Ku Phasa Vanhu eMatini Ya Misava Hinkwayo

“Loko ndzi twarisa Mahungu Lamanene, a hi leswi ndzi nga tidzunisaka ha swona, hikuva swa ndzi boha ku ma twarisa; ndzi ta va ni khombo loko ndzi nga twarisi Mahungu Lamanene!”—1 VAKORINTO 9:16.

1, 2. (a) I vamani lava kahle-kahle va hlangavetaneke ni mphikamakaneta leyi vuriwaka eka 1 Vakorinto 9:16, naswona ha yini u hlamurisa sweswo? (b) I vutihlamuleri byihi lebyi Timbhoni ta Yehova ti byi amukeleke?

I VAMANI eka lembe xidzana leri ra vu-20 lava entiyisweni va hlangavetaneke ni mphikamakaneta leyi hlamuseriwaka hi marito ya Pawulo lama nga laha henhla? I vamani lava yeke emisaveni va ri timiliyoni leswaku va ya phasa vavanuna ni vavasati lava nga “swisiwana emoyeni”? (Matewu 5:3) I vamani lava tingheniseke ekhombyeni ro pfaleriwa ekhotsweni ni rifu naswona i vamani lava xanisekeke hi ndlela yoleyo ematikweni yo tala, hikwalaho ko hetisisa xileriso xa Kriste eka Matewu 24:14?

² Rhekhodo ya hlamula: I Timbhoni ta Yehova. Eka lembe leri nga hela ntsena Timbhoni to tlula mune wa timiliyoni ti fambe hi miti ti ‘twarisa mahungu lamanene’ ematikweni ni le masin’wini ya 211 hi tindzimi leti tlulaka 200. Lava a ku ngo va ntlawa lowu hlawuriweke wa varhumiwa lava leteriweke ntsena. Doo, Timbhoni hinkwato ta Yehova ti titwa ti ri na vutihlamuleri byo chumayela ni ku dyondzisa hi yindlu ni yindlu naswona eka nkarhi wihi na wihi lowu faneleke. Ha yini va titwa swi va boha ku avelana mintshembo ya vona ni van’wana? Hikuva va swi xiyile leswaku vutivi byi tisa vutihlamuleri.—Ezekiel 33:8, 9; Varhoma 10:14, 15; 1 Vakorinto 9:16, 17.

Ku Phasa Vanhu, Mphikamakaneta Ya Misava Hinkwayo

3. Ntirho wa ku phasa wu fikela kwihi?

³ Hi ndlela yo fanekisela, ntirho lowu lowukulu wa ku phasa a wu hikeriwanga eka nambu kumbe tiva kumbe hambi ku ri eka lwandle rin’we. Doo, hi laha Yesu a leriseke ha kona, wu fanele wu endliwa “ematikweni hinkwawo.” (Marka 13:10) A nga si tlhandlukela eka Tata wa yena, Yesu u byele vadyondzisiwa va yena a ku: “Hikwalaho, yanani eka vamatiko hinkwavo, mi va endla vadyondzisiwa va mina, mi va khuvula hi vito ra Tatana, ni ra N’wana, ni ra Moya lowo Kwetsima, mi va dyondzisa ku hlayisa hinkwaswo leswi ndzi mi leriseke swona; kutani vonani, ndzi na n’wina masiku hinkwawo, ku ko ku hela misava.”—Matewu 28:19, 20.

4. (a) I yini lexi nga ha vaka xi hlamarise valandzeri vo sungula va Yesu va Vayuda? (b) Timbhoni ta Yehova ti languta vukulu bya ntirho wa tona hi ndlela yihi?

⁴ Eka valandzeri va Yesu va Vayuda, lexi xi fanele xi ve xileriso lexi tsakisaka. A a byela vadyondzisiwa vakwe va Vayuda leswaku sweswi a va ta fanela ku ya eka Vamatiko lava nga “tengangiki” va tinxaka hinkwato va ya va dyondzisa. Swi lave ndzulamiso wo karhi leswaku va lwela ku amukela ni ku endla xiavelo xolexo. (Mintirho 10:9-35) Kambe a ku nga ri na ndlela yin’wana; Yesu u va byerile exifanisweni leswaku “nsimu i misava.” Hikwalaho Timbhoni ta Yehova namunthla ti languta misava hinkwayo yi ri ndhawu leyi ti faneleke ku phasa eka yona. A ku nge vi “na ku hikeriwa eka mati lama nga eka tikhilomitara ta 20 ku suka emisaveni ya le tikweni” leswi hikaka ntirho wa vona eka Xikwembu. Minkarhi yin’wana langutelo ra munhu hi xiyexe ra laveka laha ntshunxeko wa vukhongeri wu nga riki kona. Hambi swi ri tano va phasa hi xihatla. Ha yini swi ri tano? Hikuva swiendlakalo swa misava ni ku hetiseka ka vuprofeta bya Bibele swi komba leswaku hi le xiphen’wini xo hetelela xa ntirho wo phasa wa misava hinkwayo.—Matewu 13:38; Luka 21:28-33.

Ku Endla Nhluvuko eNtirhweni Wo Phasa Wa Misava Hinkwayo

5. I vanhu va muxaka muni lava angulaka kahle eka ntirho wa ku phasa wa misava hinkwayo?

⁵ Vo tala va vadyandzhaka va Mfumo lava totiweke va “phasiwe” ematikweni hinkwawo emahlweni ka 1935, kutani nhlayo ya vona entiyisweni yi helerile. Hikwalaho, ngopfu-ngopfu ku sukela hi 1935, Timbhoni ta Yehova a ti ri karhi ti lava vanhu lava titsongahataka lava nga ha hlamuseriwaka va ri “v̌a musa” lava nga ta “fuma misav̌a.” (Psalma 37:11, 29) Lava i vanhu “la’v̌a hlunameke, la’v̌a rilaka hikwalaho ka manyala hikwawo la’ma endliwaka e šikari ka v̌ona.” Va amukela vulawuri bya Mfumo wa Xikwembu emahlweni ko va ‘nhlomulo lowukulu’ wu herisa mafambiselo ya Sathana lama biheke ni lama onhakeke, ni le mahlweni ko va vagandzeri va yena va ya “ekheleni ra ndzilo” ra ndzoviso wa makumu.—Ezekiel 9:4; Matewu 13:47-50; 24:21.

6, 7. (a) Ku tekiwe magoza wahi hi 1943 malunghana ni ntirho wa ku chumayela? (b) Vuyelo byi ve byihi?

⁶ Xana ku phasa ka misava hinkwayo ku humelerile? A hi tshikeni mintiyiso yi tivulavulela. Le ndzhaku hi 1943, Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava a ya ha ya emahlweni, kambe vamakwerhu lavo tshembeka lava totiweke eyindlu-nkulu ya Timbhoni ta Yehova le Brooklyn, New York, va swi xiyile leswaku ntirho lowukulu wa ku phasa emisaveni hinkwayo a wu fanele ku endliwa. Kutani va endle yini ke?a—Nhlavutelo 12:16, 17.

⁷ Hi 1943 Sosayiti ya Watchtower yi sungule xikolo xa varhumiwa lexi vitaniwaka Gilead (hi Xiheveru, “Nhulu ya V̌umbhoni”; Genesa 31:47, 48) lexi sunguleke ku letela madzana ya varhumiwa eka tinhweti tin’wana ni tin’wana ta tsevu leswaku va ta rhumeriwa emisaveni hinkwayo tanihi vaphasi vo fanekisela. Enkarhini wolowo, a ku ri na Timbhoni ta 126 329 ntsena leti hi ku chivirika a ti phasa vanhu ematikweni ya 54. Ku nga si hela malembe ya khume, tinhlayo toleto ti tlakuke ti va Timbhoni ta 519 982 ematikweni ya 143! Entiyisweni Xikolo xa Gilead a xi humesa vaphasi va xinuna ni va xisati lava nga ni xivindzi, lava swi tsakeleke ku ya ematikweni mambe ni ku tolovela mati lamantshwa ya ku phasa eka wona. Hikwalaho magidi ya vanhu va timbilu to tshembeka ya angule kahle. Varhumiwa volavo, ni Timbhoni ta kwalaho leti va tirheke na tona, va veke masungulo yo hlamarisa ya ku andza loku nga kona sweswi.

8, 9. (a) I swikombiso swihi swa ntirho wa vurhumiwa leswi nga ha tshahiwaka? (b) Varhumiwa va vone ku andza loku hlamarisaka emasin’wini ya vona hi ndlela yihi? (Nakambe vona 1992 Yearbook of Jehovah’s Witnesses.)

⁸ Vanhu vo tala lavo tshembeka, lava nga ni ntokoto lava humaka eka mintlawa yoleyo yo sungula ya Gilead va ha tirha eka swiavelo swa vona swimbe, hambi loko sweswi va ri na malembe yo tlula 70 kumbe 80 hi vukhale. Xikombiso xin’wana lexi kombisaka vo tala va lava i xa Eric Britten la nga na malembe ya 82 hi vukhale ni nsati wakwe, Christina, lava thwaseke eka ntlawa wa vu-15 wa le Gilead hi 1950 naswona va ha tirha eBrazil. Loko va ya tirha eBrazil, a ku ri na Timbhoni leti nga ehansi ka 3 000 etikweni rolero. Sweswi ku na lava tlulaka 300 000! Kunene ‘lontsongo u hundzuke tiko lera matimba’ eBrazil, hi ku va ntirho wo phasa wu tswale mihandzu.—Esaya 60:22.

⁹ Naswona hi nga ku yini hi varhumiwa lava nga eAfrika? Vo tala va titwananise ni ndhavuko lowu hambaneke swinene naswona va sungule ku rhandza vanhu va le Afrika. Lava nga xikombiso i vamakwerhu John na Eric Cooke ni vasati va vona, Kathleen and Myrtle, lava tirhaka eAfrika Dzonga sweswi. John na Eric va thwase eka ntlawa wa vunhungu hi 1947. Un’wana wa vona u tirhe le Angola, Zimbabwe, Mozambique ni le Afrika Dzonga. Varhumiwa van’wana va file eAfrika hikwalaho ka mavabyi, van’wana hikwalaho ka nyimpi ni nxaniso, tanihi Alan Battey na Arthur Lawson, lava ha ku faka le Liberia hikwalaho ka nyimpi ya xin’wana-manana. Kambe mati ya le Afrika ya tikombe ma ri ni mihandzu. Sweswi ku na Timbhoni to tlula 400 000 leti hangalakeke etiko-nkulu rero hinkwaro.

Hinkwavo Va Na Xiphemu

10. Ha yini maphayona ma endla ntirho lowu nkhensekaka, naswona ma wu endlisa ku yini?

¹⁰ Hambi swi ri tano, swi fanele swi xiyiwa leswaku loko varhumiwa va le matikweni mambe va ve magidi, kutani vahuweleri ni maphayonab ya kwalaho va ve timiliyoni. Va tirhe ntirho lowukulu wo chumayela emisaveni hinkwayo. Hi 1991 a ku ri na nhlayo-xikarhi ya 550 000 wa maphayona ni vatirheli lava famba-fambaka. Yoleyo i nhlayo leyi tsakisaka swonghasi loko hi anakanya hi Timbhoni leti hinkwato to tshembeka leti endlaka matshalatshala lama hlawulekeke leswaku ti hlanganyela entirhweni lowu lowukulu wa ku phasa, hi nhlayo-xikarhi ya tiawara ta 60 ku ya ka 140 ta ku chumayela n’hweti na n’hweti. Vo tala va swi endla hi ku tinyiketela lokukulu ni ku tirhisa timali ta vona. Kambe ha yini? Hikuva va rhandza Yehova Xikwembu xa vona hi mbilu, mianakanyo, moya-xiviri ni matimba ya vona hinkwawo, naswona va rhandza vaakelani va vona kukota loko va tirhandza.—Matewu 22:37-39.

11. I vumbhoni byihi byo tiya lebyi kombaka leswaku moya wa Yehova wu le xikarhi ka vanhu va yena?

¹¹ Hi nga vula yini hi Timbhoni letin’wana leti tlulaka timiliyoni tinharhu ni hafu leti nga riki evutirhelini bya nkarhi hinkwawo kambe ti tirhaka nkarhi hinkwawo entirhweni wa Yehova, hi ku ya hi swiyimo swa tona? Van’wana i vavasati va mindyangu, ni vamanana lava hlayisaka vana lavatsongo, lava handle ko kanakana va nyikelaka nkarhi wa vona wa nkoka entirhweni wo phasa wa misava hinkwayo. Van’wana i vavanuna va mindyangu kumbe vatatana lava nga ni ntirho wo tihanyisa wa nkarhi hinkwawo; kambe va veka nkarhi hi mahelo-vhiki na hi nkarhi wa ni madyambu leswaku va dyondzisa ntiyiso eka vanhu vambe. Kutani ku na ntshungu lowukulu wa vavanuna ni vavasati lava titshameleke voxe ni vantshwa lava hlanganyelaka eku chumayeleni ni lava seketelaka ntiyiso hi mahanyelo ya vona. I ntlawa wihi wun’wana wa vukhongeri lowu nga ni vatirhi vo tirhandzela vo tlula mune wa timiliyoni lava chumayelaka mahungu lamanene ya ku fuma ka Mfumo wa Xikwembu n’hweti na n’hweti va nga hakeriwi? Entiyisweni sweswo swi kombisa moya wa Yehova entirhweni lowu!—Psalma 68:11; Mintirho 2:16-18; ringanisa Zakaria 4:6.

Leswi Vangelaka Ku Andza

12. Ha yini vanhu va angula kahle eka ntiyiso, naswona hi tinhlayo tihi?

¹² Ntirho lowu lowukulu wo chumayela wu tisa vuyelo lebyi xiyekaka lembe na lembe. Hi 1991 Timbhoni letintshwa to tlula 300 000 ti khuvuriwile hi ku nyuperisi loku heleleke ematini. Lexi i xiringaniso xa mabandlha ya 3 000 lama rin’wana ni rin’wana ri nga na Timbhoni ta 100! Xana leswi hinkwaswo swi endlekisa ku yini? A hi tsundzukeni leswi Yesu a swi vuleke: “A ku na munhu la nga taka ka mina, loko a nga kokeriwi ka mina hi Tatana la ndzi rhumeke. . . . Ku tsariwile etibukwini ta vaprofeta, va ku: ‘Hinkwavo va ta dyondzisiwa hi Xikwembu.’ Un’wana ni un’wana la tweke Tatana ni ku dyondza eka yena, wa ta eka mina.” Hikwalaho, munhu a nga pfumeli eka ku phasa loku ka misava hinkwayo hikwalaho ka matshalatshala ya munhu. Yehova u xiya xiyimo xa mbilu ivi a kokela lava fanelekaka eka yena.—Yohane 6:44, 45; Matewu 10:11-13; Mintirho 13:48.

13, 14. I langutelo rihi lerinene leri Timbhoni to tala ti ri kombiseke?

¹³ Hambi swi ri tano, vaphasi va vanhu i switirho leswi Yehova a swi tirhisaka ku kokela vanhu eka yena. Hikwalaho, langutelo ra vona eka vanhu ni le ka nsimu leyi va phasaka eka yona i swa nkoka. Mawaku ndlela leyi swi khutazaka ha yona ku xiya leswaku vo tala va ma nghenise etimbilwini marito ya Pawulo lama yaka eka Vagalatiya lama nge: “Loko hi ri karhi hi endla leswinene, hi nga karhaleni, hikuva hi ta tshovela hi nkarhi wa kona, loko hi nga heli mbilu.”—Vagalatiya 6:9.

¹⁴ Timbhoni to tala to tshembeka a ti ri karhi ti chumayela hi malembe xidzana yo tala, loko hi tlhelo ti ri karhi ti xiya ku hundzuka ka misava hi vukheta. Va vone ku tumbuluka ni ku wa ka Vunazi, Vufasisi ni mafambiselo man’wana ya mulawuri un’we. Van’wana va vone tinyimpi to tala leti humeleleke ku sukela hi 1914. Va vone varhangeri va misava va veka ntshembo wa vona eka Ntwanano wa Matiko kutani endzhaku wu va eka Nhlangano wa Matiko. Va vone ntirho wa Yehova wu yirisiwa ivi endzhaku wu amukeriwa ximfumo ematikweni yo tala. Eka hinkwaswo leswi, Timbhoni ta Yehova a ti helanga matimba eku endleni leswinene, ku katsa ni ku tirha tanihi vaphasi va vanhu. Vona rhekhodo leyi xiyekaka ya vutshembeki!—Matewu 24:13.

15. (a) I mpfuno wihi lowu hi wu kumeke hi ku tolovelana ni swilaveko swa nsimu ya hina ya misava hinkwayo? (b) Xana tibuku leti ti pfune njhani exiavelweni xa wena?

¹⁵ Ku na swivangelo swin’wana leswi pfuneteke eka ku andza loku ka misava hinkwayo. Xin’wana i langutelo leri cinca-cincaka leri vaphasi va nga na rona ehenhleni ka swilaveko swa nsimu ya vona. Timbhoni ta Yehova ti anamise malangutelo ya tona ehenhleni ka vanhu lava rhurhelaka endhawini yoleyo lava nga ni mindhavuko, vukhongeri ni tindzimi to hambana-hambana. Naswona bandlha ra misava hinkwayo ri pfune swinene hi ku lunghiselela Tibibele ni tibuku ta Bibele hi tindzimi to tlula 200. New World Translation of the Holy Scriptures, yi helerile kumbe hi xiphemu, sweswi yi kona hi tindzimi ta 13, ku katsa ni Xiczech ni Xislovak. Broxara leyi nge Tsakela Vutomi eMisaveni Hi Masiku! sweswi yi kumeka hi tindzimi ta 198, leti sukelaka eka Xialbaniya ku ya eka Xizulu, laha ku kandziyisiwa tikopi ta 72 wa timiliyoni. Buku leyi nge Nghwazi Leyi Tshameke Yi Hanya se yi hundzuluxeriwe hi tindzimi ta 69. Buku leyi nge Ku Lavisisa Ka Vanhu Xikwembu, leyi hundzuluxeriweke hi tindzimi ta 29, yi nyikela ku twisisa loku enteke ka masungulo ni mintshembo ya mafambiselo ya vukhongeri lebyikulu bya misava naswona yi tikomba yi ri xipfuno lexi hlawulekeke eku phaseni ka misava hinkwayo.

16. Van’wana va angule njhani eka swilaveko swa matiko man’wana?

¹⁶ I yini xin’wana lexi andziseke ntirho wa ku phasa wa misava hinkwayo? Magidi hi ku tirhandzela ya swi tsakerile ku angula eka ‘xirhambo xa le Makedoniya.’ Tanihi leswi Pawulo hi xirhambo xa Xikwembu a swi tsakeleke ku rhurhela eMakedoniya le Yuropa a suka eAsia Minor, Timbhoni to tala ti rhurhele ematikweni ni le tindhawini leti nga na xilaveko lexikulu xa vachumayeri va Mfumo, ku katsa ni vakulu ni malandza ya vutirheli. Va fane ni vaphasi va xiviri lava kumeke mati ya vona ya phasiwe ngopfu ivi va rhurhela eka mati lama nga ni swikepe swintsongo, kambe tinhlampfi ti tele.—Mintirho 16:9-12; Luka 5:4-10.

17. I swikombiso swihi leswi hi nga na swona swa lava va anguleke kahle eka ‘xirhambo xa Makedoniya’?

¹⁷ Mintlawa ya sweswinyana ya varhumiwa va le xikolweni xa Gilead yi katse swichudeni leswi humaka ematikweni yo hambana-hambana ya le Yuropa leswi nga dyondza Xinghezi ni leswi tinyiketeleke ku tirha ematikweni ni le ka mindhavuko yin’wana. Hi ku fanana, eka Xikolo xa Vuleteri bya Vutirheli, vamakwerhu vo tala va xinuna va nyikiwe ndzetelo wa vukheta wa tinhweti timbirhi naswona va rhumeriwa ematikweni man’wana leswaku va ya tiyisa mabandhla ni swifundza. Tindhawu tin’wana leti hlawulekeke to phasa eka tona ti le masin’wini lama pfulekaka sweswi le Yuropa Vuxa ni le matikweni ya le khale ka Soviet.—Ringanisa Varhoma 15:20, 21.

18. (a) Ha yini maphayona hakanyingi va ri vatirheli lava humelelaka? (b) Va nga va pfunisa ku yini van’wana ebandhleni?

¹⁸ Mpfuno wun’wana lowu engetelekeke eka ntirho wa ku phasa loku ka misava hinkwayo i Xikolo xa Ntirho wa Vuphayona lexi maphayona ya nkarhi hinkwawo ya vaka na xona. Hi mavhiki mambirhi ya ku hlanganisiwa ka vukheta ka buku leyi nge Shining as Illuminators in the World, leyi lunghiseleriweke maphayona hi laha ku hlawulekeke, va antswisa vuswikoti bya vona bya vutirheli loko va dyondza tinhloko-mhaka to tanihi “Ku Landzelela Ndlela Ya Rirhandzu,” “Landzela Yesu Tanihi Xikombiso,” na “Ku Antswisa Vuswikoti Byo Dyondzisa.” Mawaku ntsako lowu mabandhla hinkwawo ma nga na wona ku va na mintlawa leyi ya vaphasi lava fanelekaka lava fambaka hi yindlu na yindlu lava nga letelaka vo tala entirhweni lowu lowukulu wa ku phasa!—Matewu 5:14-16; Vafilipiya 2:15; 2 Timotiya 2:1, 2.

Xana Hi Nga Antswisa?

19. Tanihi muapostola Pawulo, hi nga antswisa vutirheli bya hina hi ndlela yihi?

¹⁹ Ku fana na Pawulo, hi lava ku va ni langutelo lerinene ra ku rindzela. (Vafilipiya 3:13, 14) U titolovete ni vanhu ni swiyimo hinkwaswo swo hambana-hambana. A a swi kota ku kuma vumbhoni lebyi tolovelekeke ni ndlela ya ku anakanyisisa hi mintolovelo ni mindhavuko ya kwalaho. Hi nga sungula tidyondzo ta Bibele hi ku xalamukela maendlelo ya n’wini wa muti eka rungula ra Mfumo ivi hi twananisa rungula ra hina ni swilaveko swa n’wini wa muti. Leswi hi nga ni hi mixaka yo hambana-hambana ya swipfuneto swo dyondza Bibele, hi nga nyikela lexi fanelaka xiyimo xa munhu yoloye. Ku cinca-cinca ni ku xalamuka ka hina na swona i swipfuneto swa nkoka eka ku phasa loku humelelaka.—Mintirho 17:1-4, 22-28, 34; 1 Vakorinto 9:19-23.

20. (a) Ha yini ntirho wa hina wo phasa wu ri wa nkoka sweswi? (b) Hi byihi vutihlamuleri bya hina bya munhu hi xiyexe sweswi?

²⁰ Ha yini ntirho lowu wo hlawuleka wa misava hinkwayo wa ku phasa wu ri wa nkoka? Hikuva eka vuprofeta bya Bibele lebyi kombeteleke eka swiendlakalo leswi humeleleke ni leswi humelelaka, swi le rivaleni leswaku misava ya Sathana yi tshinelela eku chaputeni loko chavisa. Kutani, hina tanihi Timbhoni ta Yehova, hi fanele ku va hi endla yini? Swihloko leswinharhu eka magazini lowu swi kandziyise vutihlamuleri bya hina bya ku chivirika ni ku hiseka entirhweni wa ku phasa eka xiphemu xa hina xa mati ya misava hinkwayo. Hi na xitiyisekiso lexi tiyeke lexi humaka eBibeleni xa leswaku Yehova a nga ka a nga rivali ntirho wa hina wa ku phasa hi ku hiseka. Pawulo u te: “Hikuva Xikwembu a xi na mona, xi nga ka xi nga rivali ntirho wa n’wina ni rirhandzu leri mi ri kombeke hi vito ra xona, hi ku tirhela vahlawuriwa va xona, hilaha mi swi endlaka hakona sweswi. Kutani hi navela ngopfu leswaku un’wana ni un’wana wa n’wina a komba ku chivirika koloko ku ya fika emakumu.”—Vaheveru 6:10-12.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

Wa Tsundzuka Xana?

◻ Ha yini Timbhoni ta Yehova ti languta misava hinkwayo tanihi ndhawu ya mintirho ya vona ya ku phasa?

◻ I nkateko wihi lowu xikolo xa vurhumiwa xa Gilead xi veke na wona entirhweni wo phasa?

◻ I swipfuneto swihi swin’wana leswi pfuneke eka ku humelela ka Timbhoni ta Yehova?

◻ Hi nga antswisa njhani evutirhelini bya hina bya Vukriste ha un’we-un’we?

[Chati leyi nga eka tluka 24]

VUYELO BYA KU PHASA KA MISAVA HINKWAYO

Lembe Matiko Timbhoni

1939 61 71 509

1943 54 126 329

1953 143 519 982

1973 208 1 758 429

1983 205 2 652 323

1991 211 4 278 820

[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]

Ntirho wa ku phasa wa ha endliwa eka vaphasi va Magaleliya