Ku Hlangavetana Ni Swilaveko Swa Vadyuhari Verhu—Mphikamakaneta Ya Vukriste

TIN’HWETI tinharhu ti hundzile. Kambe ku hava ni un’we wa vana va mukhegula la nga tikarhatela ku n’wi endzela. Wo tshama a ri yexe ekaya ra vadyuhari eCape Town, Afrika Dzonga. Vana va yena va tshama ekusuhi na kona.

Ekaya ra vadyuhari eJohannesburg, mukhegula u heta nkarhi wa yena wo tala a ri erikupakupeni ra kamara ya yena. Minkarhi yo tala u voniwa a ri karhi a rila.

Swivono leswi tsemaka nhlana swo fana ni leswi swi ya swi tala swinene, hambi ku ri ematikweni lawa vanhu lava dyuhaleke a va hlayisiwa kahle hi xintu. ESoweto, ndhawu leyikulu leyi vantima va tshamaka eka yona ekusuhi na Johannesburg, “vanhu lava dyuhaleke va lahlekeriwe hi ku xiximiwa ka xintu, xichavo ni ku hlayisiwa hi mindyangu ya vona,” hi ku ya hi xiviko xa phepha rin’wana. Xiyimo lexi fanaka xi kurile exikarhi ka vaaki va Maindiya yo tala eAfrika Dzonga. Hambi leswi Maindiya hi ntolovelo va khathalelaka vadyuhari va vona, sweswinyana mutirhela-mfumo u hlamusele leswaku mimpatswa leyintshwa ya Maindiya ‘a yi lavi ku tikeriwa hi vatswari va yona.’

Hambi swi ri tano, Vakriste va ntiyiso va landzela nawu wa Bibele lowu nge: “Xixima tata wa wena ni mana wa wena.” (Eksoda 20:12; Vaefesa 6:2) Ndzhwalo lowu a wu heli loko vatswari va vona va dyuhala. 1 Timotiya 5:8 yi ri: “Loko munhu a nga pfuni maxaka ya yena, ngopfu-ngopfu lava va nga va ndyangu wa yena wa xiviri, u landzurile vupfumeri, kutani u tlula na loyi a nga riki mpfumeri hi ku biha.” Vatswari lava dyuhaleke va le xikarhi ka lava Mukriste a a ta va pfuna, hambi loko leswi swi katsa ku tikarhata loku xiyekaka—mintlhaveko ni mali.

Hi ntolovelo, swirho swa bandlha ra Vukriste namuntlha swi endle ntirho lowu amukelekaka wa ku hlayisa swilaveko swa mintlhaveko ni swa miri swa vatswari va vona. Hambi swi ri tano, xana ku humelela yini loko vadyuhari va Vakriste va nga ri na vana lava chavaka Xikwembu kumbe vatukulu lava nga ta va hlayisa? Swilaveko swa vona ku hlangavetaniwa njhani na swona?

Vutihlamuleri Bya Bandlha

Mudyondzisiwa Yakobo u tsarile a ku: “Vukhongeri lebyi tengeke, lebyi nga nyamisiwangiki emahlweni ka Xikwembu Tatana, hi lebyi: ku endzela lava feriweke hi vatswari, ni ku endzela tinoni emaxangwini ya tona.” Yakobo u tlhele a ku: “Loko vamakwerhu, va xinuna kumbe va xisati, va swerile ni ku pfumala swakudya swa siku rin’wana ni rin’wana, kutani un’wana wa n’wina a va byela a ku: “Fambani hi ku rhula, mi kufumela, mi xurha,” kambe a nga va nyikanga leswi lavekaka swa miri wa vona, xana swi pfuna yini sweswo ke? Hikokwalaho, ku pfumela ku ri koxe, loko ku nga tikombi hi mintirho, ku file.”—Yakobo 1:27; 2:15-17.

Kutani loko Mukriste la dyuhaleke a ri ni xilaveko xo pfuniwa, leyi i mhaka leyi nga khumbaka bandlha hinkwaro. Vakulu va nga rhangela emhakeni leyi. Tanihi laha Pawulo a kongomiseke ha kona eka 1 Timotiya 5:4, va fanele ku sungula va kambisisa loko munhu la dyuhaleke a ri ni vana kumbe vatukulu lava tsakelaka ku “endla swin’wana ku nkhensa vatswari va vona, hikuva hi swona leswi amukelekaka emahlweni ka Xikwembu.” Loko swi nga ri tano, vakulu va nga ha kambisisa ku vona loko ndzindza-khombo kumbe malunghiselelo lama seketeriwaka hi hulumendhe ma ri kona. Swi nga endleka leswaku van’wana ebandlheni va le xiyin’weni xo pfuna hi swa timali exisekelweni xa munhu hi xiyexe.

Hambi swi ri tano, loko ku ri hava malunghiselelo yo tano lama nga endliwaka, vakulu va nga xiya loko munhu a fanelekela ku kuma mpfuno wo huma ebandlheni hi roxe. Pawulo u te: “Tsala vito ra wansati wa noni ntsena loko a tlurile malembe ya 60 ni loko a vile ni nuna un’we ntsena; naswona u fanele ku va ni vumbhoni lebyi twalaka hi tlhelo ra mintirho leyinene ya yena.”—1 Timotiya 5:9, 10.

Hambi swi ri tano, minkarhi yo tala, a hi mali leyi lavekaka. Vakulu va nga kambisisa lexi lavekaka. Xana munhu la dyuhaleke u lava ku pfuniwa hi ku yeriwa exitolo? Wo va yexe kumbe u lava ku khutaziwa? Xana u lava xo famba ha xona a ya eminhlanganweni? Xana u lava un’wana leswaku a n’wi hlayela Bibele ni tibuku ta Vukriste? Loko munhu la dyuhaleke a nga swi koti ku ya eminhlanganweni hikwalaho ka miri, xana tithepi leti rhekhodiweke ti nga endliwa leswaku a ta ti twa a ri ekaya? Swi nga teka maendzo yo tala ni ku vulavurisana ku nga si humelela xivumbeko lexi heleleke. Kambe tanihi varisi, vakulu ‘va fanele ku tivisisa swinene xivumbeko xa ntlhambi.’—Swivuriso 27:23.

Ndlela Leyi Mabandlha Ya Pfuneke Ha Yona

Loko swilaveko swa munhu la dyuhaleke swi tiviwa, malunghiselelo lama kongomeke ya nga endliwa. Laha ku nga ni rirhandzu, nkhathalelo ni moya wo pfumala vutitivi ebandlheni, a swi tiki ku kuma vamakwerhu vo tala va xinuna ni va xisati lava tsakelaka ku pfuna. Xisweswo ndzhwalo lowu nga fanelangiki a wu vekiwi ehenhla ka vanhu va nga ri vangani. Hi xikombiso, bandlha ri endle xiyimiso xa vahuweleri xo endzela vanhu lava dyuhaleke. Vamakwerhu va xinuna ni va xisati va tsaka ku hlanganyela eku endleni ka leswi, naswona ku hava munhu la dyuhaleke la honisiwaka.

Ebandlheni rin’wana, Mbhoni leyi dyuhaleke ya xisati yi honisiwile hi vana va yona lava nga pfumeriki. Hambi swi ri tano, vantshwa va kwalaho va Timbhoni, va n’wi hlantswerile, va ayina ni ku basisa, ni ku khathalela rivala ra yena. Vamakwerhu va pfune ku hakela rente ya yena ni swakudya. Va n’wi yise etinhlengeletanweni ni le minhlanganweni. Naswona loko a lova, va khathalele malunghiselelo ya nkosi ni swa timali.

Ebandlheni rin’wana lerintsongo eAfrika Dzonga, makwerhu la dyuhaleke wa xinuna wa mukhaladi (un’wana wa rixaka leri humaka eku hlanganeni ka tinxaka) a a lamatiwile hi laha ku heleleke hi vuvabyi (stroke). Leswi a ku nga ri na un’we wa ndyangu loyi a a ta n’wi hlayisa, makwerhu wa xisati ebandlheni—loyi a nga noni hi yexe—ni jaha ra yena va n’wi tekile. Vavanuna va bandlha va cincanile ku n’wi hlambisa. Tlhandla-kambirhi, makwerhu wo basa wa phayona a a susumeta makwerhu loyi a dyuhaleke a n’wi rhendzelekisa hi xitulu xa lava lamaleke. Xivono lexi, lexi nga tolovelekangiki eAfrika Dzonga, xi vange xihlamariso. Bandlha ri nyike makwerhu la dyuhaleke vuhlayisi bya rirhandzu ku kondza a lova.

Hambi swi ri tano, leswi a swi vuli swona leswaku ku hlangavetana ni swilaveko swa vamakwerhu va xinuna ni va xisati lava dyuhaleke swa olova. Swi nga lava ku va wo rhanga ni ku tiyimisela ka xiviri ku hlula swiphiqo leswi nga humelelaka.

Ku Yisa Vadyuhari eMinhlanganweni

Makwerhu wa xisati la dyuhaleke, wa noni naswona la vabyaka hi mbilu, siku rin’wana u endzeriwile hi nkulu. Loko a ri kwalaho, muakelani u tile kutani a vilela, a ku: “Minkarhi yo tala ndza ta naswona ndzi n’wi kuma a rila hikuva a ku na munhu loyi a taka a ta n’wi teka a n’wi yisa eHolweni ya Mfumo.” Xiphiqo a xi nga ri xikulu hi laha muakelani a endleke leswaku xi vonaka ha kona, hikuva ndyangu wun’wana wa le bandlheni a wu n’wi rhwala minkarhi hinkwayo. Hambi swi ri tano, hi minkarhi yi nga ri yingani tata wa kona a a tirha nkarhi lowu engetelekeke naswona u tsandzekile ku landza makwerhu wa xisati. Hakunene, malunghiselelo man’wana ya xo famba a ya ta va ya endliwile.

Hikwalaho ke, i swinene ku tsundzuka leswaku ku va kona eminhlanganweni i swa nkoka eka vanhu lava dyuhaleke. (Vaheveru 10:24, 25) Nkulu un’wana minkarhi hinkwayo wa kambisisa ku vona loko Mbhoni yin’wana leyi dyuhaleke yi ri kona. Loko yi nga ri kona hikwalaho ka ku tsandzeka ka lunghiselelo ra xo famba, nkulu u tsutsumela emovheni ya yena kutani a n’wi landza. Ku n’wayitela loku tsakisaka exikandzeni xa yena ka n’wi vuyerisa hikwalaho ka ku ringeta loku engetelekeke.

Hi Vutlhari Kambe Hi Ku Phikelela

Hambi swi ri tano, minkarhi yin’wana, vanhu lava dyuhaleke va nga ha va va ntshunxekile. Va nga ha lava mpfuno kambe va ala ku wu amukela. Handle ka loko vakulu, kumbe lava averiweke ku pfuna, va xalamukile, vadyuhari vo tano va nga ha va ni mianakanyo yo ringeta ‘ku tiendlela hi voxe.’

Mudyuhari un’wana wa noni a a karhatiwa hi khensa kambe a titshamela na vuvabyi byakwe. U lave mpfuno wo yisa nhundzu ya yena eka ndhawu leyi nga eka mpfhuka wa khilomitara ni hafu. Ematshan’wini yo tivisa van’wana xilaveko xa yena, u yenge munghana wa yena wa malembe ya 84 hi vukhale leswaku a n’wi pfuna. Havambirhi va longele swilo exigolonyanini ivi va ringeta ku xi susumeta hi voxe. Hambi swi ri tano, hi xihatla va xiye leswaku ntirho a wu ri wukulu eka vona, naswona munghana wa noni leyi u ye eka nkulu loyi a a ri ekusuhi ku ya lava mpfuno.

Hikwalaho ke, swi nga lava ndzavisiso wa vutlhari kambe wu ri lowu phikelelaka eka hina ku kuma ntsena leswaku i yini leswi hi nga swi endlaka ku pfuna vanhu vo tano. Loko hi endla mpfuno lowu nga twisisekiki, tanihi ku: ‘Loko ku ri na lexi u xi lavaka, ndzi tivise,’ ku nga va ni nhlamulo ya xihatla leyi nge ‘Inkomu, kambe a ndzi lavi nchumu.’ Kambe, tsundzuka leswaku loko Lidiya a nyikele malwandla eka muapostola Pawulo ni van’wana, a nga siveriwanga hi ku ala ka vona ko sungula. Kambe, ‘u va sindzise leswaku va ta.’ (Mintirho 16:15) Kutani phikelela. Kumisisa swilaveko ni leswi swi tsakeriwaka hi vadyuhari va nga si kombela ku pfuniwa hi wena.

Kavula, vanhu lava dyuhaleke va fanele va tlangela matshalatshala ya van’wana naswona va nga karhateki, va lava swo tala ngopfu, kumbe ku sola. Loko va nyikiwa xo famba, hi xikombiso, nyiko yo pfuneta ku hakelela mali yo famba hi yona a yi ta va leyi faneleke. Makwerhu un’wana wa xisati la dyuhaleke u baka xinkwa ni ku lunghiselela swilo leswintsongo kutani a nyikela hi swona tanihi tinyiko eka lava va n’wi yisaka eminhlanganweni. Hambi swi ri tano, hi minkarhi yo tala rito leri nge inkomu hi rona ntsena leri lavekaka.

Vakriste namuntlha va ringeta ku yingisa nawu lowu nga eka Levitika 19:39 lowu nge: “U ta yima emahlweni ka misisi leya timpfu, u šišima nkulukumba.” Malandza ya Yehova a ya landzeleli ndlela ya misava yo lahla vanhu lava dyuhaleke ni ku bakanyela vutihlamuleri bya vana etlhelo. Ematshan’wini ya sweswo, hi nkarhi, ku lehisa mbilu ni mpfuno wa Yehova, Vakriste va tirhela ku hlangavetana ni mphikamakaneta ya ku hlayisa vadyuhari verhu hi laha ku humelelaka.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 23]

Lavantshwa ebandlheni hakanyingi va nga endla swo tala ku pfuna vanhu lava dyuhaleke