vanhu van’wana hilaha tata wa vona a va khomaka hakona.

⁶ Hi mukhuva lowu fanaka, Mukreste loyi a tivaka Yehovha ku fana na Yosiya, a ngo xiya ntsena leswaku Yehovha i Hosi ya Vuako Hinkwabyo. Loko Mukreste a hlaya Bibele, u sungula ku xiya ndlela leyi Xikwembu xi va khomaka ha yona vanhu van’wana naswona u ta lava ku tekelela Tata wakwe wa le matilweni. Ndlela leyi a rhandzaka Yehovha ha yona ya kula siku ni siku loko a rhandza swilo leswi Xikwembu xi swi rhandzaka ni ku venga leswi xi swi vengaka. Ku hambana ni sweswo, munhu loyi a honisaka milawu ya Xikwembu ni switsundzuxo swa xona, xisweswo a ala nkongomiso lowu humaka eka Xikwembu, a nge xi tivi Xikwembu xa ntiyiso. Munhu yoloye u fana na Yoyakimi, loyi a yi hoxeke endzilweni buku-nsongwa leyi a yi ri ni marito lawa Yehovha a n’wi byeleke wona hi ku tirhisa Yeremiya.—Hlaya Yeremiya 36:21-24.

7. Ha yini u lava ku tiva Yehovha hilaha Hosi Yosiya a n’wi tiveke hakona?

⁷ Leswaku swilo swi hi fambela kahle entirhweni wa hina wo kwetsima nileswaku hi va ni ntshembo wo kuma vutomi emisaveni leyintshwa, swi titshege hi ndlela leyi hi n’wi tivaka ha yona Yehovha. (Yer. 9:24) A hi kambisiseni timfanelo ti nga ri tingani ta Xikwembu hilaha ti hlavuteriweke hakona eka leswi Yeremiya a swi tsaleke. Loko u ri karhi u kambisisa timfanelo leti ta Xikwembu, xiyisisa tindlela leti u nga xi tivaka ni ku xi tekelela ha tona hilaha Hosi Yosiya a endleke hakona.

“MUSA WAKWE WA RIRHANDZU I WA HILAHA KU NGA RIKI NA MAKUMU!”

8. Xana musa wa rirhandzu i yini?

⁸ Eka tindzimi to tala, swa tika ku kuma xiga lexi yi hlamuselaka kahle mfanelo ya musa wa rirhandzu wa Xikwembu. Hi ku ya hi xihlamusela-marito xin’wana xa Bibele, xiga xa Xiheveru xi hlamusela rito leri tanihi ku tirhisana ka matimba, ku tserhama ni rirhandzu. Xihlamusela-marito xolexo xi ya emahlweni xi ku: “Nhlamuselo yin’wana ni yin’wana leyi nga katsiki matimba, ku tserhama ni rirhandzu a yi ri hlamuseli hi vuenti rito leri.” Xisweswo, munhu loyi a kombisaka musa wa rirhandzu a ngo va munhu lonene ntsena. Tanihi leswi a khathalaka swinene, u ringeta ku pfuna vanhu van’wana leswaku va enerisa swilaveko swa vona, ngopfu-ngopfu swilaveko swa vona swa moya hilaha a nga kotaka hakona. Xivangelo-nkulu lexi endlaka leswaku a nga tianakanyeli hileswi a navelaka ku tsakisa Xikwembu xa Matimba Hinkwawo.

9. Xana ndlela leyi Yehovha a va khomeke ha yona Vaisrayele a yi tiyisekisa yini?

⁹ Ndlela leyinene ngopfu yo xi twisisa kahle xiga lexi tirhisiweke eBibeleni lexi nge “musa wa rirhandzu,” i ku dyondza ndlela leyi Xikwembu xi tirhisaneke ha yona ni vagandzeri va xona va ntiyiso eminkarhini ya khale leyi hundzeke. Yehovha u sirhelele a tlhela a wundla Vaisrayele loko va ri emananga ku ringana malembe ya 40. Loko va ri eTikweni ra Xitshembiso, Xikwembu xi va nyike vaavanyisi leswaku va va kutsula eka valala va vona ni ku va pfuna leswaku va tlhelela evugandzerini bya ntiyiso. Tanihi leswi Yehovha a va pfuneke hi minkarhi leyinene ni leyo biha eka malembe-xidzana wolawo hinkwawo, a swi fanerile ku va a va byela a ku: “Ndzi ku rhandzile hi rirhandzu leri nga riki na makumu. Hi yona mhaka leyi ndzi ku kokeke hi musa wa rirhandzu.”—Yer. 31:3.b

10. Hilaha swi kombisiweke hakona eka Vayuda lava a va ri eBabilona, xana Yehovha u wu kombisa njhani musa wa rirhandzu eka ndlela leyi a yingisaka swikhongelo ha yona?

¹⁰ Ninamuntlha, Xikwembu xa ha hambeta xi kombisa musa wa xona wa rirhandzu hi tindlela leti vuyerisaka vagandzeri va xona hi ku kongoma. Anakanyisisa hi mhaka ya xikhongelo. Yehovha wa swi xiya swikhongelo hinkwaswo leswi humaka embilwini kambe u yingiserisisa swikhongelo swa malandza ya yena lama tinyiketeleke. Hambiloko ho heta malembe hi ri karhi hi khongela hi xiphiqo xin’we lexi hi karhataka, a nga hi heleli mbilu; nakambe a nga karhali ku yingisa swikhongelo swa hina. Siku rin’wana Yehovha u rhume Yeremiya leswaku a yisa rungula eka ntlawa wa Vayuda lowu a wu ri evuhlongeni eBabilona. A va ri endhawini leyi nga ekule ni tempele hi tikhilomitara leti tlulaka 800 naswona a va ri ekule swinene ni mindyangu ni vanghana va vona lava a va ri eYuda. Hambiswiritano, ku va va ri ekule ni tempele a swi n’wi sivelanga Yehovha ku yingisa swikombelo swa vona swo kombela ku amukelaka eka yena swin’we ni marito ya vona yo dzunisa. Loko u ri karhi u anakanyisisa hi swikhongelo swa wena leswi humaka embilwini, anakanya ndlela leyi Vayuda va chavelelekeke ha yona loko va twa marito ya Xikwembu, hilaha ma tsariweke hakona eka Yeremiya 29:10-12.—Hlaya.

11, 12. (a) Xana Yehovha a a va khomele yini vanhu va le Yerusalema? (b) Hi wihi mpfuno lowu nga kumiwaka hi vanhu lava tshinyiweke hilaha ku faneleke?

¹¹ Hi vona vumbhoni byin’wana bya musa wa rirhandzu wa Yehovha eka ndlela leyi a langutaka swilo ha yona. Tanihi leswi ku lovisiwa ka muti wa Yerusalema a ku tshinela naswona vaaka-tiko a va hambeta va xandzukela Xikwembu, xana a ku ta humelela yini hi vumundzuku bya vona? Xana a va ta lova hi ndlala kumbe va dlayiwa hi Vababilona? A va ta yisiwa evuhlongeni nkarhi wo leha va tlhela va fela etikweni rimbe. Hambiswiritano, Yehovha a a ri ni ‘rito lerinene’ eka vanhu lava a va ta hundzuka va tlhela va cinca ndlela leyi a va hanya ha yona. U va tshembise leswaku u ta ‘hundzuluxela nyingiso wa yena’ eka vona. A a ta va “tlherisela endhawini leyi,” etikweni ra rikwavo, leri a ri ri ekule swinene ni tiko ra Babilona. (Yer. 27:22) Hikwalaho ka sweswo a va ta huwelela va ku: “Dzunisani Yehovha wa mavuthu, hikuva Yehovha hi lonene; hikuva musa wakwe wa rirhandzu i wa hilaha ku nga riki na makumu!”—Yer. 33:10, 11.

¹² Hikwalaho ka musa wakwe wa rirhandzu, Yehovha i Xihlovo xa xikhutazo eka vanhu lava langutaneke ni swiyimo swo tika swinene hilaha vanhu va swi vonaka hakona. Manguva lawa, ku ni vanhu lava tshameke va va swirho swa vandlha ra Vukreste kambe va layiweke hi ndlela leyinene ni leyi faneleke. Swi nga ha endleka leswaku va tivona nandzu swinene naswona va kanakana ku tlhela va hlanganyela ni vanhu va Xikwembu. Va nga ha tivutisa loko Yehovha a ta va rivalela a tlhela a va amukela. Xikwembu xa Matimba Hinkwawo xi va khomele ‘rito lerinene’ vanhu volavo. Va nga kuma mpfuno lowu lavekaka leswaku va cinca ndlela leyi va anakanyaka ha yona swin’we ni ndlela leyi va hanyaka ha yona. Naswona leswi hi swi hlayeke eka ndzimana leyi hundzeke swi nga tirha eka vona—Yehovha u ta ‘va tlherisela endhawini ya vona’ exikarhi ka vanhu va yena lava tsakeke.—Yer. 31:18-20.

13. Ha yini ndlela leyi Yehovha a seketeleke Yeremiya ha yona yi fanele yi ku khutaza?

¹³ Tanihi leswi Yehovha a nga Xikwembu lexi nga ni musa wa rirhandzu, u tlhela a seketela malandza yakwe yo tshembeka. Emasikwini lawa yo hetelela ya misava ya Sathana, hi ni xivangelo xo tshemba leswaku Yehovha u ta hlayisa a tlhela a sirhelela vanhu hinkwavo lava lavaka Mfumo wa yena ku sungula. Tsundzuka leswaku emasikwini yo hetelela ya ku lovisiwa ka muti wa Yerusalema, Yeremiya u titshege hi Yehovha leswaku a n’wi nyika swakudya nileswaku a n’wi sirhelela. Naswona Xikwembu xi n’wi pfunile Yeremiya. (Yer. 15:15; hlaya Swirilo 3:55-57.) Loko u tikuma u tshikilelekile ngopfu hi xiyimo xo karhi, tiyiseka leswaku Yehovha wa swi tsundzuka swiendlo swa wena swa vutshembeki. Hikwalaho ka musa wakwe wa rirhandzu, Yehovha u tiyimisele ku ku seketela leswaku u ‘nga heli.’—Swir. 3:22.

“LESWI YEHOVHA A HANYAKA . . . HI VULULAMI”

14. Hi kwihi ku kala vululami loku u ku xiyeke manguva lawa?

¹⁴ Vanhu van’wana va heta malembe yo tala va ri ekhotsweni hileswi va felaka sopo nyama va nga dyanga. Kasi minkarhi yin’wana huvo yi gweva munhu wo karhi leswaku a dlayiwa ivi endzhaku ka loko a dlayiwile ku kumeka vumbhoni bya leswaku a a nga ri na nandzu. Vatswari van’wana ematikweni man’wana va lava swakudya hi mahlo-ngati lerova va xavisa vana va vona leswaku va va mahlonga, leswaku va ta kuma swakudya. Xana u titwa njhani loko u twa hi ta ku kala vululami loku fanaka ni loku namuntlha? Xana u ehleketa leswaku Yehovha u titwa njhani? Bibele yi swi veka erivaleni leswaku u lava ku herisa swilo hinkwaswo leswi vangaka maxangu yo tano. Hi Yena ntsena loyi a nga ni vuswikoti byo endla tano. Hikwalaho ka sweswo, swisiwana swin’we ni vanhu lava nga riki na nandzu va nga chaveleleka. Yehovha Xikwembu xa vululami, u teka magoza yo va kutsula eka nhlomulo lowu va langutaneke na wona sweswi.—Yer. 23:5, 6.

15, 16. (a) Hi wihi ntiyiso lowu Yeremiya a wu kandziyiseke malunghana na Yehovha? (b) Ha yini u nga yi tshembaka milawu swin’we ni switshembiso swa Xikwembu?

¹⁵ Enkarhini wa Yeremiya, vanhu van’wana a va yi xiya mfanelo ya Xikwembu leyi tlakukeke ya vululami. Hi xikombiso, muprofeta loyi u vule leswaku nkarhi a wu ri kona wa leswaku Vaisrayele va hundzuka eswidyohweni swa vona naswona hikwalaho ka swiendlo swa vona a swi ta fana ni loko va ku: “Leswi Yehovha a hanyaka hi ntiyiso, hi vululami ni hi ku tshembeka.” (Yer. 4:1, 2) Mhaka leyi i ntiyiso hikuva ku kala vululami a swi hlangani ni swikongomelo swa Yehovha. Kambe ku ni vumbhoni byin’wana lebyi kombisaka leswaku Yehovha u rhandza vululami.

¹⁶ Handle ko kanakana, Xikwembu xi hetisisa rito ra xona naswona a xi na vukanganyisi. Tanihi leswi vanhu vo tala va nga swi hetisisiki switshembiso leswi va swi tshembisaka vanhu van’wana, Yehovha wa swi hetisisa. Hambi ku ri milawu ya ntumbuluko leyi a yi simekeke leswaku yi hi pfuna a yi tshoveki. (Yer. 31:35, 36) Nakambe hi nga tshembela eswitshembisweni ni le ka swiboho swa yena swa vuavanyisi hikuva minkarhi hinkwayo swi lulamile.—Hlaya Swirilo 3:37, 38.

17. (a) I yini leswi Yehovha a swi endlaka loko a ri karhi a avanyisa timhaka? (b) Ha yini u fanele u tshemba vakulu loko va ri karhi va lulamisa swiphiqo evandlheni? (Vona bokisi leri nge “Va Avanyisela Yehovha,” eka tluka 148.)

¹⁷ Loko Yehovha a avanyisa timhaka, a nga languti ntsena ndlela leyi mhaka yoleyo yi vonakaka ha yona. U languta ni swilo leswi van’wana va nga swi voniki naswona u kumisisa tinhla hinkwato. Nakambe u tlhela a kambisisa xivangelo xa lava katsekaka. Madokodela ya manguva lawa ma nga tirhisa switirho swo karhi swin’we ni tindlela to karhi leswaku ma kambela mbilu ya muvabyi loko yi ri karhi yi pompa ngati, xisweswo ma kuma rungula ro karhi hi xiyimo xa mbilu ya muvabyi. Kumbe ma nga ha kambela tinso leti endlaka ntirho wo hluta ngati. Yehovha a nga endla leswi tlulaka sweswo. U kambisisa mbilu yo fanekisela a tlhela a kambisisa swilo leswi susumetelaka munhu ku endla swo karhi swin’we ni tinso to fanekisela, leswi kombaka ndlela leyi munhu a titwaka ha yona. Hikwalaho a nga tiyisekisa leswi susumeteleke munhu ku endla swilo hi ndlela yo karhi ni leswaku munhu yoloye u titwa njhani hi swiendlo swakwe. Naswona Lowa Matimba Hinkwawo a nga hlamarisiwi hi vuxokoxoko byo tala lebyi a byi kumaka loko a ri karhi a kambela swiendlo swa munhu hi vukheta. Ku tlula muavanyisi la nga ni ku twisisa lokukulu, U tirhisa rungula hinkwaro hi ndlela leyinene naswona u ri tirhisa hi ku ringanisela leswaku a kambisisa vumundzuku bya hina.—Hlaya Yeremiya 12:1a; 20:12.

18, 19. Xana ku tiva mfanelo ya Xikwembu ya vululami swi hi khumba njhani?

¹⁸ Hikwalaho u ni xivangelo lexi twalaka xo tshemba Yehovha hambileswi minkarhi yin’wana u pfaka u kingindziwa hi ripfalo hikwalaho ka swihoxo leswi u swi endleke enkarhini lowu hundzeke. U nga rivali leswaku Yehovha a hi muchuchisi wo sihalala loyi a lavaka xivangelo xa ku ku xupula, ematshan’weni ya sweswo i muavanyisi la nga ni twela-vusiwana, loyi a lavaka ku ku pfuna. Loko ku ri ni timhaka leti ku karhataka leti humeleleke khale kumbe timhaka to karhi leti katsaka munhu un’wana, kombela Yehovha leswaku a ‘ku lwela’ leswaku u ta rivala hi mhaka yoleyo.c Hi ku pfumelela Xikwembu leswaku xi ku pfuna, u ta vona ndlela leyi xi ku tekaka u ri wa nkoka ha yona loko u hambeta u hlanganyela entirhweni wo kwetsima.—Hlaya Swirilo 3:58, 59.

¹⁹ Swa twala ku vula leswaku Xikwembu lexi nga ni vululami lebyi hetisekeke xi lava leswaku vanhu lava lavaka ku amukeriwa hi xona va va lava lulameke. (Yer. 7:5-7; 22:3) Ku chumayela mahungu lamanene handle ka xihlawuhlawu i ndlela ya nkoka yo kombisa vululami bya Xikwembu. Loko hi vukheta u endla maendzo yo vuyela ni ku fambisa tidyondzo ta Bibele, u kombisa vululami lebyi tlakukeke bya Xikwembu hi ndlela leyi vuyerisaka swinene. Hi ndlela yihi? Xi lava leswaku vanhu va tinxaka hinkwato va dyondza ha xona nileswaku va pona. (Swir. 3:25, 26) Hakunene i lunghelo lerikulu ku va mutirhi-kulobye ni Xikwembu, hi ku kombisa vululami bya xona entirhweni wolowo wo ponisa vutomi!

“A NDZI NGE KARIHI HILAHA KU NGA RIKI NA MAKUMU”

20. (a) Hi yihi mhaka leyi Yeremiya a yi kandziyiseke malunghana ni ndlela leyi Xikwembu xi tirhisanaka ni vanhu ha yona? (b) Xana ku “tisola” swi fambisana njhani ni ndzivalelo wa Yehovha? (Vona bokisi leri nge, “Xana Yehovha U Swi Kombisa Njhani Leswaku Wa ‘Tisola’?”)

²⁰ Vanhu vo tala va teka buku ya Yeremiya ni ya Swirilo ku ri tibuku leti nga nyawuriki, leti vulavulaka hi swigwevo swo biha ntsena. Langutelo ro tano ri honisa ndzivalelo wo tsakisa lowu Yehovha a wu nyikeke vanhu vakwe hilaha swi tsariweke hakona etibukwini leti. U khutaze Vayuda a ku: “Ndzi kombela mi tlhela, un’wana ni un’wana endleleni ya yena yo biha, mi endla tindlela ta n’wina ni swiendlo swa n’wina swi va swinene.” Siku rin’wana Yeremiya u va khutaze a ku: “Endlani tindlela ta n’wina ni swiendlo swa n’wina swi va swinene, yingisani rito ra Yehovha Xikwembu xa n’wina, kutani Yehovha u ta tisola hikwalaho ka khombo leri a ri vuleke eka n’wina.” (Yer. 18:11; 26:13) Namuntlha Yehovha u hambeta a rivalela vanhu hinkwavo lava tisolaka hi mbilu hinkwayo va tlhela va tshika mikhuva yo biha.

21. I yini leswi Yehovha a lavaka ku swi hetisisa loko a rivalela munhu?

²¹ Kambe Yehovha a nga vulavuli hi ku rivalela ntsena. U tlhela a teka goza. Yehovha u tirhise Yeremiya leswaku a khutaza a ku: “Vuya, Wena Israyele wo xandzuka . . . A ndzi nge tshiki xikandza xa mina xi mi hlundzukela . . . A ndzi nge karihi hilaha ku nga riki na makumu.” (Yer. 3:12) Xikwembu a xi tshami xi va hlundzukerile vanhu va xona lava xi va rivaleleke swidyoho swa vona. Ematshan’weni ya sweswo, Yehovha u lava ku lulamisa vuxaka bya yena ni munhu loyi a endleke xidyoho. Ku nga khathariseki swidyoho leswi munhu a nga va ka a swi endlile, loko mudyohi yoloye a hundzuka hakunene a tlhela a kombela ku rivaleriwa, Yehovha u ta n’wi “vuyisa” leswaku a tlhela a amukeleka eka Yena nileswaku a kuma mikateko. (Yer. 15:19) Xitiyisekiso lexi xi fanele xi khutaza munhu un’wana ni un’wana loyi a hambukeke leswaku a tlhelela eka Xikwembu xa ntiyiso. A swi kanakanisi leswaku ndzivalelo wa Yehovha wu hi endla hi tshinela eka yena!—Hlaya Swirilo 5:21.

22, 23. Xana pakani ya wena yi fanele yi va yihi loko u ri karhi u tekelela Yehovha emhakeni yo rivalela?

²² Loko munhu wo karhi a ku khunguvanyisa hi marito lama nga riki manene kumbe hi swiendlo leswi nga riki swinene, xana u ta tekelela Yehovha? Malunghana ni Vayuda va khale, Xikwembu xi vule leswaku xi ta ‘tengisa’ lava xi va rivaleleke. (Hlaya Yeremiya 33:8.) Xa swi kota ku tengisa kumbe ku basisa lava xi dyoheleke hi ku rivala swidyoho leswi va xi endleleke swona kutani xi nyika munhu masungulo lamantshwa entirhweni wa xona. Entiyisweni, ku rivaleriwa hi Xikwembu a swi vuli swona leswaku munhu u tengisiwile eka xidyoho lexi a velekiweke na xona lerova a nge he pfuki a dyohile. Hambiswiritano ku ni dyondzo yo karhi leyi hi yi kumaka eka leswi Xikwembu xi swi vuleke malunghana ni ku tengisa vanhu. Hi nga tikarhatela ku rivala swidyoho leswi munhu un’wana a hi endleke swona, leswi hi ndlela yo fanekisela swi fanaka ni ku tengisa ndlela leyi hi n’wi langutaka ha yona munhu yoloye embilwini ya hina. Hi nga swi endlisa ku yini sweswo?

²³ A hi nge u kume nkambana wa risima lowu humaka eka vakokwa wa wena kumbe u nyikiwe bodlhela ro saseka ra swiluva. Loko nkambana wolowo kumbe bodlhela rero ro thyaka, xana u ta namba u ri cukumeta? A swi tano nikatsongo. A swi kanakanisi leswaku u ta tikarhata leswaku u ri basisa hi vukheta, u susa xivati xin’wana ni xin’wana kumbe thyaka leri nga kona leswaku ri tshama ri basile. Hakunene u lava ku ri vona ri sasekile ri tlhela ri hatima loko ri tlhaviwa hi dyambu. Hilaha ku fanaka, u nga ringeta hi matimba leswaku u papalata xikhomela lexi u nga va ka na xona eka makwerhu wa xinuna kumbe wa xisati loyi a ku khunguvanyiseke. Lwisana ni mboyamelo wo anakanyisisa hi marito ni swiendlo leswi ku twiseke ku vava. Loko u ri karhi u ringeta hi matimba ku rivala hi mhaka yoleyo, u va u tengisa mianakanyo ya wena ni swilo leswi u swi tsundzukaka hi munhu loyi u n’wi rivaleleke. Loko se u suse miehleketo yo biha hi munhu yoloye, sweswo swi ta ku pfuna leswaku u tlhela u tsakela vunghana lebyinene lebyi a mi ri na byona lebyi a swi vonaka onge a byi nge he tlheli byi ve kona.

24, 25. Xana u ta vuyeriwa hi yini loko u tiva Yehovha hilaha Hosi Yosiya a a n’wi tiva hakona?

²⁴ Hi kambisise timfanelo ti nga ri tingani ta Yehovha ni ndlela leyi a tirhisaneke ni van’wana ha yona loko hi ri karhi hi n’wi tiva ku antswa. Hi nga swi vona leswaku ku n’wi tiva kahle Yehovha swa hi vuyerisa naswona swi endla leswaku hi n’wi gandzela hi ndlela leyi amukelekaka. Loko hi ya hi tiva Yehovha hi ku helela hilaha Hosi Yosiya a a n’wi tiva hakona, vutomi bya hina byi ta khapakhapa hi ntsako, ku nga mfanelo yin’wana ya Xikwembu.

²⁵ Ku n’wi tiva kahle Yehovha swi ta tiyisa vuxaka bya hina ni vanhu van’wana. Loko hi tikarhatela ku kombisa van’wana musa wa rirhandzu, vululami hi tlhela hi va rivalela hi ndlela leyi Yehovha a rivalelaka ha yona, vuxaka bya hina evandlheni ra Vukreste byi ta tiya byi tlhela byi va bya risima swinene. Ku engetela kwalaho, swi ta hi pfuna leswaku hi swi fanelekela kahle ku dyondzisa loko hi ri karhi hi endla maendzo yo vuyela ensin’wini ya hina niloko hi fambisa tidyondzo ta Bibele. Vanhu lava tsakelaka va ta titwa va ntshunxekile swinene loko va vona leswaku hi hanya hi ndlela leyi fanelaka Vakreste. Hikwalaho hi ta kota ku va pfuna kahle leswaku va gandzela Yehovha hi ndlela leyi amukelekaka, va landzela “ndlela leyinene.”—Yer. 6:16.