Ndzima 8
Ndzi Nga Endla Yini Leswaku Ndzi Va Ni Vanghana Lavanene?
“Loko ndzi hlundzukile, ndzi lava munhu loyi ndzi nga ta n’wi phofulela ndlela leyi ndzi titwaka ha yona. Loko ndzi ri ni gome, ndzi lava munhu loyi a nga ta ndzi chavelela. Loko ndzi tsakile, ndzi lava ku tsaka ni munhu un’wana. I swa nkoka eka mina ku va ni vanghana.”—Brittany.
KU VURIWE leswaku vana va lava vana van’wana vo tlanga na vona, kasi vana va kondlo-a-ndzi-dyi va lava vanghana. Xana ku hambana ku kwihi?
Munhu wo tlanga na yena i munhu loyi a ku hungasaka.
Munghana i munhu loyi a nga ni mahanyelo lama fanaka ni ya wena.
Ku tlula kwalaho, Bibele yi vula leswaku “[nakuloni] wa ntiyiso u ni rirhandzu nkarhi hinkwawo, naswona i [makwenu] la velekiweke loko ku ri ni maxangu.” (Swivuriso 17:17) Sweswo swi wu hlamusela kahle muxaka lowukulu wa vunghana lebyi tlulaka lebyi kumekaka eka vanhu lava ku tlangiwaka na vona!
Ntiyiso wa mhaka: Loko u ri karhi u kula u lava vanghana lava
1. Nga ni timfanelo letinene
2. Hanyaka hi milawu leyi sekeriweke eBibeleni
3. Ku khutazaka ku endla leswinene
Xivutiso: U nga va kuma njhani vanghana lava nga ni timfanelo leti? A hi kambisiseni timfanelo leti ha yin’we-yin’we.
Ndlela Yo Sungula Yo Kuma Vanghana Lava Nga Ni Timfanelo Letinene
Leswi u faneleke u swi tiva. A hi vanhu hinkwavo lava nga vaka vanghana va ntiyiso. Bibele yi vula leswaku “ku ni vanakulobye lava tshamaka va lunghekele ku tshovelelana.” (Swivuriso 18:24) Sweswo swi nga ha twala onge i ku hundzeleta swilo. Kambe xiya: Xana u tshame u va ni “munghana” loyi a a tlanga hi wena? Ku vuriwa yini hi loyi a a ku hleva kumbe a a hangalasa mavunwa malunghana na wena? Loko sweswo swi tshame swi ku humelela swi nga endla leswaku u nga ha va tshembi vanghana.a Tshama u ri karhi u tsundzuka leswaku i swa nkoka ku va ni vanghana va nga ri vangani lavanene ku tlula ku va ni vanghana vo tala lava nga riki vanene!
Leswi u nga swi endlaka. Hlawula vanghana lava nga ni timfanelo leti u nga ti tekelelaka.
“Un’wana ni un’wana u teka munghana wa mina Fiona, a ri munhu lonene. Na mina ndzi lava leswaku vanhu va vulavula kahle hi mina. Ndzi lava ku va ni ndhuma yo fana ni ya yena. Eka mina sweswo i swinene.”—Yvette, la nga ni malembe ya 17.
Ringeta xitoloveto lexi.
1. Hlaya Vagalatiya 5:22, 23.
2. Tivutise, ‘Xana vanghana va mina va ni timfanelo leti boxiweke eka “mihandzu ya moya”?’
3. Laha hansi tsala mavito ya vanghana va wena lavakulu. Ekusuhi ni vito ha rin’we, tsala mfanelo leyi n’wi hlamuselaka kahle munghana yoloye.
Vito Mfanelo
․․․․․ ․․․․․
Xiringanyeto: Loko ku ta mikhuva ya yena yo biha ntsena emianakanyweni ya wena, swi nga va swinene leswaku u sungula ku lava vanghana vo antswa!
Ndlela Ya Vumbirhi Yo Kuma Vanghana Lava Hanyaka Hi Milawu Leyi Sekeriweke eBibeleni
Leswi u faneleke u swi tiva. Loko u lava vanghana hi xihatla, u ta tala ku kuma vanghana lava nga riki vanene. Bibele yi ri: “Loyi a tirhisanaka ni lavo hunguka, a swi nge n’wi fambeli kahle.” (Swivuriso 13:20) Marito lama nge “lavo hunguka” a ma vuli vanhu lava nga tlharihangiki. Ematshan’weni ya sweswo, ma vula vanhu lava nga yingisiki xitsundzuxo lexinene ivi va landzela ndlela ya vuphukuphuku. Volavo i vanghana lava u nga hanyaka handle ka vona!
Leswi u nga swi endlaka. Ematshan’weni yo va munghana wa munhu un’wana ni un’wana loyi a lavaka ku va munghana wa wena, u fanele u va ni vuxiyaxiya. (Pisalema 26:4) Leswi a swi vuli swona leswaku u fanele u va ni xihlawuhlawu. Emhakeni leyi, ku va ni vuxiyaxiya swi vula ku kota ku “vona ku hambana exikarhi ka lowo lulama ni lowo homboloka, exikarhi ka loyi a tirhelaka Xikwembu ni loyi a nga xi tirheliki.”—Malakiya 3:18.
“Ndza tsaka hileswi vatswari va mina va ndzi pfuneke leswaku ndzi kuma vanghana, lava nga tintangha ta mina leti hanyaka hi milawu ya Xikwembu.”—Christopher, la nga ni malembe ya 13.
Hlamula swivutiso leswi landzelaka:
Loko ndzi ri ni vanghana va mina, xana ndzi chava leswaku va nga ringeta ku ndzi sindzisa ku endla nchumu lowu ndzi swi tivaka leswaku wu hoxile?
□ Ina
□ E-e
Xana ndza kanakana ku tivisa vanghana va mina eka vatswari va mina, hi ku chava leswaku vatswari va mina va nga ha ala leswaku ndzi va munghana wa vona?
□ Ina
□ E-e
Xiringanyeto: Loko nhlamulo ya wena eka swivutiso leswi nga laha henhla ku ri ina, lava vanghana lava hanyaka hi milawu ya Xikwembu—lava vekaka xikombiso lexinene hi ku hanya hi milawu ya Xikwembu.
Ndlela Ya Vunharhu Yo Kuma Vanghana Lava Ku Khutazaka Ku Endla Leswinene
Leswi u faneleke u swi tiva. Bibele yi ri: “Vanghana lavo biha, va borisa mikhuva leyinene.” (1 Vakorinto 15:33, Bibele—Mahungu Lamanene) Muntshwa la vuriwaka Lauren u ri: “Vanhu lava a ndzi nghena na vona xikolo va pfumele leswaku ndzi va munghana wa vona ntsena loko ndzi ta endla leswi va ndzi byelaka leswaku ndzi swi endla. Leswi a ndzi ri na xivundza, ndzi endle xiboho xo hanya ku fana na vona leswaku ndzi va munghana wa vona.” Lauren u xiye leswaku loko u hanya hi ndlela leyi van’wana va hanyaka ha yona, va ta ku lawula. A wu fanelanga u pfumela ku lawuriwa!
Leswi u nga swi endlaka. Herisa vunghana bya wena ni vanhu lava ku sindzisaka leswaku u hanya hi ndlela leyi va hanyaka ha yona. Loko wo byi herisa, u nga ha sala u ri ni vanghana va nga ri vangani; kambe u ta titwa u phyuphyile naswona u ta kota ku lava vanghana vo antswa, ku nga vanhu lava nga ta ku khutaza ku endla leswinene.—Varhoma 12:2.
“Munghana wa mina lonkulu Clint u rhurile naswona wa yi twisisa ndlela leyi vanhu van’wana va titwaka ha yona, hikwalaho u ndzi khutazile swinene.”—Jason, la nga ni malembe ya 21.
Tivutise swivutiso leswi landzelaka:
Xana ndzi cinca ndlela leyi ndzi ambalaka ha yona, ndlela leyi ndzi vulavulaka ha yona kumbe ndlela leyi ndzi endlaka swilo ha yona leswaku ndzi ta tsakisa vanghana va mina?
□ Ina
□ E-e
Xana ndzi ya etindhawini leti nga ni vanhu lava tikhomaka hi ndlela yo biha leti a ndzi nga ta ya eka tona loko a ku nga ri hikwalaho ka vanghana va mina?
□ Ina
□ E-e
Xiringanyeto: Loko nhlamulo ya wena eka swivutiso leswi se swi vutisiweke ku ri ina, lava xitsundzuxo eka vatswari va wena kumbe eka munhu un’wana lonkulu. Loko u ri Mbhoni ya Yehovha, u nga ha lava xitsundzuxo eka nkulu la nga Mukreste leswaku a ku pfuna u kota ku hlawula vanghana lava nga ta ku khutaza ku endla leswinene.
HLAYA LESWI ENGETELEKEKE HI MHAKA LEYI EKA VHOLUMO 2, NDZIMA 9
Xana munhu la tivulaka munghana wa wena—kumbexana mbilu ya wena—u ku susumetela ku endla swilo leswi humeke endleleni? Twana leswaku u nga lwisana njhani na sweswo!
[Nhlamuselo ya le hansi]
a I ntiyiso leswaku munhu un’wana ni un’wana wa swi endla swihoxo. (Varhoma 3:23) Hikwalaho loko munghana wa wena a ku khunguvanyisa kutani a tisola swi huma embilwini, tsundzuka leswaku “rirhandzu ri funengeta swidyoho swo tala.”—1 Petro 4:8.
MATSALWA
“Ku ni munghana la namarhelaka ku tlula makwavo.”—Swivuriso 18:24.
XITSUNDZUXO
Hanya hi milawu leyinene naswona van’wana lava tikarhatelaka ku hanya ha yona va ta tshinela eka wena. Va ta va vanghana va wena lavakulu!
XANA A WU SWI TIVA LESWAKU . . . ?
Xikwembu a xi yi hi nghohe, kambe xa hlawula leswaku i munhu wa njhani loyi xi nga ta n’wi amukela leswaku a va ‘muendzi entsongeni wa xona.’—Pisalema 15:1-5.
LESWI NDZI TIYIMISELEKE KU SWI ENDLA!
Leswaku ndzi kuma vanghana lavanene, ndzi ta ․․․․․
Vanhu van’wana lavakulu eka mina lava ndzi lavaka ku va tolovela i ․․․․․
Leswi ndzi lavaka ku vutisa (va-)mutswari wa mina hi mhaka leyi hi leswi ․․․․․
U NGA KU YINI?
● Hi tihi timfanelo leti u ti tekaka ti ri ta nkoka ngopfu eka munghana naswona ha yini?
● Hi tihi timfanelo leti u faneleke u ti hlakulela leswaku u ta va munghana wo antswa?
[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 60]
“Loko vatswari va mina va ndzi byele leswaku ndzi hambana ni ntlawa wo karhi wa vanghana va mina, ndzi tibyele leswaku lava hi vona ntsena lava a ndzi lava ku va munghana wa vona. Kambe xitsundzuxo xa vatswari va mina a xi ri xinene, naswona loko ndzi sungule ku anakanyisisa ha xona ndzi swi xiyile leswaku a ku ri ni vanghana vo tala lavanene.”—Cole
[Bokisi leri nga eka tluka 61]
Ringeta Ku Tirhisa Swiringanyeto Leswi
Bula ni vatswari va wena hi ndlela yo endla vunghana ni vanhu van’wana. Va vutise leswaku a va ri ni vanghana va njhani loko va ha ringana na wena. Xana va tisola malunghana ni vanghana lava va tshameke va va hlawula? Loko va tisola, ha yini? Va vutise leswaku u nga swi papalata njhani swin’wana swa swiphiqo leswi va tshameke va langutana na swona.
Tivisa vanghana va wena eka vatswari va wena. Loko u kanakana ku va tivisa eka vatswari va wena, tivutise, ‘Ha yini ndzi kanakana?’ Xana ku ni nchumu wo karhi malunghana ni vanghana va wena, lowu u swi tivaka leswaku vatswari va wena a va nge wu tsakeli? Loko wu ri kona, u fanele u va ni vuxiyaxiya swinene loko u hlawula vanghana.
Vana muyingiseri lonene. Kombisa leswaku wa khathala hi vuhlayiseki bya vanghana va wena swin’we ni leswi va karhataka.—Vafilipiya 2:4.
Rivalela. U nga languteli leswaku vanghana va wena a va nge swi endli swihoxo. “Hinkwerhu ha khunguvanyeka minkarhi yo tala.”—Yakobo 3:2.
U nga lavi ku tshama u ri na munghana wa wena minkarhi hinkwayo. A swi bohi ku tshama u ri na yena. Vanghana va xiviri va ta ku pfuna loko u lava mpfuno.—Eklesiasta 4:9, 10.
[Xifaniso lexi nga eka tluka 63]
Loko u hanya hi ndlela leyi van’wana va hanyaka ha yona leswaku u ta amukeleka, va ta ku lawula