Xana Milawu Ya Khume Yi Vula Yini Eka Wena?

ENDZHAKU ka tin’hweti tinharhu ta ku ntshunxiwa ka vona aEgipta hi 1513 B.C.E., Vaisrayele va gove emahlweni ka Ntshava ya Sinayi emananga. Hi vukongomisi bya Yehova, muprofeta Muxe u tlhandlukele entshaveni ivi a twa Xikwembu xi tshembisa leswaku xi ta endla rixaka ra Israyele ‘rifuwo ra xona ro hlawuleka exikarhi ka matiko man’wana hikwawo.’ Kutani Muxe u hlamusele leswi eka vanhu hi ku tirhisa vakulukumba va tiko. “Kutani tiko hikwaro ri hlamula ŝiṅwe, ri ku: Hikwaŝo leŝi Yehova a ŝi v̌uleke, hi ta ŝi endla.”—Eksoda 19:1-8.

Endzhaku ka sweswo, Xikwembu xi hlavutele Milawu ya Khume eka Muxe, a sungula milawu leyi hi marito lama nge: “Hi mina Yehova, Šikwembu ša wena, l’a ku humeseke tikweni ra Egipta, e ndlwini ya vukhumbi.” (Eksoda 20:2) Nxaxamelo lowu wa Milawu a wu ri wa Vaisrayele, lava eka Nawu wo Rhanga va byeriweke ku: “U nga ṭhuki u v̌a ni ŝikwembu ŝiṅwana e mahlweni ka mina.”—Eksoda 20:3.

Hi ku landzelelana, Yehova u dyondzise Muxe milawu yin’wana ya Xikwembu eka Israyele. (Eksoda 20:4–23:19) Hinkwayo yi fike kwalomu ka 600 wa milawu. Naswona i ntsako muni lowu a wu ri kona wo vona leswaku ntsumi ya Xikwembu a yi rhangela tiko ku lunghiselela ndlela yo nghena eTikweni leri Tshembisiweke! (Eksoda 23:20-22) Yehova u tivisile a ku: “Nḍi ta endla e mahlweni ka tiko hikwaro e masingita la’ma nga siki endliwaka e misav̌eni hikwayo, hambi ku ri tikweni rihi ni rihi, kutani tiko hikwaro leri u nge sikari ka rona, ri ta v̌ona ntiro wa Yehova; hikuv̌a leši nḍi nga ta ši endla ha wena, ši ta va šilo le’ši tšhav̌isaka.” Hikwalaho ka sweswo, Xikwembu a xi lava yini eka vanhu va xona? “Hlayisa leši nḍi ku lerisaka šona namuntlha.” Ina, ku yingisa milawu hinkwayo ya Yehova ni swiletelo a swi boha.—Eksoda 34:10, 11.

Leswi Milawu Ya Khume A Yi Vula Swona Eka Israyele

Hikwalaho ka ku huma ka vona evuhlongeni bya Egipta ehansi ka nsirhelelo wa Xikwembu, Vaisrayele va tive vito ra Xikwembu hi malangutelo lamantshwa. Yehova u ve mukutsuri wa vona. (Eksoda 6:2, 3) Hikwalaho, nawu wa vunharhu wu ve nhlamuselo yo hlawuleka eka vona, tanihi leswi xisweswo va siveriweke ku tlanga hi vito ra Xikwembu.—Eksoda 20:7.

Kambe ku vuriwa yini hi nawu wa vumune, lowu kombetelaka eka siku ra Savata? Nawu lowu wu kombise ku xixima swilo swo kwetsima, hi laha Yehova eku sunguleni a kombiseke ha kona loko a simeka ‘ku hlayisa ka savata’ mayelana ni ku hlengeletiwa ka manna. (Eksoda 16:22-26) Hikwalaho ka leswi Vaisrayele van’wana va nga yingisangiki hi ku hatlisa, Yehova hi ku twala u va tsundzuxe leswaku hi yena a va nyikeke xileriso xexo. “Anakanyani leŝaku Yehova o mi nyikile sabata. . . . Kutani tiko ri wisa hi siku ra ntlhanu na mambiri.” (Eksoda 16:29, 30) Endzhakunyana, Yehova u kombe hi laha malunghiselelo lawa a ma hlawuleke ha kona, a ku: “I šikombiso le’ši nga heriki šikari ka mina ni v̌ana v̌a Israel.”—Eksoda 31:17.

Kutani xiya nawu lowu hlawulekeke wa vukhume, wu sivela makwanga. Hi lowu nawu lowu ku nga hava munhu loyi a a ta wu veka. Muisrayele un’wana ni un’wana a a tihlamulela eka Xikwembu xa yena, Yehova, loyi a kambaka mbilu ya munhu ku kuma minsusumeto ya yena.—Eksoda 20:17; 1 Samuel 16:7; Yeremia 17:10.

Langutelo Leri Ololoxiweke

Yesu Kriste, loyi a velekiweke erixakeni ra Israyele, u byele vadyondzisiwa va yena a ku: “Mi nga anakanyi leswaku ndzi tile ku ta herisa Nawu hambi va ri Vaprofeta; a ndzi tanga ku ta herisa, ndzi tile ku ta hetisisa.” (Matewu 5:17) Eka Vakriste va Vaheveru, Pawulo u tsarile a ku: “Nawu [i] ndzhuti ntsena wa leswo saseka leswi nga ta humelela, ematshan’wini ya ku va xivumbeko xa xiviri xa swilo swa kona.” (Vaheveru 10:1) Loko a wu ri Muheveru la hundzukeleke eVukristeni, a wu ta va u ti twisise njhani tinhlamuselo leti? Swirho swin’wana swa bandlha ro sungula ra Vukriste swi pfumele leswaku milawu hinkwayo ya madzana-dzana leyi Xikwembu xi yi nyikeke hi ku tirhisa Muxe, ku katsa ni Milawu ya Khume, a ya ha tirha. Kambe xana lawa a ya ri malangutelo lamanene?

Xiya marito lawa ya Pawulo eka Vayuda lava veke Vakriste eka xifundza-nkulu xa Galatiya lama nge: “Hina hi Vayuda hi ku velekiwa, a hi vamatiko va nga ‘vadyohi’; hambi swi ri tano, hi tiva leswaku munhu a nga endliwi la lulameke emahlweni ka Xikwembu hi ku hlayisa Nawu, kambe ku ri ntsena hi ku pfumela eka Yesu Kriste; kutani hina hi pfumerile eka Kriste Yesu, leswaku hi endliwa lava lulameke hi ku pfumela eka Kriste, ku nga ri hi ku hlayisa Nawu; hikuva ku tsariwile va ku: ‘A ku na munhu na un’we la nga ta endliwa la lulameke hi ku hlayisa Nawu.’” (Vagalatiya 2:15, 16) Hakunene, xiyimo lexinene eka Xikwembu a xi nga tiseketeli hi ku yingisa Nawu wa Muxe hi laha ku hetisekeke, hikuva eka xiyimo xa munhu lexi nga hetisekangiki, leswi a swi nga koteki. Pawulo u engeterile: “Hinkwavo lava titshembaka hi leswi va hlayisaka Nawu, va le ku rhukaniweni, hikuva Matsalwa ma ri: ‘Un’wana ni un’wana la tsandzekaka ku hlayisa ni ku endla hinkwaswo-kwaswo leswi tsariweke ebukwini ya Nawu, ú le ku rhukaniweni.’ . . . Kriste ú hi kutsurile ekhombyeni ra ku rhukana ka Nawu, hi ku tiendla la rhukaniweke hikwalaho ka hina.”—Vagalatiya 3:10-13.

Leswi valandzeri va Yesu va Vayuda a va nga ha ri ehansi ka ku rhukana ka Nawu, xana Vakriste van’wana a va boheka ku hlayisa milawu hinkwayo leyi nyikiweke Israyele? Eka Vakolosa, Pawulo u tsarile a ku: “[Xikwembu] xi hi rivalerile milandzu ya hina hinkwayo. Xi hlangurile tsalwa leri a ri hi veka nandzu, ri hi mangalela hi milawu ya rona, kutani xi ri susele etlhelo, xi ri belela [emhandzini ya nxaniso ya Kriste].” (Vakolosa 2:13, 14) Handle ko kanakana, Vakriste vo tala vo sungula a va fanele ku lulamisa mianakanyo ya vona ivi va xiya leswaku va “ntshunxiwile eNawini.” (Varhoma 7:6) Hi ku kombisa ripfumelo eka rifu ra gandzelo ra Yesu leri heriseke Nawu ni ku pfula ndlela yo tlangela “ntwanano lo’wuntŝha” lowu vhumbiweke, a va langutele ku kuma xiyimo lexinene eka Yehova.—Yeremia 31:31-34; Varhoma 10:4.

Leswi Yi Vulaka Swona Eka Hina

Xana leswi swi vula leswaku Milawu ya Khume, xiphemu xa xisekelo xa Nawu, a ya ha pfuni nchumu eka Vakriste? Doo! Hambi leswi Milawu ya Khume yi nga bohiki eka Vakriste hi nawu, milawu leyi yi ya emahlweni yi nyikela swiletelo leswinene, tanihi milawu yin’wana ya Nawu wa Muxe. Hi xikombiso, Yesu u vule leswaku milawu mimbirhi leyikulu hi leyi katsaka ku rhandza Xikwembu ni munhu-kuloni. (Levitika 19:18; Deuteronoma 6:5; Matewu 22:37-40) Loko a tsundzuxa Vakriste va le Rhoma, Pawulo u tirhise nawu wa vutsevu, wa vunkombo, wa vunhungu ni wa vukhume, a engetela a ku: “hambi yi ri milawu yin’wana hinkwayo, yi katsakanyiwa hi rito leri nge: ‘Rhandza munhukuloni kukota loko u tirhandza.’”—Varhoma 13:8, 9.

Kutani ke, tanihi xiphemu xa Rito leri huhuteriweke ra Xikwembu, i xikongomelo xihi lexi Milawu ya Khume yi xi tirhaka namuntlha? Yi hlavutela langutelo ra Yehova hi timhaka to karhi. (2 Timotiya 3:16, 17) Languta ndlela leyi yi swi endlaka ha yona.

Milawu yo sungula ya mune yi kandziyisa vutihlamuleri bya hina eka Yehova. (Wo sungula) I Xikwembu lexi xa ha lavaka ku tinyiketela loku heleleke. (Matewu 4:10) (Wa vumbirhi) Ku hava ni un’we wa vagandzeri va yena la faneleke a tirhisa swifaniso. (1 Yohane 5:21) (Wa vunharhu) Ku tirhisa ka hina vito ra Xikwembu ku fanele ku va lokunene ni ku xiximeka, hayi loku pfumalaka xichavo. (Yohane 17:26; Varhoma 10:13) (Wa vumune) Vutomi bya hina hinkwabyo byi fanele byi tirhisiwa eka swilo swo kwetsima. Leswi swi hi pfuna ku wisa kumbe ‘ku tlangela Savata,’ eka xiendlo xo tano xa vutianakanyi.—Vaheveru 4:9, 10.

(Wa vuntlhanu) Ku yingisa ka vana vatswari va vona swi hambeta swi tirha tanihi xisekelo xa vun’we bya ndyangu, naswona swi tisa mikateko ya Yehova. Nakambe mawaku ntsako lowu hlamarisaka lowu “nawu lowo rhanga lowu nga ni xitshembiso” wu wu tisaka! A hi “leswaku u kateka” ntsena, kambe leswaku “u hanya ngopfu emisaveni leyi.” (Vaefesa 6:1-3) Leswi sweswi hi hanyaka “emasikwini ya makumu” ya mafambiselo yo biha ya sweswi, ku yingisa ko tano ka ku chava Xikwembu ku nyika vantshwa ku langutela ku ka va nga fi.—2 Timotiya 3:1; Yohane 11:26.

Rirhandzu ra muakelani wa hina ri ta hi sivela ku n’wi vavisa hi swiendlo swo biha swo fana ni (Wa vutsevu) ku dlaya, (Wa vunkombo) vuoswi, (Wa vunhungu) ku yiva ni (Wa vukaye) vumbhoni byo hemba. (1 Yohane 3:10-12; Vaheveru 13:4; Vaefesa 4:28; Matewu 5:37; Swivuriso 6:16-19) Kambe ku vuriwa yini hi minsusumeto ya hina? Nawu (Wa vukhume) lowu arisaka makwanga, wu hi tsundzuxa leswaku Yehova u lava leswaku makungu ya hina ma tshama ma ri manene emahlweni ka yena.—Swivuriso 21:2.

Mayana nhlamuselo leyi fuweke swonghasi leyi hi yi kumaka eka Milawu ya Khume! Tanihi leswi yi sekeriweke eka misinya ya milawu ya Xikwembu leyi nga ta ka yi nga hundzeriwi hi nkarhi, hi fanele hi yi tlangela tanihi switsundzuxo swa nkoka swa mfanelo ya hina yo rhandza Xikwembu ni muakelani wa hina.—Matewu 22:37-39.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 6]

Rifu ra Yesu ri herise Nawu, ku katsa ni Milawu ya Khume leyi nyikiweke Vaisrayele eNtshaveni ya Sinayi