Vungoma—Byi Langutiwa Njhani Hi Xikwembu?

“KU TSAKELA ni ku ka u nga tsakeli swilo leswi fanaka, leswi hi swona swi endlaka xinakulobye lexi tiyeke,” ku vule Sallust n’wamatimu wa Rhoma. Hakunene, munghana hi loyi mi nga ni swo tala leswi fanaka, munhu loyi u nga n’wi tshembaka. Hi ku fanana, Xikwembu xi hi languta tanihi vanghana naswona xi hi pfumelela ku tshinelela eka xona loko hi rhandza ni loko hi nga rhandzi swilo ku fana na xona. Leswi swi vula leswaku hi kokiwa hi timfanelo to tano ta Xikwembu to fana ni rirhandzu, ku rhula, musa ni vunene, ni leswaku hi endla matshalatshala lamakulu yo tekelela timfanelo leti evuton’wini bya hina.—Vagalatiya 5:22, 23.

Leswaku hi kumisisa loko vungoma byi amukeriwa hi Xikwembu, xo sungula hi fanele ku kambisisa mihandzu ya byona. (Matewu 7:17, 18) Xana byi hi pfuna ku kurisa timfanelo leto tsakisa ta Xikwembu? Leswaku hi swi kumisisa, a hi languteni eka swikombiso swimbirhi swa xiviri.

Ku Hlahluva, Ku Hlaseriwa Ni Rifu

Asamaja Amelia, wansati la nga eka malembe ya le xikarhi eSuriname, a a ri na malembe ya 17 hi vukhale loko a katseka ro sungula eku hlahluveni, ku nga xivumbeko xa vungoma. Leswi ku vhumba kakwe ku veke ntiyiso ni leswi vavutisi va pfunekeke eka xitsundzuxo xakwe, u dzunisiwe ngopfu evanhwini va ka vona. (Ringanisa Mintirho 16:16.) Kambe nchumu wun’we wu n’wi karhatile.

U ri: “Mimoya leyi vulavuleke hi ku tirhisa mina a yi ri na musa eka lava va laveke mpfuno wa vona, kambe hi nkarhi lowu fanaka yi endle leswaku vutomi bya mina byi chavisa. Endzhaku ka ku tshama kun’wana ni kun’wana, ndzi titwe ndzi himeteriwa naswona a ndzi nga swi koti ku suka. Loko vusiku byi fika, a ndzi tshemba leswaku ndzi ta wisa, kambe mimoya a yi kalanga yi ndzi tshika. Yi hambetile yi ndzi kavanyeta, yi vulavula na mina ni ku ndzi endla leswaku ndzi tshama ndzi phaphamile. Naswona swilo leswi yi swi vuleke!” Wa mpfikula a languta ehansi, a hlakahla nhloko yakwe hi ku nyenyetseka. “A yi rhandza ku vulavula hi rimbewu naswona yi sindzise ku va ni vuxaka bya rimbewu na mina. A swi tsema nhlana. A ndzi tekiwile. A ndzi nga swi lavi ku va la nga tshembekiki naswona ndzi yi byele sweswo. A swi pfunanga nchumu. Kan’we vuthu leri nga vonekiki ri ndzi tlimbeleterile, ri khoma ni ku pfuvapfuva miri wa mina, naswona yi tlhela yi ndzi himetela. Ndzi titwe ndzi ri na gome.”

U nga ha ku: ‘Mimoya yi khutaza rigangugangu xana? Sweswo a swi koteki!’ Xana mimoya yoleyo hakunene yi thyakise sweswo?

“Yi nyanye ku biha!” ku vula Izaak, la boxiweke eku sunguleni. “Vusiku byin’wana hi rhamberiwe ku ya pfuna wansati la vabyaka la hlaseriweke hi moya. Murhangeri wa ntlawa—mulawuri wa moya lowu nga ni matimba​—⁠u ringete ku hlongola moya lowu. Siku hinkwaro hi kombele mpfuno wa moya wakwe. Hi cinile ni ku chaya mancomani, naswona hakantsongo-ntsongo wansati u antswile. U lerise moya wakwe leswaku wu huma, naswona leswi swi tirhile. ‘Hi hlurile,’ ku vule murhangeri wa kona. Endzhaku hi tshame ehansi ivi hi wisa.”

Swikombiso swa mavoko swa Izaak swa wisanyana loko a miyela hi ku ehleketisisa. Endzhaku u ya emahlweni a ku: “Hi nkarhinyana hinkwaswo swi vonaka swi ri swinene, kambe endzhaku ku huwelela ku kavanyeta. Hi tsutsumela endlwini laha a ku huma kona kutani hi vona nsati wa murhangeri loyi. A a rila hi ku chava. Endzeni ka yindlu, hi kume xinhwanyetana xakwe—nhloko ya xona yi langute endzhaku! Vandla rin’wana a ri xi sombhile ivi ri tshova nhamu ya xona, ri xi dlaya ku fana ni xikukwana—entiyisweni, a ku ri ku tirihisela ka moya lowu humesiweke. Swi vavisa swonghasi! Mimoya yoleyo i vadlayi lavakulu.”

Vungoma Ni “Mintirho Ya Nyama”

Thyaka, rigangugangu ni ku dlaya—hi laha swi xiyiweke ha kona eka mintokoto leyi mimbirhi ya vungoma—i swilo leswi lwisanaka swinene ni vumunhu bya Xikwembu. Naswona sweswo swi pfuneta ku kombisa lava mimoya yoleyo yi nga vona hakunene. Yi nga ha tiendla varhumiwa va Xikwembu, kambe mintirho ya yona ya vunghwavava ni ya ku dlaya yi va kombisa tanihi vatekeleri va nala wa Xikwembu ni mudlayi wo sungula wa vurunguri, Sathana Diyavulosi. (Yohane 8:44) I murhangeri wa vona. I vapfuni vakwe—tintsumi leto biha, kumbe mademona.—Luka 11:15-20.

Kambe u nga ha vutisa u ku: ‘Xana mintirho leyi ya vusathana yi tikombisa eka vungoma hi xiwelo ntsena ke? Xana vulawuri bya vungoma byi nga ndzi hlanganisa ni mimoya leyinene leyi nga ndzi pfunaka ku tshinela ekusuhi na Xikwembu?’ Doo, Bibele yi xaxameta “vungoma” ni ‘mintirho yin’wana ya nyama’ leyi lwisanaka hi ku kongoma ni timfanelo ta Vukriste.—Vagalatiya 5:19-21.

Eka Nhlavutelo 21:8 ‘lava va tirhisaka vungoma’ (“lava va vulavurisanaka ni mademona,” The Living Bible) va vekiwa eka xivandla lexi fanaka “ni lava nga hava ripfumelo, ni va manyala, ni loko va ri vadlayi, ni vaoswi . . . ni vaphahli va swikwembu swa hava, ni vahembi hinkwavo.” Yehova u va languta njhani vahembi lava endlaka ha vomu, vaoswi, vadlayi ni lava tirhisaka vungoma? U venga swiendlo swa vona!—Swivuriso 6:16-19.

Hikwalaho, ku tirhisa vungoma, swi vula ku rhandza leswi Yehova Xikwembu a swi vengaka. Swi fana ni ku fularhela Yehova, ku va enkambheni ya Sathana ni ku va etlhelweni ra nala lonkulu wa Xikwembu ni vapfuni vakwe. Sweswi anakanya hi leswi: Xana u nga lava ku va kusuhi ni munhu loyi a vaka etlhelweni ra valala va wena? Kavula a swi tano. Ematshan’wini ya sweswo, u ta lava ku hambana ni munhu yoloye. Manuku, entiyisweni, hi nga langutela xiendlo lexi fanaka eka Yehova Xikwembu. Swivuriso 15:29 yi ri, “Yehova o ṭhama kule ni la’v̌o biha.”—Nakambe vona Psalma 5:4.

Vungoma Byi Yisa Eku Feni

Ku tinghenisa eka vungoma na swona swi xungeta vutomi. Xikwembu xi swi langute tanihi xivangelo xa nxupulo lowukulu exikarhi ka vanhu va xona eka Israyele ya khale. (Levitika 20:27; Deuteronoma 18:9-12) Kutani a swi fanelanga ku ta tanihi xihlamariso leswi lava tirhisaka vungoma ‘va nga ta ka va nga dyi ndzhaka ya mfumo wa Xikwembu.’ (Vagalatiya 5:20, 21) Ematshan’wini ya sweswo, “xa vona ku ta va ku hoxiwa etiveni leri pfurhaka hi ndzilo ni xivavula,” leswi swi vulaka “rifu ra vumbirhi,” kumbe ku loviseriwa makumu. (Nhlavutelo 21:8) I ntiyiso, namuntlha tikereke tin’wana ta Vujagana ti nga ha amukela vungoma, kambe langutelo ra Bibele a ri si hundzuka.

Ku vuriwa yini loko ana se u teke magoza yo sungula endleleni leyi yaka eka vungoma? Kona u ta endla kahle ku yimanyana ivi u hundzuka. Landzela xitsundzuxo lexi huhuteriweke xa Xikwembu lexi Esaya muprofeta wa Xikwembu a xi nyikeke Vaisrayele va khale. Xiyimo xa vona xi fanisela lexiya xa vanhu lava namuntlha va nghenelaka mikhuva leyi thyakeke kambe va anakanya leswaku va gandzela Xikwembu hi nkarhi lowu fanaka. Kutani ke, ku na tidyondzo ta nkoka eka ntokoto wa vona. Tidyondzo tihi ke?

Hlayisa Xitsundzuxo Xa Esaya

Ku kambisisa ndzima yo sungula ya Esaya ku kombisa leswaku Vaisrayele va “fularele Yehova” naswona va “tlhelele nḍaku.” (Ndzimana 4) Hambi leswi va hambukisiweke, va hambetile va nyikela magandzelo, va va ni minkhuvo ya vukhongeri ni ku nyikela swikhongelo. Kambe a swi pfunanga nchumu! Tanihi leswi va kayiveleke ku navela ka le ndzeni ko tsakisa Muvumbi wa vona, Yehova u te: “Nḍi mi sirelela mahlo ya mina; loko mi anḍisa mikhongelo ya ṅwina, a nḍi yingisi.” Vaisrayele volavo a va n’wi hlundzukisile hi ku teka mikhuva leyi thyakeke, hambi ku ri ku fika eyinhleni yo ‘tata mavoko ya vona hi ngati.’—Tindzimana 11-15.

Hi le hansi ka swiyimo swihi laha Yehova a a ta tlhela a va amukela? Xiya swilaveko leswi tsariweke eka Esaya 1:16. U ri: “Hlambani, mi tibasisa.” Kutani loko hi teka ndzayo yoleyo hi matimba, hi ta tshika kumbe ku fularhela mikhuva leyi thyakeke, ku katsa ni vungoma, ku nga wun’wana wa “mintirho ya nyama.” Tanihi leswi hi swi tivaka leswaku mianakanyo leyo biha leyi susumetaka vungoma hi liya ya Sathana Diyavulosi, hi ta kurisa rivengo eka byona.

Manuku hi fanele ku susa swilo hinkwaswo leswi fambisanaka ni vungoma. Izaak u endle tano. U ri: “Siku rin’wana ndzi hlengeletile swilo swa mina hinkwaswo swa vungoma emahlweni ka yindlu ya mina, ndzi teka xihloka, kutani ndzi swi tsemelela swi va swiphemuphemu. Muakelani wa mina u vule leswaku a ndzi ta tisola hikwalaho ka leswi ndzi swi endleke. Loko a ha huwelela, ndzi cherile pharafini ehenhla ka swiphemu-phemu leswi ivi ndzi hisa xin’wana ni xin’wana xa swona. Ku hava lexi saleke.”

Sweswo a swi ri 28 wa malembe lama hundzeke. Xana Izaak u tisorile hi xiendlo xakwe? Nikantsongo. Namuntlha, u tirhela Yehova hi ntsako tanihi mutirheli wa Mukriste eka rin’wana ra mabandlha ya Timbhoni ta Yehova.

Esaya 1:17 yi nyika ndzayo leyi yin’wana yi ku: “Dyonḍani ku endla le’ŝinene.” Sweswo swi lava ku dyondza Rito ra Yehova, ku nga Bibele, leswaku hi ta kumisisa leswi swi nga “ku rhandza lokunene ka Xikwembu.” (Varhoma 12:2) Naswona ku tirhisa vutivi byebyo bya ha ku kumiwaka swi ta yisa eka mikateko leyi phyuphyisaka. Sweswo hi swona leswi Asamaja a swi kumisiseke.

Ku nga khathariseki nkaneto lowu vavaka lowu humaka eka maxaka ni vaakelani, Asamaja u dyondze Bibele na Timbhoni ta Yehova hi xivindzi ivi hi ku hatlisa endzhakunyana a hambana ni vungoma. Endzhaku u nyiketele vutomi byakwe eka Yehova Xikwembu ivi a khuvuriwa hi nkarhi wa nhlengeletano. Xisweswo, malembe ya 12 endzhakunyana, hi ku tlangela u ri: “Ku sukela eku khuvuriweni ka mina, a ndza ha karhatiwi hi mimoya.” Naswona u tsundzuka hi ntsako: “Vusiku lebyi landzelaka nkhuvulo wa mina, vurhongo bya mina a byi ente ngopfu ni ku ka byi nga kavanyetiwi lerova ndzi xwela eka nongonoko wa nhlengeletano wa mixo lowu tlhandlamaka.”

Mimpfuno Leyi Nga Heriki

Namuntlha, Izaak na Asamaja va nga vula hi ku tsaka na mupisalema Asaf va ku: “Ku ṭhinelela Šikwembu, i rifuwo ra mina.” (Psalma 73:28) Hakunene, ku tshinelela Yehova ku va tisele mimpfuno ya nyama ni ya mintlhaveko. Kambe lexikulu ngopfu, ku va nyike ku rhula ka le ndzeni ni vuxaka lebyikulu na Yehova.

Mikateko yo tano i yikulu ku tlula ku vaviseka ni ku karhateka loku laviwaka leswaku u rhwala joko ra vungoma. Hambi swi ri tano, ku hambana na byona, ku nga ha va mphikamakaneta. Lintina van Geenen, wansati wa le Suriname, u ve ni ntokoto wolowo. Ku ya emahlweni, hi ta vona ndlela leyi a hlaseriweke ha yona hi malembe yo tala kambe eku heteleleni a humelela.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 5]

Asamaja Amelia u ri: “Mimoya . . . yi endle leswaku vutomi bya mina byi chavisa. . . . Naswona swilo leswi yi swi vuleke!”