Loko Hi Endla Ku Rhandza Ka Xikwembu, Xi Nga Ka Xi Nga Hi Cukumeti

Hi ku vula ka Grete Schmidt

NDZI velekeriwe eBudapest, Hungary, hi 1915. Nyimpi yo sungula ya misava a yi ya emahlweni, naswona tatana a a ri eminxaxamelweni ya le mahlweni ni vuthu ra nyimpi ra Austria na Hungary. Loko a file endzhaku ka lembe, Manana u tlhelele na mina eYugoslavia, laha maxaka yakwe a ma tshama kona.

Tanihi leswi Manana a nga tlhelangiki a tekiwa, a a fanele ku kuma ntirho, kutani u byarhise makwavo wa yena wa xisati ku kurisiwa ka mina. Mhani-ntsongo a a ri na purasi kwalomu ka tikhilomitara ta ntlhanu ku sukela edorobeni ra Maribor en’walungwini wa Yugoslavia. Kona ndzi hete malembe yo tala lama tsakisaka, minkarhi hinkwayo ndzi rindzela Sonto laha Manana a a ta endza a huma hi le Maribor. Hi nkarhi lowu fanaka, ndzi kurise ku navela lokukulu ka ku va na tatana.

Vuxaka Na Tatana

Maxaka ya mina a ma ri Makhatoliki, naswona tanihi leswi tilo ni tihele a swi endla xiphemu xa nkoka evukhongerini bya Khatoliki, ku himpfilitana ku tlhekekile emiehleketweni ya mina. A ndzi titwanga ndzi lulamile ngopfu lerova ndzi nga nghena etilweni, kambe ndzi titwile leswaku a ndzi nga hombolokanga ngopfu lerova ndzi nga avanyiseriwa etiheleni. Ndzi vulavule hi xiphiqo lexi ni un’wana ni un’wana, ku sukela eka kokwana wa xisati ku fika eka muprista wa muti.

Manana a ku ri munhu loyi a ndzi n’wi khathalela ngopfu. Kutani endzhaku ka tin’hwetinyana, u ndzi nyike xibukwana xa Xislovenia lexi nge Vafi Va Kwihi Ke?, lexi a xi kumeke edorobeni. Manana a a nga xi hlayanga hi byakwe, kambe u anakanye leswaku xi nga hlamula swivutiso swa mina.

A ndzi nga si tshama ndzi hlaya buku yihi na yihi hi ku phindha-phindha ku fana ni xibukwana xexo evuton’wini bya mina hinkwabyo! A xi hlamulanga swivutiso swa mina ehenhleni ka vutomi ni rifu ntsena kambe xi tlhele xi ndzi komba ndlela yo kurisa vuxaka lebyikulu na Tatana wa mina wa le tilweni. Ndzi ode swibukwana swa ntlhanu hi xikongomelo xa ku swi hangalasa emahlweni ka kereke.

Emutini wa ka hina vavasati a va va kona emintirhweni ya kereke hi Sonto, kambe vavanuna a va sala ehandle va bula hi tinhloko-mhaka ta vona leti va ti tsakelaka, swifuwo ni vurimi. Xisweswo, loko muprista a ri karhi a chumayela vavasati ekerekeni, a ndzi chumayela vavanuna lava nga ehandle. A ndzi ri na malembe ya 15 ntsena, naswona entiyisweni va tsakele ku hiseka ka mina ka vuntshwa, hikuva va hakelele swibukwana, naswona ndzi tirhise minyikelo ku kuma odara leyintshwa.

Hi ku hatlisa muprista u tive mintirho ya mina kutani u te a ta vulavula na mhani-ntsongo wa mina. Sonto leyi landzeleke, u tsundzuxile a ri eplatifomo a ku: “Entiyisweni, ku hava na un’we emutini wa hina la nga ta tiendla xihunguki lerova a pfumela minthyeketo ya n’wana wa kondlo-a-ndzi-dyi.” Hikwalaho, un’wana ni un’wana emutini u ndzi hundzukerile. Hambi ku ri mhani-ntsongo u khome hi tingana ivi a tivisa manana leswaku a a nga ha ta ndzi hlayisa.

Ndzi titwe ndzi tshikiwile hakunene, kambe hi xikhongelo eka Yehova, ndzi kume ku chaveleriwa ivi ndzi tlhela ndzi kuma matimba. Ndzi rhurhele eMaribor na manana, naswona hi ve ni nkarhi lowu tsakisaka swinene swin’we. Hambi leswi a a nga hlanganyeli eka timhaka ta mina ta moya, u ndzi pfumelerile ku va kona eminhlanganweni ya bandlha lerintsongo kwalaho. Hi August 15, 1931, ndzi kombise ku tinyiketela ka mina eka Xikwembu hi nkhuvulo wa mati.

Lexi ndzi khomiseke gome, hi xitshuketa Manana u sungule ku vabya ivi a fa mavhiki ma nga ri mangani endzhakunyana. Marito yakwe yo hetelela eka mina a ma rivaleki emianakanyweni ya mina: “Gretel, murhandziwa wa mina, namarhela vupfumeri bya wena. Ndza tiyiseka leswaku i ntiyiso.” Endzhaku ka rifu rakwe, ndzi tlhele ndzi titwa ndzi tshikiwile hi laha ku vavisaka, kambe vuxaka bya mina na Tata wa hina wa le tilweni byi ndzi tiyisile.

Mpatswa lowu a wu ri hava vana va wona n’wini wu ndzi tekile, naswona ndzi tirhe tanihi mudyondzi wa ntirho exitolo xa vurhungi lexi nsati wa kona a a xi fambisa. Hi swa nyama a ndzi yime kahle, kambe ku navela ka mbilu ya mina a ku ri ku tirhela Xikwembu nkarhi hinkwawo. Ebandlheni ra ka hina lerintsongo eMaribor, hinkwavo a va khorwiseka leswaku nkarhi lowu saleke wa mafambiselo lawa ya swilo a wu komile. (1 Vakorinto 7:29) Exihundleni ndzi kombele Yehova eswikhongelweni swa mina ku hlwerisa ku nghenelela ka yena ku kondza ndzi heta ku dyondzela ka mina ntirho. Ndzi hete hi June 15, 1933, kutani siku leri landzeleke, ndzi suke ekaya leswaku ndzi sungula ku phayona! Hikwalaho ka vuntsongo bya mina—a ndzo va na malembe ya 17 ntsena—hambi ku ri van’wana va vamakwerhu va ringete ku ndzi sivela, kambe a ndzi tiyimiserile.

Masiku Yo Sungula Ya Vuphayona

Xiavelo xa mina xo sungula a ku ri Zagreb, doroba ra kwalomu ka vaaki va 200 000 leri a ri nga ri kule na Maribor. Bandlha ra kona a ro va na vahuweleri va tsevu ntsena. Ndzi dyondze swo tala swinene hi ku tirha na Makwerhu Tuc̀ek, phayona ro sungula eYugoslavia. Endzhakunyana, ndzi phayone ndzi ri ndzexe kwalomu ka lembe. Hambi swi ri tano, hakantsongo-ntsongo maphayona man’wana lama humaka eJarimani ma fikile, tanihi leswi ntirho wo chumayela a wa ha ku yirisiwa kona hi hulumendhe ya Nazi.

Ndzi pfune mimpatswa yi nga ri yingani ya maphayona hi ku tirha tanihi muhundzuluxeri wa yona. Ku tirha ni Vakriste lava va vupfeke a ku ri ntokoto lowu vangamaka swinene eka mina. Ndzi kurile evutivini ni le ku twisiseni, naswona ku tlangela ka mina ka lunghelo ro chumayela mahungu lamanene ya Mfumo ku kule hi matimba.

Hi ku famba ka nkarhi, hi ve ntlawa lowu hlamarisaka wa maphayona ya 20 lama a ma tirha eBalkan States. Matshalatshala ya hina lama tolovelekeke yo tivisa Rito ra Xikwembu ma hi hlanganise swin’we, un’wana ni un’wana a tiyimisele ku pfuna un’wana enkarhini wa xilaveko. Hinkwerhu ka hina a hi susumetiwa hi ku swi rhandza loku a ku kumiwa exikarhi ka vanhu va Xikwembu ntsena. ‘Xiboho xa vun’we’ lexi xi hlawulekeke, ku nga rirhandzu, xi ya emahlweni exikarhi ka lavaya va ntlawa lowu lava va ha hanyaka namuntlha.—Vakolosa 3:14.

Vutomi bya phayona byi fuwile hi mintokoto ni tinyiko hi ku hambana-hambana lokukulu loku fanaka ni mapapa lama nga etilweni. Hi titwe hi fuwisiwile hi ntokoto lowu vangamaka wa ku tiva matiko ni vanhu lava eku sunguleni a hi nga va tivi, ku katsa ni mikhuva ya vona ni mahanyelo ya vona. Handle ka sweswo, hi tokote ndlela leyi Yehova a khathalelaka malandza ya yena lama tshembekaka ha yona, hi laha Pawulo a hi tiyisekisaka ha kona eka Vaefesa 3:20: ‘Hi ku ya hi matimba ya yena lama tirhaka eka hina a endla leswi tlulaka hinkwaswo leswi hi nga swi kombelaka kumbe leswi hi nga swi ehleketaka.’

Ku khathalela ka rirhandzu ka Yehova ku kombisiwe loko Makwerhu wa xinuna Honegger la humaka eSwitzerland a hi endzerile ivi a xiya leswaku a hi fanele ku famba ku fika eka tikhilomitara ta 40 leswaku hi fika emitini leyi hangalakeke eZagreb. U xiye leswaku a hi hluvula tintangu ta hina ivi hi ti kapeka emakatleni ya hina loko ha ha ku huma edorobeni leswaku hi hlayisa swirhendze. Kutani u hi xavele swikanyakanya swa 12, hambi leswi, hi laha a vuleke ha kona endzhakunyana, swi tekeke mali hinkwayo leyi a a ri na yona! Kunene Yehova u susumeta timbilu ta vanhu lava lulameke. Swikanyakanya leswi, ku fana ni nyiko leyi taka hi le tilweni, swi tirhe tanihi vanghana va hina lava tshembekaka hi nkarhi wa malembe ya 25 ya ntirho wa vuphayona.

Siku rin’wana, mina, Willi na Elisabeth Wilke hi fike emutini lowukulunyana wa Croatia, laha un’wana ni un’wana wa hina a tirheke a ri yexe—ku sukela eku sunguleni ku ya exivindzini xa muti. A hi ri karhi hi nyikela xibukwana lexi nge Righteous Ruler, lexi faniseke Yesu Kriste exifunengetweni xa xona. Lembe rin’we emahlweninyana, hi 1934, Alexander, hosi ya Yugoslavia a yi dlayiwile, naswona Peter n’wana wa yena wa mufana a a fanele ku n’wi tlhandlama evuhosini. Hambi swi ri tano, vanhu va muti va tsakele ku tifuma ematshan’wini ya hosi yo huma eSerbia (edzongeni wa Yugoslavia).

Endzhaku ko chumayela tiawara to hlayanyana, huwa leyikulu a yi twiwa yi ta hi le xikwereni xa muti. Kona, mina na Makwerhu wa xinuna Wilke hi kume Makwerhu wa xisati Wilke a rhendzeriwe hi ntlawa wa vavanuna ni vavasati va kwalomu ka 20, van’wana va hlome hi tisikiri, van’wana va ri karhi va hisetela swibukwana swa hina. Makwerhu wa xisati Wilke a a nga swi koti ku vulavula ririmi kahle leswaku a herisa ku ehleketelela ka vini va muti.

“Vavasati ni vavanuna,” ndzi huwelerile, “mi endla yini xana?”

“A hi n’wi lavi Hosi Peter!” va hlamula hi ku lava ku va rito rin’we.

Ndzi hlamurile ndzi ku: “Na hina a hi n’wi lavi.”

Hi ku hlamala, vanhu va kombetele eka xifaniso lexi nga exibukwanini ivi va vutisa va ku, “Manuku ha yini mi famba mi n’wi twarisa ke?” A va pfanganise Yesu Kriste na Hosi Peter!

Xidoledole xi susiwile, naswona vumbhoni lebyinene mayelana na Hosi Yesu Kriste byi nyikeriwile. Van’wana lava a va hise swibukwana swa vona manuku va lave leswintshwa. Hi siye muti lowu wu ri entsakweni lowukulu, hi ri karhi hi swi vona leswaku voko ra Yehova leri sirhelelaka a ri ri ehenhla ka hina.

Endzhakunyana hi ndlandlamuxe ku chumayela ka hina ku ya fika eBosnia, xiphemu-nkulu xa Yugoslavia. Kona, kwalomu ka hafu ya vaaka-tiko a ku ri Mamuslim, naswona hi tlhele hi hlangana na mikhuva leyintshwa na vukholwahava byo tala. Emitini leyi, vanhu a va nga si kala va vona wansati a khandziye xikanyakanya, kutani ku fika ka hina a ku ri nchumu wun’wana lowu nyanyulaka, lowu pfuxaka ku lava ku tiva. Varhangeri va vukhongeri va hangalase mahungundlela ya leswaku wansati la khandziyeke xikanyakanya u tisa khombo emutini. Endzhaku ka sweswo hi siye swikanyakanya swa hina ehandle ka miti ivi hi nghena hi milenge.

Tanihi leswi tibuku ta hina manuku a ti yirisiwile, hakanyingi maphorisa a ma hi khoma. Hi ntolovelo, a hi lerisiwa ku suka eka xifundza-nkulu lexi. Maphorisa mambirhi a ma ta hi heleketa endzilakaneni, mpfhuka wa ku sukela eka tikhilomitara ta 50 ku ya eka 100. A va hlamala leswi a hi ri vatshila vo tano va swikanyakanya, hi kota ku fambisana na vona ku nga khathariseki mhaka ya leswaku a hi rhwale swiambalo swa hina hinkwaswo ni tibuku na xitofu lexintsongo xa pharafini. Vaheleketi va hina minkarhi hinkwayo a va tsaka ku kuma xihodelana etlhelo ka ndlela, naswona hakanyingi a va hi rhambela swin’wana swo nwa kumbe hambi ku ri swakudya. Hi tiphine hi swiendlakalo leswi, tanihi leswi xipfuno xa hina lexintsongo a xi nga swi pfumeleli swiengetelo swo tano. Kavula, hi tirhise nkarhi lowu ku va byela hi ta ntshembo wa hina, naswona hakanyingi a va amukela tin’wana ta tibuku leti “yirisiweke.” Hi minkarhi hinkwayo, hi hambane hi marito lamanene.

Manuku ku fike lembe ra 1936. A hi ri karhi hi chumayela eSerbia loko mahungu ya leswaku ntsombano wa matiko hinkwawo a wu ta khomeriwa eLucerne, Switzerland, hi September ma hi fikela. Bazi leri hlawulekeke a ri fanele ri suka eMaribor, kambe kwalaho a ku ri tikhilomitara ta 700 ku sukela laha a hi ri kona—ku chovha ka mpfhuka wo leha ka swikanyakanya! Hambi swi ri tano, hi sungule ku hlayisa mali ya hina ivi endzhakunyana hi lembe rero, hi teka riendzo.

A hi kombela mpfumelelo eka van’wamapurasi ku xwa vusiku endlwini ya le henhla ya folichi ematshan’wini yo hakelela kamara endlwini ya vaendzi. Nimixo, hi vutisile loko hi nga xava ntswamba eka vona, kambe hakanyingi va hi nyike wona mahala naswona hi minkarhi yin’wana va engetele hi xifihlulo lexi fuweke. Hi kombisiwe tintswalo letikulu ta vumunhu, naswona leswi swi tshama swi ri xiphemu lexi tsakisaka xa mianakanyo ya hina ya vuphayona.

Loko hi nga si suka eMaribor hi ya eLucerne, maphayona man’wana lama humaka eJarimani ma fikile. Exikarhi ka vona a ku ri na Alfred Schmidt, loyi a a tirhe malembe ya nhungu eBethele ya le Magdeburg, Jarimani. Lembe rin’we endzhakunyana ndzi ve nsati wa yena.

Kwalomu ka maphayona hinkwawo eYugoslavia ma swi kotile ku va kona entsombanweni eLucerne. A ku ri wo sungula eka mina, naswona ndzi hlamarisiwe swinene hi rirhandzu ni nkhathalelo lowu kombisiweke hi vamakwerhu va le Switzerland, handle ka ku hlamarisiwa hi ku tsakisa ka doroba ra Lucerne. A ndzi nga tivi nchumu leswaku malembe ya 20 endzhakunyana, ndzi ta va ndzi phayona kona!

Ku Tirha eHansi Ka Minsivelo

Loko hi tlhela hi suka eSwitzerland lero saseka hi ya eYugoslavia, hi ku hatlisa hi sungule ku tokota ku xanisiwa ka xiviri. Hi khomiwile ivi hi pfaleriwa ekhotsweni lerikulu eBelgrade. Makwerhu loyi a a ri ni vutihlamuleri bya ntirho eYugoslavia u kombele mpfumelelo wo hi endzela, kambe leswi swi ariwile. Hambi swi ri tano, u vulavule na mulanguteri wa khotso hi rito ro tano lerikulu lerova hi ta kota ku n’wi twa, naswona mpfumawulo wa rito ra yena hi woxe a ku ri xikhutazo lexikulu eka hina.

Endzhaku ka masiku ma nga ri mangani, hi yisiwe endzilakaneni wa Hungary hi bohiwe mavoko; tibuku ta hina na mali ya hina a swi tekiwile. Xisweswo, hi fike eBudapest hi ri hava mali na yintsongo, kambe hi ri na tinhwala to tala leti a ti hi namarherile tanihi xitsundzuxo xa le khotsweni. Hi ku hatlisa hi hlangane ni maphayona laman’wana ivi hi hlanganyela na wona entirhweni wo chumayela kona.

Musumbunuku wun’wana ni wun’wana hina maphayona eBudapest a hi hlangana evuhlambelweni bya Turkey, naswona loko hi ri karhi hi hlamba mimiri ya hina, vamakwerhu va xinuna ni va xisati hi ku hambana ka vona va tiphine hi ku ‘tiyisana swin’we . . . hi ku pfumela loku un’wana a nga na kona.’ (Varhoma 1:12) Ku hlangana nkarhi na nkarhi ku tlhele ku tirha tanihi ku kambana loko un’wana a vabya kumbe a pfaleriwile ekhotsweni.

A hi sungule ku tolovelana swinene ni matshamelo lamantshwa loko, endzhaku ka tin’hweti ta tsevu, mpfumelelo (visa) wa hina wo tshama eHungary wu herile. Hi nkarhi lowu fanaka, mina na Alfred a hi tekanile. Manuku hi amukele swiletelo swo kuma mpfumelelo wa le Bulgaria. Mpatswa wa maphayona kwalaho a wu hlongoriwile, naswona swibukwana swa khume ra magidi leswi a va swi odile a swi lunghekile evugandliselweni lebyintsongo eSofia. Tibuku ta mpatswa lowu a ti hisiwe erivaleni, kutani a hi swi tiva leswaku i ku khomiwa ka muxaka muni loku a hi fanele hi ku langutela.

Eku heteleleni hi kume mpfumelelo wa tin’hweti tinharhu wa le Bulgaria. A hi hundza hi le Yugoslavia nivusiku, naswona makwerhu la nga ni vutihlamuleri a hi hlanganisile exiticini lexi kunguhatiweke ka ha ri emahlweni ni mali ya ku xava swibukwana. Eku heteleleni, hi fike eSofia hi ku hlayiseka ivi hi kuma kamara leri ringaneke.

Sofia a ku ri doroba ra manguva wolawo ra kwalomu ka 300 000 wa vaaka-tiko, kambe a ku nga ri na Timbhoni kona. Siku rin’we endzhaku ka ku fika ka hina, hi ye evugandliselweni. N’wini wa byona a a twile hi ku yirisiwa ka tibuku ta hina ni ku hlongoriwa ka mpatswa lowu odeke swibukwana, kutani loko a tive leswaku hi tele ku ta swi xava, u hi angarhile. Hi pake swibukwana swa hina eminkwameni leyi nga riki na nchumu ivi hi chayela hi hundza maphorisa yo hlayanyana lama, ndzi tsakaka ku vula leswaku a ma kotanga ku vona ku nwayela ka hina nhompfu!

Xiphiqo xa hina lexi landzeleke a ku ri laha a hi ta hlayisa kona swibukwana swa hina ni ndlela yo veka ha yona nhundzu yo tano leyikulu hi tin’hweti tinharhu ntsena. Entiyisweni a ndzi chavisiwa hi nhulu yoleyo ya swibukwana! A ndzi nga si tshama ndzi vona swo tarisa sweswo. Kambe Yehova u tlhele a va Mupfuni wa hina. Hi ve ni ku humelela lokukulu, hi fambisa ku fika eka 140 hi siku, kutani hi mavhiki ma nga ri mangani, Makwerhu wa xinuna na Makwerhu wa xisati Wilke va fikile leswaku va ta hi pfuna.

Hambi swi ri tano, siku rin’wana kantsongo swilo swi onhakile. A ndzi ri karhi ndzi chumayela endhawini ya mabindzu laha enyangweni wun’wana ni wun’wana a ku ri na xizenghana xa brass lexi nga na vito ra Dok. Swimani-Mani. Endzhaku ka tiawara leti nga vaka timbirhi, ndzi hlangane na njhingha leyi dyuhaleke leyi yi ndzi languteke hi ndlela yo ehleketelela. U ndzi vutisile loko ndzi ku tiva laha a ndzi ri kona.

“A ndzi swi tivi kahle leswaku i muako wa muxaka muni lowu, kambe ndzi xiye leswaku magqweta hinkwawo lamanene onge ma hlanganise tihofisi ta wona kwala,” ndzi hlamurile.

“U le ka Ndzawulo ya le Xikarhi,” ku hlamula yena.

Hambi leswi a ndza ha tsemeke rhumbu, ndzi hlamule hi musa ndzi ku: “Oho, hi yona mhaka leyi tinghamula leti hinkwato a ti ri na xinghana swinene eka mina!” Nhlamulo leyi yi vohlise langutelo ra yena, kutani u tlhele a ndzi nyika pasi ra mina ro endza endzhaku ka ku ri kambela hi vukheta. Ndzi suke hi ku ntshunxeka, ndzi nkhensa Yehova hikwalaho ka nsirhelelo wa yena.

Eku heteleleni, swibukwana hinkwaswo a swi fambisiwile, naswona siku ra ku siya Bulgaria, “tiko ra swiluva” ri hi fikerile. A swi nonon’hwa ku siya vanhu vo tano va xinghana, kambe ku ehleketa ha vona ku tshame ku dzime timitsu swinene etimbilwini ta hina.

Tanihi leswi a hi ri na mapasi yo endza ya le Jarimani, hi kote ku tlhelela eYugoslavia, kambe hi nyikiwe ku tshama nkarhinyana ntsena. Endzhaku, leswaku hi balekela ku khomiwa, a hi fanele ku etlela etindhawini leti hambaneke vusiku byin’wana ni byin’wana. Hi hanye hi ndlela leyi kwalomu ka tin’hweti ta tsevu. Manuku ke, hi nkarhi wa xiphemu xo hetelela xa 1938, hi kume papila leri humaka ehofisini ya Sosayiti eBern, Switzerland, ri hi tivisa ku ringeta ku ta eSwitzerland. Vuthu ra nyimpi ra Nazi ana se a ri rhendzele Austria, naswona ntshikilelo wa politiki a wu ri eku kuleni. Entiyisweni, hulumendhe ya Yugoslavia ana se a yi nyikete maphayona man’wana ya Jarimani eka Manazi.

Kutani mina na nuna wa mina hi fambe hi ku hambana hi ya eSwitzerland, Alfred a ta hi ndlela yo ya eItaly ivi mina ndzi ta hi le Austria. Hi hlanganisiwe nakambe hi ntsako ivi hi averiwa ku tirha eChanelaz, epurasini ra Sosayiti, ivi endzhakunyana hi ya Bethele eBern. Lowu a ku ri ntokoto lowuntshwa hi laha ku heleleke eka mina. Manuku a ndzi fanele ku dyondza ku hlayisa yindlu hi ndlela ya le Switzerland, naswona ndzi sungule ku tlangela nhlengeletano ya Yehova ku tlula rini na rini.

Matimba Ya Yehova Lama Tiyisaka

Endzhaku ko tirha eBethele hi nkarhi wa Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava ni le ndzhaku ka yona, hi 1952 mina na Alfred hi tlhele hi nghenela ntirho wa vuphayona, ntirho lowu akeke vutomi bya hina. A hi kalanga hi va ni vana va hina vini, kambe endzhaku ka malembe layo tala, hi amukele marito yo tala ya rirhandzu lama humaka eka vana va hina va moya. Hi xikombiso, hi February 1975, hi amukele papila leri landzelaka:

“Ndzi tsundzuka siku leri wanuna wo tlhariha, wa misisi ya timpfu a endzeleke mudyondzisi la tinonon’hwisaka wa Evangelical Church ivi a n’wi nyikela dyondzo ya Bibele. Hi ku kanakana ni ku sola, mina ni ndyangu wa mina hi yi amukerile ivi hi kambisisa yinhla yin’wana ni yin’wana ku fana ni Vaberiya, ku kondza loko hi boheka ku pfumela leswaku u hi tisele ntiyiso . . . Mayana Tatana wa musa loyi Yehova Xikwembu a nga yena hakunene! Ku dzunisiwa ni ku xiximiwa ni minkhenso swi ya eka yena hikwalaho ka vunene ni tintswalo ta yena hinkwato. Kambe hi lava ku mi nkhensa na n’wina, Alfred na Gretel lava rhandzekaka, hi timbilu ta hina hinkwato, hikwalaho ka ku leha mbilu lokukulu loku mi hi kombeke kona. Onge Yehova a nga mi katekisa swinene hikwalaho ka sweswo. Hi tshemba hi timbilu hinkwato leswaku na hina u ta hi nyika matimba yo tiyisela.”

Hi November 1975 Alfred nuna wa mina u fe hi xitshuketa hi vuvabyi bya mbilu. Hi malembe ya 38 hi tirhele Yehova swin’we, hi ri karhi hi tiyisela ku yinga-yingeka ka ku phayona. Leswi swi endle vuxaka bya hina byi va lebyikulu swinene. Hambi swi ri tano, hikwalaho ka rifu ra yena ntlhaveko lowuya wa xivundza ni ku va la cukumetiweke wu tlhele wu ndzi nghenela nakambe. Kambe hi ku tshemba Yehova, ndzi tlhele ndzi chaveleriwa.

Vuxaka bya mina na Tata wa hina wa le tilweni byi ndzi tiyisile eka malembe lama tlulaka 53 entirhweni wa yena wa nkarhi hinkwawo. Naswona mintlhaveko ya mina yi hambeta yi va liya ya Yesu Kriste: “A ndzi ndzexe, hikuva Tatana u na mina.”—Yohane 16:32.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 23]

Alfred na Frieda Tuc̀ek va ri karhi va phayona eYugoslavia ni ku tihlomisa loku taleke, hi 1937

[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]

Alfred na Grete Schmidt va ri karhi va phayona eMostar, xiyenge xa Mamuslim xa Yugoslavia, hi 1938