Hundzukani eMianakanyweni, Mi Voningeriwa eTimbilwini
“Hikokwalaho, ndzi vula leswi ni ku swi tiyisa hi vito ra Hosi, ndzi ri: Mi nga ha hanyi ku fana ni leswi vamatiko va hanyisaka xiswona.”—VAEFESA 4:17.
1. Xana miehleketo ni timbilu ta hina swi hi endlela yini?
MIANAKANYO ni mbilu i tinyiko tin’wana timbirhi to hlamarisa eka leti vanhu va nga na tona. Hambi leswi tindlela leti swi tirhaka ha tona ti nga hlayekiki, ha swimbirhi swa hambana eka munhu un’wana ni un’wana. Vumunhu, mavulavulelo, mahanyelo, mintlhaveko ni mikhuva ya hina, hinkwaswo swi lawuriwa ngopfu hi ndlela leyi mianakanyo ni timbilu ta hina ti tirhaka ha yona.
2, 3. (a) Xana Bibele yi ma tirhisa njhani marito lama nge “mbilu” ni “mianakanyo”? (b) Ha yini hi fanele ku khumbeka hi mianakanyo ni mbilu?
2 EBibeleni, hakanyingi “mbilu” yi kombetela eka nsusumeto, mintlhaveko, ni matitwelo ya le mbilwini, naswona “mianakanyo” yi kombetela eka vutlharhi ni matimba yo ehleketa. Kambe swa yelana. Hi xikombiso, Muxe u khongotele Vaisrayele a ku: “Ŝi tiv̌e namuntlha, u ṭala e mbilwini [“u fanele ku swi tsundzuka emianakanyweni ya wena,” NW, nhlamuselo ya le hansi] leŝaku Yehova i Šikwembu.” (Deteronoma 4:39) Eka vatsari lava a va endla xikungu ha yena, Yesu u te: “Hikwalaho ka yini mi ehleketa leswo biha etimbilwini ta n’wina?”—Matewu 9:4; Marka 2:6, 7.
3 Leswi swi komba leswaku mianakanyo ni mbilu swa yelana swinene. Swa tirhisana, nkarhi wun’wana swa tiyisana leswaku swi tirha tanihi nyandza yin’we, kambe nkarhi wun’wana swa kwetlembetana swi lwela ku lawulana. (Matewu 22:37; ringanisa Varhoma 7:23.) Hikwalaho ka leswi, leswaku hi amukeleka eka Yehovha, a hi fanelanga hi khathalela ntsena xiyimo xa mbilu ni mianakanyo ya hina, kambe hi fanele hi tlhlela hi swi letela ku tirhisana hi vun’we, swi famba tlhelo rin’we. Hi fanele ku hundzuka emiehleketweni, hi voningeriwa etimbilwini.—Pisalema 119:34; Swivuriso 3:1.
‘Leswi Matiko Ma fambisaka Xiswona’
4. Xana Sathana u yi hlohloterise ku yini mianakanyo ni timbilu ta vanhu, naswona vuyelo byi ve byihi?
4 Sathana i muxisi ni mukanganyisi lonkulu. Wa swi tiva leswaku loko a ta lawula vanhu, u fanele a fikelela mianakanyo ni timbilu ta vona. Ku sukela ematin’wini ya munhu, a ri karhi a tirhisa marhengu yo hambana leswaku a hlohlotela mianakanyo ni timbilu ta vanhu. Hikwalaho ka sweswo, “misava hinkwayo yi le hansi ka matimba ya Lowo biha.” (1 Yohane 5:19) Entiyisweni, Sathana u kote ku hlohlotela timbilu ni mianakanyo ya vanhu lerova Bibele yi va hlamusela tanihi “rixaka lero homboloka, leri tiarisaka.” (Vafilipiya 2:15) Muapostola Pawulo u xi hlamusela kahle xiyimo xa mbilu ni xa mianakanyo xa rixaka rolero ro homboloka ra ku tiarisa, naswona marito yakwe ma tirha tanihi xitsundzuxo eka hina hinkwerhu namuntlha. Hi xikombiso, hlaya Vaefesa 4:17-19, kutani u yi ringanisa ni marito ya Pawulo eka Varhoma 1:21-24.
5. Ha yini Pawulo a tsalele Vaefesa ndzayo ya matimba?
5 Hi nga xi twisisa xivangelo xa Pawulo xo tsalela Vakreste va le Efesa marito yo tano ya matimba loko hi tsundzuka leswaku muti lowu a a wu dume ngopfu hi mahanyelo ya wona lama thyakeke ni ku gandzela swifaniso swa vuhedeni. Hambi leswi Magriki a ma ri ni tintlharhi ni vativi va filosofi lava dumeke, dyondzo ya Magriki yi tikomba yi nyike vanhu vo tala matimba lamakulu yo endla vubihi, naswona ndhavuko wa vona wu endle leswaku va endla mikhuva ya vona yo biha hi laha ku engetelekeke. Pawulo a va twela ngopfu Vakreste-kulobye lava hanyaka exiyin’weni xo tano. A swi tiva leswaku vo tala va vona a va ri vamatiko eku sunguleni naswona a va “landza mikhuva leyo biha ya misava leyi.” Kambe sweswi se a va amukele ntiyiso. Mianakanyo ya vona yi hundzuriwile, timbilu ta vona se ti voningeriwile. Ku tlula hinkwaswo, Pawulo a a lava leswaku va ‘famba hi ndlela leyi fambelanaka ni ku vitaniwa ka vona.’—Vaefesa 2:2; 4:1.
6. Hikwalaho ka yini hi fanele hi tsakela marito ya Pawulo?
6 Ni namuntlha xiyimo xa ha fana. Na hina hi hanya emisaveni ya mikhuva leyi hombolokeke, mahanyelo lama feke, ni mintirho ya vukhongeri bya mavunwa. Vo tala va hina hi tshame hi hanya hi ku ya hi mafambiselo ya swilo swa misava leyi. Siku ni siku van’wana va hina hi hlangana ni vanhu lava tinyiketeleke eka swilo swa misava. Van’wana va hina hi tshama emitini leyi nga ni moya wa misava. Hikwalaho, i swa nkoka leswaku hi twisisa leswi vuriwaka hi marito ya Pawulo ni ku pfuneka hi ndzayo ya yena.
Mianakanyo Ya Hava Leyi Nge Munyameni
7. Pawulo a a vula yini hi xiga lexi nge “miehleketo ya vona leyi nga pfuniki nchumu”?
7 Leswaku Pawulo a nyikela mpfuno wa matimba hi xikhutazo xakwe xa leswaku Vakreste va “nga ha hanyi ku fana ni leswi vamatiko va hanyisaka xiswona,” u rhanga hi ku khumba “miehleketo ya vona leyi nga pfuniki nchumu.” (Vaefesa 4:17) Xana sweswo swi vula yini? Rito leri hundzuluxeriweke va ku, ‘ku nga pfuni nchumu,’ hi ku ya hi The Anchor Bible, “ri vula vuhava, ku nga tirhi, ku nga vuli nchumu, vuhunguki, ku pfumala xikongomelo ni ku hlanganisa nhloko.” Xisweswo, Pawulo a kombisa leswaku ndhuma ni ku dzunisiwa ka ntlawa wa Magriki ni Varhoma swi nga ha va swi vonake swi ri leswi tsakisaka, kambe ku swi landzela a ku ta va vuhava, vuhunguki ni ku pfumala xikongomelo. Lava a va lwela ku va ni ndhuma ni ku dzuneka a va ta hetelela va nga ri na nchumu kambe va hlangane nhloko ni ku hela mongo. Nsinya lowu wa nawu i wa ntiyiso eka misava numuntlha.
8. Xana mintirho ya misava a yi pfuni nchumu hi tindlela tihi?
8 Misava yi ni tintlharhi ni mavandla ya le mahlweni lawa vanhu va languteke eka wona leswaku va kuma tinhlamulo ta swivutiso leswi enteke, tanihi masungulo ya vutomi ni xikongomelo xa byona, ni laha munhu a helelaka kona. Kambe hi byihi vutlharhi ni nkongomiso lowu va nga na wona wa ku wu nyikela? I ku ala leswaku Xikwembu xi kona, ku xi kanakana, ndzhundzuluko wa vutomi, ni mianakanyo yin’wana ya ntsandza-vahlayi leyi pfilunganyaka ni ku hlanganisa nhloko, ni tidyondzo leti nga voningeliki, kambe leti nga mihivahivana ni vukholwa-hava bya khale. Mintirho yo tala ya misava yi tikomba yi tisa ku eneriseka ni ku humelela. Vanhu va vulavula hi ku humelela ni ku fikeleriwa ka swo karhi hi sayense, ntivo-vuxongi, tinsimu, mintlango, tipolitiki, ni swin’wana. Va tsaka hi nkarhinyana wa vona wo dzunisiwa. Hambi swi ri tano, tibuku ta namuntlha ta matimu ya lava tshameke va endla swo hlawuleka ti tele hi tinghwazi leti rivariweke. Leswi hinkwaswo i vuhava, a swi tirhi, a swi vuli nchumu, i vuhunguki, a swi na xikongomelo naswona swi heta matimba.
9. Xana i mintirho yihi leyi nga pfuniki nchumu leyi vo tala va hundzukelaka eka yona?
9 Vo tala loko va vona vuhava bya matshalatshala yo tano, va sungula mintirho ya swilo leswi vonakaka—va vungelela mali ivi va xava leswi va nga swi xavaka ha yona—kutani va endla mintirho leyi yi va pakana ya vona evuton’wini. Va kholwa leswaku ntsako wu tisiwa hi rifuwo, nhundzu, ni ku wu landzelela. A va ehleketisisi ha yona ntsena kambe va tiyimisele ku lahlekeriwa hi xin’wana ni xin’wana—rihanyo, ndyangu, hambi ripfalo. Xana vuyelo hi byihi? Ematshan’wini yo swi fikelela, ‘va titlhave hi switlhavi leswo tala.’ (1 Timotiya 6:10) A swi hlamarisi leswi Pawulo a khongoteleke Vakreste-kulobye leswaku va tshika ku famba tanihi vamatiko hikwalaho ka ku nga pfuni nchumu ka ndlela yoleyo yo ehleketa.
10. Xana vanhu va misava va le ‘munyameni wa miehleketo’ hi ndlela yihi?
10 Loko Pawulo a kombisa leswaku misava a yi na wona nchumu lowu nga naveriwaka kumbe ku tekeleriwa, u tlhela a vula leswaku “mianakanyo ya vona yi le munyameni.” (Vaefesa 4:18) Ina, misava yi na vona vanhu vo tlhariha ni lava dumeke eka xin’wana ni xin’wana. Hambi swi ri tano, Pawulo u ri va le munyameni hi tlhelo ra mianakanyo. Hikwalaho ka yini? Marito yakwe a ma vuli vutshila kumbe vuswikoti bya vona bya ku anakanya. Rito leri nge “mianakanyo” ri nga vula ni xivindzi xa miehleketo ya munhu, xihlovo xa ku twisisa, ku nga munhu wa le ndzeni. Va le munyameni hikuva a va na rivoni ra ku va kongomisa kumbe vutlharhi bya ku va kongomisa eka matshalatshala ya vona. Leswi swi nga voniwa hi ku hlangana ka vona tinhloko va nga ha koti ku vona leswinene ni leswo biha. Vanhu va nga ha ehleketa leswaku vonelo ra namuntlha ra ku nga avanyisi munhu, ni ra leswaku xin’wana ni xin’wana lexi vuriwaka kumbe ku endliwa hi munhu xa amukeleka naswona xi voningeriwile, kambe hi ku ya hi Pawulo, kunene i ku va emunyameni hi tlhelo ra mianakanyo. Hi tlhelo ra moya, va ngungumela emunyameni lowukulu.—Yobo 12:25; 17:12; Esaya 5:20; 59:6-10; 60:2; ringanisa Vaefesa 1:17, 18.
11. I yini lexi vangaka munyama wa mianakanyo emisaveni?
11 Ha yini vanhu va va lava tlhariheke eka swilo swo tala swonghasi kambe va ri emunyameni wa moya? Eka 2 Vakorinto 4:4, Pawulo u hi nyika nhlamulo: “Xikwembu xa misava leyi xi pfarile miehleketo ya vanhu lava va nga pfumeriki; xi va sive mahlo leswaku va nga voni ku vangama ka Mahungu Lamanene lama twarisaka ku kwetsima ka Kriste Yesu, yena loyi a nga xifaniso xa Xikwembu.” Mayana nkateko wonghasi wa risima leswi lava amukelaka mahungu lamanene lama vangamaka va hundzuriweke emianakanyweni ivi va voningeriwa embilwini!
Timbilu Leti Nga Riki Na Vutivi Ni Leti Tlanyaleke
12. Xana misava yi le “kule ni v̌utomi bya Šikwembu” hi ndlela yihi?
12 Leswaku Pawulo a tlhela a hi pfuna hi vona xivangelo xa leswaku ha yini hi fanele hi hundzuriwa emianakanyweni ni ku voningeriwa etimbilwini, u yisa nyingiso wa hina emhakeni ya leswaku ndlela ya misava yi le “kule ni v̌utomi bya Šikwembu.” (Vaefesa 4:18) Kambe a swi vuli swona leswaku vanhu a va ha pfumeli eka Xikwembu kumbe leswaku a va xi lavi hi ku helela. Mutsari un’wana wa phepha-hungu u swi veka hi ndlela leyi: “Ematshan’wini ya leswaku a va lavi Xikwembu a hi vumbeni xiga lexintshwa, hi ku: a va na mhaka ni Xikwembu. Vanhu lava nga riki na mhaka ni Xikwembu va lava ku dzunisiwa ni ku tiviwa leswaku va gandzela xikwembu xo karhi, kasi hi hala tlhelo va xi tumbeta, va xi humesa hi Sonto ni mpundzu ntsena naswona a va xi pfumeleli xi lawula vonelo ra vona ra misava hi tlhelo ra tipolitiki kumbe ku lawula vutomi bya vona exikarhi ka vhiki. Hi ndlela yo karhi [va] pfumela eka Xikwembu kambe a va tshembi leswaku xa va khathalela vanhu va namuntlha.” Pawulo u swi veka hi ndlela leyi epapileni rakwe leri yaka eka Varhoma: “Hambiloko va tivile Xikwembu, a va xi dzunisanga va ku i Xikwembu, a va xi nkhensanga.” (Varhoma 1:21) Masiku hinkwawo hi vona vanhu lava hanyaka va nga ri na mhaka ni Xikwembu nikatsongo. Entiyisweni a va xi xiximi kumbe ku xi dzunisa.
13. Xana “v̌utomi bya Šikwembu” i yini?
13 Xiga lexi nge “v̌utomi bya Šikwembu” xi hlawulekile. Xi tlhela xi komba ndlela leyi munyama wa miehleketo ni wa moya wu pfilunganyaka ha yona langutelo leri vanhu va langutaka swilo ha rona. Rito ra Xigriki leri hundzuluxeriweke va ku “v̌utomi,” laha a hi biʹos (leri eka rona ku humaka marito yo fana na “biology,” [ntivo-vutomi], “biography,” [matimu ya vutomi bya munhu]), leri vulaka ndlela yo hanya, kumbe hanyelo. Ku ri na sweswo, i zo·eʹ (leri eka rona ku humaka marito yo fana na “zoo,” [ntanga wa swiharhi], “zoology,” [ntivo-swiharhi]). Hi ku ya hi Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words ri vula “vutomi tanihi nchumu wa nkoka, vutomi hi mongo lowu heleleke, vutomi byo fana ni lebyi Xikwembu xi nga na byona. . . . Vutomi lebyi, munhu u le kule na byona hikwalaho ka ku wela eXidyohweni.” Xisweswo, Pawulo a a hi byela leswaku munyama wa miehleketo ni wa moya wu vangele vanhu va misava ku homboloka enyameni ni ku tlhela wu va tshikisa ntshembo wa vutomi lebyi nga heriki lebyi Xikwembu xi va nyikaka byona. (Vagalatiya 6:8) Ha yini swi ri tano? Pawulo u ya emahlweni a hi byela swivangelo.
14. Hi xihi xivangelo xin’wana xo va misava yi ri ekule ni vutomi bya Xikwembu?
14 Xo sungula, u vule leswaku swi vangiwa hi leswi ‘va nga riki na vutivi.’ (Vaefesa 4:18) Xiga lexi nge “eka vona vutivi ku hava” xi kandziyisa leswaku ku pfumala ka vona vutivi a ku vangiwi hi ku pfumala nkarhi, kambe ku vangiwa hi ku ala ka vona vutivi bya Xikwembu hi vomu. Ku hundzuluxela kun’wana ka xiga lexi ku ri: “ku ala ka vona ku tiva Xikwembu loku va tswariweke na kona” (The Anchor Bible); “a va na vutivi hikuva va leme timbilu ta vona va nga byi yingisi” (Jerusalem Bible). Leswi va aleke, kumbe ku bakanya vutivi lebyi kongomeke bya Xikwembu hi vomu, a va na xisekelo xa ku kuma muxaka wa vutomi lebyi Yehovha a byi nyikaka lava pfumelaka eka N’wana wa xona, loyi a nga te: “Vutomi lebyi nga heriki, hi leswaku va ku tiva, wena ntsena u nga Xikwembu xa ntiyiso, na Yesu Kriste loyi u n’wi rhumeke.”—Yohane 17:3; 1 Timotiya 6:19.
15. I yini xin’wana lexi vangaka leswaku misava yi va kule ni vutomi bya Xikwembu?
15 Hi ku ya hi Pawulo, xivangelo xin’wana xa ku va misava hinkwayo yi ri ekule ni vutomi bya Xikwembu, ‘i ku tlanyala ka timbilu ta vona.’ (Vaefesa 4:18) ‘Ku tlanyala’ laha ngopfu-ngopfu swi vula ku tsindziyela, onge hi loko nhlonge yi ri ni mbhonya. Hinkwerhu ha swi tiva leswaku timbhonya ti tisa ku yini. Eku sunguleni xikhumba xi nga ha va xi olova ni ku twa loko u xi khumba, kambe loko xi tshikiwa xi tshikileriwa kumbe ku gudlhiwa, xa tsindziyela ivi xi gwanya, xi endla mbhonya. A xa ha twi nchumu. Hi laha ku fanaka, vanhu a va velekiwi na tona timbilu to sihalala kumbe ku tsindziyela lerova va nga xi lavi Xikwembu hi ntumbuluko. Kambe leswi hi tshamaka emisaveni naswona hi tolovelanaka ni moya wa yona, a swi teki nkarhi wo leha leswaku mbilu yi hundzuka mbhonya kumbe ku sihalala loko yi nga hlayisiwi. Hi yona mhaka leyi Pawulo a nga tsundzuxa a ku: “Tivoneleni . . . leswaku ku nga vi na un’we exikarhi ka n’wina loyi a tinonon’hwisaka hi ku xisiwa hi vudyoho.” (Vaheveru 3:7-13; Pisalema 95:8-10) Hikwalaho, i swa xihatla leswaku hi tshama hi hundzuriwile emianakanyweni ni ku voningeriwa etimbilwini!
“A V̌a Ha Twi Ntšhumu”
16. Hi byihi vuyelo bya munyama wa mianakanyo ya misava ni ku va ka yona ekule ni vutomi bya Xikwembu?
16 Vuyelo bya munyama wo tano ni ku pambuka byi katsakanyiwa hi marito ya Pawulo loko a ya emahlweni a ku: “Kutani a v̌a ha twi ntšhumu, v̌a tinyiketile v̌uhunguki, e ku tira v̌umbhisa hikwabyo, hi ku nav̌ela lo’ku nga korwiki.” (Vaefesa 4:19, BX) Xiga lexi nge “a v̌a ha twi ntšhumu” kahle-kahle xi vula leswaku “va fe mintlhaveko,” switwi leswi tolovelekeke. Hi yona ndlela leyi mbilu yi hundzukaka mbhonya ha yona. Loko yi kala yi nga ha biwi hi ripfalo ni ku titwa yi nga ha ri na vutihlamuleri emahlweni ka Xikwembu, a xa ha ri kona lexi nga yi sivelaka. Xisweswo, Pawulo u vule leswaku ‘va tinyikete’ evuhungukini ni le ka swiendlo leswi thyakeke. I nchumu lowu endliwaka hi vomu, hi ku tiendlisa. “Vuhunguki,” hi laha ri tirhisiweke ha kona eBibeleni, ri vula ku hunguka, ku ka u nga ri na tingana, ku ka u nga xiximi nawu ni vuhosi. Hi ku fanana, “v̌umbhisa hikwabyo” a byi katsi rimbewu leri thyakeke ntsena kambe byi katsa ni swilo leswi thyakeke leswi endliwaka hi vito ra vukhongeri, tanihi swiyilayila ni mihivahivana ya ku veleka leyi a yi endliwa etempeleni ya Artemis (xikwembukati xa Magriki) le Efesa, lexi vahlayi va timhaka ta Pawulo a va xi tiva kahle.—Mintirho 19:27, 35.
17. Ha yini Pawulo a vule leswaku vanhu lava nga ha twiki nchumu va dyoha “hi ku nav̌ela lo’ku nga korwiki”?
17 Pawulo u tlhela a vula leswaku vanhu vo tano va endla leswi hi “ku nav̌ela loku nga korwiki” onge hi loko swi nga bihanga ngopfu ku ntshunxekela ku endla vuhunguki ni swilo hinkwaswo leswi thyakeke. Loko vanhu lava ha riki ni mahanyelo va endla xidyoho, va nga ha tisola ivi va ringeta hi matimba leswaku va nga ha phindhi. Kambe lava ‘va nga ha twiki nchumu’ va dyoha “hi ku nav̌ela lo’ku nga korwiki” (“naswona va tlhela va lava leswi engetelekeke,” The Anchor Bible). Muhaxi un’wana u tshame a swi hlamuserisa xileswi, a ku: “Mbilu ya munhu a yi kolwi hi ku vona kan’we.” Va nghena ekheleni lero enta ku kondza va mbombomela va ya fika evuentweni bya manyala—kutani va ma teka ma ri lama tolovelekeke. Vona xikombiso lexi fanelaka kahle swonghasi xa “leswi tsakeriwaka hi vamatiko”!—1 Petro 4:3, 4.
18. Hi ku komisa, i xifaniso xa njhani lexi Pawulo a xi nyikeleke hi xiyimo xa mianakanyo ni xa moya xa misava?
18 Hi tindzimana tinharhu ntsena, ta Vaefesa 4:17-19, Pawulo u paluxa mahanyelo ya ntiyiso ni xiyimo xa moya xa misava. U komba leswaku mianakanyo ni tidyondzo leti hluvukisiweke hi tintlharhi ni ku hlongorisa rifuwo ni ntsako a swi pfuni nikatsongo. U swi veka erivaleni leswaku hikwalaho ka munyama wa moya, misava yi le maxangwini hi tlhelo ra mahanyelo, yi ya yi mbombomela. Xo hetelela, hikwalaho ka vuhunguki ni ku tlanyala loku yi tivangeleke kona, misava yi le kule ngopfu ni vutomi bya Xikwembu. Hakunene, hi ni swivangelo leswinene swo ka hi nga fambi ku fana ni matiko!
19. Hi swihi swivutiso swa nkoka leswa ha fanelaka ku kambisisiwa?
19 Tanihi leswi ku nga munyama wa mbilu ni miehleketo lowu vangaka misava leswaku yi hambana na Yehovha Xikwembu, xana hi nga wu susa njhani munyama hinkwawo emiehleketweni ni le timbilwini ta hina? Naswona, hi fanele ku endla yini leswaku hi kota ku hambeta hi famba tanihi vana va ku vonakala ni leswaku hi amukeleka eka Xikwembu? Leswi swi ta kambisisiwa exihlokweni lexi tlhandlamaka.
Xana U Nga Hlamusela?
◻ I yini lexi susumeteleke Pawulo ku nyikela ndzayo ya matimba eka Vaefesa 4:17-19?
◻ Ha yini tindlela ta misava ti nga pfuni naswona ti ri emunyameni?
◻ Xana ku vuriwa yini hi xiga lexi nge “v̌a le kule ni v̌utomi bya Šikwembu”?
◻ Hi byihi vuyelo bya mianakanyo leyi nge munyameni ni mbilu leyi nga riki na vutlharhi?
[Swifaniso leswi nga eka tluka 9]
Vaefesa a va dume hi mahanyelo ya vona yo biha ni ku gandzela swifaniso
1. Mulwi la leteriweke wa Murhoma le Efesa
2. Marhumbi ya tempele ya Artemis
3. Xivandla xa mintlango le Efesa
4. Artemis wa le Efesa, xikwembukati xa ku veleka
[Xifaniso lexi nga eka tluka 10]
Xana hi byihi vutlharhi lebyi tintlharhi ta misava ti nga byi nyikelaka?
Nero
[Xihlovo Xa Kona]
Musei Capitolini, Roma