Ku Hlakulela Xinakulorhi Lexinene eMisaveni Hinkwayo
“Kambe wena, Israel, nanḍa wa mina, wena Yakob, loyi nḍi ku hlawuleke, [rixaka] ra Abraham leri nḍi ri ranḍeke!”—ESAYA 41:8.
1. I yini lexi endlaka leswaku xinakulorhi xa ntiyiso xi nga heli?
MUNGHANA wa ntiyiso i wa nkoka swonghasi! Kambe hi wahi masungulo yo va na munghana wa xiviri? I yini lexi nga xisekelo-xidzi xa xinakulorhi lexi tiyiselaka? I nchumu lowu nga heriki, leswaku nakulorhi wa ntiyiso a nga tsandzeki. I yini xana? I mfanelo leyi muapostola Pawulo a vulavuleke ha yona loko a ku: “Rirhandzu a ri heli”!—1 Vakorinto 13:8.
2. Riendli leri rito ra Xigriki ra “nakulorhi” ri humaka eka rona ri na nhlamuselo yihi yo hlawuleka?
2 Eka Matsalwa ya Xiheveru, riviti leri hundzuluxeriweke va ku “rirhandzu” ri huma eka riendli leri vulaka “ku rhandza.” (Deuteronoma 6:4, 5; ringanisa Matewu 22:37.) Naswona eka Septuagint Version ya Xigriki, riendli leri ri hundzuluxeriweke va ku “u fanele ku rhandza” etsalweni ra Xiheveru i a·ga·panʹ. Hambi swi ri tano, eku hundzuluxeleni koloko ka khale ni le ka Matsalwa ya Xigriki ya Vukriste riviti leri hundzuluxeriweke va ku “nakulorhi” a ri seketeriwanga eka riendli rero kambe i riviti ra Xigriki leri nge phiʹlos, leri humaka eka riendli leri vulaka “ku va ni rirhandzu.” Kutani, hi ku ya hi Xigriki xo sungula, rirhandzu ri kombisiwa eka munghana kumbe exikarhi ka vanghana. Hambi eka ririmu ra Xinghezi rito leri nge “munghana” ri tekiwe eka riendli ra Anglo-Saxon leri vulaka “ku rhandza.”
3. Hi ku pimanisa ni rirhandzu ra Xikwembu ra misava ya vanhu, xana vadyondzisiwa va Yesu a va bohiwile eka yena hi rirhandzu ra njhani?
3 Riendli ra Xigriki leri rito leri nge “munghana” ri humesiweke eka rona hikokwalaho ri komba ntlhaveko lowu kufumelaka ni vuxaka ku tlula rirhandzu leri hlamuseriweke hi riendli a·ga·panʹ, leri kumekaka eka tsalwa ra Xigriki ra Yohane 3:16, laha Yesu a tshahiweke a ku: “Xikwembu xi rhandzile misava swonghasi, xi ko xi nyika N’wana wa xona la nga un’we, leswaku un’wana ni un’wana la pfumelaka ka yena, a nga lovi, kambe a va ni vutomi lebyi nga heriki.” Kutani rirhandzu (Xigriki, a·gaʹpe) eka Yehova Xikwembu ri aname ngopfu ku funengeta misava hinkwayo ya vanhu hambi leswi rixaka ra vanhu ri dyoheke. Kambe N’wana la nga un’we wa Xikwembu u byele vaapostola va yena va 11 lava tshembekaka leswaku va bohiwile na yena hi rirhandzu ra le kusuhi leri kufumelaka swinene.
Xinakulorhi Xa Ntikelo Lowukulu
4. Vadyondzisiwa va Yesu a va ta hambeta va va “vanghana” va yena hi ku endla yini, naswona xiyimo lexi a xi ta va nghenisa eka vuxaka byihi?
4 Yesu u byele vaapostola volavo leswaku a va ta hambeta va va “vanghana” va yena loko va ya emahlweni va endla swilo leswi a va leriseke ku swi endla. Ku kombisa leswaku leswi a swi ta katsa vuxaka lebyinene lebyi vaka kona hikokwalaho ka ntshembo lowukulu, u te: “A ndza ha mi vuri malandza, hikuva nandza a nga tivi lexi n’wini wa yena a xi endlaka; kambe ndzi mi vurile vanakulorhi, hikuva ndzi mi tivisile hinkwaswo leswi ndzi swi tweke eka Tata wa mina.” (Yohane 15:14, 15) Hi ku vula sweswo, Yesu u tirhise rito leri nge phiʹlos eka un’wana ni un’wana wa vaapostola valavo.
5. Xinakulorhi lexi ku vulavuriwaka hi xona eka Swivuriso 18:24 xi tiseketele eka yini, futhi xinakulorhi xo tano xi tiye ku fikela kwihi ke?
5 Hi ku ya hi Swivuriso 18:24, wanuna wo tlhariha la huhuteriweke u te: “L’a nga ni v̌anakulobye la’v̌o tala o ta v̌a ni khombo, kambe ku na nakulobye l’a tlulaka makwav̌o.” Xinakulobye xo tano a xi seketeriwanga evuxakeni bya nyama; xi tiseketele hi ku tlangela ntikelo wa ntiyiso wa loyi a endliwaka nakulorhi. Ina, maxaka ya nyama ya nga tshika ku famba kun’we hikwalaho ka swivangelo swo hambana-hambana swa vutitivi, kambe nakulorhi wa xiviri a nga ka a nga tsekatseki naswona u ta namarhela xinghana xa yena hambi ku ri na maxangu kumbe swiyimo swo nonoha kumbe miringo leyi nga humelelaka.
6. Xana hi tsundzuxiwa hi xinakulorhi xa mani lexikulu, naswona endzhaku Davhida u xi hakele njhani xinakulobye xolexo?
6 Laha hi nga ehleketa hi Yonathani n’wana wa Hosi Sawulo la cukumetiweke, na hi Davhida, loyi Yehova Xikwembu a n’wi hlawuleke ni ku n’wi tota leswaku a va hosi ya Israyele. Xinakulobye xa vona xi tiye ku fikela eku feni ka Yonathani erivaleni ra nyimpi. Loko a twa mahungu yo hlomula mbilu, Davhida u bile mukhosi lowu tsariweke eka 2 Samuel 1:17-27. Ku komba hi laha xinghana xa yena na Yonathani a xi tiye ha kona, Davhida u te: “Mbilu ya nga yi v̌av̌isekela Yonatan, makweru! A u nḍi ṭakisa ngopfu-ngopfu. Riranḍu ra wena a ri nḍi nanḍihela ku tlula riranḍu ra v̌av̌asati.” Xinakulobye xo fana na xexo a xi nga ta rivariwa kumbe ku ka xi nga hakeriwi. Xi endle leswaku Hosi Davhida a kombisa tintswalo eka Mefibošet, n’wana wa Yonathani la poneke.—2 Samuel 9:1-10.
7. (a) Xana vuxaka lebyi fanaka na lebyiya bya Davhida na Yonathani byi herile, ngopfu-ngopfu eku ‘heleni loku ka mafambiselo ya swilo’? (b) Xana xinakulorhi xo tano xi nghenisa munhu eka vuxaka byihi, tanihi laha Yesu a hlamuseleke ha kona eka vaapostola vakwe lavo tshembeka?
7 Xinakulobye xexo xa ntikelo lowukulu a xi helanga emisaveni. Namuntlha, eka ‘makumu lawa ya mafambiselo ya swilo’ loko ‘rirhandzu ra lavo tala ri sungurile ku titimela,’ ku kufumela ka xinakulobye xo tano xa rirhandzu ku vonaka hi matimba exikarhi ka Timbhoni ta Yehova Xikwembu leti ti tinyiketeke no khuvuriwa leti vekaka vumbhoni bya Mfumo lebyi Yesu a byi vhumbeke emisaveni hinkwayo. (Matewu 24:3-14) Vanakulobye va tala ku byelana swilo hikwalaho ka ku tshembana. Tsundzuka leswaku loko nivusiku a vulavula ni vaapostola va 11 lava tshameke na yena, Yesu u te: “Ndzi mi vurile vanakulorhi, hikuva ndzi mi tivisile hinkwaswo leswi ndzi swi tweke eka Tata wa mina.” (Yohane 15:14, 15) Ina, swilo swa moya swa Rito ra Xikwembu leswi swi faneleke ku hetiseka kumbe ku tirhisiwa a a swi ta sungula swi hlavuteriwa eka “vanakulorhi” lava tswariweke hi moya va N’wini wa muti, Yesu Kriste. Kutani “vanakulorhi” lava a va ta va ni lunghelo ni vutihlamuleri byo hlavutela swilo swo tano leswi fihlekeke ku ta fika sweswi eka lava va lavaka ku nghena evuxakeni bya xinakulobye na Yehova Xikwembu, loyi swilo swo tano leswi fihlekeke swi sunguriweke hi yena.
8. I vamani lava Yehova a pfumelaka leswaku va endla vuxaka na yena, naswona Yesu u vulavule hi ntwanano wa vuxaka byo tano hi ndlela yihi?
8 Yoleyo i ndlela leyi Yehova a endleke ha yona hi vagandzeri va yena lava tswariweke hi moya lava nghenisiweke eka ntwanano wakwe lowuntshwa ha Yesu Kriste Mulamuleri. Loko a sungula Xilalelo xa Hosi, Yesu u te: “Xinwelo lexi i ntwanano lowuntshwa engatini ya mina leyi halatiwaka hikwalaho ka n’wina.” (Luka 22:20) Leswi a swi twanana ni Psalma 25:14, leyi nge: “Makungu ya Yehova i ya la’v̌a ṅwi tšhav̌aka, e ku v̌a dyonḍisa ntwanano wa yena.” Mawaku vutivi lebyi nga tolovelekangiki lebyi nyikiwaka lava taka eka vuxaka bya xinakulobye na Yehova Xikwembu ni Muhlanganisi wa yena, Yesu Kriste!
Lava Yehova A Va Endlaka Vanakulobye
9. Xana i ku swi hundzeleta loko hi ehleketa leswaku Yehova a nga endla xinakulobye ni swivumbiwa swa vanhu ntsena, nakona i matsalwa wahi ya Bibele lawa hi nga ma tirhisaka ku seketela nhlamulo ya hina leyi lulameke?
9 Oho, kambe hakunene wa le Henhla-henhla ni Xikwembu xa Matimba hinkwawo a nga va nakulorhi wa hina ke? Xana hakunene u titsongahatile ku fikela laha a nga vaka nakulorhi wa hina? A hi ku swi hundzeleta ku ehleketa hi ndlela leyi. Eka papila leri tsaleriweke Vaisrayele va moya ku nga si herisiwa Yerusalema hi 70 C.E., Yakobo u tsarile a ku: “Matsalwa ma endlekile, lama nge: ‘Abrahama u pfumerile eka Xikwembu, kutani xi n’wi hlayile la lulameke hikwalaho ka swona.’ Kutani ú vuriwile nakulobye wa Xikwembu.” (Yakobo 1:1; 2:23; Genesa 15:6; Vagalatiya 6:16) Eka “tsalwa” rin’wana ra Xiheveru leri Yakobo a kombetela eka rona hi hlaya xirilo lexi kongomisiweke eka Xikwembu hi Hosi Yosafat loko nsirhelelo wa Yerusalema wu xungetiwa hi nhlaselo wa xiringaniso lexikulu, u te: “Oho! Šikwembu ša hina, a hi wena l’a hlongoleke vaaki v̌a tiko leri e mahlweni ka tiko ra wena ra Israel, ku ri nyika hi laha ku nga heriki e ka rišaka ra Abrahama, [“nakuloni,” King James Version] loyi a ku ranḍeke šana?” (2 Tikronika 20:7) Laha hi nga xiya leswaku rito ro sungula ra Xiheveru leri hundzuluxeriweke hi ku “nakulorhi” (KJ) ri vula “murhandziwa.” Handle ko kanakana, Abrahama a a ri murhandziwa wa Yehova, Xikwembu lexi n’wi suseke eUr ya Vakalediya xi n’wi yisa eTikweni ra Xitshembiso. Tanihi murhandziwa wo tano, Abrahama a a ri wanuna loyi Yehova a nga n’wi endlaka nakulobye, kumbe a n’wi nghenisa exinakulobyeni xa Yena.
10. Eka Esaya 41:8, i mani loyi a tivulavuleleke emhakeni leyi ya xinakulorhi, naswona Abrahama u nyikiwile vuxaka byo hlawuleka ni Xikwembu hikwalaho ka malangutelo wahi eka Yehova?
10 Hambi swi ri tano, eka Esaya 41:8 Yehova u tivulavulerile a vula marito lawa ma tiyisaka nhlana eka vatukulu va Abrahama tanihi rixaka a ku: “Kambe wena, Israel, nanḍa wa mina, wena Yakob, loyi nḍi ku hlawuleke, šaka ra Abraham leri nḍi ri ranḍeke!” Xikwembu xa le Henhla-henhla xi xiximile xinakulobye lexi na Abrahama hi ku n’wi avela leswaku a va kokwana la tivekaka wa Yesu Kriste, Muponisi wa vanhu hinkwavo, ku katsa na Abrahama hi yexe. Ntukulu loyi wa Abrahama a a tlula nakulobye wa Yehova Xikwembu, hikuva i N’wana wa Xikwembu la rhandzekaka.—Yohane 3:16.
11. Hikwalaho ka yini xinakulorhi na Yehova xi fanele ku ringiwa?
11 Eka hinkwaswo leswi nga laha henhla, hi nga hetelela hi ku yini? Leswaku swa koteka leswaku swivumbiwa swa vanhu kwala “v̌unav̌elweni bya mikonḍo” ya Yehova swi va vanakulorhi vakwe. (Esaya 66:1) Kavula, xinakulobye xa hina xa nkoka na yena eka misava leyi ya khale xi ta ringiwa, hikuva Sathana Diyavulosi, “xikwembu xa misava leyi,” u ta ringeta ku xi herisa.—2 Vakorinto 4:4.
12. Tanihi Yobo wa le tikweni ra Uz, i yini lexi hi faneleke hi tiyimisela ku xi endla hi xinakulorhi xa hina ni wa le Henhla-henhla?
12 Xiya mhaka ya wanuna luya wo xiyeka wa khale loyi a vuriwaka Yobo, loyi Yakobo mudyondzisiwa wa Mukriste a vulavuleke ha yena a ku: “Langutani, lava hi vulaka leswaku va katekile, hi lava va tiyiseleke. Mi twile ta ku tiyisela ka Yobo, na kona mi vonile leswi Hosi a yi kongomile swona, ni hi laha Hosi yi taleke musa ni tintswalo ha kona.” (Yakobo 5:11) Yobo a nga ri munhu wa ntsheketo kambe a tshama etikweni ra Uz. Diyavulosi a kanakana hi nkoka wa ku tiyisela ka vuxaka bya Yobo na Xikwembu, kutani Yehova u endle leswaku Sathana a veka Yobo eka ndzingo wo tika swinene. Hi makhombo lama dyisaka mbitsi lawa a ma tiseleke Yobo, Sathana u ringete ku n’wi endla leswaku a fularhela Yehova. Kambe Yobo u arile ku seketela Sathana hi ku fularhela Xikwembu, leswi a swi ta hela hi ku va Yobo a fela etlhelweni ra Sathana ra mphika-makaneta ya Vuhosi bya Hinkwako-nkwako. Ku hambana ni sweswo, Yobo u kombisile Sathana Diyavulosi ku va muhembi lonkulu. Emisaveni, Yesu Kriste na yena u kombisile sweswo. Kambe ku vuriwa yini hi hina namuntlha? Lava va kumaka vuxaka bya Yehova va tiyimisele ku seketela tlhelo ra yena ra dzolonga leri ra mhaka ya hinkwako-nkwako. Naswona va ta endla tano ku kondza Sathana ni mademona ya yena eku heteleleni va hoxiwa ekheleni ivi va tshikisiwa ku tirha ku nga si fika ku fuma ka Yesu Kriste ka Gidi ra Malembe.—Nhlavutelo 20:1-4.
13. Xinakulorhi na Yehova Xikwembu ni N’wana wa yena la nga un’we swi siyana njhani, naswona i ndlela yihi leyi hi faneleke ku yi landzela leswaku hi nga katsiwi hi ku fanekisela ni “vaoswi.”?
13 Ku hava vuxaka lebyi nga kona lebyi tlulaka bya Yehova, Xikwembu xa le Henhla-henhla. Ku endla xinakulorhi ni N’wana la nga un’we wa Xikwembu hi swona swi landzelaka. Vuxaka byo tano lebyi nga ni ku rhula na vona byi vula vutomi lebyi nga heriki entsakweni wa hina lowu nga hikiwangiki. Hi laha ku fanelaka va lava ku tinyiketela loku hlawulekeke eka hina. Hi nga ka hi nga hlangani ni misava leyi ya khale leyi thyakisiweke ivi hi nkarhi wu ri wun’we hi ri karhi hi hlakulela vuxaka bya vona. Hi tlhelo ra moya, a hi swi lavi ku xaxametiwa ni vaoswi, hi ku ya hi Yakobo 4:4, leyi vekaka mhaka erivaleni hi ku: “Vanhu ndzin’wina lava nga tshembekiki, xana a mi swi tivi leswaku ku rhandza swa misava swi vula ku Iwa na Xikwembu xana? Hikokwalaho, loyi a tinyiketaka eku rhandzeni ka swa misava; ú tiendla nala wa Xikwembu.” Marito wolawo a ma kongomisiwe eka Vaisrayele va moya va lembe xidzana ro sungula C.E., kambe ya tirha nakambe eka Timbhoni ta Yehova leti hanyaka emisaveni ya lembe xidzana leri ra vu20, kumbe mafambiselo lawa ya swilo.
Papalata Xinakulorhi Lexi Nga Ta Hela
14. Hi tlhelo ra xinakulorhi, Timbhoni ta Yehova ti wu papalata njhani ntokoto lowu vhumbiweke eka Zakaria 13:4-6?
14 Hikokwalaho ko ka va nga tiendli vanghana va misava leyi ya khale, leyi onhakeke ya vukarhi, Timbhoni ta Yehova ta hemberiwa, ti vavisiwa, no xanisiwa. A swi ri tano na hi Yesu Kriste, mbhoni leyikulu ya Yehova leyi tshameke yi va la misaveni; naswona a va n’wi tluli hi nchumu. (Nhlavutelo 1:5; 3:14) Hikwalaho ka leswi va ya emahlweni hi ku tshembeka va lunghisa mianakanyo ya vona hi ku ya hi Rito ra Yehova Xikwembu, Munghana wa vona lonene, va sirheletiwile eka ntokoto lowu hi ku profeta wu andlariweke eka Zakariya 13:4-6, laha ku tsariweke leswi: “Hi siku rolero, v̌aprofeta v̌a ta khomiwa hi tingana, uṅwana ni uṅwana hi ku bvumba ka yena loko a ri kari a profeta, a v̌a nga ha ambali nguv̌u ya v̌oya e ku v̌ula ŝa mav̌unwa. V̌a ta ku: A nḍi muprofeta, nḍi munhu la rimaka misav̌a, hikuv̌a nḍi šav̌iwile hi munhu e v̌untŝheni bya mina. Kutani loko v̌a ku ka yena: Timbanga ta yini le’ti nge mav̌okweni ya wena? O ta ku: Hi leti nḍi nga ti endliwa e ndlwini ya la’va nḍi ranḍaka [“vanakulorhi,” KJ].’”
15. Hikwalaho ka yini vafundhisi va Vujagana va ambale swiambalo swo hlawuleka erivaleni; naswona va endle xinakulobye xa vutitivi na vamani?
15 Hi malembe xidzana sweswi, vafundhisi va Vujagana va ambale ‘tinguvu ta voya’ hi ku lava ku kokela miehleketo eka mintirho ya vukhongeri bya vona ni hi ku lava ku tixixima hi ku tihambanisa ni swirho swa mabandlha ya vona lava va nga “vafundhisi” va vona. Leswi vafundhisi lava va swi endla hambi leswi ku nga riki na xiphemu xa vumbhoni xo tiyisa leswaku Yesu Kriste ni vaapostola vakwe ni vavuri va evhangeli lava a va rhumeke va tshama va ambala tinguvu ta ximfumo ku lava ku kokela miehleketo exitshan’weni xa vona ni ku xi kurisa. Sweswi hi le ndzeni ka “makumu ya mafambiselo lawa ya swilo” lama sunguleke eku heleni ka “minkarhi leyi vekiweke ya vamatiko” kumbe “minkarhi ya Vamatiko,” hi lembe ra 1914. (Matewu 24:3; Luka 21:24; KJ) I khale vafundhisi va ri karhi va ringeta ku va vanghana lavanene etimhakeni ta bindzu, ta nyimpi ni ta politiki ya misava leyi. Leswi va swi endlele ku pfuneka ka vona ka vuciva futhi va nga karhatiwi hi ripfalo. Kambe vuxaka bya vona bya muxaka lowu bya vutitivi a byi nga tlhaveli hi dyambu!
16. (a) Hi ku ya hi vuprofeta bya Bibele, i yini lexi “vanghana” va misava va nga ta xi endla sweswinyana eka ntlawa wa vafundhisi? (b) Hambi loko va ri eka xiyimo lexintshwa, i ntokoto wihi wo hetelela lowu vafundhisi va nga ta ka va nga wu balekeli?
16 Vafundhisi ni ntlawa lowu fanaka na vona va tikuma va ri eka nguva leyi hluvukeke eka swa sayense. Vunakulobye bya misava bya karhi bya tsemiwa ehansi ka ntshikilelo wa minkarhi leyi. Vafundhisi, ku nga khathariseki ku tivulela ka vona leswaku va yima ni Xikwembu xa tilo, a va ti kumanga tintswalo ta xona eka lunghiselelo ra swilo swa bindzu, swa nyimpi, ni swa politiki naswona a va na murhi wa xiyimo xa misava lexi nyanyaka ku biha. Sweswinyana, “vanghana” va vona va misava va ta swi xiya leswaku vafundhisi a va pfuni nchumu, ina, i ku tirhwexa khwarha, vuprofeta bya vona bya ku tisiwa ka minkarhi yo antswa ya leswi vonekaka handle ka Mfumo wa Yehova ha Kriste i ku hemba. Hakunene, “vanghana” valavo va misava eku heteleleni va ta kombisa ku lahlekeriwa ka vona hi ntshembo, ku sola ka vona, ina, ni rivengo ra vona hi ku helela. Va ta lovisa vafundhisi hi lunya kumbe va va hluvula ntsena swiambalo swa vona swa ximfumo swa ntirho ivi va va tlherisela eka xiyimo lexi tolovelekeke, xa ku kayivela vutivi, hi laha xi hlamuseriweke ha kona eka Zakaria 13:4-6. Kambe ku cinciwa loku ka xikhundla ku nga ka ku nga va siveli ku herisiwa na Babilona Lonkulu, mfumo wa misava wa vukhongeri bya mavunwa, hi laha ku vhumbiweke ha kona eka Nhlavutelo tindzima 17 na 18. “Vanghana” va misava va vafundhisi va ta va herisa hi laha ku heleleke.
17. I xinakulorhi xihi lexi faneriwaka hi ku hlakuleriwa, futhi hi nkarhi wo tanihi kwihi?
17 Hikokwalaho ka leswi, i swa nkoka swonghasi ku papalata xinakulorhi lexo biha xa vutitivi! Kambe xinakulobye lexinene xa misava hinkwayo xi fanele ku va xa nkoka swonghasi eka hina! Swa fanela leswaku hi xi hlakulela hi masiku.
Miehleketo Ya Wena Hi Yihi?
◻ Vadyondzisiwa va Yesu va nga hambeta va va vanghana va yena hi ku endla yini ntsena?
◻ Hi swi tivisaku yini leswaku vanhu va nga tsakela xinakulobye xa Yehova, naswona i vamani lava a va pfumelelaka va endla vuxaka na yena?
◻ Hikwalaho ka yini xinakulorhi na Xikwembu xi fanele ku ringiwa xana?
◻ Hi tlhelo ra xinakulobye, hikokwalaho ka yini Timbhoni ta Yehova ti papalata ku weriwa hi leswi vhumbiweke eka Zakaria 13:4-6?
[Xifaniso eka tluka 20]
Abrahama a ri “munghana wa Yehova.” Wena u yena-ke?