Swivutiso Swa Vahlayi

◼ Xana wansati lontsongo wa Muyuda Estere u ve ni ku tikhoma loko biha ka rimbewu ni hosi ya Muperesi leswaku a amukeriwa hi yena ivi xisweswo a kuma mikateko?

Van’wana va nga ha va va fikelele makumu lawa hi xiviko xa misava, kambe rhekhodo leyi tshembekaka eBibeleni yi kaneta mianakanyo leyi.

N’wamatimu wa Muyuda Flavius Josephus u nyikela xiviko xa misava xa leswaku hosi ya xisati ya Muperesi Vhasti, yi ale ku humelela emahlweni ka nuna wa yona, Ahasuwerusi. Hikwalaho, hosi, leyi handle ko kanakana ku nga Xerxes I ya lembe xidzana ra vuntlhanu B.C.E., hi ku hlundzuka yi ale Vhasti kutani yi pfumelela ndzavisiso wa le mfun’weni hinkwawo ku kuma nkosikazi leyintshwa. Vanhwana lavantsongo vo saseka va hlanganisiwile kutani va nyikiwa nkhathalelo wo leha wa vumbhuri.

“Kutani, loko [mulanguteri wa vavasati va hosi] a anakanye leswaku vanhwana va kume nkhathalelo lowu ringaneke . . . naswona sweswi a va fanelekela ku ta emubedweni wa hosi, u rhumele wun’we siku rin’wana ni rin’wana ku ya etlela ni hosi, leyi, endzhaku ko va ni ku hlangana ka rimbewu na yena, kan’we-kan’we yi n’wi tlheriseleke eka mulanguteri wa vavasati. Kambe, loko Estere a te eka yena, u n’wi tsakerile, ivi endzhaku ka loko a rhandzane na yena, a n’wi endla nsati wa yena wa le nawini kutani va endla mucato wa vona.”—Jewish Antiquities, Book XI, 184-202, leyi hundzuluxeriweke hi Ralph Marcus, (Book 11, ndzima 6, tindzimana 1, 2, hi laha yi hundzuluxeriweke ha kona hi William Whiston).

Mhaka leyi ya misava yi nga vangela munhu ku anakanya leswaku vanhwana a va hlanganyela eka ku tikhoma loko biha ka rimbewu ni hosi ni leswaku ku hambana loku nga kona ntsena emhakeni ya Estere a ku ri leswaku vunghwavava bya yena byi yise evukatini ni ku va nkosikazi. Hambi swi ri tano, Bibele yi hi nyika rungula leri kongomeke ni leri anerisaka swinene.

Endzhaku ko hlamusela minkambisiso ya vumbhuri, Bibele yi ri: “Wanhwana [un’wana ni un’wana] a nghena e ka hosi; . . . A nghena kona ni madyambu; ni mišo, a tlhelela e ndlwini ya v̌umbiri ya v̌av̌asati, e vulangutelweni bya Šaašgaz, e nḍuna ya hosi, mulanguteri wa v̌asati v̌a hosi; a a nga tlheri a nghena e ka hosi, loko ku nga ri loko a nav̌eriwa hi hosi, a v̌uya a v̌itiwa hi v̌ito ra yena.”—Ester 2:13, 14.

Matsalwa ma vula leswaku Estere u ‘yisiwe’ “e ndlwini ya . . . v̌av̌asati” ku ya kuma ku basisiwa ka nkarhi wo leha, ka vumbhuri lebyi lavekaka: “Ester a yisiwa ŝeŝo e ka hosi Asuerus . . . Hosi yi ranḍa Ester e ku tlurisa v̌av̌asati v̌aṅwana hikwav̌o, kutani a kuma tintŝalo ni ku amukeriwa e mahlweni ka yena ku tlula v̌anhwana v̌aṅwana hikwav̌o; hi laha a ṅwi tlhandleka hari ya v̌unkosikazi e nhlokweni, kutani a ṅwi v̌eka nkosikazi e maṭhaṅweni ya Vasti.”—Ester 2:8, 9, 16, 17.

Xana u ku xiyile ku suka emhakeni ya Bibele laha vavasati a va yisiwa kona endzhaku ka loko va hete vusiku ni hosi? ‘Endlwini ya vumbirhi ya vavasati, ehansi ka mulanguteri wa tihlantswa.’ Kutani va ve tihlantswa. Mordekayi, mutsari wa buku ya Bibele ya Ester, a a ri Muheveru naswona exikarhi ka vanhu va ka vona le ndzhaku hi nkarhi wolowo, nhlantswa a yi ri ni xiyimo lexi xa wansati wa vumbirhi. Nawu wa Xikwembu wu pfumele leswaku wanuna wa Muisrayele a nga teka nhwana wa tiko rimbe loyi a tekiweke hi nkarhi wa nyimpi, naswona a a ta va hlantswa ya yena kumbe nsati wa le ndzhaku, hi timfanelo ni nsirhelelo wa vumbirhi. (Deuteronoma 21:10-17; ringanisa Eksoda 21:7-11.) Vana lava tswariwaka hi hlantswa yo tano ya le nawini a va ri enawini naswona a va kota ku kuma ndzhaka. Majaha ya 12 ya Yakobo, vakokwana wa tinxaka ta 12 ta Israyele a va ri vana va vasati va yena ni tihlantswa ta le nawini.—Genesa 30:3-13.

Endlelo ra kona a ku ri leswaku endzhaku ka loko vanhwana va ve ni hosi ya Muperesi, a va ya endlwini ya tihlantswa. Leswi swi komba leswaku va ve vavasati va yena va le ndzhaku.

Ku vuriwa yini hi Estere? Bibele a yi vuli swona leswaku u etlele ni hosi ivi xisweswo a amukeriwa hi yona. A yi hlamuseri hi ku yisiwa ka yena endlwini ya tihlantswa, kambe hi ku olova yi ri: “Ester a yisiwa ŝeŝo e ka hosi Asuerus, e ndlwini ya yena ya v̌uhosi . . . Hosi yi ranḍa Ester e ku tlurisa v̌av̌asati v̌aṅwana hikwav̌o.” Tsundzuka leswaku eku sunguleni, handle ka ku pfumela kwihi na kwihi ka rimbewu ka xiyimo xa yena xo tenga ni xa vunhwana, u kume ‘nsovo’ wa “Hagai, . . . mulanguteri wa v̌av̌asati.” Ku tlula kwalaho: “Ester a kuma tintŝalo e ka hikwav̌o la’v̌a ṅwi v̌onaka.” (Ester 2:8, 9, 15-17) Kutani Estere entiyisweni u tsakise hosi kutani a kuma xichavo xa yena, hi laha a kumeke xichavo xa van’wana ha kona.

Mawaku ndlela leyi hi nga nkhensaka ha yona ku va ni mintiyiso ni vutlhari lebyi Bibele yi hi nyikaka byona! Hambi leswi hi hambaneke ni swiendlakalo leswi hi magidi ya malembe, xisweswo hi na xivangelo xo tshemba leswaku Estere u endle hi vunene bya ntiyiso naswona hi ku pfumelelana ni minsinya ya milawu ya Xikwembu.