Swikhongelo Swa Wena I Swa Nkoka Hi Ndlela Yihi?
“Nḍi huwelela hi mbilu ya mina hikwayo: Nḍi hlamule, Yehova.”—PSALMA 119:145.
1, 2. (a) I xifaniso xihi xa Yesu lexi a xi vulavula hi xikhongelo? (b) I makumu wahi lawa Yesu a wa kumeke eka swikhongelo swimbirhi, naswona leswi swi fanele swi hi komba yini?
I SWIKHONGELO swa njhani leswi Muvumbi, Yehova Xikwembu, a swi twaka? Xifaniso lexi Yesu Kriste a xi hlamuseleke xi kombisa xin’wana xa swiyimo swa xisekelo swa leswaku Xikwembu xi hlamula swikhongelo. Yesu u vule leswaku vavanuna vambirhi a va khongela etempeleni eYerusalema. Un’wana a a ri Mufarisi la xiximekaka ngopfu, lon’wana a a ri muluvisi la solekaka. Mufarisi u khongerile a ku: “Xikwembu, ndza ku nkhensa leswi ndzi nga faniki ni vanhu van’wana, . . . ni leswi ndzi nga faniki ni muluvisi loyi. Ndzi titsona swakudya kambirhi hi vhiki, ndzi humesa vukhume bya hinkwaswo leswi ndzi swi fuweke.” Kambe muluvisi la nga nyawuriki a hambeta “a tiba xifuva, a ku: ‘Xikwembu, ndzi twele vusiwana, mina ndzi nga mudyohi.’”—Luka 18:9-13.
2 Loko a vulavula hi swikhongelo leswi swimbirhi, Yesu u te: “Ndzi ri eka n’wina: Muluvisi loyi ú ngirimele kaya ka yena a hlayiwile la lulameke ku tlula Mufarisi; hikuva un’wana ni un’wana la tikurisaka, ú ta tsongahatiwa, ni la titsongahataka ú ta kurisiwa.” (Luka 18:14) Entiyisweni, Yesu u kombise leswaku ku khongela ntsena eka Tata wa hina la nga etilweni a swi ringananga. Ndlela leyi hi khongelaka ha yona—langutelo ra hina—naswona i swa nkoka.
3. (a) Tshaha milawu yin’wana ya xisekelo leyi tiyisaka xikhongelo. (b) I swivumbeko swihi leswi xikhongelo xi nga swi tekaka?
3 Hakunene xikhongelo i lunghelo leri vangamaka, lerikulu, ra nkoka naswona Vakriste hinkwavo lava dyondzisiweke kahle va tolovelane ni milawu ya xisekelo leyi yi xi lawulaka. Swikhongelo swi fanele swi kongomisiwa eka Yehova, Xikwembu xin’we xa ntiyiso. Swi fanele swi vuriwa evitweni ra N’wana wa yena, Yesu Kriste. Leswaku swi amukeriwa, swi fanele swi nyikeriwa hi ripfumelo. Ina, “un’wana ni un’wana loyi a lavaka ku tshinelela Xikwembu u fanele ku pfumela leswaku xi kona.” Ku tlula kwalaho, swikhongelo swa munhu swi fanele swi pfumelelana ni ku rhandza ka Xikwembu. (Vaheveru 11:6; Psalma 65:2; Matewu 17:20; Yohane 14:6, 14; 1 Yohane 5:14) Naswona eka swikombiso swa Matsalwa, hi dyondza leswaku swikhongelo swi nga teka xivumbeko xa ku dzunisa, ku nkhensa, swikombelo ni swirilo.—Luka 10:21; Vaefesa 5:20; Vafilipiya 4:6; Vaheveru 5:7.
Swikombiso Swa Swikhongelo Swa Nkoka
4. (a) I swikombiso swihi swa xikhongelo xa nkoka leswi Muxe na Yoxuwa va swi nyikeleke? (b) I swikombiso swihi leswi Davhida na Hosi Ezekiyasi va swi nyikeleke? (c) I mfanelo yihi leyi fanaka leyi vunyingi bya swikhongelo leswi swi veke na yona?
4 Loko ku ta hlangavetaniwa ni swiphiqo leswikulu, makungu lamakulu ma laveka, swihoxo leswikulu swi endliwile, kumbe loko vutomi bya hina byi xungetiwa, swikhongelo swa hina ngopfu-ngopfu swi va swa xiviri naswona swi va swa nkoka. Hi mhaka ya leswi Vaisrayele va xandzukeke endzhaku ka ku twa xiviko xo hemba xa tinhlori leti nga tshembekiki ta khume, Yehova u byele Muxe leswaku vanhu lava a va faneriwa hi ku herisiwa. Hi xikhongelo xa xiviri ni xa nkoka, Muxe u kombele Yehova leswaku a nga teki goza leri hikuva vito Rakwe a ri katseka. (Tinhlayo 14:11-19) Loko Israyele ri hluriwile eAi hikwalaho ka makwanga ya Akani, Yoxuwa na yena u humese xikombelo xo tlhaveka ngopfu eswisekelweni swa vito ra Yehova. (Yoxuwa 7:6-9) To tala ta Tipsalma ta Davhida i swivumbeko swa swikhongelo swa xiviri, xikombiso lexikulu ngopfu i Psalma 51. Xikhongelo xa Hosi Ezekiyasi enkarhini wa ku hlasela ka Hosi Sankerib wa Asiriya eYuda i xikombiso xin’wana lexinene xa xikhongelo xa nkoka, nakambe vito ra Yehova a ri katseka.—Esaya 37:14-20.
5. Hi na swikombiso swihi swin’wana swa swikhongelo swa nkoka leswi vuriweke hi malandza man’wana ya Yehova?
5 Buku ya Swirilo yi nga ha vuriwa yi ri xikhongelo xo leha, xa xiviri hi Yeremiya ematshan’wini ya vanhu va yena, hikuva Yehova u phindhiwa ko tala kwalaho. (Swirilo swa Yeremia 1:20; 2:20; 3:40-45, 55-66; 5:1-22) Ezra na Daniyele na vona va nyikele swikhongelo swa nkoka ni swa xiviri ematshan’wini ya vanhu va vona, va vula swidyoho swa tiko ra vona ivi va kombela ku rivaleriwa. (Ezra 9:5-15; Daniel 9:4-19) Naswona hi nga tiyiseka leswaku xikhongelo xa Yonasi lexi a xi vuleke loko a ri ekhwirini ra nhlampfi leyikulu a xi ri xa xiviri ni xa nkoka.—Yonasi 2:1-9.
6. (a) Yesu u hi nyike swikombiso swihi swa swikhongelo swa nkoka? (b) I mhaka yihi ya xisekelo leyi yi lavekaka leswaku hi endla swikhongelo swa hina swa nkoka?
6 Loko a nga si hlawula vaapostola va 12, Yesu u hete vusiku hinkwabyo a khongela leswaku ku rhandza ka Tata wakwe ku endliwa eku hlawuleni. (Luka 6:12-16) Nakambe ku ni xikhongelo xa ntikelo xa Yesu hi vusiku bya ku xengiwa ka yena, hi laha swi rhekhodiweke ha kona eka Yohane ndzima 17. Swikhongelo leswi hinkwaswo swi nyika vumbhoni lebyi kongomeke bya xinakulobye lexinene na Yehova Xikwembu lexi tsakeriweke hi lava va swi vuleke. Handle ko kanakana, leyi ku fanele ku va mhaka ya xisekelo eswikhongelweni swa hina loko swi ta va swa ntikelo. Naswona swi fanele swi va swa xiviri ni swa nkoka loko swi ta va ni ‘matimba’ eka Yehova Xikwembu.—Yakobo 5:16, The Jerusalem Bible.
Swihoxo Hikwalaho Ka Ku Nga Hetiseki Ka Munhu
7. I swivutiso swihi leswi hi nga ha tivutisaka swona malunghana ni swikhongelo swa hina?
7 Hi laha swi xiyiweke ha kona, ehansi ka swiyimo leswi tshikilelaka swikhongelo swa hina ngopfu-ngopfu swi tala ku va swa xiviri ni swa nkoka. Kambe ku vuriwa yini hi swikhongelo swa hina swa siku na siku? Xana swi nyika vumbhoni bya xinakulobye lexi kufumelaka, lexikulu lexi hi titwaka hi ri na xona ni Tata wa hina wa le tilweni, Yehova Xikwembu? Swi vuriwe kahle va ku: “Xikhongelo xi fanele xi vula swin’wana eka hina loko xi ta vula xa nchumu eka Xikwembu.” Xana hakunene hi nyika swikhongelo swa hina mianakanyo leyi yi swi fanelaka ni ku tiyiseka leswaku hakunene swi huma embilwini ya hina ya xiviri?
8. Swikhongelo swa hina swi nga ha va ni swihoxo swihi hikwalaho ka ku nga hetiseki ka munhu?
8 Swa olova ku tsongahata swikhongelo swa hina malunghana ni leswi. Hikwalaho ka mimboyamelo ya hina ya ku nga hetiseki ya ndzhaka, timbilu ta hina ti nga hi kanganyisa hi ku olova, ti tekela swikhongelo swa hina timfanelo leti ti faneleke ku va na swona. (Yeremia 17:9) Handle ka loko, etimhakeni to tala, hi yimanyana ivi hi ehleketa hi nga si khongela, hi nga ha kuma leswaku mboyamelo wa swikhongelo swa hina wu va lowu phindha-phindhaka, lowu kongomeke tlhelo rin’we, lowu fanaka. Kumbe swi nga ha va leswi phindha-phindhaka, leswi hi tsundzuxaka leswi Yesu a swi vuleke ehenhleni ka ndlela leyi nga riki yinene leyi ‘vanhu va matiko va khongelaka ha yona.’ (Matewu 6:7, 8) Kumbe swikhongelo swa hina swi nga ha vulavula hi swilo leswi tolovelekeke ntsena ematshan’wini ya timhaka kumbe vanhu vo karhi.
9. I swihoxo swihi swin’wana leswi nga ha humelelaka malunghana ni swikhongelo swa hina, naswona i xivangelo xihi xin’wana lexi nga kanakanisiki xa swihoxo leswi?
9 Minkarhi yin’wana, hi nga ha voyamela ku hatlisa eswikhongelweni swa hina. Kambe xa nkoka i nhlamuselo leyi nge: “Loko u ri bizi ngopfu leswaku u khongela, U bizi ngopfu.” A hi fanelanga ku lava ku nhlokohata marito man’wana ivi hi ma phindha nkarhi wun’wana ni wun’wana loko hi khongela; naswona a swi fanelanga eka mbhoni ya Yehova ku hlaya xikhongelo xakwe, tanihi le nhlengeletanweni ya le rivaleni. Hi ku komisa, a swi kanakanisi leswaku swihoxo leswi hinkwaswo a swi humelela, hi mhaka ya leswi hi nga n’wi voniki Yehova Xikwembu, Loyi hi n’wi khongelaka. Hambi swi ri tano, hi nge n’wi languteli leswaku a tsakisiwa hi swikhongelo swo tano, naswona a hi pfuneki hi ku swi vula.
Ku Hlula Swihoxo
10. (a) I langutelo rihi leri nga ta kombisa ku kayivela ku tlangela nkoka wa xikhongelo? (b) I xikombiso xihi lexi hambaneke xa Matsalwa lexi tshahiweke?
10 Hi ta swi kota ku tirindza eka swihoxo leswi boxiweke laha henhla leswaku hi tlangela nkoka wa swikhongelo swa hina swa siku na siku ni ku va ni xinakulobye lexinene ni Tata wa hina wa le tilweni. Hi xikombiso, ku tlangela ko tano ku ta hi pfuna leswaku hi tirindza eka ku hatlisa eswikhongelweni swa hina onge hi loko hi lava ku endla swin’wana swa nkoka ngopfu. Ku hava lexi nga vaka xa nkoka ngopfu ku tlula ku vulavula ni Mufumi wa Hinkwako-nkwako, Yehova Xikwembu. I ntiyiso, ku nga ha va ni swiendlakalo laha nkarhi wu pimiweke. Hi xikombiso, loko Hosi Artexerxes a kombele Nehemiya mutameri wakwe wa xibya, “U kombela yini ka mina-ke?” Nehemiya ‘xikan’we-kan’we a khongela Xikwembu xa le matilweni.’ (Nehemia 2:4) Tanihi leswi hosi a yi langutela nhlamulo ya xihatla, Nehemiya a a nga ta heta nkarhi exikhongelweni xexo. Kambe hi nga ha tiyiseka leswaku a xi ri xa nkoka naswona a xi huma embilwini ya yena hikuva Yehova u xi hlamurile hi ku hatlisa. (Nehemia 2:5, 6) Hambi swi ri tano, handle ka swiendlakalo swo tano swa xiwelo, hi fanele hi teka nkarhi eswikhongelweni swa hina naswona hi yimisa swilo swin’wana. Loko swikhongelo swa hina swi vonaka swi hatlisa, a hi tlangeli nkoka wa xikhongelo hi xitalo.
11. I xihoxo xihi xin’wana lexi hi faneleke ku tirindza eka xona, naswona i xikombiso xihi lexinene lexi Yesu a xi vekeke malunghana ni leswi?
11 Xihoxo xin’wana lexi hi nga ha lavaka ku xi papalata i ku phindha-phindha leswi tolovelekeke. Swikhongelo swo tano naswona swa tsandzeka ku endla leswinene eka lunghelo leri vangamaka ra xikhongelo. Eka xikhongelo xa yena xa xikombiso, Yesu u hi vekele xikombiso lexinene malunghana ni leswi. U boxe swikombelo swa nkombo leswi nga erivaleni: swinharhu swi vulavula hi ku hlula ko lulama, xin’wana hi swilaveko swa hina swa nyama swa siku na siku, naswona swinharhu hi ku tshamiseka ka hina ka moya.—Matewu 6:9-13.
12. Pawulo u nyikela swikombiso swihi leswinene malunghana ni ku va lava kongomeke eswikhongelweni swa hina?
12 Muapostola Pawulo na yena u hi vekele xikombiso lexinene emintileni leyi. U kombele leswaku van’wana va n’wi khongelela ‘leswaku a nyikiwa vuswikoti byebyo byo vulavula hi xivindzi.’ (Vaefesa 6:18-20) A a ba nhloko ya mhaka eswikhongelweni swa yena n’wini ematshan’wini ya van’wana. Pawulo u te: “Xikhongelo xa mina hi lexi: Ndzi khongela leswaku rirhandzu ra n’wina ri ya mahlweni ri kula masiku hinkwawo, ri va ni vutivi ni ku twisisa loku hetisekeke, mi ta kota ku hlawula leswi nga swinene ku tlula swin’wana; hi mukhuva wolowo, mi ta va lava tengeke, mi nga ha ri na nandzu ku fikela esikwini ra Kriste; vutomi bya n’wina byi ta tala hi mihandzu ya leswo lulama, leyi tisiwaka ha Yesu Kriste, leswaku Xikwembu xi dzunisiwa ni ku twarisiwa ha swona.”—Vafilipiya 1:9-11.
13. Xana hi nga ha vula swikhongelo swa nkoka malunghana ni mixaka yo hambana-hambana ya ntirho wa hina eka Yehova hi ndlela yihi?
13 Ina, swikhongelo swa hina swi fanele ku tirhisana ni minchumu leyi kongomeke, kutani leswi swi lava leswaku hi anakanya hi swikhongelo swa hina. (Ringanisa Swivuriso 15:28.) Loko hi ri evutirhelini bya nsimu, hi nga ha kombela Xikwembu hayi ntsena mikateko ya xona eka matshalatshala ya hina kambe ni le ka vutlhari, vutshila, ku lehisa mbilu, ku vulavula hi ku ntshunxeka, kumbe mpfuno wa ku tsana kun’wana ni kun’wana loku nga ha vonakaka ku kavanyetana ni ku humelela ka hina eku vekeni ka vumbhoni. Ku tlula kwalaho, xana hi nge kombeli Xikwembu leswaku xi hi yisa eka lava nga ni ndlala ni torha ra leswo lulama? Loko hi nga si nyikela nkulumo ya le rivaleni kumbe ku va ni xiphemu eNhlanganweni wa Ntirho kumbe eka Xikolo xa Vutirheli bya le Tilweni, hi nga ha kombela Yehova ku hi fuwisa hi laha ku teleke hi moya wakwe lowo kwetsima. Ha yini? Leswaku hi ta va ni ku tshemba ni ku tiyiseka, hi vulavula hi xivindzi ni ku tiyimisela, leswaku hi tisa ku dzuneka eka vito ra Xikwembu ni ku aka vamakwerhu. Swikhongelo swo tano hinkwaswo nakambe swa pfuna leswaku hi va ni langutelo lerinene ra mianakanyo loko hi vulavula.
14. Xana langutelo ra hina ri fanele ri va yini malunghana ni ku tsana ka nyama loku nonon’hwaka ku ku hlula?
14 Xana hi na ku tsana ka nyama loku lwisanaka ni vumoya bya hina naswona ku vonaka ku nonon’hwa ku ku hlula? Hi fanele hi lava ku lwisana na kona hi ku kongoma eswikhongelweni swa hina. Naswona handle ka ku hetiwa matimba, a hi fanelanga hi karhala ku kombela Xikwembu hi ku titsongahata na hi xiviri leswaku xi hi pfuna ni ku hi rivalela. Ina, ehansi ka swiyimo swo tano, hi fanele hi lava ku ya eka yena tanihi n’wana loko a ya eka tata wakwe loko a ri ekhombyeni, ku nga khathariseki leswaku hi khongela ko tala hi ndlela yihi hi ku tsana loku fanaka. Loko hi tshembeka, Yehova u ta hi pfuna ni ku hi tiyisekisa leswaku u hi rivalerile. Ehansi ka swiyimo swo tano, hi nga ha tlhela hi kuma ku chaveleriwa eka ku vula swidyoho ka muapostola Pawulo leswaku u na xiphiqo.—Varhoma 7:21-25.
Mimpfuno Eku Nyikeleni Ka Swikhongelo Swa Nkoka
15. Hi fanele ku tshinelela Yehova Xikwembu hi langutelo rihi hi xikhongelo?
15 Leswaku swikhongelo swa hina swi va swa nkoka wa xiviri, hi fanele hi endla matshalatshala ya ku susa ku khathalela kun’wana hinkwako ka le handle ivi hi yisa mianakanyo eka mhaka ya leswaku hi nghena eka vukona bya Xikwembu Lexikulu, Yehova. Hi fanele ku n’wi tshinelela hi ku xixima lokukulu, hi tlangela ku chaveka ka yena. Hi laha Yehova a byeleke Muxe ha kona, ku hava munhu la nga vonaka Xikwembu naswona a hanya. (Eksoda 33:20) Kutani hi fanele ku tshinelela Xikwembu hi ku titsongahata ni xichavo lexi fanelekaka, ku nga yinhla leyi Yesu a yi kandziyiseke eka xikombiso xa yena xa Mufarisi ni muluvisi. (Mikea 6:8; Luka 18:9-14) Yehova u fanele a va wa xiviri ngopfu eka hina. Hi fanele hi va ni langutelo ra miehleketo leri fanaka na leriya Muxe a veke na rona. “U tiyiserile wonge hi loko a ri karhi a vona loyi a nga voniwiki.” (Vaheveru 11:27) Swiendlo swo tano swi veka vumbhoni bya leswaku hi na xinakulobye lexinene na Tata wa hina wa le tilweni.
16. I xiyenge xihi lexi timbilu ta hina ti xi tlangaka loko hi phofula swikhongelo swa nkoka?
16 Nakambe swikhongelo swa hina swi ta va swa nkoka loko hi ya eka Yehova hi timbilu leti teleke rirhandzu ni tintswalo ha yena. Hi xikombiso, mayana ku tlangela Yehova Xikwembu ni rirhandzu ra yena loku mupisalema Davhida a ku phofuleke eka Psalma 23 na 103! Ku hava ku kanakana leswaku Davhida u ve ni vuxaka lebyinene ni Murisi wa yena Lonkulu, Yehova Xikwembu. Eka Xikolo xa Vutirheli bya le Tilweni, hi tsundzuxiwa leswaku hi vulavula hi ku hiseka ni mintlhaveko. Leswi swi fanele ku va tano ngopfu-ngopfu loko hi hlaya matsalwa ni loko hi khongela eka Tata wa hina wa le tilweni. Ina, hi lava ku titwa hi laha Davhida a titweke ha kona loko a khongerile a ku: “Yehova! nḍi kombe tindlela ta wena, u nḍi dyondzisa mikhuv̌a ya wena. Nḍi fambise ntiyisweni wa wena, u ri kari u nḍi dyonḍisa; Hikuv̌a hi wena Šikwembu ša ku hlayiseka ka mina.” Xikombiso xa ndlela yin’wana leyi hi faneleke ku titwa ha yona i marito lawa ya mupisalema un’wana: “Nḍi huwelela hi mbilu ya mina hikwayo: Nḍi hlamule, Yehova.”—Psalma 25:4, 5; 119:145.
17. Xana hi nga endlisa ku yini leswaku swikhongelo swa hina swi nga vi leswi phindha-phindhaka?
17 Leswaku hi hlayisa swikhongelo swa hina swi ri swa nkoka ni leswaku hi papalata ku phindha-phindha, hi endla kahle ku hambanisa mongo wa swona. Ndzimana ya siku ya Bibele kumbe buku yin’wana ya Vukriste leyi a hi yi hlaya yi nga ha nyikela mongo. Xihloko xa dyondzo ya Xihondzo xo Rindza, nkulumo ya le rivaleni, ya nhlengeletano kumbe ya ntsombano lowu hi nga va eka wona yi nga ha tirha xikongomelo xo tano.
18. Leswaku hi endla swikhongelo swa hina swi va swa nkoka ngopfu, xana hi nga ha endla yini ku pfumelelana ni marito ni swikombiso swa Bibele?
18 Leswaku hi pfuneka ku tolovela xikhongelo ni ku endla leswaku swikhongelo swa hina swi va swa ntikelo lowukulu, i swinene ku cinca matshamelo ya hina ya miri. Eka swikhongelo swa le rivaleni, hi ntolovelo hi korhamisa tinhloko ta hina. Kambe eka swikhongelo swo tala swa munhu hi xiyexe, van’wana va swi kume swi ri leswinene ku nkhinsama emahlweni ka Yehova loko va khongela hi munhu hi xiyexe kumbe tanihi ndyangu hikuva va kuma xiyimo xexo xi pfuna eka ku va ka vona ni langutelo ro titsongahata. Eka Psalma 95:6 ha khutaziwa: “Tanani, hi nkhinsama, a hi korameni, Hi nkhinsamela Yehova, muv̌umbi wa hina.” Solomoni u nkhinsamile loko a nyikela xikhongelo xa yena xa ku nyiketela tempele ya Yehova, naswona Daniyele u swi endle mukhuva ku nkhinsama loko a khongela.—2 Tikronika 6:13; Daniel 6:10.
19. Lava va nga ni vutihlamuleri bya swikhongelo swa le rivaleni va ta va va endla kahle loko va tsundzuka timhaka tihi?
19 Hi ku languta nkoka wa xikhongelo, vakulu lava vekiweke va fanele va endla ku avanyisa lokunene ka leswaku i mani loyi va n’wi vitanaka leswaku a ta endla xikhongelo xa le rivaleni ematshan’wini ya bandlha. Wanuna la khuvuriweke la yimelaka bandlha u fanele a va mutirheli wa Vukriste la vupfeke. Xikhongelo xa yena xi fanele xi kombisa leswaku u na vuxaka lebyinene ni Xikwembu. Naswona lava nga ni lunghelo ro nyikela swikhongelo swo tano va fanele va anakanyela leswaku va twiwa, hikuva a va khongeleli vona ntsena kambe ni bandlha hinkwaro. Loko swi ri tano, xana bandlha ri ta hlanganyerisa ku yini eku vuleni ka “Amen” eku heleni ka xikhongelo? (1 Vakorinto 14:16) Kavula, leswaku hinkwavo va swi kota ku vula “Amen” wa nkoka, va fanele va yingisela hi vukheta, va nga pfumeleli miehleketo ya vona yi famba-famba kambe va endla leswaku xikhongelo xi va xa vona vini hi xiviri. Rito rin’wana ra xitsundzuxo leri nga ha engeteriwaka hi leswaku tanihi leswi swikhongelo swo tano swi yisiwaka eka Yehova Xikwembu, a swi fanelanga swi tirhisiwa tanihi ndlela yo chumayela eka vayingiseri kumbe ku nyikela mianakanyo ya munhu hi xiyexe ntsena.
20. Hikwalaho ka leswi swikhongelo swa nkoka leswi vuriwaka hi rito leri tlakukeke swi hundziselaka mikateko eka vayingiseri, i xiringanyeto xihi lexi endliwaka?
20 Loko swikhongelo swa hina leswi vuriwaka hi rito leri tlakukeke swi ri swa nkoka wa xiviri, swi hundzisela nkateko eka vayingiseri. Hi mhaka ya leswi swi nga tano, mimpatswa ni mindyangu yi ta endla kahle loko siku na siku yi va na xikhongelo xin’we lexi tolovelekeke. Eka xona, munhu un’we, tanihi nhloko ya ndyangu, u ta vulavulela un’wana kumbe hinkwavo.
21. Leswaku swikhongelo swa hina swi va swa nkoka, i mhaka yihi yin’wana leyi lavaka ku khathaleriwa?
21 Leswaku swikhongelo swa hina swi va swa nkoka wa xiviri, ka ha ri na mhaka yin’wana leyi lavaka mianakanyo ya hina. Leyi i mhaka ya leswaku hi fanele hi tshembeka malunghana ni swikhongelo swa hina, leswi swi vula yini? Leswaku hi hanya hi ku pfumelelana ni swikhongelo swa hina ni ku tirhela eka leswi hi swi khongelelaka. Mhaka leyi ya swikhongelo swa hina yi ta hlamuseriwa eka xihloko lexi landzelaka.
Xana U Hlamula Njhani?
◻ I swikhongelo swihi swin’wana swa nkoka leswi rhekhodiweke eMatsalweni?
◻ Hikwalaho ka ku nga hetiseki ka munhu, xana swikhongelo swa hina swi nga ha va leswi hoxeke hi ndlela yihi?
◻ Xana hi nga ha hlula swihoxo swin’wana eswikhongelweni swa hina hi ndlela yihi?
◻ Hi yihi mimpfuno yin’wana eku nyikeleni ka hina swikhongelo swa nkoka?