Xana Hakunene Va Vulavula Ni Vafi?

SWIPANO swa bolo eBrazil nkarhi wun’wana swi lava mpfuno eka vangoma. Ha yini? Leswaku swi ta kuma switsundzuxo hi ku chava leswaku xipano lexi swi phikizanaka na xona xi nga hlula. Hi ku ya hi phepha-hungu rin’wana, “nkarhi wa ku vulavula hi ku kongoma ni mimoya eku laveni ka ntlhantlho wa swiphiqo swa tinxaka-nxaka hinkwato wu kucetela timiliyoni ta vanhu hi matimba lamakulu.” Ematikweni man’wana, van’watipolitiki lava tlakukeke, vatshila ni van’wamabindzu nkarhi na nkarhi va vulavula ni mimoya. Hi matshalatshala yo lava vutshunguri kumbe ku lunghisa xiphiqo xa timali, vo tala va ringeta ku ya eka lava feke, lava ku tshembiwaka leswaku va na vutivi lebyi engetelekeke.

Kambe swi fanerile ku vulavula ni vafi xana? Xana swa koteka ku endla tano? Xana ku na makhombo lama katsekaka? U nga ha hlamala ku vona leswi Bibele yi swi vulaka.

Ku Humelele Yini eMhakeni Ya Sawulo?

Languta ntokoto lowu wa vutomi wa xiviri lowu tsariweke eBibeleni: Hi ku chava Vafilista lava nga valala, Hosi Sawulo wa Israyele wa khale u lave mungoma aEndor. A n’wi kombela leswaku a vitana muprofeta Samuyele la feke. Hi ku twa nhlamuselo ya yena ya mukhalabye loyi a ambaleke nguvu yo pfumala mavoko, Sawulo u tshembe leswaku ndzhuti lowu a ku ri Samuyele. Naswona rungula a ri ri rihi? Israyele a ri ta nyiketiwa emavokweni ya Vafilista, naswona hi siku leri tlhandlamaka Sawulo ni vana va yena a va ta va na ‘Samuyele,’ a kombisa leswaku a va ta fa loko va ri karhi va lwa ni Vafilista. (1 Samuel 28:4-19) Xana sweswo hi leswi humeleleke?

Hayi hi ku kongoma. Sawulo u vavisiwe swinene eku lweni na Vafilista, kambe u fe hi ku tisunga. (1 Samuel 31:1-4) Naswona hi ku hambana ni ku vhumba loku vuleke leswaku vana va Sawulo hinkwavo a va ta fa na yena, n’wana wa yena Ishboshet u n’wi ponisile.

Kambe xo sungula, xana a swi ri swinene ku vutisa vafi? Doo, a swi nga ri swinene. Matsalwa ma hi byela: “Saul a fa hikwalaho ka šidyoho . . . na ŝona hikuv̌a a v̌utisile la’v̌a v̌itanaka v̌afi e ku byeriwa timhaka hi v̌ona.” (1 Tikronika 10:13) Xana hi nga dyondza swo karhi eka leswi? Ina. Sawulo u file hikwalaho ko kombela mungoma leswaku a vutisa vafi. Ha yini? Hikuva hi ku endla leswi, u tshove nawu lowu heleleke wa Xikwembu: “Ku nga ṭhuki ku kumiwa munhu ni uṅwe ka wena . . . l’a v̌utisaka mimoya, ni l’a bvumbaka, ni l’a v̌utisaka vafi. Hikuva uṅwana ni uṅwana l’a endlaka ŝilo leŝi, wa yila e ka Yehova.” (Deuteronoma 18:10-12) Ha yini ku vutisa vafi swi yila eka Yehova? Hi nga si hlamula xivutiso xexo, hi nga ha vutisa:

Xana Swa Koteka Hakunene?

Loko munhu a ta vulavula ni vafi, lava feke entiyisweni va fanele va hanya. Va fanele va ri na moya lowu nga fiki. Hambi swi ri tano, Bibele yi ri: “Kutani Yehova a vumba munhu hi ntshuri wa misava, a huhutela etinhompfini ta yena e ku hefemula ka vutomi, kava loko munhu a endliwa moya lowu hanyaka.” (Genesa 2:7, NW.) Hikwalaho, munhu hi yexe i moya. A nga na wona moya lowu nga fiki lowu hanyaka endzhaku ka ku fa ka miri. Kahle-kahle Matsalwa ma ri: “Moya lo’wu dyohaka, hi wona lo’wu nga ta fa!” (Ezekiel 18:4) Ku tlula kwalaho, Rito ra Xikwembu ri ri: “Hikuv̌a la’v̌a hanyaka v̌a ŝi tiv̌a leŝaku v̌a ta fa, kambe v̌afi a v̌a tiv̌i ntšhumu . . . A ka ha ri na ntiro, hambi makungu, ni ku tiv̌a, hambi v̌utlhari,” esirheni leri tolovelekeke ra munhu.—Eklesiasta 9:5, 10.

Kutani ke, vafi a va tivi nchumu, va le kule ni ku voningeriwa loku engetelekeke. Kutani a swi koteki ku vulavula na vona. Kutani ke, ku pfumelelana ni nawu wa Xikwembu wo sivela ku vutisa vafi swa hi sirheleta eku xisiweni. Hambi swi ri tano, marungula yo huma exivandleni xa mimoya ya kona, hi laha ntokoto wa Hosi Sawulo wu kombisaka ha kona.

Kambe Xihlovo I Yini?

Hikuva, vuxisi hi lebyi tolovelekeke exikarhi ka lava tivulaka lava vulavulaka ni vafi. The World Book Encyclopedia ya hi byela: “Swi kombisiwile leswaku vangoma va xisa vanhu eminhlanganweni ya vona leswaku va tshemba leswaku mimoya yi nga vulavula ni lava hanyaka. Tintlhari ti nyikela tinhlamuselo ta swilo swo tala leswi humelelaka eminhlanganweni ya vangoma. Hi xikombiso, vangoma van’wana va vulavula hi masalamusi. Van’wana va tirhisa vapfuni ni tinxaka to hambana-hambana ta vuxisi. Van’wana va tirhisa vuloyi. Vanhu vo tala lava veke kona eminhlanganweni ya vangoma va ni ku navela lokukulu ko vulavula ni mufi la rhandzekaka. Ku navela loku ku nga ha va endla va tshemba leswaku rungula rihi na rihi leri vuriwaka hi mungoma ri huma etikweni ra mimoya.”

Kambe hi fanele ku ehleketa hi swiyimo swo tano ntsena ke? E-e, hikuva ku namarhela xileriso xa Xikwembu xo alela ku vutisa vafi ka hi sirheleta hi ndlela leyi tlakukeke swinene. Marungula ma ta ma huma hi le xivandleni xa mimoya, kambe xihlovo xa wona i swivumbiwa swa matimba leswi lavaka ku hambukisa vanhu. Bibele yi swi vula “mimoya leyo biha”—Sathana Diyavulosi ni tintsumi leti nga yingisangiki leti tiviwaka tanihi mademona. (Vaefesa 6:12) Loko Hosi Sawulo a vhakachele mungoma aEndor, a ku ri demona leri tiendleke mufi muprofeta Samuyele.

Tanihi leswi swi kombisiweke emhakeni ya Sawulo, mademona a ma na nchumu xo xi vula lexi pfunaka, naswona mpfuno lowu ya nga na wona i wa xinkarhana. Ku fana ni mufumi wa wona, Diyavulosi, i vahembi. (Marka 3:22; Yohane 8:44) Malunghana ni leswi, mukambisisi wa miehleketo mufi Nkulukumba Arthur Conan Doyle wa le Britania u tsarile: “Hi laha swi vavisaka, hi fanele ku lwisana ni ku hemba loku heleleke ka tintlhari leto homboloka kumbe leti nga ni khombo. Ndzi ehleketa leswaku un’wana ni un’wana la kambisiseke mhaka leyi, u hlangane ni swikombiso swa vuxisi bya hi vomu lebyi hakanyingi byi hlanganisiweke ni ku vulavula lokunene ni ka ntiyiso.” (The New Revelation, tluka 72) Kavula, a wu swi lavi ku xisiwa, a swi tano xana?

Sweswi, xiya leswi: Matimu ma hi byela hi ku xavisiwa ka mahlonga ni ku xaniseka ka wona. Xana u kona la nga amukelaka ku nonon’hwa ni ku xanisiwa ko tano hi ku tsaka? Kavula ku hava. Manuku ha yini hi fanele ku pfumela ku endliwa mahlonga hi mimoya leyo biha? A yo hemba ntsena kambe yi tlhela yi tekela vanhu ntshunxeko wa vona naswona yi nga ha va yisa eku kariheni na le ku dlayeni. Hi xikombiso, José wa malembe ya 29 hi vukhale wa le Pernambuco, eBrazil, u vule leswaku ‘moya wu nghene eka yena, wu n’wi susumetela ku dlaya xinhwanyetana xa yena xa lembe rin’we.’ Ee, ku tihlanganisa ni mimoya leyo biha swi nga yisa evuhlongeni byo tano. Kutani ke, tanihi leswi mahlonga ya khale lawa a ma ri enhlomulweni ya naveleke ntshunxeko, kutani lava endliwaka mahlonga hi mademona namuntlha va fanele va swi lava ku ntshunxeka. Ndlela yin’wana yo hlakulela ntshunxeko lowu i ku tshika ku ya evangomeni ni ku ringeta ku vulavula ni vafi. Emhakeni yoleyo, xana xi kona . . .

Xilaveko Xo Vulavula Ni Vafi Ke?

Doo, hikuva a hi pfumali mpfuno. Ku fana ni vana lava tshembaka tata wa vona, hi nga kombela mpfuno hi ku ntshunxeka eka Tatana wa le matilweni, loyi a tsakisiwaka hi ku pfuna va timbilu to tshembeka. (Luka 11:9-13) Esaya muprofeta wa Xikwembu u te: “Loko v̌a nga ku ka ṅwina: V̌utisisani la’v̌a humesaka mimoya ya v̌afi, ni v̌abvumbi la’v̌a hlev̌etelaka, la’v̌a ṅunuṅutaka, mi ta ku: Šana tiko a ri faneli ku v̌utisa Šikwembu ša rona šana? Šana ku nga v̌utisiwa v̌afi e timhaka ta la’v̌a hanyaka šana? A hi tlheleleni e nawini ne v̌umbonini.”—Esaya 8:19, 20.

Ee, hi na xisekelo lexi tiyeke xo tshemba Yehova loko hi endla ku rhandza ka yena naswona hi ala ku hlangana kwihi na kwihi na mimoya leyo biha. Mudyondzisiwa wa Mukriste Yakobo u te: “Loko swi ri tano, titsongahateni emahlweni ka Xikwembu. Alelani Diyavulosi, kutani ú ta mi siya a tsutsuma.” (Yakobo 4:7) Endzhaku ko dyondza Bibele ni Timbhoni ta Yehova, munhu loyi a a tirhisa mimoya hi malembe ya 28 u te: “U nga chavi leswi Diyavulosi a nga ha swi endlaka eka lava tshikaka ku tirhisa mimoya, kambe, ematshan’wini ya sweswo, tshemba Yehova Xikwembu.”

Ku tata mianakanyo ya hina hi ntiyiso lowu humaka eRitweni ra Xikwembu ni ku teka goza swi ta hi pfuna ku “havaxela swisirhelelo ni matlhari hinkwawo [ya moya] lawa Xikwembu xi hi nyikaka wona” leswaku hi “ta kota ku yima hi lwa ni mano layo biha ya Diyavulosi” ivi hi nga endliwi mahlonga hi mimoya leyo biha. (Vaefesa 6:11) Ku tlula kwalaho, ku khongela eka Yehova nkarhi na nkarhi ku ta nyikela nsirhelelo wa matimba eka minxaniso ya mademona.—Swivuriso 18:10.

Swa tiyisa swonghasi ku tiva ntiyiso hi ta xiyimo xa vafi! Rifu ri fana ni vurhongo lebyikulu. (Yohane 11:11) Naswona Yesu Kriste u tiyisekisile leswaku ku ta va ni ku pfuka ka vafi.—Yohane 5:28, 29.

Kun’we ni nsati wa yena ni vana, nuna un’wana loyi a a ri mungoma u dyondze eMatsalweni leswaku a ku fanelanga ku va ni loyi a ringetaka ku vulavula ni vafi kumbe un’wana la tiendlaka vona. Ku fana ni ndyangu lowu ni yin’wana yo tala emisaveni hinkwayo, na wena u nga tiphina hi ntshunxeko wa moya. (Yohane 8:32) Dyondza ntiyiso hi vafi ni xikongomelo xa Xikwembu hi vanhu. Kutani u nga langutela mafambiselo lamantshwa ya Yehova, laha u nga swi kotaka ku vulavula ni varhandziwa lava pfuxiweke naswona u tsakela vutomi lebyi nga heriki ehansi ka swiyimo swa ku rhula.—Esaya 25:8.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 4]

Kahle-kahle i mani la vulavuleke loko Hosi Sawulo a kombela rungula eka muprofeta Samuyele la feke?