Tlhariha—Makumu Ma Le Kusuhi
“Ku hela ka swilo hinkwaswo ku le kusuhi. Hikokwalaho, tlharihani mi tikhoma, mi ta kota ku khongela.”—1 PETRO 4:7.
1. (a) Xana i yini lexi khomiseke murhangeri un’wana wa vukhongeri ni valandzeri vakwe tingana? (b) Hikwalaho ka leswi ku langutela kun’wana ku nga hetisekangiki, hi swihi swivutiso leswi nga ha vutisiwaka?
“XIKWEMBU xi ndzi vitanile madyambu lawa exikhongelweni xo pfala. Xi vule leswaku vanhu va 116 000 va ta tlhandlukela etilweni naswona masirha ya vapfumeri lava feke va 3,7 wa timiliyoni ma ta pfuleka.” Hi ku vula ka murhangeri wa Mission for the Coming Days emadyambyini ya October 28, 1992, siku ra vona leri profetiweke ra ku avanyisa. Hambi swi ri tano, loko October 29 a fika, a ku nga si va na munhu ni un’we la tlhandlukeleke etilweni, naswona a ku ri hava masirha ya vafi lama pfuriweke. Ematshan’wini yo wutleriwa etilweni, vapfumeri volavo va siku ra ku avanyisa va le Korea va vone siku ri xa ku fana ni man’wana. Minkarhi ya siku ra ku avanyisa yi fikile yi tlhela yi hundza kambe vavhumbhi va yona a va hetiwanga matimba. Xana Vakreste va fanele va endla yini? Xana va fanele va tshika ku pfumela leswaku makumu ma tshinela hi ku hatlisa?
2. I mani loyi a vulavuleke ni vaapostola hi siku leri taka ra ku avanyisa, naswona xana va swi twe va ri kwihi?
2 Ku kuma nhlamulo, a hi tsundzukeni xiendlakalo xa Yesu loko a vulavula ni vadyondzisiwa vakwe exihundleni. Kona kwale xifundzheni xa Khezariya le Filipi, en’walungu-vupeladyambu bya Lwandle ra Galeliya, laha Ntshava ya Hermoni yi endlaka ndzhuti lowunene, va n’wi twe a vula hi ku kongoma leswaku u ta dlayiwa. (Matewu 16:21) A ka ha ta landzela marito man’wana lama twisaka ku vava. Endzhaku ko va hlamusela leswaku ku va mudyondzisiwa swi vula ku hanya vutomi bya ku hambeta u tinyiketela, Yesu u tsundzuxile: “Hikuva N’wana-wa-Munhu ú ta vuya hi ku kwetsima ka Tata wa yena, a ri ni tintsumi ta yena, kutani hi kona a nga ta nyika un’wana ni un’wana hi ku ya hi mintirho ya yena.” (Matewu 16:27) Yesu u vulavule hi nkarhi lowu taka. Hambi swi ri tano, eka xiendlakalo lexi a a ta va Muavanyisi. Enkarhini wolowo xin’wana ni xin’wana a xi ta ya hi leswaku u kuma vanhu va n’wi landzela hi ku tshembeka kumbe doo. Ku avanyisa ka Yesu a ku ta ya hi mahanyelo, ku nga khathariseki leswaku munhu wa kona u ni swilo swa misava swo tarisa ku yini kumbe a nga na swona. Vadyondzisiwa va yena a va fanele va hlayisa yinhla leyi emiehleketweni. (Matewu 16:25, 26) Hikwalaho, i Yesu Kreste hi byakwe loyi a byelaka valandzeri va yena leswaku va langutela ku ta kakwe loku kwetsimaka, ni ku avanyisa ka yena.
3. Xana Yesu u ku kombise njhani ku tiya ka ku ta kakwe ka nkarhi lowu taka?
3 Leswi Yesu a yaka emahlweni a swi vula swi kombisa ntiyiso wa ku ta kakwe. Hi xivindzi u ri: “Ndzi tiyisile ndzi ri ka n’wina: Ku ni van’wana exikarhi ka lava nga kwala, lava nga ta ka va nga khumbiwi hi rifu va nga si vona N’wana-wa-Munhu a vuya eMfun’weni wa yena.” (Matewu 16:28) Marito lawa ma hetiseke endzhaku ka masiku ya tsevu. Xivono lexi vangamaka xa ku kombisiwa ka Yesu xi hlamarisa vadyondzisiwa vakwe lavakulu. Va vona nghohe ya Yesu yi vangama tanihi dyambu ni swiambalo swa yena swi hatima hi ku basa. Ku kombisiwa loku a ku ri xivono xa ku kwetsima ka Kreste ni Mfumo. Vona xitiyisekiso xa matimba swonghasi xa vuprofeta bya Mfumo! Mawaku nsusumeto wa matimba wo endla leswaku vadyondzisiwa va tlhariha!—2 Petro 1:16-19.
Mhaka Leyi Swi Nga Swa Xihatla Ha Yona Leswaku Hi Tlhariha
4. Ha yini Vakreste va fanele va xalamuka emoyeni malunghana ni ku ta ka yena?
4 Ku nga si hela lembe, hi kuma Yesu a tshame eNtshaveni ya Mitlhwari, nakambe u khome bulo ra le xihundleni ni vadyondzisiwa vakwe. Loko va languta emutini wa Yerusalema, u hlamusela xikombiso xa vukona byakwe bya nkarhi lowu taka kutani a va tsundzuxa: “Hitekani ke, hikuva a mi tivi siku leri Hosi ya n’wina yi nga ta ta ha rona.” Valandzeri vakwe va fanele va tshama va xalamukile nkarhi hinkwawo hikuva nkarhi wa ku ta ka yena a wu tiviwi. Va fanele va tshama va wu lunghekerile.—Matewu 24:42.
5. Xana xilaveko xa ku tlhariha xi nga kombisiwa njhani?
5 Hi mukhuva wa ku ta ka yona, Hosi yi kotisa khamba. U ya emahlweni a ku: “Swi tiveni ke: Loko onge n’wini wa yindlu ú tivile nkarhi lowu khamba ri nga ta ta ha wona, ingi a hitekile, a nga tshikanga yindlu ya yena yi tshoviwa.” (Matewu 24:43) Muyivi a nga fambi a endla xitiviso a byela n’wini wa muti leswaku u ta rini; nchumu wa yena lowukulu i ku juma. Hikwalaho, n’wini wa muti u fanele a tshama a rindzile. Hambi swi ri tano, eka Mukreste la tshembekaka, ku hiteka lokukulu a ku vangiwi hi ku chava ko karhi. Ematshan’wini ya sweswo ku susumeteriwa hi ku langutela lokukulu ka ku ta ka Kreste eku kwetsimeni a tisa Malembe ya Gidi ya ku rhula.
6. Ha yini hi fanele hi tlhariha?
6 Handle ka ku rindza, a nga kona loyi a nga ri vonaka ka ha ri emahlweni siku leri a nga ta ta ha rona. Yesu u ri: “Hikokwalaho na n’wina, tshamani mi tilunghisile, hikuva N’wana-wa-Munhu ú ta enkarhini lowu mi nga wu ehleketiki.” (Matewu 24:44) Hikwalaho swi lavaka ku tlhariha. Loko Mukreste a tshuka a ehleketa leswaku Kreste a nge ti hi siku ro karhi, kumbexana hi rona siku leri a taka ha rona! Ina, Vakreste vo tshembeka lava ehleketaka kahle enkarhini lowu hundzeke va ringete hi matimba ku vhumbha nkarhi lowu a nga ta ta ha wona. Kambe, xitsundzuxo xa Yesu xi kombisiwe xi ri xa ntiyiso nkarhi na nkarhi: “Loko ri ri siku ra kona ni nkarhi wa kona, a ku na loyi a swi tivaka, hambi ti ri tintsumi ta le matilweni, hambi a ri N’wana; swi tiviwa hi Tatana ntsena.”—Matewu 24:36.
7. Leswi hi nga valandzeri va Kreste, hi fanele hi hanyisa ku yini?
7 Kutani hi fanele hi endla xiboho xihi? Leswaku loko hi ri valandzeri va Kreste, hi fanele nkarhi hinkwawo hi hanya hi ku pfumela leswaku makumu ya mafambiselo lawa yo biha ma kusuhi.
8. Xana mfungho wa Vakreste wu ve wihi ku sukela emasikwini yo sungula ya Vukreste?
8 Langutelo ro tano nkarhi hinkwawo ri ve mfungho wa Vakreste, hi laha van’wamatimu va tiko ni vadyondzi va Bibele va swi vonaka ha kona. Hi xikombiso, vatsari va The Translator’s New Testament, ehansi ka rito leri nge “Siku” eka nhlengeleto wa vona wa marito va ri: “Vakreste va minkarhi ya T[estamente] L[eyintshwa] a va hanya hi ku langutela Siku (ku nga nkarhi) leri misava ya sweswi ni manyala ni vubihi bya yona swi nga ta herisiwa ha rona kutani Yesu a vuya emisaveni a ta avanyisa vanhu hinkwavo, a sungula nguva leyintshwa ya ku rhula, a sungula ni Vuhosi byakwe emisaveni hinkwayo.” Encyclopædia Britannica yi ri: “Ku andza loku xiyekaka emisaveni hinkwayo ka Vukreste ku yelana hi ku kongoma ni ku langutela ka Vukreste ka ku hela ka nkarhi, hi xivumbeko xa ku langutela loku tshineleke ka ku vuya ka Kreste. Ku langutela ka Vukreste ka ku hela ka nkarhi a ku nga katsi ku navela ku ta ka Mfumo wa Xikwembu.”
Leswi Ku Tlhariha Swi Vulaka Swona
9. Hambi leswi ku langutela kun’wana ka Petro a ku hoxile malunghana na Mesiya, ha yini a yima a tiyile?
9 Muapostola Petro, endzhaku ka malembe ya kwalomu ka 30 loko Yesu a ve ni mabulo wolawo ni vadyondzisiwa vakwe lavakulu, a nga karhalanga ku rindzela makumu leswaku ma fika. Hambi leswi ku langutela ka yena ko sungula ni ka vadyondzisiwa lavan’wana a ku hoxile malunghana na Mesiya, u tshame a ri ni ntshembo wa leswaku rirhandzu ni matimba ya Yehovha a swi tiyisekisa ku hetiseka ka ntshembo wa vona. (Luka 19:11; 24:21; Mintirho 1:6; 2 Petro 3:9, 10) U boxa yinhla leyi hlamuseriwaka eka Matsalwa hinkwawo ya Xigriki loko a ku: “Ku hela ka swilo hinkwaswo ku le kusuhi.” Kutani u khongotela Vakreste-kulobye a ku: “Tlharihani mi tikhoma, mi ta kota ku khongela.”—1 Petro 4:7.
10. (a) Xana ku hluteka emianakanyweni swi vula yini? (b) Xana swi katsa yini ku languta swilo hi ku pfumelelana ka swona ni ku rhandza ka Xikwembu?
10 Ku ‘tlhariha’ a swi vuli swona ku xa hi ndlela ya misava. Yehovha u ri: “Ndzi ta onha vutlhari bya tintlhari, ndzi bakanya vutivi bya vativi.” (1 Vakorinto 1:19) Rito leri Petro a ri tirhiseke ri nga vula “ku hanyanya emianakanyweni.” Ku hanyanya loku ka moya ku fambisana ni vugandzeri bya hina. Hikokwalaho, loko hi tiyile emianakanyweni, hi languta swilo hi ku pfumelelana ka swona ni ku rhandza ka Yehovha; hi twisisa swilo swa nkoka ni leswi nga riki swa nkoka. (Matewu 6:33, 34) Hambi leswi makumu ma nga kusuhi, a hi kukuriwi hi mahanyelo yo kala nawu; naswona a hi wu honisi nkarhi lowu hi hanyaka eka wona. (Ringanisa Matewu 24:37-39.) Ematshan’wini ya sweswo hi lawuriwa hi ku ringanisela emianakanyweni, mboyamelo ni mahanyelo, loku hi rhangaka hi ku komba Xikwembu (‘ku hiseka eswikhongelweni’) kutani hi ku komba vaakelani (‘mi rhandzana swinene’).—1 Petro 4:7, 8.
11. (a) Xana swi vula yini ku ‘endliwa lavantshwa ematimbeni ya mianakanyo ya hina’? (b) Xana matimba lamantshwa ya mianakanyo ma hi pfuna njhani ku endla swiboho leswinene?
11 Ku tlhariha swi katsa ku ‘endliwa lavantshwa ematimbeni ya mianakanyo ya hina.’ (Vaefesa 4:23) Ha yini hi endliwa lavantshwa? Tanihi leswi hi velekiweke hi nga hetisekanga naswona hi hanya evudyohweni, miehleketo ya hina yi fumiwa hi mboyamelo lowu lwisanaka ni vumoya. Matimba wolawo ma hambeta ma yisa mianakanyo ni mimboyamelo eka tlhelo ra swilo leswi vonakaka, ni ra vutianakanyi. Hikwalaho, loko munhu a va Mukreste, u fanele a va ni matimba lamantshwa kumbe langutelo ra mianakanyo leyi lawulaka, leri nga ta susumetela mianakanyo yakwe eka tlhelo lerinene, tlhelo ra moya, ku lunghekela ku tinyiketela. Hi xikombiso, loko swi lava leswaku u hlawula, hi xikombiso dyondzo, ntirho-vutomi, ntirho, vuhungasi, mintlango, xitayele xa maambalelo kumbe yini na yini, u ta rhanga u lava ku languta mhaka hi mavonelo ya moya, ematshan’wini ya mavonelo ya nyama, ya vutianakanyi. Langutelo leri rintshwa ra mianakanyo ri endla swi olova ku kunguhata timhaka hi mianakanyo leyi hlutekeke ni hi ku vona leswaku makumu ma kusuhi.
12. Xana hi nga tshama njhani hi ‘hanyile eripfumelweni’?
12 Ku tlhariha swi lava leswaku hi va ni rihanyo lerinene ra moya. Xana hi nga tshama njhani hi ‘hanyile eripfumelweni’? (Tito 2:2) Hi fanele hi wundla miehleketo ya hina hi swakudya leswinene. (Yeremiya 3:14) Swakudya swa nkarhi na nkarhi swa Rito ra Xikwembu ra ntiyiso leswi seketeriwaka hi ku tirha ka moya wa xona lowo kwetsima swi ta hi pfuna leswaku hi hlayisa ku ringanisela emoyeni. Hikwalaho, ku hambeta ni dyondzo ya munhu hi yexe, swin’we ni ntirho wa nsimu, xikhongelo ni vunghana bya Vukreste i swa nkoka.
Ndlela Leyi Ku Tlhariha Ku Hi Sirhelelaka Ha Yona
13. Xana ku tlhariha ku hi sirheleta njhani eku endleni ka swihoxo swa vuphukuphuku?
13 Ku tlhariha ku nga hi sirheleta eku endleni xihoxo xa vuphukuphuku lexi xi nga hi lahlekerisaka vutomi lebyi nga heriki. Xana leswi swi kotekisa ku yini? Muapostola Pawulo u vulavula hi “nawu lowu wu fambisaka mianakanyo.” Eka munhu la hanyeke eripfumelweni, nawu wolowo wa mianakanyo wu lawuriwa hi nchumu lowu a wu tsakelaka, ku nga “Nawu wa Xikwembu.” Ina, ‘nawu wa xidyoho’ wu lwisana ni nawu wa mianakanyo. Hambi swi ri tano, Mukreste a nga hlula hi ku pfuniwa hi Yehovha.—Varhoma 7:21-25.
14, 15. (a) Hi yihi minkucetelo yimbirhi leyi lwelaka ku lawula mianakanyo ya hina? (b) Xana hi nga yi hlurisa ku yini nyimpi ya mianakanyo?
14 Pawulo u ya emahlweni hi ku kombisa ku hambana lokukulu exikarhi ka mianakanyo leyi fumiwaka hi nyama ya vudyoho, leyi langutaka vutomi bya ku titsakisa, ni mianakanyo leyi fumiwaka hi moya wa Xikwembu, leyi langutaka vutomi bya ku tinyiketela ku tirhela Yehovha. Pawulo u tsala leswi eka Varhoma 8:5-7 (BX): “La’v̌a fambaka hi nyama, v̌a anakanya ŝa nyama; kambe la’v̌a fambaka hi Moya, v̌a anakanya ŝa Moya. Hikuv̌a ku ranḍa ka nyama i rifu, kambe ku ranḍa ka moya, i v̌utomi ni ku rula; hikuv̌a ku ranḍa ka nyama, i v̌ulala e ka Šikwembu, hikuv̌a a yi tiv̌eki hansi ka nawu wa Šikwembu; ni ku ṭanḍeka, ya ṭanḍeka.”
15 Pawulo eka ndzimana 11, u hlamusela ndlela leyi mianakanyo leyi tirhisanaka ni moya lowo kwetsima yi hlulaka ha yona: “Kutani loko moya wa Xikwembu lexi nga pfuxa Yesu exikarhi ka vafi wu akile eka n’wina, yena loyi a pfuxeke Kriste exikarhi ka vafi, ú ta hanyisa miri wa n’wina wa ku fa, hi Moya wa yena lowu akeke eka n’wina.”
16. Xana ku tlhariha ku hi sirhelela eka vunavetisi byihi?
16 Hikwalaho, loko hi tlharihile, a hi nge hambukisiwi hi swinavetisi leswi nga kona swa misava leyi, leswi kombisiwaka hi ku tipeta eka tinxaka hinkwato ta mintsako, swilo leswi vonakaka ni vunghwavava. Mianakanyo ya hina ya vutlharhi yi ta hi byela leswaku hi ‘chava vuoswi’ ni ku balekela makhombo ya byona. (1 Vakorinto 6:18) Langutelo ra hina ra mianakanyo leyi hlutekeke ri ta hi susumetela ku rhangisa swilaveko swa Mfumo naswona ri ta sirhelela miehleketo ya hina loko hi ringiwa hi tinyiko ta ntirho-vutomi wo tihanyisa lowu wu nga ha hungutaka vunghana bya hina na Yehovha.
17. Xana makwerhu un’wana wa xisati la nga phayona u ku kombise njhani ku hluteka ka mianakanyo loko a langutane ni mindzhwalo ya timali?
17 Hi xikombiso, etikweni ra le Dzonga-vuxa bya Asia, ku ni makwerhu un’wana wa xisati loyi a rhangiseke swilaveko swa Mfumo emianakanyweni. U hlakulele rirhandzu ra ntirho wa nkarhi hinkwawo. Eka tiko rero emintirhweni yo tala ku tirhiwa masiku ya tsevu kumbe nkombo naswona ku tirhiwa siku hinkwaro. Endzhaku ka loko a thwasile eyunivhesiti, tata wa yena, loyi a a nga ri yona Mbhoni ya Yehovha, a langutele leswaku a kuma mali yo tala a ta pfuna ndyangu. Kambe tanihi leswi a a navela ngopfu vuphayona, u kume ntirho wa nkarhinyana ivi a sungula ntirho wa vuphayona. Leswi swi hlundzukise tata wa yena, loyi a nga vula leswaku u ta cukumetela swilo swa yena exitarateni. Hikwalaho ka ku gembula, a nghene hi nhloko eswikweletini, naswona a lava leswaku nhwanyana wa yena a hakela swikweleti swa yena. Ndzisana yakwe ya mufana a ya ha dyondza eyunivhesiti, naswona hi mhaka ya swikweleti, a yi nga ri kona mali yo hakelela tidyondzo takwe. Ndzisana ya yena yi tshembise leswaku loko o n’wi pfuna ku hakela, u ta hlayisa ndyangu loko a kuma ntirho. Sweswi a a nga ha tivi leswaku a pfuna makwavo kumbe a teka ntirho wa vuphayona. Endzhaku ko anakanyisisa hi mhaka leyi, u endle xiboho xo ya emahlweni a phayona a ri karhi a lava ntirho wun’wana. Eku hlamuriweni ka swikhongelo swa yena, u kume ntirho lowunene lowu ha wona a nga kota ku pfuna ndyangu wa ka vona ni makwavo hi mali ni ku ya emahlweni ni nchumu lowu a wu rhandzaka ngopfu, ntirho wa vuphayona.
Lava Mpfuno Wa Yehovha Leswaku U Tshama U Tlharihile
18. (a) Ha yini vanhu van’wana va nga ha helaka matimba? (b) Hi wahi matsalwa lama nga chavelelaka lava heleke mongo?
18 Valandzeri van’wana va Kreste va nga ha swi kuma swi nonon’hwa ku hlayisa mianakanyo ya vona yi hlutekile. Swi nga ha endleka va hela matimba hikuva mafambiselo ya sweswi layo biha ya swilo ma teka nkarhi lowu a va nga wu rindzelanga. Swi nga ha va heta mongo. Hambi swi ri tano, makumu ma ta ta. Yehovha u tshembisa sweswo. (Tito 1:2) Ni Paradeyisi yakwe ya la misaveni leyi tshembisiweke yi ta ta. Yehovha wa swi tiyisekisa. (Nhlavutelo 21:1-5) Loko misava leyintshwa yi ta, ku ta va ni “muri wa v̌utomi” wa hinkwavo lava hlayiseke mianakanyo ya vona leyi hlutekeke.—Swivuriso 13:12.
19. Xana mianakanyo leyi hlutekeke yi nga hlayisiwa njhani?
19 Xana hi nga yi hlayisisa ku yini mianakanyo leyi hlutekeke? Lava mpfuno wa Yehovha. (Pisalema 54:4) N’wi tshinelele. Vona ntsako lowu hi vaka na wona hikuva Yehovha u tsakela vunghana bya hina! Mudyondzisiwa Yakobo u tsala a ku: “Tshinelani kusuhi ni Xikwembu kutani xi ta tshinela kusuhi na n’wina.” (Yakobo 4:8) Pawulo u ri: “Titsakeleni eHosini masiku hinkwawo; ndzi tlhela ndzi vurisa sweswo, ndzi ri: Titsakeleni! Vunene bya n’wina a byi tiviwe hi vanhu hinkwavo; Hosi yi le kusuhi. Mi nga vileli ha nchumu; kambe etimhakeni hinkwato, khongelani, mi tivisa Xikwembu leswi mi swi pfumalaka, mi kombela mi ri karhi mi nkhensa; kutani ku rhula ka Xikwembu loku tlulaka ku twisisa hinkwako, ku ta hlayisa timbilu ta n’wina ni mianakanyo ya n’wina eka Kriste Yesu.” (Vafilipiya 4:4-7) Naswona loko mindzhwalo ya mafambiselo lawa ya swilo lama faka yi vonaka yi tika yi nga ha rhwaleki, yi hoxe eka Yehovha, kutani yena u ta ku tiyisa.—Pisalema 55:22.
20. Xana hi fanele hi famba hi ndlela yihi, hi ku ya hi 1 Timotiya 4:10?
20 Ina, makumu ma kusuhi, kutani tlhariha! A ku ri xitsundzuxo lexinene emalembeni ya 1 900 lama hundzeke; ka ha ri xitsundzuxo lexinene ni namuntlha. A hi hambeteni hi tirhisa mianakanyo ya hina leyi hlutekeke hi dzunisa Yehovha tanihi leswi a yaka emahlweni a hi kongomisa emisaveni leyintshwa hi hlayisekile.—1 Timotiya 4:10.
A Wu Ta Hlamula Njhani?
◻ Ku hluteka emianakanyweni i yini?
◻ Ha yini swi ri swa xihatla ku hluteka emianakanyweni?
◻ Xana hi nga endliwa njhani lavantshwa ematimbeni ya mianakanyo ya hina?
◻ Hi yihi nyimpi leyi nga heriki leyi hi faneleke hi yi lwa emianakanyweni ya hina?
◻ Xana hi nga yi hlayisa njhani mianakanyo leyi hlutekeke?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]
Ku tshinela eka Xikwembu hi xikhongelo swi hi pfuna ku hlayisa mianakanyo leyi hlutekeke
[Xifaniso lexi nga eka tluka 17]
Loko hi hlutekile emianakanyweni, hi nge hambukisiwi hi vuxisi bya misava leyi