Leswi Mfumo Wa Xikwembu Wu Vulaka Swona Eka Vo Tala

YESU KRISTE a a tala ku vulavula hi Mfumo wa Xikwembu. Malunghana ni leswi n’wamatimu H. G. Wells u tsarile: “Lexi xiyekaka i ndlela leyi Yesu a twariseke swinene ha yona, leswi a a swi vula Mfumo wa Tilo, ni ku nga nyawuri ka yona eka maendlelo ni tidyondzo ta tikereke to tala ta Vukriste. Dyondzo leyi ya Mfumo wa Tilo, leyi a ku ri dyondzo-nkulu ya Yesu, ni leyi nga ni xiphemu xitsongo swinene eka tidyondzo ta Vukriste, i yin’wana ya tidyondzo-nkulu leyi tshameke yi nyanyula ni ku cinca mianakanyo ya vanhu.”

Ha yini tikereke ti nga vuli nchumu hi Mfumo wa Xikwembu? Xivangelo xin’wana xi nga ha va xa leswaku a va tiyiseki hi Mfumo lowu. Hi yihi mianakanyo leyi veke kona mayelana na wona?

Ndlela Leyi Mfumo Wu Langutiweke Ha Yona

Van’wana va vule leswaku Mfumo wa Xikwembu i Kereke ya Khatoliki. Endzhaku ka loko tibixopo ti amukele Mufumi Constantine tanihi nhloko ya tona eka Huvo ya Nicaea hi 325 C.E., kereke yi nghenelele tipolitiki, naswona vanhu va byeriwe leswaku Mfumo ana se wu fikile. Encyclopædia Britannica yi hlamusela leswaku, hi ku ya hi ntivo-vukwembu bya Augustine (354-430 C.E.), “Mfumo wa Xikwembu ana se wu sungurile emisaveni leyi hi ku simekiwa ka kereke” naswona “ana se wu kona eka mikhuva ya kereke.”

Vo tala va languta Mfumo wa Xikwembu tanihi ku humelela ka vanhu. Encyclopedia leyi fanaka yi ri: “Tikereke ta Ndzhundzunuko . . . hi ku hatlisa ti ve tikereke leti simekiweke etikweni, leti hi ku fanana ti fungheke ku hela ka nkarhi wo langutela” malunghana ni ku ta ka Mfumo wa Xikwembu. H. G. Wells u tsarile: “Vanhu va tshike ku tshemba mfumo wa Xikwembu ni vumakwerhu bya vanhu ivi va tshemba mimfumo leyi vonakaka yi ri ya xiviri; Furwa, Nghilandi, Russia Ro Kwetsima, Spain, Prussia . . . A a yi ri swikwembu swa xiviri ni leswi hanyaka eYuropa.”

Ni namuntlha, Mfumo wu hundzuriwe nchumu wa misava. Encyclopædia Britannica ya hlamusela: “Leswi xiyekaka i langutelo ra xisekelo leri munhu hi yexe a faneleke ku lunghiselela vandla leri hetisekeke ra vumundzuku hi ndlela leyi hlelekeke ni leswaku ‘ntshembo’ ni ‘ku langutela’ swi siviwa hi migingiriko ya munhu.” Hi ku ya hi ku tirhisiwa ka “fambiselo ra ku twananisa mahanyelo ya vanhu ni misinya ya Vukriste,” buku leyi fanaka yi ya emahlweni yi ri: “Ntlawa lowu wu langute rungula ra Vukriste ra Mfumo wa Xikwembu tanihi nsusumeto wa ku vuyeteriwa ka swiyimo swa vanhu leswi nga riki swa vukhongeri hi tlhelo ra nawu wa Mfumo wa Xikwembu.”

Vayuda vo tala na vona va langute Mfumo tanihi ku humelela ka vanhu. Eka nhlengeletano wa 1937 vafundhisi va Reform eColumbus, Ohio, U.S.A, va te: “Hi wu languta tanihi ntirho wa hina wa matimu wo tirhisana ni vanhu hinkwavo eku simekeni ka mfumo wa Xikwembu wa vumakwerhu bya misava hinkwayo, vululami, ntiyiso ni ku rhula emisaveni. Lexi i pakani ya hina ya vumesiya.”

Langutelo rin’wana leri tivekaka ngopfu hi leswaku Mfumo wa Xikwembu i xiyimo xa mbilu ya munhu. Hi xikombiso, le United States, Ntsombano wa Mabaptist wa le N’walungwini hi 1925 wu tivisile: “Mfumo wa Xikwembu i ku fuma ka Xikwembu embilwini ni le vuton’wini bya munhu un’wana ni un’wana eka vuxaka bya yena ni munhu un’wana ni un’wana, ni le ka xivumbeko xin’wana ni xin’wana xa xiyimo xa ntlawa lowu hleriweke. . . . Mfumo wa Xikwembu wu ta hetiseka loko mianakanyo ni ku rhandza hinkwako ka munhu ku tisiwa evuhlongeni bya ku rhandza ka Kriste.”

Kutani ke, xana kereke i Mfumo wa Xikwembu? Xana Mfumo wolowo wu ta tisiwa hi matshalatshala ya vanhu? Xana i xiyimo xa mbilu? Naswona Mfumo wa Xikwembu wu nga vula yini eka wena?