Ku Tirhela Yehovha Hi Moya Wa Ku Tinyiketela
“Loko munhu a lava ku ndzi landza, a a titshike, a rhwala mhandzi yakwe ya nxaniso kutani a hambeta a ndzi landzela.”—MATEWU 16:24, NW.
1. Xana Yesu u va byerise ku yini vadyondzisiwa vakwe hi rifu ra yena leri tshinelaka?
EXIVANDLENI xa Ntshava ya Hermoni leyi funengetiweke hi gamboko, Yesu Kreste u fikelela yinhla-nkulu evuton’wini byakwe. Nkarhi wakwe wa ku hanya lowu saleke a wu ri hlanganisi ni lembe. Yena wa swi tiva sweswo; vadyondzisiwa vakwe a va swi tivi. Nkarhi se wu fikile wa leswaku va swi tiva. Ina, Yesu u tshame a vulavula hi rifu rakwe leri tshinelaka, kambe sweswi wo sungula ku swi veka erivaleni. (Matewu 9:15; 12:40) Mhaka ya Matewu yi hlayekisa xileswi: “Ku sukela nkarhini wolowo Yesu a sungula ku tivisa vadyondzisiwa va yena leswaku ú fanele ku ya eYerusalema, a twisiwa ku vaviseka lokukulu hi vakulukumba ni vaprista lavakulu ni vatsari, a dlawa, a tlhela a pfuka eku feni hi siku ra vunharhu.”—Matewu 16:21; Marka 8:31, 32.
2. Xana Petro u hlamurise ku yini eka marito ya Yesu mayelana ni ku xaniseka kakwe loku taka, naswona Yesu u angurise ku yini?
2 Masiku ya Yesu a ma ha ri mangani. Kambe, Petro u tlulela ehenhla eka mhaka yo tano leyi vonakaka yi nga twali. A nga pfumeli leswaku Mesiya u ta dlayiwa hakunene. Hikwalaho, Petro u tiya nhlana wa ku tshinya N’wini wakwe. Hi ku susumetiwa hi makungu yakwe, u n’wi khongotela hi matimba a ku: ‘Titwele vusiwana, Hosi; leswi a swi nge humeleli nikatsongo eka wena.’ Kambe Yesu hi ku hatlisa u kaneta musa wa Petro lowu hoxeke, onge hi loko munhu a pfotlosa nhloko ya nyoka leyi nga ni vuxungu. “Suka ka mina Sathana! U xikhunguvanyiso eka mina, hikuva a wu ehleketi swa Xikwembu, u ehleketa swa vanhu ntsena.”—Matewu 16:22, 23.
3. (a) Xana Petro u tiendle njhani nandza wa Sathana handle ko swi xiya? (b) Xana Petro a ri xikhunguvanyiso xa ndlela yo tinyiketela hi ndlela yihi?
3 Handle ko swi xiya Petro u tiendle nandza wa Sathana. Ku kaneta ka Yesu ku tiyile ku kotisa loko a hlamula Sathana emananga. Le mananga Diyavulosi u ringete ku ringa Yesu hi vutomi byo olova, vuhosi lebyi nga riki na ku xaniseka. (Matewu 4:1-10) Sweswi Petro u n’wi khutaza leswaku a titwela vusiwana. Yesu wa swi tiva leswaku loku a hi kona ku rhandza ka Tata wakwe. Vutomi byakwe byi fanele byi va bya ku tinyiketela, ku nga ri bya ku tienerisa. (Matewu 20:28) Petro u va xikhunguvanyiso xa ndlela yoleyo; nsovo wakwe lowunene wu hundzuka ntlhamu.a Hambi swi ri tano, Yesu u swi vona kahle leswaku loko a ri ni mianakanyo leyi nga ekule ni gandzelo, a a nga ta tsakeriwa hi Xikwembu hi ku phasiwa hi ntlhamu lowu dlayaka wa vusathana.
4. Ha yini vutomi bya ku titsakisa a byi nga ri bya yena Yesu ni valandzeri vakwe?
4 Hikokwalaho, mianakanyo ya Petro a yi fanele ku lulamisiwa. Marito lawa a nga ma vula eka Yesu a ma kombisa mianakanyo ya munhu, ku nga ri ya Xikwembu. Vutomi bya ku titsakisa, bya ndlela yo olova ya ku xaniseka, a byi nga ri bya yena Yesu; naswona vutomi byo tano a byi nga fanelanga byi va bya valandzeri vakwe, hikuva Yesu u ya emahlweni a byela Petro ni vadyondzisiwa lavan’wana a ku: “Loko munhu a lava ku ndzi landza, a a titshike, a rhwala mhandzi yakwe ya nxaniso kutani a hambeta a ndzi landzela.”—Matewu 16:24, NW.
5. (a) Hi wihi ntlhontlhlo wa ku hanya vutomi bya Vukreste? (b) Xana Mukreste u fanele a lunghekela swilo swihi swinharhu?
5 Hi ku phindha-phindha, Yesu u vuyela eka nhloko-mhaka leyi: ntlhontlho wa ku hanya vutomi bya Vukreste. Leswaku va ta va valandzeri va Yesu, Vakreste va fanele va tirhela Yehovha hi moya wa ku tinyiketela ku fana ni Murhangeri wa vona. (Matewu 10:37-39) Xisweswo, u xaxameta swilo swinharhu leswi lavekaka, leswi Mukreste a faneleke a lunghekela ku swi endla: (1) ku titshika, (2) a rhwala mhandzi yakwe ya nxaniso ni (3) ku hambeta a N’wi landzela.
“Loko Munhu A Lava Ku Ndzi Landza”
6. (a) Xana munhu u titshika njhani? (b) Xana i mani loyi hi faneleke hi n’wi tsakisa ku tlula ku titsakisa?
6 Xana ku titshika swi vula yini? Swi vula leswaku munhu u fanele a titshiketa hi ku helela, onge hi loko a file. Nhlamuselo ya rito ra Xigriki leyi hundzuluxeriweke va ku “tshika” i “ku ala”; ri vula “ku landzula hi ku helela.” Hikwalaho, loko u amukela ntlhontlho wa vutomi bya Vukreste, u tiyimisela ku hambana ni makungu, ntshamiseko, ku navela, ntsako ni ku titsakisa ka wena. Kahle-kahle, u nyikela vutomi bya wena hinkwabyo ni swilo hinkwaswo leswaku swi va eka Yehovha Xikwembu nkarhi hinkwawo. Ku titshika a swi vuli ntsena ku titsona mintsako yin’wana ya sweswi ni ya nkarhi lowu taka. Ematshan’wini ya sweswo swi vula leswaku munhu u tiveka ehansi ka Yehovha. (1 Vakorinto 6:19, 20) Munhu loyi a nga titshika a nga hanyeli ku titsakisa, kambe u tsakisa Xikwembu. (Varhoma 14:8; 15:3) Swi vula leswaku nkarhi hinkwawo wa vutomi byakwe, u lwisana ni ku navela ka vutianakanyi a fambisana na Yehovha.
7. Xana mhandzi ya nxaniso ya Mukreste hi yihi, naswona u yi rhwala hi ndlela yihi?
7 Hikokwalaho, ku rhwala mhandzi ya wena ya nxaniso swi vula mhaka leyikulu. Ku rhwala mhandzi i ndzhwalo ni xikombiso xa rifu. Mukreste wa swi kota ku xaniseka loko swi fanela kumbe ku khomisiwa tingana kumbe a karhateka kumbe ku dlayiwa hikwalaho ka ku va mulandzeri wa Yesu Kreste. Yesu u te: “Loyi a nga yi rhwaliki mhandzi yakwe ya nxaniso a ndzi landza a swi n’wi fanelanga ku va wa mina.” (Matewu 10:38, NW) A hi hinkwavo lava xanisekaka lava rhwalaka mhandzi ya nxaniso. Lavo biha va ni “mahlomulo” layo tala kambe a va na yona mhandzi ya nxaniso. (Pisalema 32:10) Hambi swi ri tano, vutomi bya Vukreste i vutomi bya ku rhwala mhandzi ya nxaniso, bya ku endla ntirho wo tinyiketela eka Yehovha.
8. Xana Yesu u va boxele ntila wihi wa vutomi valandzeri vakwe?
8 Xiyimo xo hetelela lexi Yesu a xi boxeke hi leswaku hi hambeta hi n’wi landzela. Yesu u lava leswaku hi amukela ni ku pfumela leswi a swi dyondziseke ni leswaku evuton’wini bya hina hinkwabyo hi hambeta hi landzela ntila lowu a wu boxeke. Naswona hi swihi swilo swin’wana leswikulu leswi voniwaka eka ndlela yakwe ya vutomi? Loko a nyike valandzeri vakwe xileriso xo hetelela, u te: “Yanani . . . mi endla vadyondzisiwa . . . , mi va dyondzisa ku hlayisa hinkwaswo leswi ndzi mi leriseke swona.” (Matewu 28:19, 20) Yesu u chumayele a vuya a dyondzisa mahungu lamanene ya Mfumo. Vadyondzisiwa vakwe va nkarhi wolowo va endle sweswo na vona, ni vandlha hinkwaro ra Vakreste vo sungula. Ntirho lowu wo hiseka swin’we ni ku ka va nga ri xiphemu xa misava swi va tisele rivengo ni nkaneto wa misava, leswi vangeke ku rhwala mhandzi ya nxaniso swi tika swinene.—Yohane 15:19, 20; Mintirho 8:4.
9. Xana Yesu a a va khoma njhani vanhu van’wana?
9 Mukhuva wun’wana lowukulu lowu vonakeke evuton’wini bya Yesu a ku ri ndlela leyi a a khoma vanhu van’wana ha yona. A ri ni vunene ni “mbilu yo rhula ni ya tintswalo.” Xisweswo, lava n’wi yingiselaka a va tiya emoyeni naswona a va khutaziwa hi vukona byakwe. (Matewu 11:29) A nga va sindzisanga leswaku va n’wi landzela kumbe a va vekela milawu yo tala ya ku swi endla ha yona; naswona a nga va endlanga va titwa va ri ni nandzu leswaku a va susumetela ku va vadyondzisiwa va yena. Ku nga khathariseki vutomi bya vona bya ku tinyiketela, va kume ntsako wa ntiyiso. Vona ku hambana lokukulu swonghasi ni lava nga ni moya wa misava wa ku tiphina lowu kombisaka ‘masiku ya makumu’!—2 Timotiya 3:1-4.
Kurisa Ni Ku Hlayisa Moya Wa Ku Tinyiketela Wa Yesu
10. (a) Hi ku ya hi Vafilipiya 2:5-8, xana Kreste u titshikise ku yini? (b) Loko hi ri valandzeri va Kreste, hi fanele hi kombisa mianakanyo yihi?
10 Yesu u veke xikombiso hi ku titshika. U rhwale mhandzi yakwe ya nxaniso kutani a hambeta a yi rhwala hi ku endla ku rhandza ka Tata wa yena. Pawulo u tsalele Vakreste va le Filipi a ku: “Ku hanyisana ka n’wina a ku ve loku mi ku kumaka eka Kriste Yesu: A a ri ni xiyimo xin’we ni Xikwembu, kutani a nga tekanga ku ringana ka yena ni Xikwembu, xi va xilo lexi a nga khomelelaka eka xona, kambe ú titshiketile hi ku teka xiyimo xa nandza, a velekiwa a ri la fanaka ni vanhu. Loko a voniwile a ri la kotisaka munhu, ú titsongahatile, a va loyi a yingisaka ku fikela eku feni, a fa [emhandzini ya nxaniso].” (Vafilipiya 2:5-8) I mani loyi a nga titshiketaka hi ku helela ku tlula leswi? Loko u ri wa Kreste Yesu naswona u ri un’wana wa valandzeri vakwe, u fanele u va ni mianakanyo leyi fanaka.
11. Ku hanya vutomi bya ku tinyiketela swi vula ku hanyela ku rhandza ka mani?
11 Muapostola un’wana, Petro, u hi byela leswaku tanihi leswi Yesu a xanisekeke ivi a hi fela, Vakreste va fanele va hloma, ku kota masocha lama hlomeke, hi moya wo fana ni lowu Kreste a veke na wona. Wa tsala: “Hikokwalaho, leswi Kriste a tweke ku vava enyameni, na n’wina hlomani matlhari hi ku va ni mianakanyo yo fana ni ya yena, hikuva un’wana ni un’wana loyi a nga twa ku vava enyameni, ú tshikile ku dyoha. Kutani enkarhini wa n’wina lowu saleke wa ku hanya laha misaveni, mi nga ha fambisiwi hi ku navela ku titsakisa, kukota vanhu van’wana, kambe mi fambisiwa hi leswi Xikwembu xi rhandzaka swona.” (1 Petro 3:18; 4:1, 2) Ndlela ya Yesu ya ku tinyiketela yi kombise ndlela leyi a titwa ha yona. A ri ni miehleketo yin’we eku tinyiketeleni kakwe, nkarhi hinkwawo a veka ku rhandza ka Tata wakwe emahlweni, ku ya fika ni le ka rifu leri twisaka ku vava.—Matewu 6:10; Luka 22:42.
12. Xana Yesu a a byi venga vutomi bya ku tinyiketela? Hlamusela.
12 Hambi leswi vutomi bya Yesu bya ku tinyiketela a ku ri ndlela yo tika ni yo nonon’hwa eka yena, a a nga yi vengi. Ematshan’wini ya sweswo Yesu a tsakela ku titsongahatela ku rhandza ka Xikwembu. Eka yena, ku endla ku rhandza ka Tata wakwe a ku fana ni swakudya. A kuma ku eneriseka ka ntiyiso, hi laha swakudya leswinene swi enerisaka ha kona. (Matewu 4:4; Yohane 4:34) Xisweswo loko u lava ku eneriseka hakunene evuton’wini bya wena, ku hava nchumu wo antswa ku tlula ku landzela xikombiso xa Yesu hi ku hlakulela ku va ni mianakanyo yakwe.
13. Xana rirhandzu ri susumetela moya wa ku tinyiketela hi ndlela yihi?
13 Entiyisweni, i yini lexi susumetelaka moya wa ku tinyiketela? Hi rito rin’we ntsena, i rirhandzu. Yesu u te: “‘Rhandza [Yehovha] Xikwembu xa wena hi mbilu ya wena hinkwayo, ni moya wa wena hinkwawo, ni ku anakanya ka wena hinkwako.’ Lowu hi wona nawu lowukulu, lowo rhanga; kutani lowa vumbirhi, lowu fanaka na wona, hi lowu nge: ‘Rhandza munhukuloni, kukota loko u tirhandza.’” (Matewu 22:37-39) Mukreste a nge tilaveli swa yena kambe hi nkarhi lowu fanaka a va a yingisela marito wolawo. Ntsako wa yena ni leswi a swi tsakelaka swi fanele swi lawuriwa ngopfu hi ku rhandza ka yena Yehovha kutani ku landza ku rhandza ka yena vaakelani. Hi yona ndlela leyi Yesu a hanya ha yona, naswona u langutele sweswo eka valandzeri vakwe.
14. (a) Hi byihi vutihlamuleri lebyi hlamuseriwaka eka Vaheveru 13:15, 16? (b) I yini lexi hi susumetelaka ku chumayela mahungu lamanene hi ku hiseka?
14 Muapostola Pawulo a a wu twisisa nawu lowu wa rirhandzu. U tsarile: “Loko swi ri tano, a hi humeseni magandzelo masiku hinkwawo ha yena Yesu, hi dzunisa Xikwembu ha wona, hi ri karhi hi vonga vito ra xona hi marito lama humaka emilon’weni ya hina. Mi nga rivali ku endla leswinene ni ku pambulela van’wana leswi mi nga na swona, hikuva magandzelo lawa hi wona lama tsakisaka Xikwembu.” (Vaheveru 13:15, 16) Vakreste a va endleli Yehovha magandzelo ya swiharhi kumbe swo fana ni sweswo; hikwalaho, a va lavi vaprista va vanhu etempeleni ya xiviri leswaku va va rhangela evugandzerini bya vona. Gandzelo ra hina ra ku dzunisa ri nyikeriwa hi Kreste Yesu. Naswona hi kombisa ku rhandza ka hina Xikwembu, ngopfu-ngopfu hikwalaho ka gandzelo rero ra ku dzunisa, ku twarisiwa koloko ka vito rakwe erivaleni. Rirhandzu ra hina leri kalaka vutianakanyi hi rona ngopfu-ngopfu leri hi susumetelaka ku chumayela mahungu lamanene hi ku hiseka, hi lwela ku tshama hi lunghekele ku nyikela mihandzu ya milomu ya hina eka Xikwembu. Hi ndlela leyi hi kombisa rirhandzu ni le ka vaakelani.
Ku Tinyiketela Ku Tisa Mikateko Leyi Fuweke
15. Hi swihi swivutiso leswi enteke malunghana ni ku tinyiketela leswi hi nga tivutisaka swona?
15 Yimanyana u ehleketisisa hi swivutiso leswi: Xana ndlela ya mina ya vutomi bya sweswi yi komba ndlela ya ku tinyiketela? Xana tipakani ta mina ti kombisa vutomi byo tano? Xana swirho swa ndyangu wa ka hina swa pfuneka emoyeni hi xikombiso xa mina? (Ringanisa 1 Timotiya 5:8.) Ku vuriwa yini hi swisiwana ni tinoni? Xana na vona va pfuneka eka moya wa mina wo tinyiketela? (Yakobo 1:27) Xana ndzi nga engetela nkarhi lowu ndzi wu hetaka eka gandzelo ra mina ra le rivaleni ra ku dzunisa? Xana ndzi nga swi kota ku fanelekela lunghelo ra ntirho wa vuphayona, wa le Bethele kumbe wa vurhumiwa, kumbe xana ndzi nga rhurha ndzi ya tirha endhawini leyi nga ni xilaveko lexikulu xa vahuweleri va Mfumo?
16. Xana vutlharhi byi nga hi pfuna njhani leswaku hi hanya vutomi bya ku tinyiketela?
16 Nkarhi wun’wana swi lava vutlharhi byitsongo leswaku hi faneleka kahle ku tirhela Yehovha hi moya wa ku tinyiketela. Hi xikombiso, Janet, phayona ra nkarhi hinkwawo ra le Ecuador, a ri tirha nkarhi hinkwawo entirhweni wo tihanyisa. Hi ku hatlisa, xiyimiso xakwe a xi endla swi nonon’hwa leswaku a fikelela xilaveko xa tiawara ta vuphayona bya nkarhi hinkwawo hi moya lowu tsakeke. U ehlekete ku bula hi xiphiqo lexi ni muqachi wa yena kutani a kombela ku hunguteriwa nkarhi wo tirha. Tanihi leswi a a nga swi lavi ku hunguta nkarhi wakwe wo tirha, enkarhini lowu taka u fambe na Maria, loyi a a lava ntirho wa xinkarhana leswaku a kota ku phayona. Un’wana ni un’wana wa vona u kombele ku tirha hafu ya siku, va endla ntirho wa siku va ri vambirhi. Muqachi u swi pfumerile sweswo. Sweswi vamakwerhu lava va xisati havambirhi i maphayona ya nkarhi hinkwawo. Loko a vona vuyelo lebyi lebyinene, Kaffa loyi na yena a a karhele hi ku tirha nkarhi hinkwawo eka khampani yoleyo, a lwela ni ku fikelela nkarhi wakwe wa vuphayona, u fambe na Magali kutani a endla xikombelo lexi fanaka. Na xona xi amukeriwile. Xisweswo, vamakwerhu va mune va xisati va kota ku phayona, ematshan’wini ya vambirhi lava a va lava ku tshika ntirho wa nkarhi hinkwawo. Vutlharhi ni ku teka goza swi tirhile.
17-21. Xana mpatswa wun’wana lowu tekaneke wu xi antswise njhani xikongomelo xa wona evuton’wini, naswona vuyelo byi ve byihi?
17 Ku engetela kwalaho, ehleketa hi ndlela ya ku tinyiketela leyi tekiweke hi Evonne emalembeni ya khume lama hundzeke. U tsalele Sosayiti ya Watch Tower hi May 1991 a ku:
18 “Hi October 1982, mina ni ndyangu wa mina a hi ye ku ya vona Bethele ya le Brooklyn. Ku yi vona ka mina swi ndzi endle ndzi lava ku ya tirha kona. Ndzi hlaye phepha ra xikombelo, kutani a ku ri ni xivutiso xin’wana xa nkoka, ‘Xana yi ri yini avhareji ya wena ya tiawara eka tin’hweti ta tsevu leti hundzeke? Loko avhareji ya tiawara yi ri ehansi ka khume, hlamusela xivangelo xa kona.’ A ndzi vanga na xona xivangelo lexi twalaka, kutani ndzi tivekele pakani kutani ndzi yi fikelela hi tin’hweti ta ntlhanu.
19 “Hambi loko ndzi ehlekete hi swivangelo swi nga ri swingani leswi endlaka ndzi nga phayoni, loko ndzi hlaye 1983 Yearbook of Jehovah’s Witnesses, ndzi swi vonile leswaku van’wana va hlule swihinga leswikulu ku tlula swa mina leswaku va kota ku phayona. Kutani hi April 1, 1983, ndzi tshike ntirho wa mina lowu holelaka kahle kutani ndzi va phayona ra nkarhinyana, kutani ndzi nghenele vuphayona bya nkarhi hinkwawo hi September 1, 1983.
20 “Ndzi tsakele ku tekana ni nandza wa vutirheli, wo xonga, hi April 1985. Endzhaku ka malembe manharhu, nkulumo ya ntsombano wa muganga malunghana ni vuphayona yi endle nuna wa mina a tshinela endleveni ya mina a vutisa, ‘Xana u vona xi ri kona xivangelo lexi endlaka leswaku ndzi nga sunguli ku phayona hi September 1?’ U ndzi joyinile eka ntirho lowu emalembeni mambirhi lama landzeleke.
21 “Nuna wa mina nakambe u tinyiketele ku endla ntirho wo aka le Bethele ya le Brooklyn mavhiki mambirhi kutani a endla xikombelo xa Nongonoko wa Matiko Hinkwawo. Kutani hi May 1989 hi ye le Nigeria hi ya pfuna ku aka rhavi n’hweti yin’we. Ku suka kona hi ta va hi ya le Jarimani, lomu hi nga ta lunghiseleriwa mapapila yo nghena le Poland. Ha tsaka leswi hi endlaka ntirho wo tano wa nkoka wa ku aka ni ku va xiphemu xa muxaka lowu lowuntshwa wa ntirho wa nkarhi hinkwawo.”
22. (a) Ku fana na Petro, xana hi nga ha va njhani xikhunguvanyiso handle ko swi xiya? (b) Ku tirhela Yehovha hi moya wa ku tinyiketela a ku titsheganga ha yini?
22 Loko wena u nga swi koti ku phayona, xana u nga khutaza lava nga entirhweni wa nkarhi hinkwawo leswaku va khomelela lunghelo ra vona kumbexana u va pfuna ku endla sweswo? Kumbe xana u ta kotisa swirho swin’wana swa ndyangu leswi ehleketaka kahle kumbe vanghana lava, ku fana na Petro, va nga ha byelaka nandza wa nkarhi hinkwawo leswaku a tiwisela, a titwela vusiwana, u nga lemuki leswaku sweswo swi nga va xikhunguvanyiso? I ntiyiso, loko vutomi bya phayona byi ri xihinga lexikulu kumbe loko a honisa mindzhwalo ya Vukreste, a nga ha boheka ku tshikanyana ntirho wa nkarhi hinkwawo. Ku tirhela Yehovha hi moya wo tinyiketela a swi titsheganga hi vito ra leswaku u phayona, u wa le Bethele kumbe un’wana. Ematshan’wini ya sweswo, ku titshege hi leswi hina hi nga swona—ndlela leyi hi anakanyaka ha yona, leswi hi swi endlaka, ndlela leyi hi hanyisanaka ni van’wana ha yona, ni mahanyelo ya hina.
23. (a) Xana hi nga hambetisa ku yini hi va ni ntsako wa ku tirha swin’we ni Xikwembu? (b) Hi xihi xitiyisekiso lexi hi xi kumaka eka Vaheveru 6:10-12?
23 Loko hi ri ni moya wa ku tinyiketela hakunene, hi ta kuma ntsako wa ku tirha swin’we ni Xikwembu. (1 Vakorinto 3:9) Hi ta eneriseka hi ku tiva leswaku hi tsakisa mbilu ya Yehovha. (Swivuriso 27:11) Naswona ha tiyiseka leswaku Yehovha a nge hi rivali kumbe ku hi tshika loko hi tshama hi tshembekile eka yena.—Vaheveru 6:10-12.
[Nhlamuselo ya le hansi]
a Hi Xigriki, “xikhunguvanyiso” (σκa·νδαλον, skanʹda·lon) eku sunguleni a ku ri “vito ra xiphemu xa ntlhamu lomu ku vekiwaka kona xinavetisi, hikwalaho ku nga ntlhamu kumbe xirimbana hi xoxe.”—Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words.
U Swi Vonisa Ku Yini?
◻ Xana Petro u ve njhani xikhunguvanyiso xa ndlela ya ku tinyiketela handle ko swi xiya?
◻ Xana ku titshika swi vula yini?
◻ Xana Mukreste u yi rhwala njhani mhandzi yakwe ya nxaniso?
◻ Xana hi nga kurisa ni ku hlayisa moya wa ku tinyiketela hi ndlela yihi?
◻ I yini lexi susumetelaka moya wa ku tinyiketela?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 10]
Xana wa swi tsakela ku titshika, u rhwala mhandzi ya wena ya nxaniso, kutani u hambeta u landzela Yesu?