Ku Kombisa “Muxaka Hinkwawo Wa Vunene”
“Mihandzu ya ku vonakala yi hlanganisa muxaka hinkwawo wa vunene.”—VAEFESA 5:9, NW.
1, 2. I mintlawa yihi mimbirhi leyi veke kona ku sukela eminkarhini ya khale, naswona swiyimo swa yona swi hambana njhani namuntlha?
ENDZHAKU ka nxandzuko le Edeni, kwalomu ka malembe ya magidi tsevu lama hundzeke, ni le ndzhaku ka siku ra Ndhambi ya Nowa, vanhu va avane va endla mintlawa kumbe tinhlengeletano timbirhi, yin’wana yi vumbiwa hi lava va lwelaka ku tirhela Yehova, leyin’wana hi lava valandzelaka Sathana. Xana tinhlengeletano leti ta ha ri kona? Ina ta ha ri kona! Muprofeta Esaya u boxe mintlawa leyi mimbirhi kutani a vhumba xivumbeko xa yona esikwini ra hina a ku: “Hikuv̌a, waŝiv̌o, munyama wu ta funengeta misav̌a, ni papa le’ra ntima ri ta v̌a henhla ka matiko; kambe Yehova o ta ku humelela, kutani ku twala ka yena ku ta v̌oninga henhla ka wena.”—Esaya 60:1, 2.
2 Ina, ku hambana exikarhi ka tinhlengeletano letimbirhi hi lokukulu kukota loku nga exikarhi ka munyama ni ku vonakala. Tanihi leswi nseve wa ku vonakala wu nga kokaka mahlo ya munhu la lahlekeke emunyameni, kutani ku vonakala loku humaka eka Yehova loku vangamaka emisaveni leyi ya munyama ku kokele timiliyoni ta lava timbilu letinene enhlengeletanweni ya Xikwembu. Hi laha Esaya a yeke emahlweni a vula ha kona: “Matiko [tinyimpfu tin’wana] ma ta famba e ku v̌onakaleni ka wena, ni tihosi [vadyandzhaka lava totiweke va Mfumo] ti ta ta e ku kwetsimeni ka tiṅhwembeti ta wena.”—Esaya 60:3.
3. Vakriste va kombisa ku dzuneka ka Yehova hi tindlela tihi?
3 Xana vanhu va Yehova va ku kombisisa ku yini ku dzuneka ka Yehova? Xo sungula, va chumayela mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu lowu tlhomiweke wa le tilweni. (Marka 13:10) Kambe ku tlula kwalaho, va tekelela Yehova, xikombiso-nkulu xa vunene, kutani xisweswo hi mahanyelo ya vona va kokela lava titsongahataka eku vonakaleni. (Vaefesa 5:1) Pawulo u te: “Hikuva mi tshame mi va munyama, kambe sweswi mi ku vonakala malunghana ni Hosi. Hambetani mi famba tanihi vana va ku vonakala.” U ye emahlweni: “Mihandzu ya ku vonakala yi na muxaka hinkwawo wa vunene ni ku lulama ni ntiyiso. Hambetani mi tiyiseka hi leswi amukelekaka eHosini; naswona tshikani ku hlanganyela na vona emintirhweni leyi nga vekiki mihandzu ya munyama.” (Vaefesa 5:8-11, NW) Pawulo a a vula yini hi “muxaka hinkwawo wa vunene”?
4. Vunene i yini, naswona byi voniwa njhani eka Mukriste?
4 Hi laha xihloko xa hina lexi hundzeke xi kombiseke ha kona, vunene i mfanelo kumbe xiyimo xa ku tikhoma lokunene, xa ku tenga. Yesu u te i Yehova ntsena lonene, hi laha ku heleleke. (Marka 10:18) Ku nga khathariseki sweswo, Mukriste a nga tekelela Yehova hi ku hlakulela vunene tanihi muhandzu wa moya. (Vagalatiya 5:22) Loko yi vulavula hi a·ga·thosʹ, rito ra Xigriki ra “leswinene,” Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words yi ri, “[ri] hlamusela xilo lexi tanihi leswi xi nga xinene hi mfanelo kumbe xivumbeko xa xona, xi pfunaka eku tirheni ka xona.” Mukriste la hlakulelaka vunene xisweswo u ta va lonene ni ku endla leswinene. (Ringanisa Deutoronoma 12:28.) U ta papalata swilo leswi kanetanaka ni vunene, “mintirho leyi nga vekiki mihandzu ya munyama.” Tindlela to hambana-hambana leti Mukriste a nga kombisaka vunene hi mahanyelo ya yena ha tona i ‘tinxaka hinkwato ta vunene’ leti Pawulo a ti boxeke. Xana tin’wana ta tona hi tihi?
“Hambeta U Endla Leswinene”
5. Xana muxaka wun’wana wa vunene i yini, naswona ha yini Mukriste a fanele ku wu hlakulela?
5 Pawulo u kombetele eka yin’wana ya tinxaka leti eka papila ra yena ro ya eka Varhoma. Loko a vulavula hi ku titsongahatela “tihosi,” u te: “Xana u lava ku hanya u nga chavi emahlweni ka hosi xana? [Hambeta u, NW] endla leswinene, yi ta ku nkhensa.” “Leswinene” leswi a swi vulaka i ku yingisa nawu ni mafambiselo ya valawuri va tiko. Ha yini Mukriste a fanele ku titsongahata eka vona? Leswaku a ta papalata nkwetlembetano lowu nga fanelangiki ni valawuri, xisweswo a tivangela nxupulo naswona—xa nkoka swinene—leswaku a hlayisa ripfalo leri baseke emahlweni ka Xikwembu. (Varhoma 13:1-7) Hambi loko a rhangisa ku yingisa Yehova, Mukriste u ‘luva hosi,’ a nga pfukeli vulawuri lebyi Yehova Xikwembu a byi pfumelelaka leswaku byi va kona. (1 Petro 2:13-17) Hi ndlela leyi, Vakriste i vaakelani lavanene, vaaka-tiko lavanene ni swikombiso leswinene.
Ku Khathalela Van’wana
6. (a) Xivumbeko xin’wana xa vunene i yini? (b) I vamani lava boxiweke eBibeleni lava faneriwaka hi nkhathalelo wa hina?
6 Vunene bya Yehova byi kombisiwa hi ku nyika swivumbiwa hinkwaswo swa le misaveni “timpfula to huma etilweni, na tinguva ta ndzalo.” Leswi swi hetelela hi ku ‘andza ka swakudya ni ku tsaka lokunene’ naswona swi n’wi kombisa tanihi Xikwembu lexi khathalelaka hakunene. (Mintirho 14:17) Hi nga n’wi tekelela emhakeni leyi hi ku kombisa ku khathalela van’wana hi tindlela letitsongo na letikulu. Ngopfu-ngopfu eka vamani? Pawulo u kombetela ngopfu-ngopfu eka vakulu, “lava tirhaka exikarhi ka n’wina, lava va mi rhangelaka emahlweni endleleni ya Hosi.” U khutaza Vakriste ku va “xixima swinene hi rirhandzu, hikwalaho ka ntirho wa vona.” (1 Vatesalonika 5:12, 13) Hi nga swi endlisa ku yini leswi? Hi ku tirhisana na vona hi ku helela—hi xikombiso, hi ku hlanganyela entirhweni lowu faneleke eHolweni ya Mfumo. Hambi loko hi titwa hi ntshunxekile ku tshinelela vakulu loko hi lava mpfuno loko wu laveka, hi fanele hi va anakanyela. Hi nga ringeta hi tindlela tihi na tihi leti hi nga ti kotaka ku vevukisa ntirho wa varisi lava va tirhaka hi matimba, laha vo tala va vona va nga na vutihlamuleri bya ndyangu ku tlhandlekela ehenhla ka mintirho ya vona ya le bandlheni.
7. Hi nga kombisa nkhathalelo eka lava dyuhaleke hi tindlela tihi?
7 Lava va dyuhaleke va lava nkhathalelo wa hina na vona. Nsinya lowu kongomeke wa Nawu wa Muxe a a wu ku: “U ta yima e mahlweni ka misisi le’ya timpfu, u šišima nkulukumba, u tšhav̌a Šikwembu ša wena. Hi mina Yehova.” (Levitika 19:32) Xana nkhathalelo lowu wu nga kombisiwa njhani? Lavantshwa va nga ha va pfuna hi ku va yela exitolo kumbe hi mintirho yin’wana. Vakulu va nga ha kambisisa hi nkhathalelo ku vona loko un’wana wa lava dyuhaleke a lava mpfuno wo va kona eminhlanganweni. Etinhlengeletanweni, lavantshwa, lava nga ni matimba va ta papalata ku dlidlimbeta lava kuleke lava fambaka hi ku nonoka, va ringeta ku hundza hi ku pfumala ku lehisa mbilu, naswona va ta lehisa mbilu loko munhu la kuleke a nonoka ku tshama kumbe ku teka swakudya.
8. Hi nga kombisa nkhathalelo eka ntlawa wun’wana lowu fanelekaka lowu boxiweke eBibeleni hi ndlela yihi?
8 Mupisalema u boxa ntlawa wun’wana wa lava lavaka nkhathalelo a ku: “Ku katekile loyi a anakanyaka šisiwana.” (Psalma 41:1) Swi nga ha olova ku khathalela lava xiximiwaka kumbe lava fuweke, kambe ku vuriwa yini hi swisiwana? Mutsari wa Bibele Yakobo u kombise leswaku ku kombisa nkhathalelo lowu ringaka eka lava swi ringa ku lulama ni rirhandzu ra hina ra Vukriste. Onge hi nga humelela endzingweni lowu hi ku va lava anakanyelaka hinkwavo ku nga khathariseki swiyimo swa vona.—Vafilipiya 2:3, 4; Yakobo 2:2-4, 8, 9.
“Mi Va Ni Nsovo”
9, 10. Ha yini Vakriste va fanele ku va ni nsovo, naswona muxaka lowu wa vunene wu nga kombisiwa njhani?
9 Muxaka lowu landzelaka wa vunene wu voniwa eka swifaniso swin’wana swa Yesu. Eka xin’wana xa leswi, Yesu u vulavule hi Musamariya loyi a nga kuma wanuna loyi a a tekeriwe swa yena, a biwe swinene, kutani a sukeriwa a etlele egondzweni. Mulevhi ni muprista va hundze hi le tlhelo ka wanuna loyi a vavisekeke, va nga lavi ku n’wi pfuna. Kambe Musamariya u yimile a n’wi pfuna swinene, a endla ku tlula ni laha ku nga ha vaka ku languteriwe ha kona. Xitori lexi hakanyingi xi vuriwa xifaniso xa Musamariya Lonene. I muxaka wihi wa vunene lowu Musamariya a wu kombiseke? Nsovo. Loko Yesu a kombela muyingiseri wa yena ku kombisa loyi a tikombiseke a ri muakelani wa wanuna la vavisekeke, nhlamulo leyi kongomeke yi nyikeriwile yi ku: “Hi loyi a n’wi endleke hi [nsovo, NW].”—Luka 10:37.
10 Vakriste lava nga ni tintswalo va tekelela Yehova, loyi Muxe a byeleke Vaisrayele ha yena a ku: “Yehova, Šikwembu ša wena, i Šikwembu ša tintŝalo; ši nga ka ši nga ku ṭhiki kambe ši nga ka ši nga ku herisi, ši nga ka ši nga riv̌ali ntwanano wa v̌atata wa wena lowu ši v̌a hlambanyeleke wona.” (Deuteronoma 4:31) Yesu u kombise ndlela leyi tintswalo ta Xikwembu ti faneleke ku hi khumba ha yona a ku: “Mi va ni nsovo kukota leswi Tata wa n’wina na yena a nga ni nsovo.” (Luka 6:36) Hi nga wu kombisa njhani nsovo? Hi laha xifaniso xa Yesu xi kombaka ha kona, ndlela yin’wana i ku lunghekela ku pfuna vanhu-kulorhi, hambi loko swi katsa ku nghena ekhombyeni. Munhu lonene a nge honisi ku xaniseka ka makwavo loko a ri xiyin’weni xo endla swo karhi ha swona.—Yakobo 2:15, 16.
11, 12. Malunghana ni xifaniso xa Yesu xa malandza, nsovo wu katsa yini, naswona hi nga wu kombisa njhani namuntlha?
11 Xifaniso xin’wana xa Yesu xi kombise leswaku vunene bya nsovo byi katsa ku lunghekela ku rivalela van’wana. U vulavule hi ta nandza loyi a a ri ni xikweleti xa titalenta ta khume ra magidi eka n’wini wa yena. Hi ku tsandzeka ku xi hakela, nandza u kombele nsovo, naswona n’wini wa yena u n’wi rivalerile hi tintswalo xikweleti lexiya xa tidenari to tlula 60 000 000. Kambe nandza loyi u fambe a ya kuma nandza un’wana loyi a a n’wi kolota tidenari ta dzana ntsena. Nandza la rivaleriweke handle ka nsovo u hoxe la n’wi kolotaka ekhotsweni a kondza a n’wi hakela. Swi le rivaleni, nandza loyi wo pfumala nsovo a a nga ri wanuna lonene, naswona loko n’wini a twa leswi humeleleke, a n’wi holovela.—Matewu 18:23-35.
12 Hi le xiyin’weni lexi fanaka ni xa nandza la rivaleriweke. Exisekelweni xa gandzelo ra Yesu, Yehova u hi rivalele xikweleti lexikulu xa xidyoho erhekhodweni ya hina. Kutani, entiyisweni, hi fanele hi lunghekela ku rivalela van’wana. Yesu u vule leswaku hi fanele ku lunghekela ku rivalela ku fikela ka “7 loku andzisiwaka hi 70,” hi leswaku handle ko pimiwa. (Matewu 5:7; 6:12, 14, 15; 18:21, 22) Hikwalaho, Mukriste wa nsovo a nge hlayisi rivengo. A nge pfumeleli rivengo kumbe a ala ku vulavula ni Mukriste-kulobye hikwalaho ka ku hlundzuka. Ku pfumala nsovo hi ndlela yoleyo a hi mfungho wa vunene bya Vukriste.
Ku Hanana Ni Mafundza
13. Xana vunene byi katsa yini xin’wana?
13 Vunene nakambe byi kombisiwa hi ku hanana ni mafundza. Eka khamba rin’wana wanuna un’wana lontshwa u te eka Yesu leswaku a kuma ndzayo. U te: “Mudyondzisi, xana leswinene leswi ndzi fanelaka ku endla swona leswaku ndzi ta va ni vutomi lebyi nga heriki, hi swihi ke?” Yesu u n’wi byele leswaku u fanele ku hambeta a hlayisa milawu ya Xikwembu. Ina, ku yingisa milawu ya Yehova i xivumbeko xa vunene. Wanuna loyi lontshwa a a anakanya leswaku ana a a endla leswi swinene hi laha swi kotekaka ha kona. Swi le rivaleni, eka vaakelani va yena a a vonaka a ri munhu lonene, kambe a a titwa leswaku u kayivela xin’wana. Kutani Yesu u te: “Loko u lava ku va la hetisekeke, famba u ya xavisa leswi u nga na swona, u nyika swisiwana, hikona u nga ta va ni xuma ematilweni; kutani u ta, u ndzi landza.” (Matewu 19:16-22) Wanuna loyi lontshwa u fambe a karheteke swinene. A a fuwe ngopfu. Loko a a lo landzela xitsundzuxo xa Yesu, a a ta va a kombise leswaku a nga rhandzi swilo leswi vonakaka. Naswona a a ta va a endle xiendlo lexinene xa ku hanana ka ntiyiso.
14. I xitsundzuxo xihi lexinene lexi Yehova na Yesu va xi nyikeke malunghana ni ku hanana?
14 Yehova u khutaze Vaisrayele ku hanana. Hi xikombiso, ha hlaya: “Ṅwi nyike [muakelani wa wena la sweleke] hi ku ṭaka, kambe kungaku loko u ṅwi nyika, e mbilu ya wena yi nga ṭhuki yi v̌ilela; hikuv̌a hikwalaho ka mhaka leyi, Yehova, Šikwembu ša wena, ši ta ku katekisa e mitirweni hikwayo ya wena, ni ku endleni hikwaku ka mav̌oko ya wena.” (Deuteronoma 15:10; Swivuriso 11:25) Yesu Kriste hi yexe u khutaze ku hanana a ku: “Nyikani mi ta nyikiwa; endzeni ka nkhancu lowu mi wu hakarhaka exifuveni, ku ta cheriwa mpimo lowu tivikanaka, lowu gandliweke, lowu hlunguhliweke, lowu khapaka.” (Luka 6:38) Ku tlula kwalaho, Yesu hi yexe a a hanana swinene. Eka khamba rin’wana, a a tivekele nkarhi wa ku wisanyana etlhelo. Mintshungu yi twe leswaku u le kwihi kutani yi ta eka yena. Yesu hi ku hanana u rivale hi ta ku wisa kutani a tinyiketela ku tirhela ntshungu. Endzhakunyana, u kombise malwandla lama xiyekaka hi ku phamela ntshungu wolowo lowukulu swakudya.—Marka 6:30-44.
15. Xana vadyondzisiwa va Yesu va xi vekise ku yini xikombiso lexinene xa ku hanana?
15 Hi ku tshembeka eka xitsundzuxo xa Yehova ni xa Yesu, vadyondzisiwa va Yesu vo tala a va tiveka hi ku hanana ni malwandla. Emasikwini yo sungula ya bandlha ra Vukriste, nhlayo leyikulu ya lava teke ku ta tlangela Pentekosta hi 33 C.E. va twe ku chumayela ka vaapostola kutani va hundzuka vapfumeri. Hi ku tshamanyana endzhaku ka nkhuvo leswaku va ta dyondza leswi engetelekeke, va sungule ku kayivela swo tiwundla. Kutani ke, vapfumeri va kwalaho va xavise nhundzu ya vona kutani va nyikela mali ku seketela vamakwavo wa vona lavantshwa leswaku va ta tiya ku antswa eripfumelweni. Mawaku ku hanana ko tano!—Mintirho 4:32-35; nakambe vona Mintirho 16:15; Varhoma 15:26.
16. Boxa tindlela tin’wana leti hina namuntlha hi nga vaka ni malwandla ni ku hanana ha tona?
16 Namuntlha, malwandla lama fanaka ni ya Kriste ma voniwa loko Vakriste va nyikela nkarhi ni mali eka mabandlha ya vona ya kwalaho ni le ka ntirho wo chumayela wa misava hinkwayo. Ma kombisiwa loko va pfuna vamakwavo lava tokotaka mhangu ya ntumbuluko kumbe nyimpi. Ma kombisiwa loko mulanguteri wa xifundza a khathaleriwa hi nkarhi wa riendzo ra yena ra nkarhi na nkarhi. Kumbe loko ‘vana lava nga riki na tatana’ va rhambiwa ku hlanganyela eku tihungaseni ni le ka tidyondzo ta Bibele ta ndyangu ni mindyangu ya Vakriste van’wana, leswi nakambe i malwandla, xikombiso xa vunene bya Vukriste.—Psalma 68:5.
Ku Vulavula Ntiyiso
17. Ha yini ntiyiso wu ri mphikamakaneta namuntlha?
17 Loko Pawulo a hlamusela muhandzu wa ku vonakala, u hlanganise vunene ni ku lulama ni ntiyiso, kutani swi ta va swi nga hoxanga ku vula leswaku ntiyiso i muxaka wun’wana wa vunene. Vanhu lavanene a va vuli mavunwa. Hambi swi ri tano, ku vulavula ntiyiso i mphikamakaneta leyikulu namuntlha kasi ku hemba ku hangalake ngopfu. Vanhu vo tala va hemba loko va tata tifomo ta ku hunguteriwa xibalo. Vatirhi va hemba hi ntirho lowu va wu endlaka. Swichudeni swa xisa hi ku yivela etidyondzweni ta swona ni le swikambelweni. Van’wamabindzu va hemba loko va endla mintwanano. Vana va hemba leswaku va balekela nxupulo. Vahlevi lava hembaka va onha mavito ya van’wana hi ku hemba.
18. Yehova u va languta njhani vahembi?
18 Ku hemba ka nyangatsa eka Yehova. Exikarhi ka ‘swilo swa nkombo’ leswi a swi vengaka ku na “ririmi ra v̌unwa” ni “mbhoni ya v̌unwa le’yi v̌ulaka mav̌unwa.” (Swivuriso 6:16-19) “Vahembi hinkwavo” va hlayiwe exikarhi ka matoya, vadlayi, ni vaoswi, lava nga ta ka va nga kumi xivandla emisaveni leyintshwa ya Xikwembu. (Nhlavutelo 21:8) Ku ya emahlweni, xivuriso xa hi byela: “L’a fambaka hi ku lulama o tšhav̌a Yehova, kambe l’a hombološaka tindlela ta yena wa ṅwi tsaṅwa.” (Swivuriso 14:2) Muhembi u hombolokile etindleleni ta yena. Hikwalaho, muhembi u nyikela vumbhoni bya ku tsan’wa Yehova. Vona mianakanyo yo bihisa xileswi! Minkarhi hinkwayo a hi vulavuleni ntiyiso, hambi loko swi hi endla hi tshinyiwa kumbe hi lahlekeriwa hi mali. (Swivuriso 16:6; Vaefesa 4:25) Lava va vulavulaka ntiyiso va tekelela Yehova, “Šikwembu ša ku ṭhembeka.”—Psalma 31:5.
Hlakulela Vunene
19. I yini lexi minkarhi yin’wana xi voniwaka emisaveni, lexi kombisaka ku dzuneka eka Muvumbi?
19 Leti ‘i tinxaka’ ti nga ri tingani ta vunene leti Mukriste a faneleke ku ti hlakulela. I ntiyiso leswaku vanhu emisaveni va kombisa vunene swinene. Hi xikombiso, van’wana va ni mafundza, van’wana va ni tintswalo. Entiyisweni, lexi endleke xifaniso xa Musamariya Lonene xi xiyeka a ku ri leswi Yesu a vulavuleke hi munhu la nga riki Muyuda la kombiseke nsovo loko vakulu ebandlheni ra Vayuda va nga wu kombisanga. Hakunene swi tisa ku dzuneka eka Mutumbuluxi wa vanhu leswi timfanelo to tano ta ha vonakaka hi ndlela ya ntumbuluko eka vanhu van’wana hambi ku ri endzhaku ka malembe ya tsevu wa magidi ya ku nga hetiseki.
20, 21. (a) Ha yini vunene bya Vukriste byi hambanile ni vunene byin’wana lebyi hi nga byi vonaka eka vanhu va misava? (b) Xana Mukriste a nga byi hlakulela njhani vunene, naswona ha yini hi fanele ku chivirikela ku endla tano?
20 Hambi swi ri tano, eka Vakriste vunene byi tlula ntsena mfanelo leyi va nga vaka na yona kumbe va nga vi na yona. I mfanelo leyi va faneleke ku yi hlakulela hi swivumbeko swa yona hinkwaswo, tanihi leswi va faneleke ku va va tekeleri va Xikwembu. Xana leswi swi kotekisa ku yini? Bibele yi hi byela leswaku hi nga dyondza vunene. Mupisalema u khongele eka Xikwembu a ku: ‘Ndzi dyondzise vunene.’ Njhani? U ye emahlweni: “Hikuv̌a nḍi pfumerile ku lerisiwa hi wena.” U engeterile: “U nene, wa hanana; nḍi dyonḍise timfanelo ta wena.”—Psalma 119:66, 68.
21 Ina, loko hi dyondza milawu ya Yehova ivi hi yi yingisa, hi ta va hi hlakulela vunene. Minkarhi hinkwayo tsundzuka leswaku vunene i muhandzu wa moya. Loko hi lava moya wa Yehova hi xikhongelo, hi ku hlanganyela, na hi dyondzo ya Bibele, kutani entiyisweni hi ta pfuneka ku hlakulela mfanelo leyi. Ku tlula kwalaho, vunene byi na matimba. Byi nga hlula leswo biha. (Varhoma 12:21) Vona ndlela leyi swi nga swa nkoka ha yona, leswaku hi endlela hinkwavo vunene, ngopfu-ngopfu eka vamakwerhu va hina va Vukriste. (Vagalatiya 6:10) Loko hi endla tano, hi ta va exikarhi ka lava tsakelaka “ku kwetsima, ni ku dzuneka, ni ku rhula” leswi tshembisiweke “hinkwavo lava endlaka leswinene.”—Varhoma 2:6-11.
Xana U Nga Hlamula?
◻ Hi nga hambeta hi endla leswinene njhani malunghana ni valawuri lava fumaka?
◻ I vamani, lava exikarhi ka van’wana, va faneriwaka hi nkhathalelo wa hina?
◻ Xana nsovo wu tikombisa hi tindlela tihi?
◻ I swiendlo swihi swa ku hanana ni swa malwandla leswi funghaka Vakriste namuntlha?
◻ Vunene byi nga hlakuleriwa njhani?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 20]
Ku khathalela van’wana i xivumbeko xa vunene
[Xifaniso lexi nga eka tluka 23]
Tanihi Mudyondzisi Lonkulu, Yesu u tiendle a kumeka