Tintsumi—Xana Ti Khumba Vutomi Bya Hena?

XANA tintsumi ti kona hakunene? Kumbe i vuyelo bya mianakanyo ntsena ke? Loko ti ri kona, xana ti nga khumba vutomi bya wena?

Ku na xihlovo xin’we ntsena lexi tshembekaka xa tinhlamulo ta swivutiso swo tano. Xona i rhekhodo leyi huhuteriweke leyi Xikwembu xi yi nyikeke vanhu—Rito ra xona, ku nga Bibele leyo Kwetsima. Muapostola Pawulo u tsarile ha xona a ku: “Matsalwa hinkwawo ma huhutiwile hi Xikwembu, ma pfuna . . . ku ololoxa.”—2 Timotiya 3:16.

Xisweswo, hi nga tiyiseka leswaku Bibele yi ta hi nyika tinhlamulo letinene malunghana ni vukona bya tintsumi ni loko ti hi khumba. Hakunene Muvumbi wa misava a nga hi byela loko ku ri leswaku tintsumi a ti ri kona exikarhi ka swivumbiwa swakwe.

Xana Tintsumi I Ta Xiviri?

Bibele yi swi veka erivaleni: “Xikwembu xi endla tintsumi ta xona emimoya.” (Vaheveru 1:7) Kutani Muvumbi u na swivumbiwa swa moya exivandleni xa le tilweni. Swona a swi vonaki eka hina, naswona swi na matimba.—Psalma 104:4; 2 Petro 2:11.

Xana Xikwembu a xi kunguhatele tintsumi ku va swivumbiwa leswi nga riki vanhu, leswi nga xiyekiki ntsena ke? Loko sweswo a swi ri tano, ha yini Bibele yi kombisa tintsumi tanihi leti ti nga ni mintlhaveko? Hi xikombiso, yi hi byela leswaku loko masungulo ya misava ya andlariwile, tintsumi ‘ti yimbelele kun’we hi ku tsakisisa, ni vana hinkwavo va Xikwembu [tintsumi] va yimbelela hi ku tsakisisa.’—Yobo 38:4-7.

Swa vonaka leswaku, ku fana ni swivumbiwa leswi tlhariheke swa Xikwembu swa laha misaveni, swivumbiwa leswi tlhariheke swa moya, ku nga tintsumi, swi na vumunhu bya swona vini. Hambi leswi Bibele yi boxaka mavito ya tintsumi timbirhi ntsena (Mikayele na Gabriyele), ntiyiso wa leswaku tintsumi ti na mavito wu engetela emhakeni ya ku va vanhu ka tona. (Luka 1:11, 19, 26; Yuda 9) Bibele yi swi sola ngopfu ku gandzela tintsumi, naswona sweswo swi katsa ku ti khongela. Ematshan’wini ya leswaku hi khongela tintsumi, muapostola Pawulo wa hi tsundzuxa: “Etimhakeni hinkwato, tivisani eka Xikwembu, hi ku khongela, leswi mi swi pfumalaka.”—Vafilipiya 4:6; Nhlavutelo 19:10; 22:8, 9.

Kambe xana tintsumi a ti endleriwe ku pfumala matimba ya ku hlawula ka munhu hi xiyexe exikarhi ka leswinene ni leswi hoxeke ku fana ni tirhoboto leti nga hava mianakanyo ke? Doo, tintsumi i vayimeri lava ntshunxekeke emahanyelweni, hi laha vanhu va nga ha kona. Hi xikombiso, loko tintsumi tin’wana ti tlule milawu ya Xikwembu emasikwini ya Nowa, Xikwembu xi ti tshikile naswona ti hlongoriwile etihubyeni ta Xikwembu ta le tilweni. Mahanyelo ya tona yo pfumala vutshembeki a ya ri xikombiso lexi nga erivaleni xa ku va vanhu ka tintsumi.—Genesa 6:1, 2; 2 Petro 2:4; Matewu 25:41.

Xisweswo, Bibele yi hi nyika rungula leri pfunaka ehenhleni ka masungulo, vukona ni ntumbuluko wa tintsumi. Ku hundza eka leswi Rito ra Xikwembu ri swi vulaka ha tona a swi ta vangela munhu ku anakanyisisa loku nga fanelangiki hi swivutiso leswi Bibele yi nga swi hlamuleki. A swi ta yisa ni le ku nyikeni ka mianakanyo leyi nga fanelangiki kumbe vugandzeri eka tintsumi. (Vakolosa 2:18) Bibele yi hi tsundzuxa ku “hlawula leswi nga swinene ku tlula swin’wana” naswona hayi ku ‘hundza eka leswi ana se swi twarisiweke tanihi mahungu lamanene.’—Vafilipiya 1:10; Vagalatiya 1:8.

Tintsumi eXikongomelweni Xa Xikwembu

Hambi leswi vo tala va nga ha tshembaka masungulo ni swivumbeko swa tintsumi, i vantsongo lava hakunene va vonaka xivangelo xa vukona bya tona ni ndlela leyi tintsumi ti khumbaka vutomi byerhu namuntlha ha yona.

EBibeleni, marito mambirhi lama tirhiseriweke va ku “ntsumi” i mal·’akhʹ (Xiheveru) na agʹge·los (Xigriki). Lawa hinkwawo ya vula “murhumiwa.” Ya hi byela xanchumu ehenhleni ka wun’wana wa mintirho ya tintsumi. Tintsumi ti tirha tanihi varhumiwa, kumbe vahundzisi va marungula, exikarhi ka Xikwembu na munhu.

Hi xikombiso, ntsumi yi rhumeriwe ku yisa rungula eka Abrahama malunghana ni jaha rakwe Isaka ni nkateko lowu a wu ta ta ha yena, nkateko lowu hi nga wu amukelaka. (Genesa 22:11-17) Ntsumi yi rhumeriwe ku ya vulavula na Muxe. (Mintirho 7:37, 38) Xikwembu xi tlhele xi rhuma ntsumi na swiletelo eka muprofeta Eliya. (2 Tihosi 1:3) Naswona ntsumi yi humelele eka Yosefa, tata wa Yesu wa muwundli, na swiletelo leswi hlawulekeke malunghana ni xihlangi.—Matewu 2:13.

Nakambe tintsumi ti rhumeriwe ku ya sirheleta vanhu va Xikwembu: “Nṭumi ya Yehova yi renḍela la’v̌a ṅwi tšhav̌aka, kutani yi v̌a kUṭula.” (Psalma 34:7) Hi xikombiso, ntsumi yi ntshunxe muapostola Petro ekhotsweni. (Mintirho 12:6-11) Tintsumi timbirhi ti pfune Lota ni vanhwana vakwe leswaku va pona ndzoviso wa Sodoma na Gomora hi ku va humesa exivandleni xexo. Hambi swi ri tano, nkata Lota a nga endlanga hi ku pfumelelana loku teleke ni tintsumi, kava loko a lovisiwa ni miti yoleyo.—Genesa 19:1-26.

Bibele yi boxa swikombiso swin’wana swo tala swa mpfuno wa tintsumi, yi tiyisa leswi Vaheveru 1:7 na 14 yi swi vulaka: “Hi tlhelo ra tintsumi, xi te: ‘Xikwembu xi endla tintsumi ta xona emimoya, na malandza ya xona emalangavi ya ndzilo.’ Xana tintsumi hinkwato a hi mimoya leyi tirhelaka Xikwembu, leyi rhumiweke ku pfuna vanhu lava fanelaka ku kuma ku ponisiwa xana?”

Ntsumi yi tise ku chavelela lokukulu eka Yesu. Evusikwini bya le mahlweni ka ku fa kakwe, Yesu u swi tivile leswi a swi ri emahlweni ka yena—Ieswaku a a ta xengiwa, a himeteriwa ni ku dlayiwa hi tihanyi. U lave matimba yo tiyisela ndzingo lowu wa vutshembeki byakwe. Enkarhini wolowo wo nonon’hwa, ntsumi yi humelerile eka yena ‘leswaku yi n’wi tiyisa.’ Mayana nkateko lowu ku chavelela koloko ka tintsumi ku faneleke ku ve na wona eka Yesu! Hikwalaho, hambi leswi a tokoteke ku karhateka ko tano lerova “nyuku wa yena wu ko wu xiririka, wu fana ni mathonsi ya ngati lama tshonelaka emisaveni,” u swi kotile ku tiyisela hi ku tshembeka ku ya fika eku feni.—Luka 22:43, 44.

Xikwembu xi tlhele xi tirhisa tintsumi ku herisa valala va vanhu va xona. Loko Mfumo wa Misava wa Asiriya wu xungete vagandzeri va Xikwembu va khale, leswi landzelaka swi humelerile: “Hi v̌usiku byebyo, nṭumi ya Yehova yi huma, yi dlaya v̌av̌anuna v̌a 185 000 e mišašeni ya v̌a-Asur; ni mišo, kute loko v̌a pfukile, maŝiv̌o, v̌a file hikwav̌o.” (2 Tihosi 19:35) U nga vona matimba lama chavisaka ya tintsumi—swi teke ntsumi yin’we ntsena ku dlaya vakaneti va 185 000 va Xikwembu ni vanhu va xona!

Heroda loyi a sandzaka na yena u hlaseriwe hi matimba ya ntsumi. Loko Heroda a sungule ku tianakanya tanihi loyi a fanaka ni Xikwembu, “hi nomu lo, ntsumi ya [Yehova] yi ba Heroda, hikuva a a nga dzunisanga Xikwembu; kutani a dyiwa hi swivungu, a fa.”—Mintirho 12:21-23.

Hi tivisiwa leswaku ku nga ri khale, loko Xikwembu xi tisa mafambiselo lawa hinkwawo yo biha ya swilo emakun’wini ya wona, tintsumi nakambe ti ta tirhisiwa tanihi vadlayi: “N’wana-wa-Munhu ú ta rhuma tintsumi ta yena, ti ta humesela ehandle ka Mfumo wa yena vakhunguvanyisi hinkwavo ni lava endlaka leswo biha, ti va cukumeta ekheleni ra ndzilo.”—Matewu 13:41, 42.

Xisweswo, tintsumi ti le kule swinene ni leswi vanhu vo tala va nga ha swi ehleketaka. Mutsari wa vukhongeri wa le Jarimani Dr. Manfred Barthel u te: “Loko hi lava ku anakanya hi tintsumi ta Hosi hi laha vatsari va Testamente ya Khale va ti voneke ha kona, xo sungula hi ta boheka ku rivala tikerubimi leti funghiweke . . . leti khavisaka makhadi ya hina yo xeweta.”—What the Bible Really Says.

Tintsumi Ti Ku Khumba Njhani?

Hambi swi ri tano, xivutiso xa ha ri kona: Tintsumi ti endla yini namuntlha? Xana ta hi khumba sweswi? Ina, hakunene ta hi khumba!

Tsundzuka leswaku eka vuprofeta byakwe lebyi yelanaka ni ‘makumu ya mafambiselo ya swilo’ Yesu u vhumbile a ku: “Siku N’wana-wa-Munhu a taka hi ku kwetsima ka yena [a teka matimba ya Mfumo], ni tintsumi hinkwato ti ri na yena, ú ta tshamisa exiluvelweni xa yena xo kwetsima. Kutani vanhu va matiko hinkwawo va ta hlengeletiwa emahlweni ka yena; ú ta hlawula van’wana a siya van’wana.”—Matewu 24:3; 25:31, 32.

Xana ku hlawuriwa loku ka vanhu ku ta endlisiwa ku yini? Yesu u vhumbile a ku: “Kutani Evangeli leyi ya Mfumo yi ta twarisiwa emisaveni hinkwayo, leswaku yi va vumbhoni eka vanhu va matiko hinkwawo; kutani hi kona makumu ma nga ta fika.” (Matewu 24:14) Ina, Xikwembu xi tirhisa vanhu emisaveni ku endla ntirho lowu wo chumayela wa misava hinkwayo.

Mfumo wa Xikwembu i hulumendhe leyi nga ta tisa ntlhantlho wu ri woxe eka swiphiqo swa vanhu. Namuntlha, rungula ra yona ri huweleriwile emisaveni hinkwayo hi Timbhoni ta Yehova leti tlulaka timiliyoni tinharhu, leti ti seketeriwaka hi tintsumi. “Swi ta va tano eku heleni ka minkarhi; tintsumi ti ta huma, ti ta hlawula lavo biha eka lavo lulama.”—Matewu 13:49.

Ntirho lowu wu kongomisiwaka hi tintsumi wo chumayela namuntlha wu tekiwa hi tindlela leti hlanga-hlanganeke hi vanhu. Van’wana va yula leswaku va khomeke ngopfu lerova va nga yingisela kumbe va ala ku endla tano. Van’wana va ba mariri kumbe va kanakana. Kambe ke, vanhu vo tala va timbilu letinene, lava khathalelaka vumundzuku bya vona, va wu amukele hi ku swi rhandza. Njhani?

Ematikweni ya 208, Timbhoni ta Yehova ti fambisa tidyondzo ta le makaya ta Bibele na timiliyoni ta vanhu lava va ‘khathalelaka xilaveko xa vona xa moya’ ni lava ‘nga ni ndlala ya leswo lulama.’ (Matewu 5:3, 6) Mintokoto yo tala yi komba leswaku hakanyingi tintsumi ti kongomisa malandza ya Xikwembu leswaku ya hlangana ni vanhu vo tano va timbilu letinene ni rungula ra ku ponisiwa. Nhlavutelo 14:6 yi hlamusela “ntsumi yin’wana yi ri karhi yi haha ehenhla mapapeni” hi ku fanekisela yi ri ni “Evangeli leyi nga heriki, leswaku yi ta yi twarisa eka lava akeke emisaveni.” Sweswo swa humelela hakunene sweswi! Swi ta byi khumbisa ku yini vumundzuku bya wena?

Tintsumi Eka Vumundzuku Bya Wena

Bibele yi komba minkarhi ya hina kahle tanihi “masiku ya makumu” ya mafambiselo lawa ya sweswi. (2 Timotiya 3:1-5) Bibele nakambe yi hi tivisa leswaku tintsumi sweswi ti “yimile etinhleni ta mune ta misava, ti sivela timheho ta mune ta misava.” (Nhlavutelo 7:1) Xifaniso lexi xi vula yini xana?

Ti ri “etinhleni” ta misava, tintsumi ti le xiyin’weni xo ntshunxa “mimoya” leyi lovisaka yi huma ematlhelweni hinkwawo. Ku hava xivandla xa misava lexi nga ta tsetseleriwa, leswi nga ta vula “ku onhaka,” kumbe ku lovisiwa, eka mafambiselo lawa yo biha ni le ka vaseketeri va wona. Tintsumi ta Xikwembu xisweswo ti hlamuseriwe tanihi leti ti tiyimiseleke ku teka goza loko xikoweto xi nyikeriwa!—Nhlavutelo 7:3; 19:11-21.

Hambi swi ri tano, ku “onha” loku lovisaka, ku ta va eka lava va nga ri amukeriki rungula leri seketeriwaka hi tintsumi ntsena leri sweswi ri chumayeriwaka emisaveni hinkwayo. Ku nga ka ku nga va vavisi lava va lavaka Xikwembu ni lava va yingisaka rungula ra Mfumo. Va ta ponisiwa, hi laha Rito ra Xikwembu ri vulaka ha kona: “Lav̌ani Yehova, ṅwina, v̌atiṭongahati hikwav̌o v̌a tiko . . . Lav̌ani ku lulama, mi lav̌a ku tiṭongahata; kumbe mi ta tifihla esikwini ra v̌ukari bya Yehova.”—Sofonia 2:3.

Manuku ku averiwa ka “v̌atiṭongahati” vo tano ku ta va kwihi? Psalma 37:11 yi ri: “Va musa v̌a ta fuma misav̌a, v̌a ta tiṭakela e ku ruleni lo’kukulu ka v̌ona.” Nkarhi wo tanihi kwihi? “La’v̌o lulama v̌a ta fuma misav̌a, v̌a ta hi masiku.” (Psalma 37:29) Sweswo swi vula leswaku vutomi lebyi nga heriki byi ta koteka emisaveni leyi nga ta hundzuriwa yi va paradeyisi, hi laha Yesu a kombeke ha kona.—Luka 23:43.

Manuku ke, kutani xivutiso lexi u faneleke ku xi vutisa hi lexi nge: ‘Vumundzuku bya mina byi ta va byihi?’ Nhlamulo yi tiseketele hi ndlela leyi u amukelaka vukongomisi bya tintsumi ha yona. Xana u ta yingisa ivi u amukela loko u nyikiwa rungula leri ti ri seketelaka? Loko u swi endla, u ta va exikarhi ka lava va nga langutaka emahlweni hi ntshembo eka vumundzuku, va ri na xitshembiso lexi tiyisekaka xa Xikwembu lexi nge: “Misava ya hundza, ni ku navela ka yona, kambe loyi a endlaka ku rhandza ka Xikwembu, ú tshama hi laha ku nga heriki. “—1 Yohane 2:17.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]

Tintsumi sweswi ti ‘sivela mimoya ya mune.’ Ha yini?