‘Ndzi Pandzeriwe Ndzilakana eTindhawini Letinene’

Hi ku vula ka D. H. MacLean

NDZI tshame kwalaho, tiawara hi ku landzelelana, ni un’wana wa Nkulukumba wa Maphorisa ya Royal Canadian etlhelo ka mina. A ndzi ri mubohiwa wa yena. Hi kongome ekampeni ya khotso eChalk River, Ontario, le Canada, naswona swi tikombe onge riendzo ra xitimele ra 2 400 wa tikhilomitara a ri nga ta fika emakumu.

A ku ri 1944, naswona Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava a yi ri enhlohlorhini ya yona. Kambe xana a ndzi endle yini ku kala ndzi kongomisiwa ekhotsweni? Kavula, a ku ri hikwalaho ka leswi Tatana a ndzi dyondziseke swona ku sukela evuhlangini ku ya emahlweni. Hakanyingi a a dlayelela bulo rin’wana ni rin’wana lerikulu na mina hi ku tirhisa marito ya mupisalema eka vutomi bya yena n’wini lama nge: “Nḍi panḍeriwe nḍilakana e nḍawini le’yinene.” Manuku a a ndzi khutazela ku lwela ntokoto lowu fanaka.—Psalma 16:6.

Ku Wundliwa Hi Swa Moya

Swilo leswi tatana a swi voneke loko a tirhe malembe ya mune tanihi sejeni hi nkarhi wa Nyimpi yo Sungula ya Misava, ngopfu-ngopfu leswi a swi voneke hi mahanyelo ya vusukumbele ya vafundhisi, swi n’wi pfilunganyile. Kutani, hi 1920, loko Xichudeni xa Bibele lexi hisekaka xi hlamusele ntlhantlho wa Xikwembu eka swiphiqo swa misava, mintiyiso ya Bibele yi amukeleke hi ku kongoma embilwini ya Tatana. Manana na yena u tsakerile ivi a va nandza wa Yehova la tinyiketeleke. Hikwalaho, mina na Kay makwerhu wa mina wa xisati hi ve ni nkateko wa ku wundliwa hi ndlela ya moya.

Hi nkarhi lowu faneleke, Tatana u xavise bindzu rakwe, kutani yena na Manana va sungule ku endzela doroba hi doroba entirhweni wo chumayela wa nkarhi hinkwawo. Xisweswo, hi nkarhi wa lembe ra xikolo ra 1928, loko ndzi ri na malembe ya tsevu naswona Kay a ri na nhungu, hi tsarise eswikolweni swa nhungu leswi hambaneke! Hi ye emahlweni ni maendlelo lawa ya ku famba-famba hi tin’hweti ta 18 leti landzeleke. Kambe loko swi nonon’hwe hi laha ku nyanyaka ku nyika dyondzo ya hina nyingiso lowu faneleke, vatswari va mina va xave xitici xa petirolo ni garachi laha eka swona ku nga khomanisiwa xitolo lexintsongo xa swiwitsi na makhekhe. Kambe, tin’hweti teto ta 18 ta vuphayona ti siye ku tsundzuka loku pfumalaka makumu eka mina na makwerhu wa mina wa xisati.

Kaya ra ka hina leri nga kusuhi na Halifax, Nova Scotia, minkarhi hinkwayo a ku ri yindlu leyi pfulekeleke maphayona ni valanguteri lava famba-fambaka. Tatana a a hanana ni ku pfuna eka lava a va lava ku lunghiseriwa mimovha kumbe tiphatsi to lunghisa, loko Manana a khathalela swilaveko swa le kaya swa vaendzi va hina lavo tala. Ndzi ni mianakanyo leyinene ya mintokoto leyi tiyisaka ripfumelo leyi vuriweke hi vatirhi valavo va nkarhi hinkwawo. Ndzi tlhela ndzi tsundzuka nkarhi lowu a ndzi ri na malembe ya 18 hi vukhale kutani un’wana wa vamakwerhu lava famba-fambaka u ndzi rhambile ku n’wi heleketa hi mavhiki manharhu loko a endzela mabandlha ya le kusuhani. Lunghelo rero leri nga rindzeriwangiki ri tshame ri nga rivaleki emianakanyweni ya mina.

Nyanyuko Enkarhini Wa Ku Yirisiwa

Hi 1940, loko ndza ha ri na malembe ya 17 ntsena, vafumi eCanada va tivise “Nhlengeletano ya Timbhoni ta Yehova” yi ri leyi nga riki enawini naswona ntirho wa Timbhoni wa vuevangeli wu yirisiwile. Xihondzo xo Rindza xi kandziyisiwe exihundleni endlwini ya ka hina, naswona ku suka kwalaho a xi hangalasiwa eka xifundza-nkulu hinkwaxo xa Nova Scotia. Ndzi tsundzuka ku nyanyuka loko munhu la rhumiweke a fika exikarhi ka vusiku na switensele ni nhundzu ya maphepha na inki.

Hi nkarhi wa xiphemu xo sungula xa ku yirisiwa, hi hlanganyele tanihi ndyangu eku hangalaseni ka le xikarhi ka vusiku ka xibukwana lexi hlawulekeke lexi nge End of Nazism etinxakeni hinkwato. Kambe ndzi fanele ku phofula leswaku mbilu ya mina a yi vuvuma loko ndzi huma emovheni exinyamini xa vusiku byebyo byo phumela. Tatana u nyike swiletelo swo hatlisa, leswi twisisekaka. Manuku hi hambanile kutani un’wana na un’wana u fambe hi ndlela leyi hambaneke.

U nga anakanya hi ku vilela ka hina loko Kay a nga tlhelelanga emovheni hi nkarhi lowu hi twananeke wona. Endzhaku ko rindzela ku tlula awara, a ku ri hava nchumu lexi a hi ta xi endla handle ko ya ekaya. Lexi hi tsakiseke swinene a a ri kona, a hi rindzerile swinene. U voniwe hi maphorisa kambe ku nga ri hikwalaho ko hangalasa tibuku leti nga riki riki enawini. Phorisa ri n’wi vonile ivi ri hlamala mhaka leyi nhwanyana wa kondlo-a-ndzi-dyi loyi a kokaka mahlo a fambaka ha yona a ri yexe eswitarateni swa Halifax etiawareni to sungula ta mixo wo titimela wa xixika. Kutani loko a tinyiketele ku n’wi yisa ekaya, Kay u pfumerile—swibukwana swa yena hinkwaswo a swi hangalasiwile. Tsima leri a ku ri ku humelela lokukulu naswona ri humele erivaleni eCanada hinkwaro.

Ndlela Leyi Ndzi Nga Va Mukhomiwa Ha Yona

Endzhaku ko heta xikolo xa le henhla hi 1941, ndzi tirhe ntirho wo tihanyisa kwalomu ka malembe mambirhi. Manuku ndzi ve kona entsombanweni wa muganga eUnited States, laha ndzi hlanganeke na Milton Bartlett, phayona leri hisekaka ra ntangha ya mina. Ku hisekela ka yena ntiyiso ni ntsako lowu nga erivaleni eku phayoneni a swi ri xitirho lexikulu ekungwini ra mina ro tshika ntirho wo tihanyisa ivi ndzi nghenela vutirheli bya nkarhi lowu taleke hi March 1943.

Leswi ku yirisiwa a ka ha tinyike matimba, ku chumayela hi Bibele hi yindlu ni yindlu a ku ri ntlangu wa xitumbulelani wa ximanga na kondlo ni maphorisa. Exiavelweni lexintshwa eCharlottetown, le Xihlaleni xa Prince Edward, a ndzi hisekela ngopfu ku nghena evutirhelini ku vona maendlelo ya vanhu lerova ndzi rivala ku tsala adirese ya laha ndzi tshamaka kona.

A ndza ha lo endzela makaya ma nga ri mangani loko ndzi hlaseriwa hi maphorisa, lama hangunuxeke nkwama wa mina ivi ma ndzi khoma. Leswi ndzi nga humesangiki adirese, ndzi hetelele ndzi ri ekhotsweni laha ndzi pfaleriweke masiku ya mune ndzi nga koti ku vulavula na munhu. Nkateko wa kona, n’wana wa xisati wa Mbhoni yin’wana ebandlheni u twe ndhuna ya maphorisa hi xiwelo yi vulavula hi Mbhoni leyintsongo leyi va yi khomeke, kutani leswi swi yise ku beyileriweni ka mina hi vamakwerhu.

Ku senga ka mina ku tlheriseriwe endzhaku hi tin’hweti to hlayanyana, kutani ndzi ye mahlweni ni vutihlamuleri bya yindlu na yindlu. Kutani ndzi nyikiwe xiavelo xin’wana eGlace Bay, le Nova Scotia. Tin’hweti ti nga ri tingani endzhakunyana, ndzi kume xileriso xo humelela ehubyeni le ndzhaku eCharlottetown. Ndzi lunghiselele ku senga ka mina hi tinghitsi, ndzi ri ni ntshembo wo nyikela vumbhoni lebyi tiyeke bya vutirheli bya mina.

Muavanyisi a a anerisekile leswi ndzi fikeleleke timfanelo hinkwato ta ku va mutirheli wa vukhongeri. Hambi swi ri tano, u tlhandlekele leswaku a ku ri mukhuva ku rhumela Timbhoni ta Yehova etikampeni ta makhotso hi ku pfumelelana ni milawu ya ntirho wa tiko. Leyi i ndlela leyi ndzi nga va exitimeleni lexi yaka ekampeni ya makhotso eChalk River, eOntario ha yona. Emalembeni mambirhi lama landzeleke, ndzi rhumeriwe etikampeni tinharhu leti hambaneke.

Ntshunxeko—Kambe Ku Ri Na Tinyimpi Leti Engetelekeke

Ndzi ntshunxiwe hi 1946 ivi ndzi ya emahlweni ni vuphayona eGlace Bay. Hikwalaho ka ku herisiwa ka ku yirisiwa ka Timbhoni ta Yehova, nakambe a hi ntshunxekile ku endla ntirho wa hina eCanada lowu sirheleriweke hi nawu. A ku sale ntsena xifundza-nkulu xa Quebec xa Makhatoliki lama vulavulaka Xifurwa, laha ku xanisiwa ka vukhongeri a ku kurile. Xisweswo ku sungule leswi vuriwaka Nyimpi ya Quebec.

Hi Sonto, November 3, 1946, nhlangano lowu hlawulekeke wu lunghiseleriwile eMontreal, lowu hlanganyeriweke hi muungameri wa Sosayiti ya Watch Tower ni van’wana lava humaka eyindlu-nkulu ya Brooklyn. Xiphephani lexi hisaka lexi nge Quebec’s Burning Hate for God and Christ and Freedom Is the Shame of All Canada xi humesiwile, naswona xiyimiso xo xi hangalasa etikweni hinkwaro xi hleriwile. Maphayona ma rhamberiwe ku tsarisela ntlawa lowu landzelaka wa Gilead ku kuma vuleteri ku ma hlomisela ku landzelela tsima leri ro hlawuleka eQuebec. Ndzi tsarisile naswona tin’hweti ti nga ri tingani ndzi kume xirhambo xa ntlawa wa vukaye wa Gilead.

Vutomi eTikweni Lerintshwa

Tanihi leswi a ndzi navela ku tirha eQuebec, swi ndzi hlamarise ngopfu loko, endzhaku ko thwasa, loko ndzi averiwe ku va mulanguteri la famba-fambaka eOntario, le Canada, ku endzela mabandlha lama vulavulaka Xinghezi kona. Hambi swi ri tano leswi a swi nga ri nchumu loko swi ringanisiwa ni xihlamariso lexi teke etin’hwetini ta tsevu endzhakunyana loko ndzi nyikiwe papila ro huma eka Sosayiti leri a ri ri na xiavelo xo ya eAustralia.

Kwalaho tikweni rero rintshwa, xiavelo xa mina xo sungula a ku ri ku tirhela xifundza lexi hlanganisaka tiko hinkwaro ra Australia Vupela-dyambu, xivandla lexi kuleke xa 2 528000 xikwere khilomitara! Xifundza xin’wana xo sungula lexi ndzi tirheke ka xona eka xiyenge xa le xikarhi ka Australia a xi katsa rivala lerikulu leri vuriwaka William Creek. Mbhoni yin’we ntsena kwalaho a yi tirhisa xitolo lexi nga xoxe xa nhundzu exiticini xa xitimele. Siku rin’wana ndzi hlamarisiwe hi ku vona ntlhambi wa tikamela ti khandziyiwe hi vanhu va xikhale va Australia va ri karhi va ta exitolo hi ku nonoka. A va tele ku ta xava mpahla. Bulo ri fambise leswi:

Muxavi: Ndzi lava tibutsu.

Muxavisi: Letikulu kumbe letintsongo?

Muxavi: Letikulu.

Hi marito wolawo ku xaviselana ku fike emakumu, kutani muxavi a huma exitolo ku ya layicha tibutsu takwe letintshwa ekameleni ya yena. Un’wana u nghenile.

Muxavi: Ndzi lava rhoko ra lubra (Rito ra xikhale ro vula wansati).

Muxavisi: Leyikulu kumbe leyintsongo?

Muxavi: Leyintsongo.

Rhoko ri humesiwile, ri hakeleriwa, ivi ri hoxiwa endzeni ka nkwama leswaku ri ya layichiwa ekameleni leyi rindzeke.

Ni Munghana Wa Vukati

Malembe manharhu endzhaku ko fika eAustralia, ndzi tekane na nhwanyana wo saseka swinene la humaka eBrisbane loyi a vuriwaka June Dobson. Endzhaku ka ku tekana ka hina, hi phayone lembe rin’we emahlweni ko rhamberiwa nakambe entirhweni wo famba-famba, hi sungula entirhweni wa xifundza ivi endzhakunyana ku va entirhweni wa muganga.

Loko ndzi nga si teka, ndzi tirhe etindhawini leti nga kule na le kule hi xithuthuthu. Hambi swi ri tano, hi nkarhi wolowo mina na nsati wa mina a hi famba hi movha. Gondzo leri tsemakanyaka Xitsunga xa Nullarbor leri biheke, laha mahiselo hakanyingi ya tlakukaka ku tlula 46 wa tisentigiredi, a ri nga lunghisiwanga kwalomu ka 1 200 wa tikhilomitara naswona a ri humesa ritshuri lerikulu. A ri ta hangalaka, lerova movha wu fana na xikepe xa rivilo lexi tsemaka mati. Hi lemile timbati ni mafasitere hi vukheta hi thepi yo namarheta ku sivela ritshuri lerikulu leri vavisaka. Leswi swi vange leswaku mahiselo endzeni ka movha ya tlakuka swinene, kambe ntsena swi hi ponisile eku funengetiweni hi thyaka ni ritshuri.

Enkarhini wa malembe ya hina entirhweni wa muganga, hi tsemakanye-tsemakanye tiko-nkulu ra Australia hi ku phindha-phindha, hi ri karhi hi endzela madoroba ni miti yo tala ni ku tirhela tinhlengeletano ta xifundza eka mbango wun’wana ni wun’wana lowu kotekaka. Loko hi sungula ntirho wa muganga hi 1953, a ko va ni muganga wun’we ntsena eAustralia. Sweswi ku ni ntlhanu.

Hi 1960 xirhambo lexi nga languteriwangiki xi hi werile—xo ya tirha eBethele ya le Sydney eStrathfield. Ku hambana ni ntirho wa ku famba-famba a ku ri kukulu, kambe eku heteleleni ndzi sungule ku tolovela ntirho wa le desikeni. Hambi swi ri tano, hi ku hatlisa, a hi ri eka xihlamariso xin’wana. Endzhaku ko tirha eBethele hi tin’hweti ta 18, mina na June hi kume xirhambo xo ya va kona eka khoso leyintshwa ya tin’hweti ta 10 ya Xikolo xa Gilead.

Ku hambana ni ku dyondza ka mina ka le Gilead loku hundzeke eLansing Dzonga, New York, sweswi a hi ri eBrooklyn, yindlu-nkulu ya misava hinkwayo ya Timbhoni ta Yehova. Loko hi thwasile, hi tlhele hi averiwa ku ya eAustralia, entirhweni wo famba-famba nakambe. Hi tirhe exivandleni xolexo ku kondza ku va 1981, loko hi rhamberiwe nakambe eBethele ya le Sydney. Kwalaho hi kote ku hlanganyela entirhweni lowo tika wo rhurhisa hofisi ya rhavi hinkwayo, fektri ni ndyangu wa Bethele ku suka eStrathfield ku ya eka miako leyintshwa leyi akiweke eIngleburn, kwalomu ka 48 wa tikhilomitara ku sukela exivindzini xa Sydney.

‘Etindhawini Letinene’

Laha ntirho wa mina edesikeni ra ntirho i ntsako wa siku. Hi ku tiva vamakwerhu vo tala swinene va xinuna ni va xisati hi xiviri lava humaka eka tiko-nkulu hinkwaro hikwalaho ka ku va ni malembe yo tala entirhweni wa muganga, ndzi navela ku va ni valanguteri va swifundza loko swiviko swa vona swi ta vhiki na vhiki. Swiviko swa valanguteri va muganga swi ndzi teka swi ndzi veka etiholweni letikulu ni le Tiholweni ta Tinhlengeletano leti ti nga ni moya hinkwawo wa nhlengeletano ya xifundza. Kun’we ni ndyangu wa Bethele lowu tlulaka 110, lowu nga exivandleni lexi fanaka na le makaya lexi nga ekule ni huwa ni nthyakiso wa doroba-nkulu, mina na nsati wa mina hi vona leswaku vutomi eBethele i makumu ya ‘tindhawu letinene.’

Siku rin’wana ra le ku heleni ka xixikana hi May 1984, muhlanganisi wa Komiti ya Rhavi, H. V. Mouritz, u ndzi byele exihundleni leswaku ndzi kume ku hlawuriwa loku humaka eka Huvo leyi Fumaka ka ku tirha tanihi xirho xa Komiti ya Rhavi ra Australia. Ntlhaveko wa mina ndzhenga wolowo a wu fana swinene na lowuya wa 1947 loko ndzi hlaya papila leri a ri ndzi avela ku ya tirha hi vusukumbele etikweni leri ri tsakisaka.

Ku pfuxeta malembe ya mina ya 65 ya vutomi enhlengeletanweni ya Yehova i ku vona ku hetiseka ka xiviri ka Psalma 16:6. Kunene ‘ndzi pandzeriwe’ ndzilikana “e nḍawini le’yinene” swonghasi. Loko a ndzo fanela ku kunguhata vutomi bya mina nakambe, handle ko kanakana a ndzi ta hlawula yona ndlela yoleyi ndzi yi tekeke. A ku nga ha ta va na vuyelo byin’wana lebyi tsakisaka swinene—a ku nga ta va ni ntokoto wun’wana lowu hakelaka.