Vumbhurhi Bya Ntiyiso—U Nga Byi Hlakulela
BIBELE yi na ndzayo eka vavanuna ni vavasati emhakeni ya swivumbeko leswinene. Eka vavanuna, ya xiya: “Vumbhurhi bya majaha i matimba ya wona.” (Swivuriso 20:29, NW) Ina, matimba ni rihanyo ra majaha ri nga va leri navetisaka swinene. Kambe ku humelela yini loko ku chivirika koloko ka vuntshwa ku hela? Xivuriso xa Bibele xi ri: “Misisi yo basa i harhi ya vumbhurhi loko yi kumiwa endleleni ya ku lulama.” (Swivuriso 16:31, NW) Ku lulama i xiphemu xa vumbhurhi bya le ndzeni. Loko jaha ri byi hlakulela, byi ta va bya ha ri kona loko a lahlekeriwa hi matimba wolawo ya vuntshwa lama kokaka mahlo.
Malunghana ni vavasati Bibele yi ri: “Ku saseka ka kanganyisa, v̌umbhuri i v̌usinge! Wansati l’a tšhav̌aka Yehova hi yena l’a nga ta ḍunisiwa.” (Swivuriso 31:30) Ntombhi yo saseka, leyi nyanyulaka i munghana la navelekaka. Kambe ku vuriwa yini loko ku ri ni vuhava bya vukanganyisi ni vutianakanyi lebyi tumbeleke endzhaku ka ku saseka ka miri ke? Hi ndlela yoleyo vumbhurhi i bya le handle ntsena naswona byi tumbeta ku biha ka le ndzeni. Loko ku saseka ku hela, ku ta sala yini ke? Swi antswa swinene swonghasi loko swivumbeko leswinene swi fambisana ni vumbhurhi bya le ndzeni lebyi nga heriki, lebyi simekiweke ‘eku chaveni ka Yehova’!
Ku Cinca Ka Vumunhu
Xana swa koteka ku hlakulela vumbhurhi lebyi bya le ndzeni ke? Ina. Entiyisweni, eka Vakriste, swa boha. Xikwembu xi lava vumbhurhi bya ntiyiso. “Ši endlile hikwaŝo ŝi sasekile hi nkari wa ŝona.” (Eklesiasta 3:11) Xi nge byi amukeli vugandzeri bya lava mahanyelo ya vona ya kombisaka timfanelo ta le ndzeni leti nga rhandzekiki.
Marito ya muapostola Pawulo eka Vakolosa ma kombisa xilaveko xo hlakulela vumbhurhi bya le ndzeni. Xo sungula, wa tsundzuxa a ku: “Kambe sweswi, swi cukumeteni hinkwaswo, ku nga ku kariha, ni ku leva, ni tihanyi. Ku lumbetana, ni mavulavulele ya thyaka, swi nga tshuki swi huma hi le milon’wini ya n’wina. Mi nga hembelani, leswi mi hluvuleke hanyelo ra n’wina ra khale ni mintirho ya rona.” Ina, un’wana ni un’wana la endlaka swilo swo tano swo biha a nga amukeleki eka Xikwembu—ni le ka vanhu lava ehleketaka kahle. Manuku, Pawulo u ya emahlweni a ku: “Mi ambarile munhu wa hanyelo lerintshwa loyi a pfuxetiwaka kambe na kambe, leswaku mi kota ku tiva swinene Loyi a n’wi tumbuluxeke hi xifaniso xa yena.” (Vakolosa 3:8-10) Hi fanele ‘hi ambala’ ndlela yo anakanya ni ya ku twa leyi fambisanaka ni ku rhandza ka Xikwembu. I yini lexi vumbaka ‘vumunhu lebyi byintshwa’?
Timfanelo Ta Vukriste
Bibele yi longoloxa timfanelo to tala letinene leti lavekaka ku byi vumba. Kambe xisekelo xa vumbhurhi lebyi bya le ndzeni xi hlamuseriwe emaritweni ya Yesu lama nge: “‘U ta rhandza [Yehova] Xikwembu xa wena hi mbilu ya wena hinkwayo, ni moya wa wena hinkwawo, ni ku anakanya ka wena hinkwako.’ Lowu hi wona nawu lowukulu, lowo rhanga; kutani lowa vumbirhi, lowu fanaka na wona, hi lowu nge: ‘U ta rhandza munhu-kuloni, ku kota loko u tirhandza.’” (Matewu 22:37-39) Rirhandzu ra Xikwembu ri hi endla leswaku hi lava ku va muxaka wa munhu la xi tsakisaka. Rirhandzu ro tano ri hi susumetela ku vulavula ha xona eka van’wana, hi va pfuna, leswaku na vona va tiva Muvumbi wa vona.—Esaya 52:7.
Timfanelo tin’wana leti lavekaka ku vumba vumunhu lebyintshwa ti hlamuseriwe hi muapostola Pawulo a ku: “Rirhandzu, ni ku tsaka, ni ku rhula, ni ku leha mbilu, ni vunene, ni ku hanana, ni ku tshembeka, ni musa, ni ku tikhoma. Ku hava nawu lowu lwaka ni leswo tano.”—Vagalatiya 5:22, 23.
Ku engetela kwalaho, hi ku kongoma Bibele yi ri eka vavanuna: “Hikuva nuna i nhloko ya nsati, kukota leswi Kriste na yena a nga nhloko ya [bandlha] . . . N’wina vavanuna, rhandzani vasati va n’wina kukota leswi Kriste na yena a nga rhandza [bandlha], kutani u nyiketile vutomi bya yena hikwalaho ka [rona].” (Vaefesa 5:23, 25) Kutani eka vavasati, Bibele yi ri: “N’wina vavasati, titsongahateni eka vanuna va n’wina, kukota loko mi titsongahata eka Hosi. . . . Wansati a a ve ni xichavo eka nuna wa yena.” (Vaefesa 5:22, 33) Bya navetisa swonghasi vutomi bya ndyangu loko wanuna a hetisisa vutihlamuleri bya yena hi mukhuva wa rirhandzu, wo pfumala vutianakanyi ni wo lehisa mbilu! Naswona swi olova swinene swonghasi eka wanuna ku hetisisa ntirho wa yena lowu faneleke loko nsati a kombisa vumbhurhi bya yena bya le ndzeni hi ku n’wi seketela hi rirhandzu naswona a nga vi la phikizanaka kumbe la xopaxopaka swihoxo swinene. Vutomi bya ndyangu ehansi ka swiyimo swo tano byi nga va lebyi tsakisaka hakunene.
Swikombiso leswi tshahiweke eka nhloko-mhaka leyi hundzeke swi kombise tin’wana ta timfanelo leti ti ri karhi ti tirhisiwa. Nhwana wa Mushulem u kombise ku tiya ni rirhandzu leri enteke eka murisi wa yena loko a ale ku n’wi tshika hikwalaho ka ku vangama ka yindlu ya Solomoni. Yosefa u kombise vunene bya xitekela loko a ale ku dyohela n’wini wa yena, Potifaro. Nakambe u kombise ku tikhoma loko a balekile ematshan’wini yo xisiwa hi nsati wa Potifaro. Naswona u kombise vunene, ku rhula ni ku leha mbilu loko a ale ku pfumelela swiendlakalo swo tala evuton’wini bya yena leswi lwisanaka na yena swi n’wi vavisa.
Vumbhurhi eMisaveni Yo Biha
Xana timfanelo to tano to saseka ta koteka namuntlha ke? Vo tala va ehleketa ku e-e. Ematshan’wini ya sweswo, va amukela vutianakanyi, va namarhela misava leyi va hanyaka eka yona hi ku hlakulela ku oma nhloko. Va vona onge loko va ta humelela va fanele ku va na tihanyi, va tinavelela swa le henhla, va rhangisa xiyimo xo sungula ni ku fikelela hinkwaswo leswi va nga swi kumaka.
Hi laha ku hambaneke, Bibele yi khutaza ku: ‘Mi nga endli nchumu hi moya wa ku tirhandza, kumbe hi ku tidzunisa hi swa hava, kambe hi ku titsongahata mi tsundzuka leswaku van’wana va mi tlula, mi nga tshuki mi tikarhatela leswi swi nga swa n’wina ntsena, kambe mi tlhela mi tikarhatela ni swilaveko swa van’wana swa munhu hi xiyexe.’ (Vafilipiya 2:3, 4) I mhaka ya leswi vanhu hi ntolovelo va nga xi landzeleriki xitsundzuxo lexi xinene leswi vandla ra vanhu ri hohlokaka hi ndlela yo chavisa swonghasi.
Tlhandla-kambirhi, emisaveni ya namuntlha, ku humelela ka munhu ku pimiwa hi mali kumbe hi xikhundlha. Xigwili xi tekiwa tanihi munhu la humelelaka. Hambi swi ri tano, malunghana ni mimpimanyeto ya xiviri, a hi swa nkoka nikantsongo hambi munhu u fuwile kumbe i xisiwana. Entiyisweni, rifuwo ri ni makhombo ya rona. Bibele ya tsundzuxa: “Lava navelaka rifuwo, va wela endzingweni, emintlhan’wini ya ku navela leswo tala leswi nga pfuniki nchumu.” Ya engetela: “Ku rhandza ngopfu mali i rimitsu ra leswo biha hinkwaswo.”—1 Timotiya 6:9, 10.
Kavula, vanhu lava nga ni vutianakanyi, va makwanga, lava rhandzaka rifuwo ni va tihanyi hakanyingi va tiphina hi “ku humelela” ka xinkarhana namuntlha. Kambe a hi ku humelela ka xiviri, tanihi leswi nxavo wa ndlela yo tano yo biha ya ku hanya—ku pfumala ku duma ka munhu hi xiyexe, vukati lebyi hohlokeke, rihanyo leri nga nyawuriki ni ku karhateka loku tolovelekeke—swi tlakukeke swinene. Munhu u endliwe hi xifaniso xa Xikwembu, kambe loko hi vomu a xandzukela timfanelo leti Xikwembu xi ti byaleke eka yena eku sunguleni, a nge ku fikeleli ku tsaka ka munhu hi xiyexe.—Genesa 1:27.
Ku Hlakulela Vumbhurhi Bya Le Ndzeni
Kutani ke, hi nga wu arisa ku yini nkucetelo lowo biha wa misava leyi naswona hi hlakulela timfanelo leti tlakukeke, ta ku chava Xikwembu ke? Loko Pawulo a longoloxe timfanelo ta ‘rirhandzu, ku tsaka, ku rhula, ku leha mbilu, tintswalo, vunene, ripfumelo, ku titsongahata ni ku tikhoma,’ u ti vule “mihandzu ya moya.” (Vagalatiya 5:22, 23) Kutani moya wa Xikwembu wa laveka loko hi ta hlakulela timfanelo leti to saseka ta le ndzeni.
Njhani? Phela, ku dyondza Bibele, leyi huhuteriweke hi moya wa Xikwembu, swi ta hi pfuna ku kuma timfanelo leti ni ku tiyisa ku navela ka hina ka ku ti hlakulela. (2 Timotiya 3:16) Timbhoni ta Yehova minkarhi hinkwayo ta tsaka ku pfuna emhakeni yo tano, tanihi leswi va yi langutaka tanihi xiphemu xa vutirheli bya vona ku pfuna vanhu ku dyondza Bibele. Ku tikambisisa hi ku tshembeka swi ta hi pfuna ku vona laha hi kayivelaka kona naswona hi nga khongelela mpfuno wa moya wa Xikwembu etindhawini leti. Ku endla xinakulobye ni vagandzeri-kulorhi va Xikwembu swi ta hi nyika nseketelo wa vanghana va hina lowu hi wu pfumalaka, nakambe, laha, moya wa Xikwembu wa pfuna hikuva, hi laha Yesu a vuleke ha kona, “laha vambirhi kumbe vanharhu va hlengeletaneke kona hi vito ra mina, na mina ndzi kona exikarhi ka vona.”—Matewu 18:20.
Misava Yo Saseka eMahlweni
Hi ntumbuluko, ku hava ni un’we exikarhi ka hina la nga ta hlula ku nga hetiseki ka hina hi laha ku heleleke, kambe loko hi chivirikela ku hlakulela vumbhurhi lebyi bya le ndzeni, Xikwembu xi ta katekisa matshalatshala ya hina. Naswona xi ta hi hakela hi ndlela leyi hlamarisaka. Bibele yi hi rhekhodela xikongomelo xa Xikwembu xo tisa mafambiselo lamantshwa ya swilo ku nga ri khale lama nga ta va ma hambanile hi laha ku heleleke ni lawa ma nga kona. Eka wona, “la’v̌o lulama v̌a ta fuma misav̌a, v̌a ta ṭhama ka yona hi masiku.” (Psalma 37:29) Yesu hi yexe u te: “Ku katekile lavo rhula, hikuva va ta dya ndzhaka ya misava.”—Matewu 5:5.
Hi nkarhi wolowo, ku phikizana ni vutianakanyi leswi nga vonakiki swa mafambiselo lawa ya swilo swi ta siviwa hi ku rhula ni ku tsaka lokukulu. “Ku nga ka ku nga endliwi ŝo biha, ni ku onhiwa enṭhaveni hikwayo le’yi kwetsimaka ya mina; hikuv̌a ku tiv̌a Yehova ku ta eneta misav̌a tanihi leŝi mati ma funengetaka v̌uento bya lwandle.” (Esaya 11:9) Hakunene, Xikwembu “xi ta hlangula mihloti hinkwayo emahlweni ya vona, ni rifu a ri nga ha vi kona, hambi ya ri mahlomulo kumbe ku rila kumbe ku vaviseka a swi nga ha vi kona, hikuva leswo sungula swi hundzile.”—Nhlavutelo 21:4.
Xana swiyimo swo tano swi twala swi tsakisa ke? Swa koteka ntsena hikuva vaaki va misava hi nkarhi wolowo va ta va va ri ni vumbhurhi bya le ndzeni lebyi sekeriweke erirhandzwini ra Xikwembu ni ra vaakelani. Naswona Xikwembu xi tshembise leswaku lava va xi tirhelaka sweswi, va hlakulela “munhu lontshwa” naswona va ringeta hi matimba ku landzelela mimpimanyeto ya xona, va ta vona ku hetiseka ka xitshembiso xexo. Swivumbeko leswinene, ku saseka ka miri, a swi nga ta yi tisa minkateko yo tano. Kutani ke, mawaku swivangelo leswinene swonghasi swo hlakulela vumbhuri byebyo bya le ndzeni lebyi fuweke, bya nkarhi hinkwawo lebyi byi tsakisaka swinene eka vanhu lava ehleketaka kahle ni le ka Xikwembu hi xoxe!
[Xifaniso lexi nga eka tluka 6]
Vanhu lava kokaka mahlo emirini va fanele papalata ku va ni vutianakanyi ni ku kanganyisa. Ematshan’wini ya sweswo, va fanele ku hlakulela vumbhurhi bya le ndzeni lebyi tsakisaka Xikwembu