Ku Hefemula “Moya” Wa Misava Leyi Swa Dlaya!

“Khale a mi file emoyeni hikwalaho ka swivi swa n’wina ni swidyoho swa n’wina. Eminkarhini yoleyo, a mi hanya . . . ehansi ka ndhuna leyi fumaka mimoya ya le henhla empfhukeni.”—VAEFESA 2:1, 2.

1. Xana nthyakiso wa moya wu ve lowu dlayaka eka vanhu hi ndlela yihi?

KU HEFEMULA moya wo tenga! Swi phyuphyisa swonghasi endzhaku ko va munhu a ri ekamareni leri nun’hwaka! Kambe hambi ku ri eka swivandla swo anama leswi pfulekeke, nthyakiso i xiphiqo lexikulu namuntlha. Vuxungu lebyi cheriwaka eka atimosifiya bya chavisa ematikweni yo tala. Minkahelo ya vuxungu, ritshuri leri endliwaka hi xiya-ni-moya, switsongwatsongwana leswi vangelaka mavabyi ni switsongwatsongwana swin’wana hinkwaswo swi famba hi moya. Moya lowu hanyisaka, lowu nyikeriwaka hi malwandla hi Muvumbi wa hina wa rirhandzu, wu va lowu dlayaka ku tlurisa hikwalaho ka makwanga ni vusopfa bya munhu.

2. I “moya” wihi lowu thyakeke wu nga ni khombo ku tlula moya lowu thyakisiweke lowu hi nga ha wu hefemulaka?

² Hambi swi ri tano, lexi nga na khombo tanihi nthyakiso wa moya, ku na xivumbeko lexi dlayaka swinene xa “moya” lowu thyakisiweke. A hi moya lowu thyakeke lowu humaka eka mhangu ya nyutliya e-Chernobyl (U.S.S.R.) kumbe moya lowu taleke ximoko wa Los Angeles, California, (U.S.A.). E-e, hi le khombyeni ro hefemula “moya” lowu dlayaka swinene. Muapostola Pawulo u wu boxile loko a byele Vakriste-kulobye a ku: “Khale a mi file emoyeni hikwalaho ka swivi swa n’wina ni swidyoho swa n’wina. Eminkarhini yoleyo, a mi hanya eka swona, loko ma ha landza mikhuva leyo biha ya misava leyi. A mi ri ehansi ka ndhuna leyi fumaka mimoya ya le henhla empfhukeni, wu nga moya lowu tirhaka na sweswi exikarhi ka vanhu lava nga yingisiki Xikwembu.”—Vaefesa 2:1, 2.

3, 4. (a) I mani “ndhuna leyi fumaka mimoya ya le henhla empfhukeni”? (b) Ha yini “moya” wa Vaefesa 2:1, 2 wu nga ri vuako bya mademona?

³ “Moya” lowu i yini? Pawulo u komba leswaku wu na ‘vundhuna,’ kumbe matimba, naswona ku ni “mufumi” ehenhla ka wona. Ku hava ku kanakana leswaku mufumi loyi i mani. I Sathana Diyavulosi, loyi Yesu Kriste a n’wi vuleke “mufumi wa misava leyi.” (Yohane 12:31) Hi ku xiya leswi, vadyondzi van’wana va Bibele va vona onge Pawulo laha u lombe eka swihlovo swa Vayuda kumbe swa vahedeni ivi a vulavula hi moya tanihi vuako bya mademona lebyi Diyavulosi a byi lawulaka. Ku hundzuluxela ko tala ka Bibele ku komba langutelo leri. Kambe “moya” lowu a wu fani na “le henhla empfhukeni” laha “mimoya leyo biha” yi tshamaka kona.—Vaefesa 6:11, 12.

⁴ Loko Pawulo a tsalele Vakriste aEfesa, Sathana ni mademona a va ha ri etilweni, hambi leswi a va ri ehandle ka tintswalo ta Xikwembu. A va yimele ku hlongoleriwa ehansi emisaveni. (Nhlavutelo 12:7-10) Ku tlula kwalaho, moya wu yelana swinene ni vanhu ku tlula swivumbiwa swa moya. Hi laha ku fanelaka, vandla ra vanhu a ri ta vona mimbuyelo loko nkambana wo hetelela wa vukari bya Xikwembu wu chululeriwe ‘empfhukeni.’—Nhlavutelo 16:17-21.

5. I yini “moya” lowu ku vulavuriwaka hi wona laha, naswona i vuyelo byihi wu nga na byona eka vanhu?

⁵ Kutani, swa vonaka leswaku Pawulo u tirhisa moya wa xiviri, kumbe atimosifiya, ku komba moya (spirit) lowu tolovelekeke, kumbe langutelo ra vutianakanyi ni ku nga yingisi, leswi kombisiweke hi vanhu lava tihambaniseke na Xikwembu. Swa fana ni “moya (spirit) lowu tirhaka na sweswi exikarhi ka vanhu lava nga yingisiki Xikwembu” na “moya wa misava.” (Vaefesa 2:2; 1 Vakorinto 2:12) Tanihi leswi moya wa xiviri wu nga kona hinkwako, wu yimele ku hefemuriwa, kutani “moya wa misava” nkarhi na nkarhi wu kona. Ku sukela evuhlangini ku ya esirheni, wa nghena, wu kucetela ni ku lawula ndlela leyi vanhu va ehleketaka ni ku endla ha yona loko va lava ku hetisisa ku navela, mintshembo na vuswikoti bya vona.

6. (a) Matimba ya “moya” wa misava leyi ma kurisiwe njhani, naswona wu tirhisa ‘vuhosi’ hi ndlela yihi? (b) Ku hefemula “moya” lowu swi nga n’wi kucetela njhani munhu ku tekelela ndlela ya vutiarisi ya Diyavulosi?

⁶ Moya (spirit) lowu wa vudyoho ni wa ku tiarisa wa fuma eka vandla ra vanhu lava nga hetisekangiki. Tanihi leswi “moya” (air) lowu wu hefemuriwaka, matimba ya wona lama dlayaka ya kurisiwa hi ntshikilelo wa tintangha ni ku navela loku andzaka ka ntsako wa swa nyama. Xisweswo, wu ve na ‘vuhosi’ eka vanhu. (Ringanisa Varhoma 6:12-14.) Kavula, Diyavulosi i musunguri wa hinkwaswo leswo biha. (Yohane 8:44) Kutani u kucetela vanhu ku tekelela ndlela yakwe ya vutiarisi naswona hi mukhuva wolowo wa hlohlotela, a vumba ni ku lawula moya (spirit), kumbe “moya” (air) wa vanhu. Tanihi “mufumi” eka matimba lawa ma nga rhandzekiki, kumbe ‘vuhosi,’ Sathana wa wu tirhisa ku lawula mianakanyo ya vanhu. Switirho swa wona swi endleriwe ku hlayisa vanhu va khomeke swinene hi ku navela ka nyama loku anerisaka ni ku hlongorisa timhaka ta misava lerova va pfumala nkarhi kumbe matimba yo tiva Xikwembu ni ku titsongahatela moya wa xona lowo kwetsima, ‘moya lowu hanyisaka.’ (Yohane 6:63) Hi tlhelo ra moya, va file.

7. (a) Vakriste a va ri ‘vana va vukari’ hi nkarhi wun’wana hi ndlela yihi ke? (b) Loko hi va Vakriste, i ku hundzuka kwihi ku endlekeke?

⁷ Vakriste na vona a va ri ehansi ka ‘vuhosi,’ kumbe vulawuri, bya “moya” lowu wo thyakisiwa loko va nga si dyondza ntiyiso wa Rito ra Xikwembu naswona va nga si sungula ku fambisana ni milawu ya xona leyinene. “Na hina hinkwerhu khale a hi fana na vona [vanhu va misava], hi hanya hi ku navela ka ntumbuluko wa hina wa la misaveni, hi endla hinkwaswo leswi tsakisaka miri ni miehleketo ya hina; kutani na hina, hi ku tumbuluka, a hi faneriwile hi vukari bya Xikwembu, ku fana ni vanhu van’wana.” Kambe loko hi vile Vakriste, hi tshikile ku hefemula “moya” lowu dlayaka wa misava leyi. Hi ‘hluvurile munhu wa khale loyi a a onhiwa hi mhaka ya ku navela ka yena loku kanganyisaka ivi hi ambala munhu lontshwa la vumbiweke hi xifaniso xa Xikwembu, la vonakaka hi ku lulama ka yena ni ku hlawuleka loku nga ni ntiyiso.’—Vaefesa 2:3; 4:22-24.

8. Xiyimo xa hina namuntlha xi fana ni lexiya xa rixaka ra Israyele emananga hi ndlela yihi?

⁸ Sweswi khombo hi leswaku, endzhaku ko pona eka atimosifiya leyi thyakeke ya misava leyi, hi nga ha kanganyisiwa hi tlhelela endzhaku eka yona. Laha hi le ndzeni-ndzeni ka ‘nkarhi wa makumu’ ni le nyangweni wa misava leyintshwa. (Daniel 12:4) Hakunene, a hi lavi ku lahlekeriwa hikwalaho ko wela eka mintlhamu leyi fanaka hi laha Vaisrayele va endleke ha kona. Endzhaku ka loko va ntshunxiwile hi singita aEgipta naswona va fikile endzilakaneni wa Tiko leri Tshembisiweke, magidi ya “file emananga.” Ha yini? Hikuva van’wana va ve vaphahli va swikwembu swa hava, van’wana va endla vuoswi naswona van’wana va ringe Yehova hi ku n’unun’uta ni ku vilela ka vona. Pawulo u vula yinhla ya matimba loko a ku: “Swilo leswi swi va humelerile ku endla xitsundzuxo; na swona swi tsariwile leswaku na hina hi tsundzuxiwa ha swona, hina lava hi nga emasikwini ya ku hetelela ka minkarhi.”—1 Vakorinto 10:1-11.

9. (a) Xana hi nga swi kotisa ku yini ku va emisaveni kambe hi nga vi xiphemu xa yona? (b) Hi fanele ku va yini leswaku hi lwa ni ku tlhelela eka atimosifiya leyi dlayaka ya misava?

⁹ Malunghana ni vadyondzisiwa vakwe, Yesu u khongerile: “A hi va misava, tani hi leswi na mina ndzi nga riki wa misava. A ndzi kombeli leswaku u va susa emisaveni, kambe hi leswaku u va lwela eka Lowo biha.” (Yohane 17:14, 15) Yehova u ta hi hlayisa, kambe a nga ka a nga hi ‘siveleli’ kumbe hi masingita a hi sirhelela eka “moya” wa misava leyi. (Yobo 1:9, 10) Kutani mphikamakaneta ya hina i ku va eka misava ya Sathana, kambe hayi ku va xiphemu xa yona, ku rhendzeriwa hi “moya” wa yona lowu onhiweke kambe hayi ku wu hefemula. Loko hi hlaya tibuku tin’wana, hi hlalela tithelevhixini kumbe hi ya etindhawini tin’wana to hungata, hi vonaka hi ri ekhombyeni ra “moya” wa misava. Hambi leswi ku hlangana ni vanhu va misava swi nga papalatekiki—entirhweni, exikolweni ni kun’wana—hi fanele ku tlhariha leswaku hi ta ka hi nga tlheleli endzhaku eka atimosifiya leyi dlayaka ya misava leyi.—1 Vakorinto 15:33, 34.

10, 11. (a) Ku va ka hina eparadeyisini ya Yehova ya moya ku fanisiwa ni ku va eka ndhawu leyi nge “a ku dzahiwi” hi ndlela yihi? (b) I magoza wahi ya faneleke ku tekiwa loko magandlati ya “moya” wa misava leyi ya vonaka?

¹⁰ Hi nga ha fanisa xiyimo xa hina xo tshama ekhefini leyi nga ni ndhawu yo tsariwa ku “ka dzahiwa” na “a ku dzahiwi.” Tanihi Vakriste eparadeyisini ya moya ya Yehova, laha ku fanelaka hi le ka xiyenge lexi nge “a ku dzahiwi,” ekule ni moya wa misava leyi. Hakunene, hi nga ka hi nga tidlayi dzano hi tshama eka xiyenge lexi nge “ka dzahiwa.” Swoleswo ku nga va vuphukuphuku. Kambe i yini leswi hakanyingi swi humelelaka loko hi ri eka xiyenge lexi nge “a ku dzahiwi” xa khefi? Moya lowu taleke musi, lowu thyakeke wa mbuluka, ivi hi kuma magandlati ya wona! Loko leswi swi humelela, xana hi kuma moya lowu thyakeke wu tsakisa? Kumbe ku ri na sweswo a hi suki eka wona hi ku hatlisa hi laha hi nga swi kotaka ha kona?

¹¹ Xana u endla yini loko magandlati ya “moya” wa misava leyi ya hungela eka wena? Xana u teka goza ra xihatla u huma eka nkucetelo lowu wo biha? Loko u tshama kwalaho ni ku wu hefemula, u nga tiyiseka leswaku mianakanyo ya wena yi ta khumbeka. Loko u ya u hefemula “moya” lowu, hi laha ku wu amukela ku yaka ku akeka. Ku tlula kwalaho, hi ku famba ka nkarhi risema ra kona a ri nyenyetsi kambe ra kokela, ri pyopya, ri rhandzeka emirini. Ri nga ha kurisa ku navela kun’wana ka xihundla loku a wu lwela ku ku lawula.

12. Ku laveka yini ku papalata ku khumbiwa hi swilo swa “moya” wa misava leyi leswi nga vonekiki hi ku olova?

¹² Swithyakisi swin’wana leswi dlayaka swa “moya” wa misava leyi a swi vonaki hi ku olova, tanihi leswi swithyakisi swo tano swa moya wa xiviri tanihi khabonmonokisayidi swi nga hava risema ni nantswo. Kutani, khombo hi leswaku hi nga ha va hi nga yi voni ‘minkahelo leyi dlayaka’ kukondza loko yi hi phutsela. Xisweswo, hi fanele ku tivonela leswaku hi nga kongomisiwi eka xirimbana lexi dlayaka hi malangutelo ya misava ya vutilawuri kumbe ku pfumala ku yingisa milawu ya Xikwembu ya vululami. Pawulo u khutaze Vakriste-kulobye ku ‘khongotelana masiku hinkwawo . . . leswaku ku nga vi na un’we exikarhi ka vona loyi a tinonon’hwisaka hi ku xisiwa hi vudyoho.’—Vaheveru 3:13; Varhoma 12:2.

I Yini Xi Endlaka “Moya” Wa Misava Leyi?

13. (a) I xivumbeko xihi xin’wana xa “moya” wa misava leyi lexi hi faneleke ku tivonela eka xona? (b) Swi vonaka hi ndlela yihi leswaku “moya” lowu wu nghene van’wana va vanhu va Yehova?

¹³ I malangutelo wahi lama tolovelekeke lama hi faneleke hi sungula ku ma tekelela, hambi hi nga si ma tiva, hikwalaho ka nkucetelo wa matimba wa “moya” wa misava leyi? Rin’wana i mboyamelo wa ku tlanga hi swilo leswo biha. Mianakanyo ya misava leyi eka rimbewu ni vunghwavava yi kona hinkwako laha hi nga kona. Vo tala va ri: ‘Swi lulamile ku endla vumbhisa, ku tswala vana handle ka vukati, ni ku endla vusodoma. Hi endla leswi tolovelekeke, swa ntumbuluko.’ Xana “moya” (air) lowu, kumbe moya (spirit) wa misava, wu khumbe vanhu va Yehova? Khombo ra kona, hi lembe ra ntirho ra 1986, 37 426 va tsemiwile ebandlheni ra Vukriste, nhlayo leyikulu ya vona hi ku tirhisa vunghwavava. Naswona leswi a swi katsi nhlayo leyi tlakukeke leyi tshinyiweke hikwalaho ka mahanyelo yo biha kambe va nga tsemiwi hi leswi va hundzukeke hi xiviri.—Swivuriso 28:13.

14. Ha yini Vakriste van’wana va hambuka emahanyelweni, va ala xitsundzuxo xihi xa Matsalwa?

¹⁴ Ku humelela yini emhakeni ya lava va tinyikelaka eka vunghwavava? Loko timhaka ti va leti tivekaka, hakanyingi ku kumeka leswaku va tlhelele eku hefemuleni ka “moya” lowu dlayaka wa misava leyi. Va tshike malangutelo ya misava ya va vangela ku ehlisa mimpimanyeto ya vona. Hi xikombiso, va nga ha sungula ku hlalela tibayiskopo leti va tifularheleke eka malembe lama hundzeke. Lexi nyanyaka, eka video ya le kaya va nga ha hlalela tibayiskopo leti nga faneliki Mukriste. Ku tlanga ko tano hi swilo swo biha ku lwisana hi ku kongoma ni xileriso xa Matsalwa: “Mi va hlawuriwa va Xikwembu, kutani vuoswi, ni thyaka hinkwaro, ni makwanga, a swi laveki, ni ku kumbuka swi nga kumbukiwi exikarhi ka n’wina. Mi nga tirhisi marito ya ku rhuketela, ni ya vuphukuphuku, ni ya mafenya, hikuva a ma laveki.”—Vaefesa 5:3, 4.

15. Xana ndzingo wo tlanga hi vunghwavava wu nga sungula njhani hi ku olova?

¹⁵ I ntiyiso, hi xihatla u nga ha ala nkucetelo wihi na wihi wo endla vumbhisa. Kambe u endlisa ku yini loko un’wana entirhweni kumbe exikolweni a ringeta ku ku tolovela ngopfu, a ringeta ku ku khoma-khoma hi ndlela leyi nga fanelangiki, kumbe a ku rhamba mi famba swin’we leswaku mi tolovelana? Magandlati ya “moya” wa misava leyi xisweswo ya hungele eka wena. Xana u tipfumelela ku tsakela ku khathaleriwa, u ku khutaza xana? Ku ya hi swiviko leswi kumiweke eka vakulu, swidyoho hakanyingi swi sungula hi tindlela to tano ta matlangwana. Wanuna wa misava a nga ha ku eka wansati wa Mukriste: “U languteka u sasekile namuntlha!” Swoleswo swi nga ha tsakisa ku swi twa, ngopfu-ngopfu loko wansati a titwa a ri na xivundza. Lexi nga xa khombo ngopfu, van’wana a va endlanga hi vutlhari eku ringeteni ka ku khomakhoma loku nga fanelangiki. Va ve ni xivumbeko xo ala kambe hi ndlela leyi nga tiyisekiki laha munhu wa misava a khutaziweke ku hambeta a endla leswi a a swi endla. Ku vuriwa yini loko tindlela to tano to biha ti phikelela eka wansati wa Mukriste, ku fana ni magandlati ya matimba ya moya lowu thyakeke lama hungelaka eka yena? Hi ndlela leyi tiyeke, u fanele ku n’wi byela leswaku a nga swi lavi naswona a nga ka a nga amukeli minkhathalelo yakwe. Loko a hambeta a hefemula “moya” lowu, xisirhelelo xa yena xi ta onhaka. U ta yisiwa eka mahanyelo layo biha, loko ku nga ri eka vukati lebyi nga riki bya vutlhari.—Ringanisa Swivuriso 5:3-14; 1 Vakorinto 7:39.

16. Ku laveka yini leswaku hi va ku “nun’hwela loku nandzihaka ka Kriste”?

¹⁶ Hikwalaho, hatlisa u ala “moya” lowo biha, lowu dlayaka wa misava leyi. Ematshan’wini yo tinyikela eka ku nun’hwela loku kokelaka ka wona ivi swi tisa ndzhukano ehenhla ka vito ni nhlengeletano ya Yehova, vana ku nun’hwela loku tsakisaka eka Xikwembu hi langutelo ni mahanyelo ya wena yo chava Xikwembu. Pawulo u swi veke hi ndlela leyi: “Hikuva hi hina hi nga ku nun’hwela loku nandzihaka ka Kriste hi byakwe, loku hangalakaka hi vito ra Xikwembu exikarhi ka lava ponisiwaka ni ka lava lovaka; eka lava lovaka i masema ya rifu; kambe eka lava ponisiwaka, i ku nun’hwela ka vutomi.” (2 Vakorinto 2:15, 16) Xana swi na mhaka loko vo tala va nyenyetsiwa hi ndlela ya Vukriste? (1 Petro 4:1-5) Misava a yi fambe hi ndlela ya yona, yi tshovela mihandzu ya yona yo biha hi xivumbeko xa makaya lama hahlukaka, vana lava tswariwaka handle ka nawu, mavabyi yo tluletana hi rimbewu, tanihi AIDS, ni makhombo man’wana ya ntsandza-vahlayi ya mintlhaveko ni ya miri. Hayi leswaku u ta va u hundziwe hi switlhavi swo tala ntsena kambe u ta tlhela u kuma musa wa Xikwembu. Ku tlula kwalaho, kumbexana van’wana va ta tsakisiwa hi mahanyelo ya wena lamanene ni mahungu ya Mfumo lama u ma chumayelaka, hi mukhuva wolowo va kokiwa hi “ku nun’hwela ka vutomi.”

“Moya” Wa Switayele Swa Misava

17. Xana switayele swo ambala ni ku tisasekisa swi nga komba leswaku munhu u ngheniwile hi moya (spirit) wa misava leyi hi ndlela yihi?

¹⁷ Yinhla yin’wana ya “moya” wa misava leyi yi yelana ni switayele swo ambala ni ku tisasekisa. Vo tala emisaveni va ambalela ku phasa hi tlhelo ra rimbewu. Hambi ku ri vana va kondlo-a-ndzi-dyi va lava ku tiendla va vonaka va ri lavakulu, va nyanyula rimbewu. Xana u khumbiwile hi “moya” lowu hangalakeke, kumbe langutelo? Xana u ambalela ku nyanyula, ku xisa, ku pfuxa nyanyuko eka wa rimbewu leri hambaneke? Loko swi ri tano, u tlanga hi ndzilo. Ku hefemula “moya” lowu swi ta kamanyeta moya wa wena lowunene, ku navela ka wena loku kuleke. (Mikea 6:8) Lava va nga ni moya wa misava va ta kokeleka eka wena. Hi swiendlo swa wena, va ta vona onge u tiyimisele ku hlanganyela na vona eka mahanyelo layo biha. Kambe ha yini u sungula ndlela leyi hi ku pfumelela “moya” wo tano wu ku phasa ku endla leswo biha emahlweni ka Xikwembu?

18. Xana ku tsundzuka nkarhi hinkwawo leswaku hi yimela Yehova swi nga hi pfuna njhani eku hlawuleni ka switayele swo ambala ni ku tisasekisa?

¹⁸ Ku va lonene, a hi fanelanga ku ambala kumbe ku tisasekisa hi switlakati kumbe leswi nga kokeriki. Xiya ndlela leyi vunyingi lebyikulu bya Timbhoni ta Yehova byi ambalaka ni ku tisasekisa ha yona. Va papalata switayele leswi tlulaka xikalo swa misava leyi kambe va tshama va kokela, va tsundzuka leswaku i vatirheli lava yimelaka Mufumi wa vuako, Yehova. Misava ya khale a yi bihe ni switayele swa yona leswinene. A va tshiki malangutelo ya misava ya va vangela ku ehlisa mimpimanyeto ya vona ya Vukriste. “Hikokwalaho, ndzi vula leswi ni ku swi tiyisa hi vito ra Hosi,” ku tsale muapostola Pawulo, “mi nga ha hanyi ku fana ni leswi vamatiko va hanyisaka swona, hi miehleketo ya vona leyi nga pfuniki nchumu . . . Kutani a va ha ri na tingana; va tinyiketile emikhuveni ya manyala, va endla swa thyaka hinkwaswo.” (Vaefesa 4:17-19) Mukriste la vupfeke u ta ambala hi ndlela leyinene, hayi ku hanya tanihi leswi vamatiko va swi endlaka.—1 Timotiya 2:9, 10.

19. Hikuva hi xiyile tinhla timbirhi letikulu ta “moya” wa misava leyi, i yini lexi se xi vonakaka ehenhleni ka khombo ro wu hefemula?

¹⁹ Ku fikela laha, hi xiyile ntsena tinhla timbirhi ta “moya” wa misava leyi. Kambe se hi swi vonile leswaku “moya” lowu wa vavisa eka rihanyo ra swa moya. Eka nhloko-mhaka leyi landzelaka, hi ta hlamusela timhaka tin’wana ta “moya” lowu dlayaka lowu Diyavulosi ni mafambiselo yakwe va hambetaka va wu pfurhetela eka Vakriste, va tshemba leswaku va ta hluriwa hi wona. I swa nkoka swonghasi leswaku hi papalata “moya” wo tano, hikuva ku koka moya (spirit) wa misava leyi swi fana ni ku hefemula minkahelo ya rifu.

U Nga Hlamula Njhani?

◻ I yini “moya” wa misava leyi, naswona i mani loyi a wu fumaka?

◻ “Moya” wa misava wu na ‘vuhosi’ byihi eka vanhu?

◻ Ha yini ku nga vuriwaka leswaku Vakriste va le ka ndhawu leyi nge “a ku dzahiwi”?

◻ Ku tlanga hi swilo leswo biha, xana “moya” wa misava leyi wu nga nghena vanhu va Yehova hi ndlela yihi?

◻ Xana vunene byi nga hi pfuna ku papalata ku ngheniwa hi “moya” wa misava leyi hi ndlela yihi malunghana ni ku ambala ni ku tisasekisa?

[Swifaniso leswi nga eka tluka 10]

Xana wa ala ku hefemula “moya” lowu dlayaka wa misava leyi?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 13]

U endla yini loko magandlati ya “moya” wa misava leyi ya hungela eka wena?