Kahle-kahle Evhangeli I Yini?

HI NKARHI wa Khisimusi, vanhu ematikweni yo tala va twa ku vulavuriwa hi Evhangeli, naswona na vona hi voxe va vulavula ha yona. Rito leri ri tolovelekile, kambe xana ri ni nhlamuselo leyi engetelekeke ku tlula ndlela leyi vo tala va ehleketaka ha yona? Xana Evhangeli yi nga va yi ku khomele nchumu wo hlawuleka swinene, wena ni lava u va rhandzaka?

“Evhangeli” i “mahungu lamanene,” naswona entiyisweni, mahungu lamanene a ma amukeriwi hi nkarhi wa Khisimusi ntsena kambe nkarhi wun’wana ni wun’wana. Hambi swi ri tano, Evhangeli a ko va mahungu wahi ni wahi lamanene. I mahungu yo karhi lamanene lama humaka exihlobyeni xa ntiyiso, lama vulavulaka hi mhaka yo karhi. Kahle-kahle, i rungula leri Xikwembu xi ri hlawuleke leswaku ri tivisiwa vanhu hinkwavo.

Eugênio Salles, bixopo-nkulu wa le Rio de Janeiro, le Brazil, u vulavule hi mahungu wolawo lamanene loko a khutaza a ku: “Hi fanele hi famba hi ku pfumelelana ni Evhangeli ku nga ri hi ku ya hi mianakanyo ya hina.” Bixopo-nkulu a a vurisile. Kambe, ku famba hi ku pfumelelana ni Evhangeli, swi lava hi tiva leswaku Evhangeli i yini. Xana hi nga swi tivisa ku yini swoleswo? Naswona xana ku famba hi ku pfumelelana ni Evhangeli swi ta hi pfunisa ku yini?

Evhangeli I Yini Ke?

Leswaku Evhangeli i yini swi tala ku twisisiwa hi ndlela leyi hoxeke. Hi 1918 Federal Council of the Churches of Christ eAmerika yi hoyozele Ntwanano wa Matiko lowu sweswi wu feke, yi vula leswaku i hulumendhe ya politiki leyi yimelaka Mfumo wa Xikwembu emisaveni, ivi yi vula leswaku a a yi “huma eka Evhangeli.” Nhlangano lowu wu tsandzeke hi ndlela leyi hetaka matimba eka swikongomelo swa wona swo hlayisa ku rhula. Entiyisweni, huvo leyi a a yi hoxisile. Ntwanano wa Matiko a a wu ngheni ndhawu eka Evhangeli.

Emalembeni ya sweswinyana vaseketeri va dyondzo ya ntshunxeko ya ntivo-vukwembu, va nghenise ni Evhangeli loko va vulavula hi makungu ya vona ya ku hundzula tipolitiki ni matshamelo. Hi ku endla tano va tikombe va ri lava honisaka Evhangeli ya xiviri. Magazini wa le Brazil Veja, wu te: “Kereke ya Khatoliki yi sungule ku yima ni mfumo wa vanhu, yi tshika swilaveko swa moya swa vanhu va yona. Lava a a va langutele ku twa rito lexi nge Xikwembu eka leswi a va kanela ha swona, a a va tshamela ku twa mabulo ya vaxisi, yo vilela hi vuhomboloki lebyi nga kona.”

Ku hluvuka ka swiyimo leswi ku hanyiwaka eka swona kumbe ku hundzuka ka mafambiselo ya tipolitiki ku nga ha va mahungu lamanene eka van’wanyana. Kambe, wolawo a hi wona mahungu lamanene, Evhangeli. Bixopo un’wana loko a kombisa ku tsandzeka ka kereke ya yena ku chumayela Evhangeli ya ntiyiso, u te: “Hi tshike ku dyondzisa vanhu dyondzo ya moya ku sukela hi va-1960 hikwalaho ka leswi ku nghenisiweke swilo leswi vonakaka eka dyondzo ya hina.”

Xiviko xa Time, magazini wa mahungu wa le U.S., xi komba leswaku Maprotestente na wona ma hambukile eka Evhangeli. Magazini lowu wa vika: “Tikereke ta ndhavuko a to tsandziwa hi ku andlala rungula ra tona ntsena; kahle-kahle va tikomba va nga tiyiseki leswaku rungula rero i yini.” Xana rungula ra vona ri fanele ri va ra njhani? Evhangeli i yini ke?

Ku Vona Evhangeli

Webster’s Ninth New Collegiate Dictionary yi hlamusela “Evhangeli” tanihi “rungula leri vulavulaka hi Kreste, mfumo wa Xikwembu, ni ku pona.” Rito leri nge “evhangeli” ri tlhela ri vuriwa leswaku i “nhlamuselo ya rungula ra Vukreste (evhangeli ya vanhu)”; “rungula kumbe tidyondzo ta mudyondzisi wa swa vukhongeri.” Xana hinkwato tinhlamuselo leti ta tirha? Doo, ku nga ri loko hi vulavula hi Evhangeli. Evhangeli ya ntiyiso yi sekeriwe eBibeleni; hikwalaho, i tinhlamuselo leto sungula tinharhu leti pakanisaka. Letimbiri to hetelela ti kombisa ntsena ndlela leyi rito “evhangeli” ri sunguriweke ku tirhisiwa ha yona namuntlha.

Ku pfumelelana ni miehleketo leyi, Vine’s Expository Dictionary of New Testament Words yi vula leswaku eMatsalweni ya Vukreste ya Xigriki (“Testamente Leyintshwa”), Evhangeli “swi vula mahungu lama tsakisaka ya Mfumo wa Xikwembu ni ku ponisiwa ha Kreste, loku amukeriwaka hikwalaho ka ripfumelo, exisekelweni xa rifu ra Yena ra ndzivalelo.” I swa nkoka ku twisisa leswi, hikuva ku twisisa mahungu lamanene ya ntiyiso kahle, ku khumba swinene ntshamiseko wa hina wa sweswi ni ntsako wa nkarhi lowu taka.

Rungula Leri Hambeneke

Hi laha buku leya ha ku tshahiwaka ya vumbhoni yi kombaka ha kona, Evhangeli yi yelana na Yesu Kreste—lerova marungula ya mune ya Bibele, ya vutomi byakwe emisaveni, ma vuriwa Tievhangeli ta mune. Ku sukela kwale ku sunguleni ka ku hanya kakwe tanihi munhu, mahungu lama vulavulaka hi Yesu a a ku ri mahungu lamanene. Loko yi tivisa ku tswariwa kakwe, ntsumi yi te: “Vonani, ndzi mi tivisa mahungu lamanene [kumbe evhangeli] lama nga ta tsakisa tiko hinkwaro swinene; hileswaku namuntlha mi velekeriwile Mulondzovoti emutini wa Davhida; i Kriste, Hosi.”—Luka 2:10, 11.

Yesu loyi a ha ku velekiwa, a a ta kula a va Kreste, Mesiya la tshembisiweke. A a ta hlavutela kungu ra Xikwembu ra ku pona, a nyikela hi vutomi byakwe lebyi hetisekeke hikwalaho ka vanhu, a pfuxiwa eku feni, kutani a va Hosi leyi hlawuriweke ya Mfumo wa Xikwembu. Kunene i mahungu lamanene! Hi yona mhaka leyi mahungu lama vulavulaka hi yena ma vuriwaka Evhangeli.

Enkarhini wa vutirheli byakwe byo koma bya le misaveni, Yesu a a gingiriteka eku chumayeleni ka mahungu lamanene. Eka Evhangeli ya Matewu hi hlaya leswi: “Yesu a rhendzeleka ni miti hinkwayo ni swimitana hinkwaswo, a ri karhi a dyondzisa emasinagogeni ya vona, a twarisa Evhangeli ya Mfumo.” (Matewu 9:35) Ku chumayela kakwe a a ku nga ri ka ku chavelela vanhu ntsena. Marka u vika Yesu loko a ku: “Minkarhi yi hetisekile, Mfumo wa Xikwembu wu le kusuhi; hundzukani, mi pfumela Evhangeli.” (Marka 1:15) Ee, lava va amukeleke mahungu lamanene, va tlhela va ma yingisa, ma byi hundzula vutomi bya vona.

Loko Yesu a file, valandzeri vakwe va ye emahlweni va dyondzisa Evhangeli. A va dyondzisanga ta Mfumo ntsena kambe va vule ni mahungu lama tsakisaka ya leswaku Yesu u pfuxiwile eku feni, a ya evokweni ra xinene ra Xikwembu ematilweni, naswona u nyikele hi ntikelo wa vutomi byakwe lebyi hetisekeke hikwalaho ka vanhu. Leswi a hlawuriweke hi Xikwembu leswaku a fuma misava hinkwayo tanihi Hosi ya Mfumo wa Xikwembu, a a ta va Muyimeri wa Xikwembu eku loviseni ka valala va Xikwembu ni le ku pfuxeteni ka misava yi va paradeyisi.—Mintirho 2:32-36; 2 Vatesalonika 1:6-10; Vaheveru 9:24-28; Nhlavutelo 22:1-5.

Namuntlha, mahungu lamanene ma katsa nchumu wun’wana. Hi ku ya hi vumbhoni hinkwabyo bya ku hetiseka ka vuprofeta, sweswi Yesu se u vekiwile exiluvelweni, naswona hi hanya emasikwini ya makumu ya mafambiselo lawa ya swilo. (2 Timotiya 3:1-5; Nhlavutelo 12:7-12) Nkarhi lowu Mfumo wu nga ta hlasela valala va Xikwembu, wu tshinela hi ku hatlisa. Xana i mahungu wahi lama nga ta va kona?

Hi ta vona eka xihlokwana lexi tlhandlamaka leswaku Evhangeli yi ni matimba yo tanihi kwihi. Yi pfune wansati un’wana loyi a a hlaseriwa hi mimoya ya vuloyi, yi n’wi ntshunxa eka mimoya. Yi pfune wanuna loyi a ri ekhotsweni hikwalaho ko phanga, leswaku a kuma ntsako. Na wena yi ta ku pfuna swinene—loko u yingisa mahungu lamanene ni ku ma landzela.