Vumbhurhi Byi Nga Ha Va Bya Le Handle Ntsena
EVHA, wansati wo sungula ni loyi a nga yena ntsena la vumbiweke hi Xikwembu, kumbexana a a ri wansati wo saseka swinene la tshameke a hanya. Kambe yena ni nuna wakwe, Adamu, va xandzukele Yehova. Kutani Evha a lahlekeriwa hi vuxaka bya yena bya le kusuhi na Xikwembu naswona u hlanganyerile eku tiseni ka khombo leri chavisaka erixakeni ra vanhu. Endzhaku ka sweswo, handle ko kanakana a a ha sasekile, kambe vumbhurhi bya yena a byi ri bya le handle ntsena.
Entiyisweni vumbhurhi i nyiko ya Xikwembu, naswona van’wana va kume byo tala ku tlula van’wana. Van’wana va navela onge loko a va lo saseka swinene—kumbe va languteka—ku tlula leswi va nga xiswona, naswona vo tala va beta nkarhi wo tala ni mali va antswisa swinene swivumbeko swihi na swihi leswinene leswi va nga na swona. Kambe hi laha xikombiso xa Evha xi kombisaka ha kona, vumbhurhi byi ri byoxe a byi pfuni nchumu evuton’wini handle ka loko byi fambisana ni timfanelo tin’wana. Timfanelo tihi tin’wana ke? Ntokoto wa le ndzhaku emasikwini ya Hosi Solomoni wa hi pfuna ku hlamula sweswo.
Xin’wana Xo Tlula Vumbhurhi
Buku ya Bibele ya Risimu Ra Tinsimu yi vulavula hi wanhwana wo saseka, Mushulem, loyi a a rhandzana ni murisi wa kwalaho. Vumbhurhi bya yena byi koke nyingiso wa hosi, kutani yi lerisa leswaku a tisiwa eYerusalema hi xikongomelo xa ku n’wi endla nsati wa yona. Mawaku lunghelo leronghasi eka wanhwana! Kwalaho, a a ta swi kota ku tirhisa swivumbeko swa yena leswinene ivi a kuma xiyimo xa rifuwo, matimba ni nkucetelo emfun’weni. Kambe wanhwana hi ku tshembeka u ale ku gangisa loku nyanyulaka ka hosi. U fularhele ku vangama ni rifuwo swa Yerusalema kutani a tshama a tshembekile eka murisi wa yena. Eka yena, vumbhurhi a byi tlula swinene bya le handle. A a nga olovi, ku rhandza swilo kumbe ku va ni makwanga. Ematshan’wini ya sweswo, a a ri na vumbhurhi bya le ndzeni lebyi kokwa wakwe Evha a a byi pfumala.—Risimu Ra Tinsimu 1:15; 4:1; 8:4, 6, 10.
Mintlhamu Ya Ku Saseka Ka Miri
Ku saseka ka miri, hambi leswi ku navelekaka, ku nga yisa eka swiphiqo leswi vumbhurhi bya le ndzeni byi nga swi tlhontlhiki. Hi xikombiso, kwalomu ka malembe ya 4 000 lama hundzeke, mupatriarka Yakobo a a ri ni wanhwana la vitaniwaka Dina loyi handle ko kanakana a a ri mpama. Loko hi vuhunguki a hete nkarhi a endla xinakulobye ni “vanhwanyana va tiko,” jaha leri vuriwaka Shikem ri kokiwile swinene ha yena lerova a n’wi pfinya.—Genesa 34:1, 2.
Tlhandlakambirhi, swivumbeko leswinene swa le handle, loko swi nga fambisani ni vumbhurhi bya le ndzeni, swi nga nghenisa vutikukumuxi eka vini va swona. Hosi Davhida a a ri na n’wana loyi a vuriwaka Absalom, loyi ha yena hi hlayaka: “E šikari ka v̌a-Israel hikwav̌o, a ku v̌anga na munhu l’a sasekeke kukotisa Abšalom, a v̌a ṅwi ḍunisa ngopfu.” (2 Samuel 14:25) Kambe ku saseka ka miri ka Absalom a ku funengete ku biha ka le ndzeni: A a nga pfuni nchumu, a tinavelela swa le henhla naswona a ri na tihanyi. Jaha leri ri tirhise ku saseka ka rona hi vuxisi ku vumba ku seketeriwa eIsrayele kutani ri pfukela tata wa rona la fumaka. Eku heteleleni u dlayiwile, kambe endzhaku ka loko jaha leri ro saseka ri nghenise mfumo eka nyimpi ya xin’wana-manana.
Vumbhurhi Bya Wanuna
Hi laha mhaka ya Absalom yi kombisaka ha kona, Bibele yi vulavula hi vavanuna kun’we ni vavasati tanihi lava sasekeke. Xikombiso xa wanuna loyi a nga phasiwangiki hi ku saseka ka yena ka vununa a ku ri Yosefa, makwavo wa Dina lontsongo. (Genesa 30:20-24) Loko a ha ri jaha, vamakwavo va Yosefa va xinuna hikwalaho ka mavondzo va n’wi xavisile tanihi hlonga leswaku a yisiwa aEgipta. Kwalaho, u xaviwe hi ndhuna ya nyimpi leyi a yi vuriwa Potifaro naswona hikwalaho ko tshembeka ni ku chivirika, u ve mulanguteri wa yindlu ya Potifaro. Hi nkarhi wolowo, “Yosefa a a ri ni ngohe le’yo saseka, ni mombo lo’wunene.”—Genesa 39:6.
Nsati wa Potifaro u kurise ku navela Yosefa kutani handle ko nyuma a ringeta ku n’wi xisa. Kambe jaha leri ri kombise leswaku a ri ri na vumbhurhi bya le ndzeni kun’we ni ku koka mahlo ka miri. U ale ku dyohela n’wini wa yena, Potifaro, kutani a balekela wansati. Eku heteleleni, u pfaleriwe ekhotsweni. Ha yini? Nsati wa Potifaro la khomisiweke tingana u n’wi lumbete hi vunwa a ku u ringete ku n’wi pfinya! Hambi swi ri tano, hambi ku ri ntokoto lowu wo vava a wu byi onhanga vumunhu bya Yosefa, naswona xikombiso xa yena lexinene ehansi ka ku nonon’hwa lokukulu xi khutaze vanhu va timbilu letinene ku sukela kwalaho.
Hi laha swikombiso leswi swi kombisaka ha kona, vumbhurhi bya le ndzeni—vumbhurhi bya vumunhu ngopfu-ngopfu loko byi seketeriwe ehenhla ka ripfumelo eka Xikwembu—i bya nkoka swinene ku tlula swivumbeko leswinene swa miri. Vantshwa lava ehleketaka hi vukati va fanele ku swi xiya leswi. Vathori lava lavaka vatirhi va fanele ku swi tsundzuka. Naswona hinkwerhu ka hina hi fanele ku tsundzuka leswaku ku nga khathariseki leswaku hi katekisiwile hi vumbhurhi bya miri kumbe e-e, hi nga byi hlakulela vumbhurhi lebyi bya nkoka swinene bya le ndzeni. Kambe xana lebyi byi vumbiwa hi yini? Naswona hi nga byi hlakulerisa ku yini? Hi ta kambisisa leswi eka nhloko-mhaka leyi landzelaka.