Hambetani Mi Tsundzuxa Hi Ntirho Wa Yehova Lowu Nga Tolovelekangiki

“Hikuv̌a Yehova o ta yima tani hi leŝi a nga endla e nṭhav̌eni ya Peratsim; o ta kariha tani hi leŝi a ŝi endleke nkoveni wa Gabaon.”—ESAYA 28:21.

1, 2. I ntirho wihi lowu nga tolovelekangiki lowu Yehova a wu endleleke vanhu va Yena esikwini ra Davhida?

XIENDLO lexi nga tolovelekangiki! Ntirho lowu nga tolovelekangiki! Leswi hi leswi Yehova a nga swi endlela vanhu va yena le ndzhaku hi lembe xidzana ra vu-11 B.C.E. Naswona xiendlo lexi xi nga tolovelekangiki a ku ri ntila wa ntirho lowu nga tolovelekangiki swinene lowu a nga ta wu endla ku nga ri khale. A xi ri xihi xiendlo xexo eminkarhini ya khale? Hi ku hatlisa endzhaku ka loko Davhida a vekiwe tanihi hosi eYerusalema, Vafilista lava nga kusuhi va sungule ku hlasela, naswona leswi swi tlhantlhe xiendlo xa Yehova lexi nga tolovelekangiki. Vafilista va sungule ku hlasela hi xitshuketa erivaleni ra Rhefayimi. Davhida u vutise Yehova leswaku a a fanele a endla yini, ivi a lerisiwa ku hlasela. Davhida u landzelele xileriso xa Yehova, naswona hi vutlhari le Baal-perazim u hlule vuthu ra matimba ra Vafilista. Kambe Vafilista a va ku pfumelanga ku hluriwa. Hi ku hatlisa va tlhelerile va ya onha swinene erivaleni ra Rhefayimi, naswona Davhida u kombele nkongomiso eka Yehova.

² Sweswi u byeriwe ku ya endzhaku ka Vafilista ni masocha ya yena. Yehova u te: “Kutaku loko u twa v̌unyingi bya milenge eŝicapilweni ŝa miribeila, hi kona u nga ta huma hi matimba, hikuv̌a Yehova o ta v̌a a humile mahlweni ka wena e ku hlula v̌a-Filista.” Sweswo hi leswi humeleleke. Davhida u rindzile ku kondza Yehova a humesa mpfumawulo wa ku macha ehenhla ka swicapila swa miribeyila—kumbexana hi ku tirhisa moya wa matimba. Hi ku hatlisa, Davhida ni masocha ya yena va humile laha a va tumbele kona ivi va hlasela Vafilista hi xitshuketa, va va hlula hi ku dlaya lokukulu. Swikwembu swa vukhongeri leswi Vafilista va swi sukeleke swi hangalakile erivaleni ra nyimpi, swi hlengeletiwile, kutani swi herisiwa.—2 Samuel 5:17-25; 1 Tikronika 14:8-17.

3. Ha yini ntirho wa Yehova lowu nga tolovelekangiki a wu ri wa nkoka eka Vayuda va siku ra Esaya, naswona ha yini wu fanele wu ri wa nkoka eka Vujagana namuntlha?

³ Kutani ke, leri a ku ri goza leri nga tolovelekangiki, xiendlo xo hlawuleka, lexi hetisisiweke hi Yehova ehenhla ka Vafilista, ku lwela hosi ya yena leyi totiweke. Xiendlo lexi xo hlamarisa i xa nkoka hikuva muprofeta Esaya u kombisile leswaku Yehova u ta endla leswi nga tolovelekangiki ni swa matimba swinene ehenhleni ka swidakwa swa moya swa Yuda. Kutani ke, vakhongeri lava nga tshembekangiki va siku ra Esaya va boheke ku swi xiya. Vujagana namuntlha byi fanele byi swi xiya, hikuva leswi humeleleke Yuda a ku ri ntila wa khombo leri eku heteleleni ri nga ta humelela eka Vujagana.

“Xilawu A Xi Nga Aneli”

4, 5. (a) Hi ndlela yo fanekisela, Esaya u xi kombise njhani xiyimo xa varhangeri va vukhongeri va siku ra yena? (b) Hi xihi xivangelo xa maxangu ya Vujagana namuntlha?

⁴ Xo sungula, Esaya u paluxa mhaka ya leswaku vutumbelo lebyi swidakwa sweswo swa khale swa moya a swi tshembele eka byona a ku ri vukanganyisi, vunwa. Kutani hi ndlela yo fanekisela u kombise xiyimo lexi nga tsakisiki xa lava tshembaka vunwa byebyo. U te: “Šilawu a ši nga aneli l’a ranḍaka ku etlela, ni nguv̌u a yi nga ringani ku tiphuṭela.” (Esaya 28:20) Un’wana ni un’wana la navaka emubedweni lowu nga wuntsongo u kuma milenge ya yena yi humele, exirhamini. Hi tlhelo rin’wana, loko a khondla milenge ya yena leswaku yi ringana ni mubedo, nguvu ya mubedo yi va leyintsongo naswona miri wa yena wu sala erivaleni. Ku nga khathariseki leswi a nga ta swi endla, xiphemu xa miri wa yena xi sala exirhamini.

⁵ Xexo a ku ri xiyimo xa kona, hi ndlela yo fanekisela, eka lava esikwini ra Esaya a a va veka ntshembo wa vona eka vuchavelo bya vunwa. Nakambe i xiyimo lexi nga tsakisiki eka lava namuntlha va vekaka ntshembo wa vona eka vuchavelo bya vunwa bya Vujagana. Hikwalaho, va le xirhamini! Lowu a hi wona nkarhi wo lava vuchavelo eka malunghiselelo ya misava ya ku rhula ni nsirhelelo. Ehansi ka ndzhuti wa ku avanyisa ka Xikwembu loku taka, vunghana ni vafumi va politiki a byi nge nyikeli vutumbelo lebyi anerisaka eka Vujagana.

Xiendlo Xa Yehova Lexi Nga Tolovelekangiki

6. Yehova a a ta endla yini eka Yuda, naswona u ta endla yini eka Vujagana?

⁶ Loko a hlamusele hi ku fanekisela xiyimo lexi nga anerisiki xa Yerusalema wo pfumala ripfumelo wa siku ra yena—ni Vujagana bya manguva lawa byo pfumala ripfumelo—Esaya u ye emahlweni a ku: “Hikuv̌a Yehova o ta yima tani hi leŝi a nga endla e nṭhaveni ya Peratsim; o ta kariha tani hi leŝi a ŝi endleke nkov̌eni wa Gabaon leŝaku a tira ntiro wa yena,—e ntiro lo’wu hlamarisaka—ni ku tira ŝa yena ŝa mahlori.” (Esaya 28:21) Ina, Esaya u tsundzuxile, ku nga ri khale Yehova u ta yima hi laha a endleke ha kona eBaal-perazimi. Kambe sweswi u ta tela vanhu va yena vo pfumala ripfumelo, naswona u ta endla tano tanihi ndhambi leyi nga sivekiki ya mati lama khulukaka hi muhocho edan’wini leri mbindzimukaka. Ntwanano wa Yerusalema ni rifu a wu nga vuli nchumu. Hi ku fanana, Yehova u ta herisa Vujagana ku nga ri khale, kutani byi ta swi vona leswaku mintwanano ya byona hinkwayo leyi pyopyaka ni misava leyi a yi vuli nchumu. Nhlengeletano ya byona leyikulu yi ta hambanisiwa naswona valandzeri va yona va ta hangalasiwa. Swikwembu swa yena swa mavunwa swi ta hisiwa hi laha ku heleleke.

7. Ha yini swikongomelo swa Yehova malunghana na Yuda swi vuriwa “leswi chavisaka,” “leswi nga tolovelekangiki”?

⁷ Ha yini Esaya a vula xiendlo lexi xa Yehova ehenhleni ka Yerusalema leswaku i ntirho lowu nga tolovelekangiki, wo hlawuleka? Phela, Yerusalema a wu ri ntsindza wa vugandzeri bya Yehova ni muti wa hosi ya Yehova leyi totiweke. (Psalma 132:11-18) Xisweswo, a wu nga si tshama wu lovisiwa. Tempele ya wona yo kwetsima swinene a yi nga si tshama yi hisiwa. Muti wa Davhida wa vuhosi lowu akiweke eYerusalema a wu nga si tshama wu tekiwa. Swilo swo tano a a swi nga ehleketiwi. Mianakanyo ya leswaku Yehova a nga pfumelela swilo swo tano swi humelela a yi nga tolovelekanga.

8. I xitsundzuxo xihi lexi Yehova a xi nyikeleke hi xiendlo xa yena lexi nga tolovelekangiki?

⁸ Kambe Yehova u nyikele xitsundzuxo lexinene hi ku tirhisa vaprofeta va yena leswaku nchumu wo tano a a wu ta humelela. (Mikea 3:9-12) Hi xikombiso, muprofeta Habakuku, loyi a hanyeke hi lembe xidzana ra vunkombo B.C.E., u te: “V̌onani matikweni, mi languta, mi v̌a mi hlamala, mi ku ntse! hikuv̌a e masikwini ya ṅwina, nḍi ta tira ntiro! Mi nga ka mi nga wu pfumeri, hambi mi nga wu byeriwa. Hikuv̌a nḍi ta pfuša v̌a-Kaldea, e tiko le’ri šanisaka, ra v̌ukari, le’ri hanḍulaka ku anama ka misav̌a e ku teka matiko la’ma nga riki ya rona. Ra tšhav̌isa, ra ṭhukisa.”—Habakuk 1:5-7.

9. Yehova u hetisise switsundzuxo swa yena ehenhleni ka Yerusalema hi ndlela yihi?

⁹ Hi 607 B.C.E. Yehova u hetisise xitsundzuxo xa yena. U endle leswaku mavuthu ya Babilona ma hlasela Yerusalema ivi a ma pfumelela ku lovisa muti ni tempele. (Swirilo 2:7-9) Ku tlula kwalaho, u pfumelele Yerusalema ku hlaseriwa ra vumbirhi. Ha yini? Phela, endzhaku ka malembe ya 70 ya vuhlonga, Vayuda lava hundzukeke va tlhelele etiko-xikaya ra ka vona, naswona eku heteleleni, tempele yin’wana yi akiwile eYerusalema. Kambe, Vayuda va tlhele va xandzukela Yehova. Hi lembe xidzana ro sungula C.E., Pawulo u tshahe marito ya Habakuku eka Vayuda va siku ra yena, a kombisa leswaku vuprofeta lebyi a byi ta tlhela byi hetiseka. (Mintirho 13:40, 41) Yesu hi yexe u tsundzuxile leswaku Yerusalema ni templele ya wona swi ta herisiwa hikwalaho ka ku pfumala ripfumelo ka Vayuda. (Matewu 23:37–24:2) Xana Vayuda volavo va lembe xidzana ro sungula va yingisile? Doo. Tanihi vakokwa wa vona, va ale xitsundzuxo xa Yehova hi ku helela. Hi laha ku fanaka, Yehova u phindhe ntirho wa yena lowu nga tolovelekangiki. Yerusalema ni tempele ya wona swi lovisiwile hi 70 C.E. hi ku tirhisa mavuthu ya Rhoma.

10. Yehova u ta byi herisa njhani Vujagana enkarhini lowu nge kusuhi?

¹⁰ Kutani ke, ha yini munhu wihi na wihi a fanele a ehleketa leswaku Yehova a nge wu endli nchumu lowu fanaka enkarhini wa hina? Ntiyiso hi leswaku, u ta hetisisa xikongomelo xa yena hambi loko xi vonaka xi nga tolovelekanga eka lava kanakanaka. Sweswi, la nga ta hlaseriwa i Vujagana, lebyi, ku fana na Yuda wa khale, byi tivulaka lebyi gandzelaka Xikwembu kambe byi thyakeke hi laha ku nyumisaka. Hi ku tirhisa Davhida wa yena Lonkulu, Kriste Yesu, Yehova u ta ta ehenhla ka “Vafilista” va Vujagana hi nkarhi lowu va nga wu rindzelangiki. U ta endla ntirho wa yena lowu nga tolovelekangiki ku kondza a herisa vuthala hinkwabyo bya mafambiselo ya vukhongeri ya Vujagana.—Matewu 13:36-43; 2 Vatesalonika 1:6-10.

Xitsundzuxo Xa Xiendlo Xa Yehova

11, 12. Xana Timbhoni ta Yehova ti tsundzuxe njhani hi ku avanyisa ka Yehova loku taka?

¹¹ Hi malembe layo tala, Timbhoni ta Yehova ti tsundzuxile hi ku ta ka ku avanyisa loku ka Yehova. Ti vurile leswaku ku lovisiwa ka Yerusalema ni tempele ya wona hi 607 B.C.E. na hi 70 C.E. a ku ri switsundzuxo swa vuprofeta swa leswi nga ta humelela eka Vujagana. Ku tlula kwalaho, va kombise leswaku Vujagana, hikwalaho ka vugwinehi bya byona, byi ve xiphemu xa mfumo wa misava wa vukhongeri bya mavun’wa, Babilona Lonkulu. Hikwalaho ka leswi, ku avanyisa ka Xikwembu ehenhleni ka Babilona Lonkulu hi ku hlawuleka ku ta va ku kongomisiwe eka Vujagana, hi mhaka ya leswi byi nga xiphemu lexi nga ni nandzu swinene xa nhlengeletano leyi ya vusathana.—Nhlavutelo 19:1-3.

¹² Timbhoni ta Yehova ti kombetele eka xitsundzuxo xa vuprofeta bya Bibele leswaku hi nkarhi lowu faneleke wa Yehova, swigangu swa politiki swa Babilona Lonkulu swi ta n’wi hundzukela. Loko yi swi fanekisela tanihi timhondzo ta khume ta xivandzana xo tshwuka, Nhlavutelo ya tsundzuxa: “Timhondzo ta khume leti u ti voneke, tona swin’we ni xivandzana, swi ta venga wansati loyi wa muoswi, [Babilona Lonkulu], swi ta endla leswaku a swela ni ku sala a nga ambalanga nchumu, swi dya nyama ya yena, swi n’wi hisa hi ndzilo.” (Nhlavutelo 17:16) Vukhongeri bya Vujagana byi ta hisiwa, byi herisiwa swin’we ni vukhongeri byin’wana hinkwabyo byo hemba. Lexi xi ta va xiendlo xa Yehova lexi nga tolovelekangiki, ntirho wa yena lowu nga tolovelekangiki wa siku ra hina.

13. Ku hlamula loku nga kona eka switsundzuxo swa Yehova namuntlha ku fana njhani ni loku Esaya a hlanganeke na kona?

¹³ Loko Timbhoni ta Yehova ti tivisa xitsundzuxo xa khombo leri ri taka, hakanyingi ta hlekuriwa. Vanhu va tivutisa leswaku i vamani vona lerova va nga vula swilo swo tano. Vujagana byi vonaka byi tiyile, byi ri lebyi simekiweke kahle. Phela, va ehleketa leswaku xiyimo xa byona xi ya xi antswa. Matiko man’wana lawa a ma byi tshikilela, sweswinyana ma ha ku byi nyika ntshunxeko lowukulu. Kambe, kahle-kahle Vujagana byi fanele byi yingisa xitsundzuxo xa Esaya: “Kutani ŝeŝi ṭhikani ku ṭekeṭela, ŝi nga ri leŝaku mi engeta mi bohiwa; hikuv̌a nḍi twile Hosi, Yehova wa tinyimpi, leswaku ku lov̌a ka misav̌a hikwayo ku kaneriwile.”—Esaya 28:22; 2 Petro 3:3, 4.

14. Mabandi ya Vujagana ma ta va lama tiyaka hi ndlela yihi?

¹⁴ Ngopfu-ngopfu, Vujagana byi ta hambeta byi va nala wa Hosi ni wa Mfumo. (2 Vatesalonika 2:3, 4, 8) Hambi swi ri tano, hi nkarhi lowu fanaka mabandi ya byona ma ta ya ma tiya. Hi marito man’wana, ndzoviso wa yena wu ta ya wu tiya. Yehova a nge hundzuki eka xiboho xa yena xa leswaku Vujagana byi lovisiwa tanihi leswi a nga hundzukangiki eka xiboho xa yena xo pfumelela ku lovisiwa ka Yerusalema ni tempele ya wona hi 607 B.C.E.

“Humani Mi N’wi Siya”

15. I ndlela yihi yo pona leyi pfulekeleke va timbilu letinene?

¹⁵ Xana munhu a nga swi papalatisa ku yini leswi kunguhateriweke Vujagana? Khale emasikwini ya Israyele, Yehova u rhumele vaprofeta vo tshembeka leswaku va tlherisela va timbilu letinene evugandzerini lebyi tengeke. Namuntlha, u veke Timbhoni ta yena, leti sweswi ti hlayiwaka hi timiliyoni, leti hetisisaka xikongomelo xexo. Handle ko chava va paluxa xiyimo xa ku fa emoyeni xa Vujagana. Hi ku endla tano, hi vutshembeki va paluxa xiyimo lexi fanaka ni khombo ra ku ba ka nanga ya ntsumi ya Nhlavutelo 8 na 9. Ku tlula kwalaho, hi ku chivirika va hangalasa xitsundzuxo lexi rhekhodiweke eka Nhlavutelo 18:4: “N’wina vanhu va mina, humani mi n’wi siya, . . . mi ta kala mi nga weriwi hi maxangu ya yena.” “Yena” loyi ku vulavuriwaka hi yena laha i Babilona Lonkulu, mfumo wa misava wa vukhongeri bya mavunwa, laha xirho lexikulu xa wona ku nga Vujagana.

16. Timiliyoni ti hume njhani eka vukhongeri bya mavunwa?

¹⁶ Ku sukela hi 1919, ngopfu-ngopfu hi 1922, ntshungu lowu kulaka wa vanhu lavanene wu xi amukerile xirhambo xexo ivi wu huma eka Babilona Lonkulu. Magidi, madzana ya magidi, hambi ku ri timiliyoni sweswi va tihambanisile ni vukhongeri byo hemba, ngopfu-ngopfu Vujagana, ivi va balekela evugandzerini lebyi tengeke. (Esaya 2:2-4) Va swi tiva leswaku va nga papalata ku tokota makhombo ya byona hi ku sukela Babilona Lonkulu loyi a nga ta chaputa hi ku lovisiwa ka yena loko nkarhi wa ku hetisisa ntirho lowu nga tolovelekangiki wa Yehova wu fika.

17, 18. Xana Yehova u ve harhi ya ku kwetsima eka vanhu va yena hi ndlela yihi?

¹⁷ Muprofeta Esaya u hlamusela xiyimo xa ntsako xa lava va seketelaka vugandzeri lebyi tengeke. U ri: “E sikwini rero, Yehova wa tinyimpi o ta v̌a yena šintlontlo ša v̌ubombi le’ši v̌onakalaka, ni hari ya v̌uhosi le’yo kwetsima e ka masalela ya tiko ra yena; a v̌a moya wo lulamisa l’a ṭhamaka a av̌anyisa, ni matimba ya la’v̌a hlongorisaka v̌alala e ku yisa nyangweni ya muti wa v̌ona.”—Esaya 28:5, 6.

¹⁸ Hi ku tshembeka ka vona entiyisweni, Yehova i harhi leyi nga heriki ya ku kwetsima eka swirho leswi totiweke swa ntlawa wa nandza wo tshembeka ni lowo tlhariha. Leswi ngopfu-ngopfu a swi ri ntiyiso ku sukela hi 1926. Hi lembe rero, nkandziyiso wa January 1 wa The Watch Tower wu kandziyise xilaveko xa nkoka xo dzunisa vito ra Yehova eka xihloko lexi nyanyulaka lexi nge “I Mani La Nga Ta Dzunisa Yehova?” Ku sukela kwalaho, Vakriste lava totiweke va hangalase vito rero emisaveni hinkwayo ku tlula rini na rini. Hi 1931 va kombisiwe erivaleni swinene va ri etlhelweni ra Yehova hi ku amukela vito leri nge Timbhoni ta Yehova. Ku tlula kwalaho, ntshungu lowukulu wa tinyimpfu tin’wana na wona wu humile eVujaganini ni le ka Babilona Lonkulu hinkwawo. Lava na vona va amukele vito ra Xikwembu. Vuyelo byi ve byihi? Yehova hi yexe—ematshan’wini ya ntshunxeko wa nkarhinyana wa matiko—u ve harhi ya ku kwetsima ya vanhu va kwalomu ka mune wa timiliyoni ematikweni ni swihlala swa lwandle swo ringana 212. Mawaku lunghelo ronghasi ro byarha vito ra Xikwembu xin’we lexi hanyaka ni xa ntiyiso leri lava va nga na rona!—Nhlavutelo 7:3, 4, 9, 10; 15:4.

“Moya Wa Yehova Wu Ta Tshama Eka Yena”

19. I mani loyi a avanyisaka, naswona Yehova u va moya wa vululami hi ndlela yihi?

¹⁹ Eka Yesu, ‘loyi a avanyisaka,’ Yehova u ve ‘moya wa vululami.’ Loko Yesu a ri emisaveni, u arile ku hluriwa hi moya lowu pyopyaka wa vanghana va misava. Namuntlha, tanihi Hosi ya Yehova leyi vekiweke exiluvelweni, u tale hi moya wo kwetsima, naswona wu n’wi kongomisa eku endleni ka swiboho leswinene, swa vutlhari. Ha Yesu, vuprofeta byi hetisekile: “Moya wa Yehova wu ta ṭhama henhla ka yena, moya wa v̌utlhari ni wa mianakanyo, moya wa nṭunḍušo ni wa šitšhavo ša Yehova.” (Esaya 11:2) Hakunene, ha Yesu, Yehova u ta ‘endla vunene ntila wo pima ni ku lulama a ku endla xiringaniso.’ (Esaya 28:17) Loko valala lava pyopyiweke hi tlhelo ra moya va ta lovisiwa, vululami byi endliwa evitweni ro kwetsima ni le ka vuhosi bya vuako hinkwabyo bya Yehova.

20, 21. Marito ya Esaya 28:1-22 ya ku khumba hi ndlela yihi?

²⁰ Mawaku nhlamuselo leyinene swonghasi leyi vuprofeta bya Esaya ndzima 28 byi hi khomeleke yona namuntlha! Loko ho hambana ni swidakwa swa moya swa Vujagana ivi hi namarhela vugandzeri lebyi tengeke, hi ta hlayisiwa loko Yehova a endla xiendlo xa yena lexi nga tolovelekangiki ni ntirho wa yena lowu nga tolovelekangiki. Ha tsaka swinene hi ku tiva leswi! Naswona vona ndlela leyi hi tsakaka ha yona ku anakanya leswaku loko swilo leswi swi humelela, un’wana ni un’wana u ta boheka ku tiva leswaku Yehova wa tinyimpi u lwele vanhu va yena vo tshembeka ni ku lwela vito ra yena n’wini ha Yesu Kriste!—Psalma 83:17, 18.

²¹ Kutani, onge Vakriste hinkwavo va xiviri va nga hambeta va tsundzuxa hi xiendlo xa Yehova lexi hlamarisaka handle ko chava. A va hambete eku tiviseni ka ntirho wa yena lowu nga tolovelekangiki. Loko va endla tano, a va tivise hinkwavo leswaku ntshembo wa hina lowu tiyeke wu le Mfun’weni wa Xikwembu ehansi ka Hosi ya yena leyi vekiweke exiluvelweni. Onge ku chivirika ka vona, ku tiyimisela ni ku tshembeka ku nga seketela ku dzuneka loku nga heriki ka Yehova, Xikwembu xa hina xa matimba hinkwawo.—Psalma 146:1, 2, 10.

Wa Tsundzuka Xana?

◻ Ha yini Vujagana byi ri eka xiyimo lexi nga tsakisiki?

◻ I yini lexi Yehova a a xi kunguhatele Yerusalema, naswona ha yini leswi a swi vuriwa “leswi chavisaka” ni leswi nga “tolovelekangi?”

◻ I xitsundzuxo xihi lexi Timbhoni ta Yehova ti xi twariseke mayelana ni Vujagana, naswona ti hlangane ni angulo wa njhani?

◻ Xana vanhu va nga ri balekela njhani khombo ra Vujagana?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 24]

Enkarhini lowu Yehova u ta phindha xiendlo xa yena lexi nga tolovelekangiki, eka Vujagana