Swivutiso Swa Vahlayi

◼ Xana ndyangu wa Vukriste wu fanele wu endla yini loko n’wana wa vona a boheka ku nghena xikolo laha dyondzo ya vukhongeri yi sindzisiwaka kona?

Vatswari va Vakriste a va lavi leswaku vana va vona va dyondzisiwa vukhongeri bya mavunwa. Kambe ku nga ha va ni swiyimo leswi eka swona vana va nga tsandzekaka ku ala ku va etlilasini leyi ku dyondzisiwaka vukhongeri eka yona, hambi leswi va nga ta ka va nga hlanganyeli eka swiendlo ni minkhuvo ya vukhongeri bya mavunwa.

Abrahama, nakulobye wa Xikwembu, u boxe ntila lowunene wo letela vana hi ta vukhongeri. U kurise vana va yena eKanana, laha a a va rhendzeriwe hi vukhongeri bya mavunwa ni “swiendlo swa vukhongeri” swo biha. (Ringanisa Eksoda 34:11-15; Levitika 18:21-30; Deuteronoma 7:1-5, 25, 26; 18:9-14.) Hambi swi ri tano, a a ri xihlovo xa ndzetelo wa vukhongeri endyangwini wa yena. Xikwembu a xi tiyiseka leswaku Abrahama a a ta “lerisa v̌ana v̌a yena ni yindlu ya yena enḍaku ka yena, eku hlayisa ndlela ya Yehova, ni ku [endla leswo lulama].”—Genesa 18:19.

Tanihi muntshwa, Yesu na yena u vuyeriwile hi ndzetelo wa le ndyangwini ni wa le bandlheni wa vugandzeri bya ntiyiso. Xisweswo, “a kula emirini ni le miehleketweni, a tsakeriwa hi Xikwembu ni vanhu.”—Luka 2:52.

Eka swiphemu swo tala swa misava, vantshwa va Vakriste va kuma dyondzo eswikolweni swa tiko. Leswi swi dyondzisiwaka, a hi hinkwaswo leswi pfumelelanaka ni ntiyiso wa Bibele ni ntiyiso lowu simekiweke. Hi xikombiso, tinxaka to tala ta vantshwa va Vakriste ti teke tidyondzo ta sayense ni ta ntivo-vutomi tanihi xiphemu xa vona xa tidyondzo leti tolovelekeke. Xisweswo vunyingi bya vona va paluxeke eka mianakanyo leyi dumeke ya hundzuluko ni mianakanyo yo fana ni yoleyo ya ndlela leyi hi “ntumbuluko” vutomi byi sunguleke ha yona emisaveni.

Hambi swi ri tano, ku paluxeka eka yona a ku va hundzulanga vantshwa lava va Vakriste leswaku va seketela hundzuluko lowu nga riki wa Xikwembu. Ha yini? Hikuva ekaya ni le minhlanganweni ya Vukriste, va kume rungula leri kongomeke leri seketeriweke eka Rito leri huhuteriweke hi Xikwembu, leri nga pfunaka ku letela ‘matimba ya vona yo hambanisa leswinene ni leswo biha.’ (Vaheveru 5:14) Vatswari vo tala va dyondze ni vana va vona hi nhlamuselo leyi ringaniseriweke ya hundzuluko eka vholumo leyi tiyisaka ripfumelo ya Life—How Did It Get Here? By Evolution or by Creation?a Leswi va hlomeke, vana lava va xikolo a va yi pfumelanga dyondzo ya le tlilasini ya hundzuluko. Kambe va swi kotile ku swi kombisa hi ku hlamula ka vona etlilasini ni le swikambelweni swa vona leswaku va yingisela ni leswaku va byi twisisa vuxokoxoko lebyi nyikeriwaka. Van’wana va ve ni nkarhi wo nyikela tinhlamuselo tin’wana leti twananaka ni mhaka leyi Muvumbi wa munhu a yi nyikelaka eBibeleni.—1 Petro 3:15.

Hambi swi ri tano, ku vuriwa yini hi minkarhi leyi tirhiseriwaka ku letela hi ta vukhongeri lebyi xiyekaka bya kwalaho kumbe vukhongeri lebyi tolovelekeke?

Hakanyingi dyondzo yo tano a yi nyikeriwi yi ri na vukala-tlhelo, tanihi rungula ntsena. Mudyondzisi a nga ha va a tirhisa vukhongeri byebyo, kutani a ringeta ku kucetela miehleketo ni timbilu ta swichudeni ku endla tano. Xisweswo Timbhoni ta Yehova ti rhandza leswaku vana va tano va nga hlanganyeli eka tidyondzo ta vukhongeri. Leswi swi nga ha endla leswaku vana va vona va tirhisa nkarhi wa xikolo hi vutlhari leswaku va hetisisa swiavelo swa tidyondzo tin’wana kumbe ku hlaya elayiburari ya xikolo.

Hambi swi ri tano, etindhawini tin’wana swikombelo swo tano swi ariwile; xikolo kumbe vafumi va tiko va nga ha lava leswaku vana hinkwavo va dyondza ni ku heta tidyondzo ta vukhongeri leswaku va kota ku thwasa. Ndyangu wun’wana ni wun’wana wu fanele wu boha hi woxe leswi wu nga ta swi endla emhakeni yoleyo.

Van’wana va vatirheli va Xikwembu enkarhini lowu hundzeke va tikume va ri eka swiyimo leswi a va fanele ku tiyisela ku paluxeka eka tidyondzo kumbe swiendlo swa vukhongeri, hi hala tlhelo va yima va tshembekile eka Xikwembu xa ntiyiso. Sweswo a swi ri tano eka Muxe. U kurisiwe tanihi ntukulu wa Faro wa le Egipta, naswona a “dyondzisiw[a] vutlhari hinkwabyo bya Vaegipta.” (Mintirho 7:20-22) Sweswo kumbexana hi mpimo wo karhi swi katse tidyondzo ni mikhuva ya vukhongeri leyi a yi tolovelekile aEgipta. Kambe Muxe u sirheleriwe hi dyondzo leyi tlakukeke leyi entiyisweni a yi kumeke endyangwini wa ka vona kumbexana ni le ka Vaheveru van’wana.—Eksoda 2:6-15; Vaheveru 11:23-26.

Nakambe xiya xikombiso xa vantshwa vanharhu va Vaheveru, vanghana va Daniyele, lava a va nyikiwe ndzetelo wo hlawuleka eBabilona ni ku endliwa vatirhela-mfumo. (Daniel 1:6, 7) A va nga ntshunxekanga ku endla kumbe ku ala ku endla xihi na xihi lexi a a va xi lava. Siku rin’wana Hosi Nebukadnetsara u lerise leswaku va hlengeletana ni vatirhela-mfumo van’wana eka xifaniso xa nsuku lexi a xi yimiseke erivaleni ra Dura, laha a ku ta endliwa mihivahivana ya vugandzeri bya rixaka. Xana Vaheveru lava vanharhu va angule njhani? Hi ni ntshembo wa leswaku a va nga swi tsakeli ku va kwalaho, kambe sweswo a a swi nga koteki.b Kambe va yime va tiyile eka ripfumelo ra vona ni le ka Xikwembu xa Matimba Hinkwawo. Mapfalo ya vona ya ku chava Xikwembu ma va pfumelerile ku va kona kambe va ale hi matimba ku hlanganyela kumbe ku nghenela xiendlo xihi na xihi xa vukhongeri bya mavunwa hi voxe.—Daniel 3:1-18.

Loko swi boha leswaku swichudeni hinkwaswo swi va kona etlilasini ya dyondzo ya vukhongeri kumbe ku dyondza ku fikela laha swi kotaka ku pasa swikambelo, vana lava humaka emindyangwini ya Vakriste va ntiyiso va nga ha va kona, tanihi leswi lavaya vanharhu va veke kona hi ku lerisa ka Nebukadnetsara. Kambe vantshwa va Vakriste va ta rhangisa Xikwembu. A ku nge vi ni xilaveko xa leswaku va kanetana ni nhlamuselo yin’wana ni yin’wana leyi hoxeke leyi nyikeriwaka kumbe xiendlo xin’wana ni xin’wana lexi nga pfumelelaniki ni matsalwa lexi van’wana va hlanganyelaka eka xona, tanihi leswi Vaheveru vanharhu va nga ringetangiki ku nghenelela loko van’wana va nkhinsamela xifaniso xa nsuku. Hambi swi ri tano, vantshwa va Vakriste a va nge hlanganyeli eka swiendlo swa vugandzeri, ku khongela hi ntlawa, tinsimu ta vukhongeri, ni le ka swin’wana swo tano.

Vantshwa lava minkarhi yin’wana va faneleke va hisekela ku nghenisa vutivi lebyi akaka ‘byo huma eka matsalwa yo kwetsima, lama kotaka ku va tlharihisa leswaku va pona hi ku pfumela eka Kriste Yesu.’ (2 Timotiya 3:15) Hi ku vulavurisana ni vana va vona, nkarhi na nkarhi vatswari va fanele va wu xiyisisa kahle mongo wa ndzetelo wa le tlilasini. Leswi swi ta pfuna Vakriste lava kuleke leswaku va vona laha va faneleke va lulamisa kona kumbe ku hlamusela mhaka kahle hi ku tirhisa Bibele leswaku vana va vona va nga pfilunganyeki kumbe ku hambukisiwa.

[Tinhlamuselo ta le hansi]