Xana U Ta Ku, ‘Hi Mina Loyi, Ndzi Rhume’?
“[Yehova u te]: Nḍi ta ruma mani, i mani l’a nga ta famba e maṭhaṅweni ya hina? kutani nḍi ku: Hi mina loyi, nḍi rume.”—ESAYA 6:8.
1, 2. I xivangelo xihi xo hlawuleka xa ntsako lexi mpatswa wun’wana wu veke na xona?
“HA TSAKA ku rhumela papila ra hina ra ku amukeriwa ku ya eColombia. Hi tsakerile lunghelo ra hina ra ntirho laha aEcuador swinene ngopfu ku tlula leswi muchini lowu wo tsala wu nga swi hlamuselaka.” Xisweswo ku sungula papila leri humaka eka Timbhoni timbirhi ta Yehova leti yeke aEcuador laha hofisi ya rhavi lerintshwa ya Sosayiti ya Watch Tower a yi akiwa kona.
2 Vatirheli lava va yile aEcuador ku ya endla swo tala ku tlula ku pfuna emuakweni; nakambe a va pfuna tanihi vadyondzisi va Vukriste. Va tsala: “Hi kumile leswaku ntirho wa nsimu hi xin’wana xa swilo swa nkoka swinene. Mavhiki manharhu ntsena lama hundzeke, nhungu wa hina hi yile emakete leyi pfulekeke ivi hi fambisa tibuku ta 73 na timagazini to tlula 40. Vhiki leri landziweke hi rero, hi sungule tidyondzo timbirhi letintshwa ta Bibele. Hakunene hi nga vona xilaveko xa rhavi lerintshwa. Mina ni nsati wa mina hi rhandza ku mi nkhensa hi lunghelo ro ya emahlweni eka xivumbeko lexi xo hlawuleka xa ntirho wa nkarhi hinkwawo” sweswi eColombia.
3. Vo tala va kombe moya lowu fanaka ni lowu Esaya a wu kombeke hi ndlela yihi?
3 Mpatswa lowu, ni magidi ya van’wana lama tinyiketeke ku rhumeriwa ematikweni mambe, wu komba moya lowu fanaka ni wa muprofeta Esaya. Loko a twile Yehova a ku: “Nḍi ta ruma mani, i mani l’a nga ta famba e maṭhaṅweni ya hina?” Esaya u hlamurile: “Hi mina loyi, nḍi rume.” Kutani Xikwembu xi lerisa: “Famba u byela tiko leri, u ku: Mi ta yingisa, kambe mi nga ka mi nga twisisi.” (Esaya 6:8, 9) Esaya a a tinyiketa ku rhumiwa yini, naswona ku endleke yini ku sukela kwalaho? Kutani hi nga dyondza yini eka mhaka leyi eka tinhlamuselo ta manguva lawa ni ta tidyondzo tihi na tihi ta munhu hi xiyexe eka hina?
Ntirho Wa Esaya Wa Ku Chumayela
4, 5. (a) I xiyimo xihi lexi a xi ri kona loko Esaya a vona xivono lexi rhekhodiweke eka ndzima 6? (b) Esaya u vone yini exivonweni lexi?
4 Yehova Xikwembu u vutise Esaya a ku, “Nḍi ta ruma mani?” hi lembe leri Hosi Ozias a feke ha rona. (Esaya 6:1) Sweswo a ku ri hi 777 B.C.E., kumbe kwalomu ka lembe xidzana kumbe tikotara tinharhu Vababilona va nga si lovisa Yerusalema ni ku lovisa tiko ra Yuda. Yehova u swi vonile leswaku xiendlakalo xolexo xo vavisa a xi ta, kutani u lerisile Esaya ku yisa mahungu hi ta xona. Hi nga dyondza yini eka ntirho wakwe wo chumayela?
5 Hi laha ingi hi ve ha kona, Esaya u fanele a tsakisiwe swinene hi xiyimo lexi a amukeleke ntirho wakwe ha xona. U tsarile: “Nḍi v̌onile Yehova a ṭhamile šiluv̌elweni le’šikulu le’ši tlakukeke; kutani mahlangula ya šifunengelo ša yena a ma tata tempele. Kutani tiserafim a ti yimile henhla ka yena; yiṅwana ni yiṅwana a yi ri ni timpapa ta ntlhanu na yiṅwe: ha timbiri ti funengeta mimombo, ha timbiri ti funengeta milenge, ha timbiri tiṅwanyana a ti haha ha tona. A ti huwelelana, ti ku: Wa kwetsima, wa kwetsima, wa kwetsima, Yehova wa tinyimpi! misav̌a hikwayo yi tele hi ku kwetsima ka yena.”—Esaya 6:1-3.
6. Ha yini a ku ri lunghelo ha Esaya ku vona leswi a swi voneke?
6 Esaya u swi tivile leswaku Ozias a a biwile hi nhlokonho loko yena, a nga ri wa rixaka ra vaprista, hi makwanga a nghene etempeleni a nyikela mirhi ya risuna. Kutani, mawaku lunghelo ronghasi ra Esaya ro vona vukona bya Xikwembu! Esaya, munhu la nga hetisekangiki, a nga vonanga Yehova hi xiviri, kambe u pfumeleriwe ku N’wi vona exivonweni. (Eksoda 33:20-23) Vukulukumba bya leswi byi kandziyisiwile hi tintsumi ta xiyimo lexi tlakukeke (tiserafim) leti tirheke exiluvelweni xa Yehova. Hi ku vona ku kwetsima ka Xikwembu, hi ku xixima ti funengete “mimombo” ya tona. Eka xiendlo lexi xa ku tifunengeta, hi ku tiyisa ti twarisile ku kwetsima ka Xikwembu. I mbuyelo wihi lowu u anakanyaka leswaku leswi hinkwaswo a swi ta va na wona eka munhu?
7. Xana Esaya u endle hi ndlela yihi, naswona ha yini a hi ta titwa hi laha ku fanaka?
7 Esaya a a hlamule. “Kutani nḍi ku: Yo mina! nḍi lov̌ile! hikuv̌a nḍi munhu wa milomu ya tšhyaka, nḍi akile šikari ka tiko ra milomu ya tšhyaka, kutani mahlo ya mina ma v̌onile Hosi, Yehova wa tinyimpi!” (Esaya 6:5) Esaya a a swi tiva leswaku a a ri muvulavuleri wa Xikwembu, kambe xivono lexi xi n’wi kombe leswaku a a nga basanga, a a nga ri na milomu leyi tengeke leyi a yi ta lulamela muvulavuleri wa Hosi leyi yo vangama ni yo kwetsima. Van’wana va hina, hi minkarhi yin’wana hi nga ha va hi biwile hi vudyoho bya hina, hi titwa hi nga fanelanga ku tshinelela Xikwembu hi xikhongelo, ngopfu-ngopfu hi nga fanelanga ku vitaniwa hi vito ra yena. Kutani, ntokoto lowu yaka emahlweni wa Esaya, wu fanele wu ri lowu khutazaka.
8. Ntsumi yi endle ntirho wihi, ku va ni vuyelo byihi?
8 Yin’wana ya tiserafim ta vatirhi yi hahele eka yena ni khala lero vuvumela leri humaka ealtarini ya magandzelo ya swiharhi. Loko yi khumba nomu wa Esaya hi khala, ntsumi yi te: “V̌ona, khala leri ri khumbile milomu ya wena, hikwalaho ku homboloka ka wena ku susiwile, šidyoho ša wena ši rihiwile.” (Esaya 6:6, 7) Eminkarhini ya Solomoni, ndzilo lowu humaka etilweni a wu komba leswaku Yehova u amukerile altari ya gandzelo, hambi leswi magandzelo a ma nga ta endla leswaku vaprista va basa hi laha ku heleleke emahlweni ka Xikwembu. (2 Tikronika 7:1-3; Vaheveru 10:1-4, 11) Hambi swi ri tano, loko Esaya a suseriwe thyaka rakwe hi khala leri vuvumelaka, a a ta amukela ku avanyisa ka Yehova ka leswaku xidyoho xakwe xi rivariwile ku fikela eka mpimo lowu lavekaka wo amukela ntirho wo hlawuleka wo chumayela. I swihlamariso swihi leswi tsakisaka leswi leswi swi swi vulaka mayelana ni vumundzuku?
9. A ku ri wihi mongo wa mahungu ya Esaya?
9 Ntokoto lowu wo hlamarisa wu yise eku amukeleni ka muprofeta ntirho wo chumayela lowu vuriweke. (Esaya 6:8, 9) Kambe ha yini Esaya a vule leswaku vanhu hi ku phindha-phindha a va ta twa kambe hambi swi ri tano va nga kumi vutivi? Rito ra Xikwembu ri engeterile ri ku: “Nonoṅhwisa timbilu ta tiko leri, u siv̌a tindlev̌e ta rona, u dlaya mahlo ya rona, leŝaku ri nga v̌oni hi mahlo, . . . kutani ri nga hunḍuki, leŝaku ri nga horisiwi.” (Esaya 6:10) Xana sweswo swi vula leswaku Esaya, hi ku honisa kumbe hi ku pfumala vuxiya-xiya, a a fanele ku papalata Vayuda leswaku va tshama va nga twanani na Yehova? E-e. Leswi hi ku olova a ku ri xikombiso xa hi laha Vayuda vo tala a va ta amukela ha kona ku nga khathariseki ndlela leyi ha yona Esaya a hetisiseke ntirho wo chumayela lowu a tinyiketeleke wona hi ku tshembeka na hi ku chivirika a ku, “Hi mina loyi, nḍi rume.”
10. (a) Xana xihoxo a xi ri kwihi loko vanhu va kala va va onge i mabofu ni vamafa-ndleve? (b) Esaya a a vula yini hi ku vutisa a ku, “Ku ta v̌a ku fika rini?”
10 Nandzu wu vekiwa eka vanhu. Ku nga khathariseki ku va pfumelela ka Esaya ku ‘yingisa,’ a va nga ta kuma vutivi kumbe ku twisisa. Xikwembu xi vule ka ha ri eku sunguleni leswaku vo tala, hikwalaho ka ku tiomisa tinhloko ni langutelo leri nga riki ra moya, a va nga ta amukela. Vantsongo a va ta swi endla. Kambe vunyingi a byi ta va onge mahlo ya byona ya siviwile hi xidamarheti xa matimba swinene, loko u nga swi kota ku xi anakanya. Xana xiyimo xexo xo biha a xi ta teka nkarhi wo tanihi kwihi? Ematshan’wini ya ku i mangani malembe lawa a a ta ma tirha, hi leswi Esaya a swi vutiseke hi marito lawa: “Ku ta v̌a ku fika rini, Hosi?” Xikwembu xi hlamula: “Miti yi ko yi mbunḍuka, yi pfumatiwa v̌aaki.” Kutani swi humelele hi ndlela yoleyo, hambi leswi a ku ri endzhaku ka vutomi bya Esaya. Vababilona va suse vanhu, va siya Yuda ‘ri onhakile ri ri rhumbi.’—Esaya 6:11, 12; 2 Tihosi 25:1-26.
11. Ku chumayela ka Esaya ku chavelele hi ndlela yihi?
11 Hambi swi ri tano, eku heteleleni, Yehova u tshembise Esaya leswaku hinkwaswo a ku nga ri leswi nga tshembisiki. ‘[Etikweni] a ku ta va ni vukhume.’ Ina, a swi fana ni ‘murhi wa nkuhlu, lowu hambi wu tsemiwile, ku nga ta va ni xikundzu, rixaka lero kwetsima.’ (Esaya 6:13) Endzhaku ka malembe ya 70 ya vuhlonga bya Babilona, rixaka, kumbe masalela, ya tlhelele etikweni, onge hi loko xihluke lexintshwa xi humelela eka xikundzu xa murhi wa nkuhlu. (2 Tikronika 36:22, 23; Ezra 1:1-4; ringanisa Yobo 14:7-9; Daniel 4:10, 13-15, 26.) Kutani, hambi leswi mahungu ya Esaya a ma tsema nhlana, a ya khome mhaka leyi chavelelaka. Hambi swi ri tano, ku na xivangelo xa Matsalwa eka hina xo languta Esaya tanihi ntila wa swiendlakalo swa nkarhi lowu taka. Hi ndlela yihi?
Ku Hetiseka Lokukulu
12. I xisekelo xihi xa Matsalwa xi nga kona xo vula Yesu Esaya Lonkulu?
12 Malembe xidzana endzhaku ka rifu ra Esaya, un’wana u tile loyi hi nga n’wi vulaka Esaya Lonkulu—Yesu Kriste. Eka vukona bya yena a nga si va munhu, u tinyiketele ku rhumiwa hi Tata wakwe emisaveni, laha eku chumayeleni kakwe a a ta katsa swilo leswi Esaya a swi tsaleke. (Swivuriso 8:30, 31; Yohane 3:17, 34; 5:36-38; 7:28; 8:42; Luka 4:16-19; Esaya 61:1) Kahle-kahle, Yesu u tihlanganise na Esaya ndzima 6 loko a hlamusela leswaku ha yini A dyondzise hi laha A endleke ha kona. (Matewu 13:10-15; Marka 4:10-12; Luka 8:9, 10) Sweswo a swi fanela, hikuva Vayuda vo tala lava tweke Yesu a va nga ha rhandzi ku amukela mahungu yakwe ivi va endla hi laha ya vulaka ha kona tanihi leswi lava va tweke muprofeta Esaya va nga swi lavangiki ku amukela yakwe. (Yohane 12:36-43) Nakambe, hi 70 C.E. Vayuda lava a va ‘tipfale mahlo ni ku tisiva tindleve’ leswaku va nga twi mahungu ya Yesu va lovisiwile ku fana ni lavaya va 607 B.C.E. Xiendlakalo lexi eka lembe xidzana ro sungula a ku ri nhlomulo eYerusalema ‘lowu nga siki vaka kona hi mpfhuka misava yi tumbuluka ku fikela namuntlha, naswona a wu nga ha vi kona ni siku ni rin’we.’ (Matewu 24:21) Kambe, hi laha Esaya a profeteke ha kona, masalela, kumbe ‘rixaka lero kwetsima,’ ri na ripfumelo. Wona ya endliwe rixaka ra moya, “Israyele wa Xikwembu” la totiweke.—Vagalatiya 6:16.
13. Ha yini hi nga rindzelaka ku hetiseka kun’wana ka Esaya 6?
13 Sweswi hi ta eku hetisekeni kun’wana loku sekeriweke eBibeleni ka Esaya ndzima 6. Tanihi mpfungura wo twisisa leswi, xiya marito ya muapostola Pawulo hi lembe ra 60 C.E. U hlamusele mhaka leyi ha yona Vayuda vo tala lava n’wi tweke eRhoma a va nga ta amukela ‘vumbhoni byakwe hi ta Mfumo wa Xikwembu.’ Xivangelo a ku ri leswaku Esaya 6:9, 10 a yi hetisekile nakambe. (Mintirho 28:17-27) Xana leswi a swi vula leswaku endzhaku ka loko Yesu a sukile emisaveni, vadyondzisiwa vakwe lava totiweke a va ta yisa ntirho lowu fanaka ni wa Esaya emahlweni? Ina, hakunene!
14. Vadyondzisiwa va Yesu a va ta endla njhani ntirho wo fana ni wa Esaya?
14 Loko Esaya Lonkulu a nga si tlhandlukela etilweni, u vule leswaku vadyondzisiwa vakwe a va ta amukela moya lowo kwetsima kutani endzhaku ka sweswo va va “timbhoni ta [yena] kwala Yerusalema, ne tikweni hinkwaro ra Yudiya, ni ra Samariya, ni ku ya fika emakun’wini ya misava.” (Mintirho 1:8) Tanihi leswi altari ya gandzelo yi nyikeleke leswi a swi laveka ku susa xihoxo xa Esaya, kutani gandzelo ra Yesu a xi ri xisekelo xa leswaku vadyondzisiwa vakwe va ‘rivaleriwa xidyoho xa vona.’ (Levitika 6:12, 13; Vaheveru 10:5-10; 13:10-15) Xisweswo, Xikwembu a xi ta va tota hi moya lowo kwetsima, lowu nakambe a wu ta va nyika matimba yo va ‘timbhoni ku ya fika emakun’wini ya misava.’ Muprofeta Esaya na Esaya Lonkulu a va rhumeriwe ku twarisa mahungu ya Xikwembu. Hi ku fanana, valandzeri lava totiweke va Yesu a va ‘rhumiwile hi Xikwembu . . . va ri va ka Kriste.’—2 Vakorinto 2:17.
15. Xana vanhu va ku tekisa ku yini ku chumayeriwa loku fanaka ni lokuya ka Esaya enkarhini wa hina, leswi yisaka eka vumundzuku byihi?
15 Eminkarhini ya manguva lawa, ngopfu-ngopfu ku sukela eku heleni ka Nyimpi yo Sungula ya Misava, Vakriste lava totiweke va vone xilaveko xo twarisa mahungu ya Xikwembu. Leswi swi katsa mhaka yo chavisa ya leswaku “siku ra ku tirihisela ka Šikwembu ša hina” ri kusuhi. (Esaya 61:2) Ku herisa ka rona ku ta va loku tsemaka nhlana ngopfu-ngopfu eka Vujagana, lebyi ku nga khale byi tivula ku va vanhu va Xikwembu, hi laha Israyele wa khale a endleke ha kona. Ku nga khathariseki makume-kume ya malembe ya ku chumayela loku tshembekaka hi timbhoni leti totiweke ta Xikwembu, vo tala eVujaganini va ‘nonon’hwise timbilu ta vona, va siva tindleve ta vona, va dlaya mahlo ya vona, leswaku va nga voni hi mahlo, va nga twi hi tindleve; mahlo ya vona ma pfariwa.’ Vuprofeta bya Esaya byi komba leswaku leswi swi ta hambeta swi ri tano “miti yi ko yi mbunḍuka, yi pfumatiwa v̌aaki, ni tindlu ti pfumala v̌anhu, ni tiko ri onhaka ri v̌a rumbi.” Leswi swi ta fungha makumu ya mafambiselo lawa yo biha ya swilo.—Esaya 6:10-12.
“Nḍi Rume”
16. Ha yini ku nga vuriwaka leswaku “ntshungu lowukulu” wu hlanganyela entirhweni wo fana ni lowuya wa Esaya?
16 Namuntlha, ku na timiliyoni leti tinyiketeke ta Vakriste leti nga ni ntshembo wa Bibele wa ku hanya hi laha ku nga heriki emisaveni ya paradeyisi. Exisekelweni xa ngati ya gandzelo ra Kriste, ‘ntshungu lowu wukulu’ wu nga rivaleriwa swidyoho swa wona ku fikela eka mpimo lowu lavekaka sweswi. Nakambe va kuma matimba ni nseketelo hi moya wa Xikwembu loko va hlanganyela ni nhlayo leyi saleke ya masalela ya Vakriste lava totiweke loko va ku, “Hi mina loyi, nḍi rume.” Ku rhumiwa ku endla yini? Pawulo u ri eka Varhoma 10:13-15: “Hikuva, ‘un’wana ni un’wana la khongelaka vito ra [Yehova], ú ta ponisiwa.’ Kambe va ta khongerisa ku yini eka loyi va nga pfumelangiki ka yena xana? Va ta pfumerisa ku yini eka loyi va nga twangiki ta yena ke? Va ta titwisa ku yini, loko va nga ri na mudyondzisi xana? Kutani vanhu va ta dyondzisisa ku yini, loko va nga rhumiwanga ke? Hi laha ku tsariweke ha kona [eka Esaya 52:7]: ‘A hi ku saseka ka milenge ya lava twarisaka mahungu lamanene!’”—Nhlavutelo 7:9-15.
17. Ku yelana ni vuprofeta bya Esaya, hi wihi mongo wa mahungu ya hina?
17 Tsundzuka leswaku a ku ri emahlweni ka loko a tivile mongo lowu teleke wa mahungu laha Esaya a nga te, “Hi mina loyi, nḍi rume.” Hi ku hambana, ha swi tiva leswi Xikwembu xi lavaka ku swi twarisa sweswi hi lava va amukelaka xirhambo xakwe lexi nge: “Nḍi ta ruma mani, i mani l’a nga ta famba e maṭhaṅweni ya hina?” Swi katsa xitsundzuxo xa le mahlweni hi ta “siku ra ku tirihisela ka Šikwembu ša hina.” Kambe, mahungu ya katsa “mahungu ya ku saseka.” Hi xikombiso, lava va ‘rhumiweke’ va hlanganyela eku twariseni ka ‘ntshunxeko eka lava khotsiweke leswaku va ta ntshunxiwa.’ Xana ku endla tano a ku nge vi xihlovo lexikulu xa ku aneriseka?—Esaya 61:1, 2.
18, 19. Ku hi tindlela tihi to hlawuleka leti vo tala va nge, “Nḍi rume”?
18 Loko se u twarisa “mahungu ya ku saseka,” mpfuxeto lowu wa Esaya ndzima 6 wu ta ku susumetela ku vutisa: Ndzi nga amukela njhani hi xitalo hi moya wa Esaya 6:8? Tanihi mpatswa lowu boxiweke eku sunguleni, magidi ya hlanganyerile eka nongonoko wa Vatirhi vo Tirhandzela va Muako wa Matiko Hinkwawo. Van’wana vo tala, lava pfumalaka vutshila bya ku aka, va rhurhele ematikweni lawa xilaveko xa vachumayeri va Mfumo xi nga xikulu. Leswi swi endliwe ku antswa endzhaku ko lava xitsundzuxo eka hofisi ya rhavi ya Sosayiti ya Watch Tower. Kavula, ku kunguhata i swa nkoka, hikuva ririmi, mahanyelo, mintirho, ni swilo swin’wana hakanyingi swi nga ha hambana etikweni rimbe. Kambe, u nga tshuki u ku swi nge koteki hi leswi mindzulamiso leyikulu yi nga ha lavekaka. Vo tala lava nga ni langutelo ra ku “Hi mina loyi, nḍi rume” va endle ku rhurha ko tano naswona va katekisiwile hi laha ku fuweke hi Xikwembu hi ku endla tano.—Ringanisa Swivuriso 24:27; Luka 14:28-30.
19 Hambi swi ri tano van’wana—vamakwerhu va xinuna kumbe va xisati lava nga voxe, mimpatswa leyi tekaneke, hambi ku ri mindyangu hinkwayo—va rhurhele kun’wana etikweni ra ka vona kumbe laha xilaveko xi nga xikulu xa vachumayeri va Mfumo kumbe laha ku lavekaka valanguteri va Vukriste. (Mintirho 16:9, 10) Ku endla leswi swi nga ha va swi lave ku tinyikela, tanihi ku kuma muxaka wun’wana wa ntirho wo tihanyisa, kumbexana lowu hakelaka swintsongo. Van’wana va hatle ku kuma phenxeni leyi nga ni mudende lowuntsongo ivi va kuma ntirho wa nkarhinyana leswaku va ta va ni nkarhi lowu engetelekeke evutirhelini. I swinene swonghasi loko mindyangu hinkwayo yi ku, ‘Hi hina lava, hi rhume.’ Leswi naswona, swi komba xiyimo xa Esaya. Nsati wakwe hi ku hiseka u hlanganyele eku endleni ka ku rhandza ka Xikwembu tanihi muprofeta wa xisati, naswona vana vakwe va katsekile eka mahungu ya vuprofeta.—Esaya 7:3, 14-17; 8:3, 4.
20. Hi ku tsundzuka Esaya 6:8, u fanele ku xiya yini?
20 Hambi loko swiyimo swa wena swa sweswi swi nga ku pfumeleli ku hundzuka ko tano lokukulu, u nga ha ku, ‘Xana ndzi endla hinkwaswo leswi ndzi nga swi kotaka laha ndzi nga kona, ndzi tekelela ku amukela ka Esaya?’ Tikarhate eku twariseni ka mahungu ya Xikwembu, hambi eka maxele yo biha kumbe u hlangavetana ni ku kanetiwa hi vanhu; hakunene, Esaya u endle leswi fanaka. Chivirika eku vulavuleni ni van’wana hi ta “mahungu ya ku saseka!” Yehova u te, “Nḍi ta ruma mani?” Kombisa leswaku, ku fana na Esaya wa khale, nhlamulo ya wena yi ri, “Hi mina loyi, nḍi rume” ku twarisa mahungu ya Yena.
Tinhla Ta Mpfuxeto
◻ Hi le ka swiyimo swihi laha Esaya a voneke xivono xa ndzima 6, naswona u vone yini?
◻ I ntirho wa muxaka muni lowu Esaya a wu amukeleke?
◻ Ha yini Yesu a vuriwa Esaya Lonkulu, naswona vadyondzisiwa vakwe va katseka njhani entirhweni ku fana na Esaya?
◻ Xana u nga kombisa moya lowu fanaka ni lowuya wa Esaya hi ndlela yihi?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 17]
Esaya u basisiwile ivi a rhumiwa ku ya chumayela
[Xifaniso lexi nga eka tluka 18]
Vo tala va hlamurile, va ku, “Hi mina loyi, nḍi rume”