Ndlela Yo Tiendlela Vanghana

“MUNGHANA UN’WE EVUTON’WINI U RINGENE; VAMBIRHI VA TELE; KASI VANHARHU A SWI TALANGA KU VA KUMA.”—Henry Brooks Adams.

NHLAMUSELO yo tano yi kombisa leswaku vanghana va ntiyiso va kala. Vanhu lava nga ni xivundza swinene lava lavaka vunghana va tala ku vula leswaku, “A ndzi na loyi ndzi nga rilelaka eka yena,” “A ndzi tshembi munhu,” kumbe “Mbyana ya mina hi yona munghana wa mina lonkulu.”

Ku endla ni ku hlayisa vunakulobye lebyi nga ta tshama nkarhi wo leha i ntlhontlho. Nkambisiso wa le ndhawini ya mabindzu wu paluxe leswaku “25 wa tiphesente ta vanhu lavakulu va le United States va dya yo oxa hikwalaho ka ‘xivundza lexi hambetaka’ kasi . . . eFurwa hafu ya vanhu lava tshamaka kwalaho va ve ni xivundza lexikulu.” Ku andza ka swinkhubyana leswi va gangiselanaka eka swona ni tindhawu leti va burisanaka eka tona hi ku tirhisa khompyuta ni swinavetisi leswi nga lo vuya eka maphepha-hungu swa lava lavaka vanghana, swi kombisa leswaku vanhu va lava ku tihlanganisa ni vanhu-kulobye.

Dok. David Weeks, mutivi wa misiha ya byongo u vula leswaku xivundza a xi khumbi ntsena xiyimo xa mianakanyo ya munhu, kambe xi khumba ni rihanyo ra yena. “Ndzi ni vavabyi vo tala swinene lava karhatiwaka hi minchavo ni ntshikilelo lava nga ha hlamuseriwaka tanihi lava nga ni xivundza. Ku ni ku hlangana exikarhi ka ntshikilelo lowukulu ni xivundza lexikulu.”

Ku dlaya vukati ni ku hahluka ka vutomi bya ndyangu, ku vangela leswaku vanhu vo tala swinene va va ni xivundza evuton’wini. Nkambisiso lowu endliweke eBritain, wu gimete hi leswaku eku sunguleni ka lembe-xidzana ra vu-21, tiphesente ta kwalomu ka 30 ta vaaka-tiko va kwalaho, va ta va va hanya va nga ri na vanghana va vukati.

Matsalwa lama huhuteriweke ma profete leswaku moya wa vutianakanyi wu ta va wu andzile “emasikwini yo hetelela.” (2 Timotiya 3:1-5) Swi tikomba onge vo tala va swi lava ngopfu swilo leswi vonakaka, swo fana ni tiyindlu kumbe mimovha kumbe mintirho ya vona ematshan’weni yo hlakulela vuxaka ni vanhu van’wana. Mutsari Anthony Storr wa hlamusela: “Ematshan’weni ya ku nyikela nyingiso eka nakulobye wa vukati ni vana, va anakanya ntsena hi mintirho ya vona ya ku tihanyisa.”

VANGHANA VA NTIYISO I VA RISIMA

Nkoka wa vutomi bya wena wu titshege ngopfu hi nkoka wa vunghana bya wena. Minkarhi yo tala lava hanyaka va nga ri na vanghana a va tsaki, hikuva va hava munghana loyi va nga avelanaka swilo swa vona na yena kumbe ku bula na yena hi leswi va swi ehleketaka. Yesu Kreste u vurisile loko a ku: “Ku nyika swi tisa ntsako lowukulu ku tlula ku amukela.” (Mintirho 20:35) Loko a phindha marito lawa, mutlhokovetseri wa Munghezi George Byron u tsarile: “Hinkwavo lava lavaka ku kuma ntsako, va fanele ku wu avela ni van’wana.”

Munghana i yini? Xihlamusela-marito xi hlamusela munghana a ri munhu “loyi a namarhelanaka ni un’wana hi rirhandzu ni ku xiximana.” Munghana wa ntiyiso a nga ku pfuna ku tirhisa mianakanyo ya wena eka swilo leswi nga ta ku pfuna. A nga ku khutaza ni ku ku aka loko swiyimo swi lava leswaku a endla tano. A nga tlhela a tshandzisana na wena loko u ri ni xirilo. Hosi Solomoni u te: “Nakulorhi wa ntiyiso u ni rirhandzu nkarhi hinkwawo, naswona i makwerhu la velekiweke loko ku ri ni maxangu.” (Swivuriso 17:17) Tanihi leswi hi ntolovelo swilo leswi vonakaka swi heleriwaka hi nkoka wa swona, vunghana bya ntiyiso bya kula ni ku humelela hi ku famba ka nkarhi.

Matsalwa ma khutaza Vakreste leswaku va ‘ndlandlamuka’ erirhandzwini ra vona. (2 Vakorinto 6:13) U ta kuma vutlharhi loko u tihlanganisa ni van’wana. Eka Eklesiasta 11:1, 2, ha hlaya: “Cukumeta xinkwa xa wena evuandlalweni bya mati, hikuva u ta tlhela u xi kuma endzhaku ka masiku yo tala. Phemela vanhu va nkombo kumbe hambi va nhungu, hikuva a wu ri tivi khombo leri nga ta humelela emisaveni.” Xana nsinya lowu wa nawu wu tirha njhani eka vunghana? Loko u ri ni vanghana vo tala, van’wana va vona va nga ku pfuna loko swi nga ku fambeli kahle.

Vanghana va ntiyiso i xisirhelelo eka wena hi ndlela yo karhi. Swivuriso 27:6 yi ri: “Timbanga leti endliweke hi murhandziwa ta tshembeka.” Hambiloko vanhu vo tala va nga ha vulaka marito ya ku ku nkhensa, kambe ko va vanghana va ntiyiso ntsena lava hi ku ku anakanyela va nga ku byelaka loko u endle xihoxo lexikulu, va tlhela va ku nyika xitsundzuxo lexi akaka hi ndlela ya rirhandzu.—Swivuriso 28:23.

Vanghana lavakulu ni lavanene va hlayiwa eka tinyiko leti kalaka, lava nga ku khutazaka ku endla leswinene. Eka Mintirho ndzima 10, hi hlaya hi xiendlakalo xa vutomi bya Korneliyo, ndhuna ya vuthu ra Rhoma, loyi a byeriweke hi ntsumi leswaku swikhongelo swa yena swi twiwile. Hi ku va a langutele ku endzeriwa hi muapostola Petro, Korneliyo u “vitane maxaka yakwe ni vanakulobye lavakulu.” Vanakulobye volavo va Korneliyo a va ri van’wana va Vamatiko vo sungula, lava nga yimbangiki lava amukeleke mahungu lamanene kutani va totiwa hi moya lowo kwetsima, va langutele ku ya fuma na Kreste eMfun’weni wa Xikwembu. Hakunene lowu a ku ri nkateko eka vanakulobye lavakulu va Korneliyo!—Mintirho 10:24, 44.

Hambiswiritano, xana u nga va endla njhani vanghana? Bibele, leyi vulaka swo tala hi vunakulobye, yi nyika xitsundzuxo lexi pfunaka. (Vona bokisi laha hansi.)

LAHA U NGA KUMAKA VANGHANA VA NTIYISO KONA

Ndhawu yo antswa leyi u nga kumaka vanakulobye va ntiyiso yi fambisana ni vandlha ra Vukreste. Xo sungula u nga ti tirhisela nkarhi wa ku endla vunakulobye na Yehovha, Muvumbi wa wena ni Tata wa wena wa le tilweni, swin’we na Yesu Kreste, Muponisi wa wena. Yesu loyi a ku rhambaka leswaku u va munghana wa yena, u te: “A nga kona la nga ni rirhandzu ro tlula leri, ra leswaku munhu a nyiketa moya-xiviri wakwe hikwalaho ka vanakulobye.” (Yohane 15:13, 15) Hi ku va nakulobye wa Yehovha na Yesu Kreste, u nga tiyiseka leswaku va ta ku “amukela eka vutshamo lebyi nga heriki.” Ina, vunakulobye na Yehovha na Yesu swi vula vutomi lebyi nga heriki.—Luka 16:9; Yohane 17:3.

Vunakulobye lebyinene lebyi va nga na byona u nga byi kuma njhani? Swilaveko swa ku va muendzi entsongeni wa Yehovha tanihi nakulobye wa yena, swi hlamuseriwe eka Pisalema 15. Yi pfule eBibeleni, kutani u hlaya tindzimana ta ntlhanu eka pisalema yoleyo. Ku engetela kwalaho, Yesu Kreste u te: “Mi vanakulorhi va mina loko mi endla leswi ndzi mi lerisaka swona.”—Yohane 15:14.

Ina, loko hi vukheta u dyondza ni ku tirhisa nkongomiso wa Rito ra Xikwembu, ku nga Bibele, u kombisa leswaku u lava ku va nakulobye wa Yehovha na Yesu. Leswaku u kota ku fikelela leswi, swi lava leswaku nkarhi ni nkarhi u va kona eminhlanganweni ya Vukreste, laha vutivi bya Yehovha Xikwembu byi phameriwaka kona. Yingisa Yehovha hi ku tshembeka, kutani u ta tshinela ekusuhi na yena na N’wana wakwe.

Eminhlanganweni u ta tlhela u tolovelana ni vanhu lava rhandzaka Yehovha ni lava kombisaka mihandzu ya moya—rirhandzu, ntsako, ku rhula, ku va ni mbilu yo leha, musa, vunene, ripfumelo, ku olova ni ku tikhoma—evuton’wini bya vona. (Vagalatiya 5:22, 23) Loko u tiyimiserile ku va ni vanghana ni ku hlula xivundza, yana eminhlanganweni ya Vukreste vhiki na vhiki. Loko u ya eka yona, swi ta ku pfuna ku va endhawini leyinene hi nkarhi lowu faneleke leswaku u hlakulela vunghana lebyi nga heriki ni vanhu va Xikwembu lava katekisiweke.

VANAKULOBYE LAVA TSHAMAKA HI MASIKU

Vunakulobye bya ntiyiso i nyiko leyi hlamarisaka leyi humaka eka Yehovha Xikwembu. Byi huma eka vumunhu bya yena ni xivumbeko xa yena. Hikwalaho ka moya wa yena wa rirhandzu ni wo hanana, u tate misava hi swivumbiwa swo tlhariha leswi u nga endlaka vunghana na swona. Tihlanganise ni Vakreste-kuloni. Va khutaze. Tirha na vona evutirhelini. Khongela na vona u tlhela u va khongelela nkarhi ni nkarhi. Hi ku endla tano, u ta va u tekelela Yehovha na N’wana wakwe, Yesu Kreste.

Vunakulobye i nyiko leyi un’wana ni un’wana a kotaka ku nyikela hi yona ni ku yi amukela. Ku nga ri khale, u ta kuma nkarhi wa ku va ni vanakulobye vo tala. U nga tiendlela vanghana sweswi ni timiliyoni leti hanyaka, swin’we ni switukulwana leswi yimeleke ku pfuxiwa loko ‘rifu ri ta va ri nga ha ri kona.’ (Nhlavutelo 21:4; Yohane 5:28, 29) Endla matshalatshala sweswi ya ku va ni xinakulobye, naswona endla xinakulobye ni lava va rhandzaka Yehovha. Aka vunakulobye na Yehovha Xikwembu na Yesu Kreste hi ku yingisa Rito ra Xikwembu leri huhuteriweke. Kutani, u nge he pfuki u ve ni xivundza, hilaha ku nga heriki.