Ndlela Leyi Tintsumi Ti Nga Ku Pfunaka Ha Yona
RITO ra Xikwembu ra pfumela leswaku tintsumi ti kona. Ri hi byela leswaku ku ni swivumbiwa leswi swa moya swo tala ngopfu. Daniyele nandza wa Yehovha Xikwembu u vone xivono xa swilo swa le matilweni, mayelana na swona u tsarile: “A tireriwa [Xikwembu] hi madzana ya madzana, kutani dzana ra timillion a ti yimile mahlweni ka yena.”—Daniyele 7:10.
Xiya leswaku marito ya Daniyele, a ma hi byeli leswaku a ku ri ni tintsumi to tala ntsena. Ma tlhela ma kombisa leswaku tintsumi toleto ti tirhela Xikwembu. Ni leswaku hi tona malandza ya xona. Ku pfumelelana ni leswi, mupisalema u yimbelerile a ku: “Nkhensani Yehova, ṅwina tinṭumi ta yena, le’ti tiyeke matimba, le’ti endlaka ŝileriso ŝa yena hi ku yingisa mpfumawulo wa rito ra yena! Nkhensani Yehova, ṅwina tinyimpi ta yena hikwato, le’ti ṅwi tirelaka hi ku endla leŝi a ŝi ranḍaka.”—Pisalema 103:20, 21.
Nakambe Bibele yi hlamusela leswaku tintsumi a ti sungulanga vutomi bya tona tanihi vanhu emisaveni. Yehovha u vumbe tintsumi etilweni a nga si vumba misava. Loko Xikwembu ‘xi vumbe misava, ni vana hikwavo va Xikwembu va yimbelele hi ku takisisa.’—Yobo 38:4-7.
Tintsumi i swivumbiwa swa moya—a ti vonaki, ti ni matimba naswona ti tlharihile. EBibeleni rito ra Xiheveru leri nge mal·ʼakhʹ ni rito ra Xigriki leri nge agʹge·los loko ma hundzuluxeriwa ma vula “ntsumi” loko ku vulavuriwa hi xivumbiwa xa moya. Marito lawa ya humelela minkarhi ya kwalomu ka 400 eBibeleni. Hamambirhi ka wona ya ni nhlamuselo yo fana, ya vula “murhumiwa.”
Lava Hlanganeke Ni Tintsumi
Kahle-kahle tintsumi i varhumiwa. U nga ha va u tolovelane na yona mhaka ya le Bibeleni ya mayelana ni nkarhi lowu ntsumi Gabriyele yi humeleleke eka Mariya. Yi n’wi byele leswaku hambileswi a a ri wanhwana, a a ta veleka n’wana wa jaha loyi a ta n’wi thya vito ra Yesu. (Luka 1:26-33) Ntsumi yi tlhele yi humelela emahlweni ka varisi van’wana lava a va ri enhoveni. Yi tivisile: “Namuntlha mi velekeriwe Muponisi, loyi a nga Kreste Hosi.” (Luka 2:8-11) Hilaha ku fanaka, tintsumi ti yise marungula eka Agara, Abrahama, Lota, Yakobo, Muxe, Gidiyoni, Yesu ni van’wana lava kumekaka eka matimu ya Bibele.—Genesa 16:7-12; 18:1-5, 10; 19:1-3; 32:24-30; Eksoda 3:1, 2; Vaavanyisi 6:11-22; Luka 22:39-43; Vaheveru 13:2.
Swi le rivaleni leswaku marungula hinkwawo lawa ya tisiweke hi tintsumi a ya pfumelelana ni ku hetisisa swikongomelo swa Xikwembu kambe a ku nga ri swona leswaku a ya katsa vanhu ngopfu. Tintsumi ti humelele tanihi vayimeri va Xikwembu, ti xi yimele ku ya hi ku rhandza ka xona ni nkarhi wa kona. Vanhu a va ti vitananga.
Xana Hi Fanele Hi Kombela Mpfuno Eka Tintsumi?
Xana swi fanerile ku kombela mpfuno eka tintsumi hi nkarhi lowu hi nga emaxangwini? Loko swi ri tano, hi fanele ku tiva vito ra ntsumi leyi fanelekaka leyi nga kotaka ku hi pfuna. Hikokwalaho, tibuku tin’wana ta swa mabindzu ti xaxamete mavito yo tala lawa ku anakanyiwaka leswaku i ya tintsumi, ku hlanganisa ni swiyimo, swithopo ni mintirho ya tona. Buku yin’wana yi xaxamete leswi vitaniwaka “tintsumi ta khume ta le tilweni, leti tivekaka ngopfu ematikweni ya le Vupela-dyambu.” Eka nxaxamelo lowu ku tlhele ku tsariwa xitsundzuxo lexi nge pfala mahlo ya wena, u phindha vito ra ntsumi hi ku nonoka minkarhi yo hlayanyana, u hefemula hi mahika, u hefemula hi ku nonoka, kutani “u tilunghiselela ku vulavurisana na tona.”
Ku hambana ni sweswo, Bibele yi hi nyika mavito ya tintsumi timbirhi ntsena to tshembeka ta Xikwembu, ku nga Mikayele na Gabriyele. (Daniyele 12:1; Luka 1:26) Kumbexana, xivangelo xo va hi nyikiwa mavito lawa, a a xi endlela ku hi kombisa leswaku ntsumi yin’wana ni yin’wana, i munhu wa moya la hlawulekeke a nga ni vito, hayi matimba lama nga riki ya munhu.
Swi le rivaleni leswaku tintsumi tin’wana ti arile ku vula mavito ya tona eka vanhu. Loko Yakobo a kombele ntsumi leswaku yi n’wi byela vito ra yona, a yi n’wi byelanga. (Genesa 32:29) Loko yi komberiwe leswaku yi ti tivisa, ntsumi leyi yeke eka Yoxuwa yi lo vula ntsena leswaku “nḍi hosi ya nyimpi ya Yehova.” (Yoxuwa 5:14) Loko vatswari va Samsoni va vutise ntsumi vito ra yona, yi te: “U v̌utisela yini v̌ito ra mina šana? Hi le’ri tšhavisaka!” (Vaavanyisi 13:17, 18) Xivangelo xo va Bibele yi nga yi humesi minxaxamelo ya mavito ya tintsumi, swi sirhelela hina leswaku hi nga nyiki tintsumi xichavo ni vugandzeri lebyi ti nga byi fanelangiki. Tanihi laha hi nga ta swi vona ha kona, a yi hi lerisi leswaku hi kombela mpfuno eka tona.
Ku Huwelela Eka Xikwembu
Bibele yi hi byela hinkwaswo leswi hi lavaka ku swi tiva mayelana ni timhaka ta xivandla xa moya. Muapostola Pawulo u tsarile: “Matsalwa hinkwawo ma huhuteriwe hi Xikwembu naswona ma pfuna ku dyondzisa . . . leswaku munhu wa Xikwembu a faneleka hi ku helela, a hlomisiwa hi ku helela eka ntirho wun’wana ni wun’wana lowunene.” (2 Timotiya 3:16, 17) Loko Xikwembu a a xi lave leswaku hi tiva mavito ya tintsumi to tala, a xi ta va xi hi paluxele wona eRitweni ra xona, ku nga Bibele. Naswona loko Xikwembu a xi swi lavile ku hi kombisa ndlela leyi hi nga tihlanganisaka ha yona ni tintsumi hi tlhela hi vulavurisana na tona hi xikhongelo, a xi ta va xi hi nyikile rungula ro tano eMatsalweni.
Ematshan’wini ya sweswo, Yesu Kreste u dyondzisile: “Loko wena u khongela, nghena ekamareni ra wena, loko se u pfale nyangwa ya wena, khongela eka Tata wa wena la nge xihundleni . . . Kutani mi fanele mi khongela hi ndlela leyi: ‘Tata wa hina la nge matilweni, vito ra wena a ri kwetsimisiwe.’” (Matewu 6:6, 9) Langutelo ra Matsalwa hi leri: A hi fanelanga hi kombela eka tintsumi kumbe hi khongela eka tona, kambe hi fanele hi tshinelela Muvumbi wa tintsumi hi xikhongelo, ku nga Xikwembu hi xoxe. Vito ra xona a hi ra xihundla, naswona a ku laveki muvoni va swivono leswaku a hi paluxela rona. Hambileswi ku endliweke matshalatshala ya leswaku vito ra Xikwembu ri nga tiviwi, erhekhodweni ya Bibele vito ra Xikwembu ri humelela minkarhi yo tlula 7000. Hi xikombiso, loko a vulavula hi ta Tata wa le tilweni mupisalema u yimbelerile a ku: “V̌a ta tiv̌a leŝaku wena loyi v̌ito ra yena a nga Yehova, U tlakukile henhla ka misav̌a hikwayo.”—Pisalema 83:18.
Yehovha a nga khomekanga ngopfu lerova a nga hi yingisi loko hi n’wi tshinelela hi xikhongelo hi laha ku faneleke. Bibele yi nyikela xitiyisekiso lexi: “Hikuv̌a mahlo ya Yehova ma famba-famba e misav̌eni hikwayo e ku tiyisa la’v̌a nga v̌a yena hi timbilu hikwato ta v̌ona.”—2 Tikronika 16:9.
Tintsumi Ni Mahanyelo
Ku hambana ni leswi swi kombisiwaka eka swihaxa-mahungu, tintsumi a ti avanyisi vanhu. Sweswo swa fanela hikuva tintsumi a ti nyikiwanga mpfumelelo wa ku avanyisa vanhu. Yehovha i “Muavanyisi wa hinkwavo,” hambileswi ‘ku avanyisa hinkwako a ku tameriseke N’wana,’ Yesu Kreste. (Vaheveru 12:23; Yohane 5:22) Hambiswiritano, hi nga va hi endla xihoxo loko ho anakanya leswaku tintsumi a ti na mhaka ni ndlela leyi hi hanyaka ha yona. Yesu u te: “Tintsumi ta Xikwembu ta tsaka loko mudyohi un’we a hundzuka.”—Luka 15:10.
Hambiswiritano, tintsumi a to va vahlaleri ntsena. Eminkarhini leyi nga hundza, ti tirhe tanihi vadlayi, leswaku ti hetisisa ku avanyisa ka Xikwembu. Hi xikombiso, Xikwembu xi tirhise tintsumi ku xupula Vaegipta va khale. Ku ya hi Pisalema 78:49, “ši v̌a rumel[e] nḍilo wa v̌ukari bya šona, byi ri v̌ukari, ni hlunḍuko, ni mahlomulo, ni v̌andla ra tinṭumi ta makhombo.” Hi laha ku fanaka, Bibele yi vula leswaku hi vusiku byin’we ntsumi yin’we yi dlaye 185 000 wa masocha ya Vaasiriya.—2 Tihosi 19:35.
Hi ku fanana, enkarhini lowu taka tintsumi ti ta dlaya lava va xungetaka nsirhelelo wa vanhu van’wana, hi leswi vona va alaka ku landzelela mimpimanyeto leyo lulama ya Xikwembu. Yesu u ta ta “swin’we ni tintsumi takwe ta matimba a ri endzilweni lowu pfurhaka malangavi, a tisa ndzihiselo eka lava va nga xi tiviki Xikwembu ni lava va nga ma yingisiki mahungu lamanene.”—2 Vatesalonika 1:7, 8.
Xisweswo, Matsalwa ma kombisa leswaku tintsumi leto tshembeka ta Xikwembu nkarhi na nkarhi ti hetisisa swiletelo swa xona hi ku endla ku rhandza ka xona ni ku seketela mimpimanyeto ya xona leyo lulama. Swi le rivaleni leswaku, loko hi lava leswaku tintsumi ta Xikwembu ti hi pfuna, hi fanele ku swi tiva leswaku i yini ku rhandza ka Xikwembu kutani hi lwela ku ku endla hi mbilu hinkwayo.
Tintsumi Leti Kongomisaka
Xana tintsumi ta va khathalela vanhu ti tlhela ti va sirhelela? Muapostola Pawulo u vutisile: “Xana hinkwato [tintsumi] a hi mimoya ya ntirho wa le rivaleni, leyi rhumiweke ku ya tirhela lava nga ta dya ndzhaka ya ku ponisiwa?” (Vaheveru 1:14) Swi le rivaleni leswaku, nhlamulo ya xivutiso xa Pawulo i ina.
Hikwalaho ka leswi va aleke ku nkhinsamela xifaniso xa nsuku lexi yimisiweke hi Hosi ya Babilona Nebukadnetsara, Vaheveru vanharhu ku nga Xadraka, Mixaka na Abedinego va hoxiwe ekheleni ra ndzilo lowukulu. Hambiswiritano, malandza walawo yo tshembaka ya Xikwembu a a ma hisiwanga hi ndzilo. Loko hosi yi langute ekheleni, yi vone “mune wa v̌anhu” kutani yi ku “nghohe ya lo’wa v̌umune [a yi] kotisa ya ṅwana wa ŝikwembu.” (Daniyele 3:25) Endzhaku ka malembe ma nga ri mangani, Daniyele u tikume a ri ekheleni ra tinghala hikwalaho ka vutshembeki byakwe. Na yena u ponile a nga vavisekanga, kutani u twarisile: “Šikwembu ša mina ši rumile nṭumi ya šona, yi siv̌ile milomu ya tinghala.”—Daniyele 6:22.
Loko ku ri karhi ku simekiwa vandlha ra valandzeri va Kreste va lembe-xidzana ro sungula C.E., nakambe tintsumi ti humelerile, leswaku ti ntshunxa vaapostola ekhotsweni. (Mintirho 5:17-24; 12:6-12) Nakambe loko vutomi bya Pawulo byi ve ekhombyeni elwandle, ntsumi yi n’wi tiyisile leswaku a a ta fika a hlayisekile eRhoma.—Mintirho 27:13-24.
Malandza ya Yehovha Xikwembu ya siku ra namuntlha ya tiyiseka hi ku helela leswaku mavuthu ya tintsumi ta Xikwembu leti nga vonakiki i ya xiviri naswona ta swi kota ku tisa nsirhelelo, hilaha ti endleke hakona eka Elixa ni nandza wakwe. (2 Tihosi 6:15-17) Hakunene, “nṭumi ya Yehova yi renḍela la’va ṅwi tšhav̌aka, kutani yi v̌a kuṭula.”—Pisalema 34:7; 91:11.
Marungula Lawa Tintsumi Ti Ma Rhwalaka
Hambiloko tintsumi ti khumbeka hi nsirhelelo wa vanhu lava va tirhelaka Yehovha Xikwembu, nakambe ta tiyiseka leswaku vanhu va dyondza ha yena kun’we ni xikongomelo xakwe. Muapostola Yohane u tsarile: “Kavaloko ndzi vona ntsumi yin’wana yi haha empfhukeni, yi ri ni mahungu lamanene lama nga heriki leswaku yi ma vula tanihi marungula lama tsakisaka eka lava tshamaka emisaveni, ni le ka matiko hinkwawo ni tinyimba hinkwato ni tindzimi hinkwato ni vanhu hinkwavo, yi vula hi rito lerikulu yi ku: ‘Chavani Xikwembu mi xi vangamisa.’”—Nhlavutelo 14:6, 7.
Xana u lava ku tiva vundzeni bya “mahungu lamanene lama nga heriki”? Loko swi ri tano, vutisa Timbhoni ta Yehovha. Ti ta swi tsakela ku avelana wona na wena.
[Swifaniso leswi nga eka tluka 7]
Ntsumi leyi nga empfhukeni yi vula mahungu lamanene lama nga heriki. Xana wa swi lava ku dyondza hi ta wona?