Xana Wa Yi Xixima Ndhawu Ya Wena Yo Gandzela Ka Yona?
“Ku sukela eku sunguleni ka evhangeli, Vakreste nkarhi hinkwawo a va ri ni ndhawu ya vona yin’we, leyi nga hundzukiki yo gandzela Xikwembu eka yona.”—“Primitive Christianity,” hi William Cave.
VANHU va Xikwembu nkarhi hinkwawo va tsakela ku hlengeletana kun’we evugandzerini. Leswi a swi fana ni sweswi eka lembe xidzana ro sungula. Vatsari ni vafundhisi vo sungula, tanihi Lucian, Clement, Justin Martyr na Tertullian, hinkwavo va pfumela leswaku Vakreste a va ri ni tindhawu ta vona leti a va hlengeletana ka tona va gandzela kun’we nkarhi hinkwawo.
Bibele yi vula mhaka leyi fanaka, yi ni tinhlamuselo to tala ta minhlangano ya nkarhi na nkarhi leyi a yi khomiwa hi mintlawa ya Vakreste. Mintlawa leyi a yi vitaniwa mavandlha. Leswi a swi fanerile hikuva rito leri nge “vandlha” eka tindzimi to sungula ta Bibele ri vula ntlawa wa vanhu lava hlengeletanaka hi xikongomelo kumbe ntirho wo karhi.
Tindhawu To Sungula Ta Vugandzeri Bya Vukreste
Xana Vakreste va lembe xidzana ro sungula a va endla yini loko va hlengeletana kun’we? Bibele yi hlamusela minhlangano yo tano yo hlayanyana naswona yi komba leswaku ku dyondzisa a ku ri nchumu wa nkoka. (Mintirho 2:42; 11:26; 1 Vakorinto 14:19, 26) A ku hleriwa minongonoko yo dyondzisa, hi tinkulumo, ku runguriwa mintokoto leyi khutazaka, ni ku kambisisiwa ka mapapila lama a ma huma eka huvo leyi fumaka ya le Yerusalema ni le ka muapostola.
Eka Mintirho 15:22-35, hi twa leswaku endzhaku ko hlayiwa ka papila ro tano eka ntlawa wa Vakreste le Antiyoka, Yuda na Silasi “va khongoterile vamakwavo hi marito layo tala, va va tiyisa.” Mhaka yin’wana yi vula leswaku loko Pawulo na Barnaba va fika le Antiyoka “va hlengeleta [vandlha, NW], va va rungulela hinkwaswo leswi Xikwembu xi swi endleke ha vona.” Ku khongela eka Yehovha a ku ri yinhla yin’wana ya nkoka ya minhlangano ya Vukreste.—Mintirho 14:27.
Tindhawu ta vugandzeri leti mavandlha ya lembe xidzana ro sungula a ma hlanganela eka tona a ti nga ri miako ya manyunyu ku fana ni tikereke to tala ta Vujagana namuntlha. Hakanyingi, Vakreste vo sungula a va hlangana emakaya ya van’wana. (Varhoma 16:5; 1 Vakorinto 16:19; Vakolosa 4:15; Filemoni 2) Ngopfu-ngopfu a ku tirhisiwa kamara ra le henhla ra yindlu. Xilalelo xa Hosi a xi khomeriwe ekamareni ra le henhla. Naswona vadyondzisiwa va 120 na vona va totiwe hi moya lowo kwetsima ekamareni ra le henhla hi Pentekosta.—Luka 22:11, 12, 19, 20; Mintirho 1:13, 14; 2:1-4; 20:7, 9.
Namuntlha Timbhoni ta Yehovha ti landza ntila lowu boxiweke hi vaapostola. Va tirhisa tindhawu to hlengeletana leti vitaniwaka Tiholo ta Mfumo. Va leteriwa kona leswaku va va vachumayeri va mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu. (Matewu 24:14) EHolweni ya Mfumo, va dyondza ni Matsalwa, va khongela ni ku khutazana. Leswi swi fambisana ni xikhutazo xa Bibele lexi nga eka Vaheveru 10:24, 25: “A hi laveni tindlela to pfuxana, hi kombana rirhandzu ni mintirho leyinene. Hi nga tshiki ku hlengeletana, kukota leswi van’wana va toloveleke ku endla swona, kambe hi khongotelana, ngopfu-ngopfu leswi mi vonaka leswaku siku ra Hosi ri ya ri tshinela.”
Ku Tirhisa Ndhawu Ya Hina Ya Vugandzeri Hi Laha Ku Faneleke
Xana wa ma tsundzuka marito ya muapostola Pawulo: “Xikwembu a hi Xikwembu xa mpfilumpfilu, kambe i xa ku rhula” ni lama nge “Hinkwaswo a swi endliwe hi mukhuva lowo saseka, hi nawu wa kona”? Loko u kambisisa mongo wa marito lawa, u ta kuma leswaku Pawulo a a bula hi mukhuva lowu minhlangano ya Vukreste yi faneleke ku fambisiwa ha wona. Tanihi le nkarhini wa vaapostola, Vakreste namuntlha va tiyisekisa leswaku minhlagano ya vona yi hlelekile ni ku famba hi nawu.—1 Vakorinto 14:26-40.
Nkandziyiso wa Xihondzo xo Rindza xa Xinghezi wa October 15, 1969, wu te: “Xiyimo xa moya xa Holo ya Mfumo i xa ntiyiso, lexi humaka eka ku tsakela vugandzeri bya ntiyiso hi xiviri ni ndzetelo wa Bibele. Swivandla swo tsakisa leswi langutekaka eholweni swi khutaza lava nga kona leswaku va tshunxeka ni ku va ni xinghana, ematshan’wini yo siveriwa hi xiyimo xo hlamarisa lexi nga tolovelekangiki.” Ina, ku tirhisiwa vukheta leswaku ku tirhisiwa ka Holo ya Mfumo nkarhi hinkwawo ku komba ku xixima ni xichavo.
Vujagana byi kombise ku kala xichavo swinene emhakeni leyi. Tinhlengeletano tin’wana ta vukhongeri ti tirhisa tindhawu ta tona ta vugandzeri tanihi swivandla swa mani na mani swa vuhungasi. Va endlela kona tikhosanti ta vuyimbeleri bya vukhongeri bya rock, va ni makamara yo tlakula tinsimbi ta vutiolori, matafula ya mintlangu, swivandla swa tindzumulo ni minkombiso ya tibayiskopo. Kereke yin’wana yi ve ni ntlango wa ku tlatlalatana (wrestling) wu va xiphemu xa nongonoko wa yona. Leswi a swi pfumelelani ni ndlela leyi vaapostola va endleke ha yona.
Loko vandlha rin’wana ra lembe xidzana ro sungula ri hoxisa, a ri lulamisiwa. Hi xikombiso, van’wana evandlheni ra Vukreste le Korinto a va tirhisa nkhuvo wa Xilalelo xa Hosi tanihi nkarhi wo dya ni ku nwa va xurha. A va ta ni swakudya swa vona swo lalela leswaku va swi dya nhlangano wu nga si sungula kumbe loko wu ri karhi wu ya emahlweni, van’wana a va dya ku tlula mpimo kumbe ku nwa ku tlurisa. Leswi a swi nga faneli hakunene. Muapostola Pawulo u va tsalerile a ku: “Xana a mi na makaya yo dyela ni ku nwela eka wona xana?”—1 Vakorinto 11:20-29.
Hi ku pfumelelana ni ndzayo ya Pawulo, Timbhoni ta Yehovha ti lwela ku khathalela timhaka ta tona ekaya kumbe kun’wanyana handle ka le Holweni ya Mfumo. Entiyisweni, minhlangano ya hina ya nkarhi na nkarhi yi hi nyika nkarhi lowunene wo vona vanghana vo tala hi nkarhi wun’we. Hambi swi ri tano, Holo ya Mfumo yi nyiketeriwe eka Yehovha, kutani yi fanele ku tirhiseriwa vugandzeri byakwe ntsena. A hi yeli ku endla bindzu ra ku tihanyisa kumbe ku xaviselana swilo swa hina.
Ku tlula kwalaho, mavandlha a ma tirhisi Tiholo ta Mfumo ku endla minongonoko yo hungasa, ku hlengeleta timali kumbe mintirho ya ntshamisano yo fana ni ku hlayisa vana. Ti kona tindhawu tin’wana leti munhu a nga endlelaka ka tona swilo swo tano swa munhu hi yexe ni swa bindzu.
Vakulu eka Holo yin’wana ya Mfumo va xiye leswaku swirho swa vandlha a swi ri ni mukhuva wo lomba swilo kumbe ku tlherisela swilo leswi lombiweke eminhlanganweni. Nakambe, a va tolovele ku lombana tikhasete ta vhidiyo eHolweni ya Mfumo. Hambi leswi swilo leswi a ku nga ri swa bindzu, vakulu va va pfunile leswaku va vona mpfuno wa ku endla swilo leswi ekaya loko swi koteka.
Leswaku ku papalatiwa swiyimo leswi swi nga nyikaka miehleketo leyi hoxeke ni ku tiyisekisa leswaku Holo ya Mfumo yi tirhisiwa hi mfanelo, un’wana ni un’wana u fanele ku tivutisa: ‘Xana swi kona swilo swa mina n’wini leswi a a ndzi swi endlela eHolweni ya Mfumo leswi swi nga endliwaka ekaya?’ Hi xikombiso, loko mi hlela maendzo kumbe swinkhubyana, xana a swi nga ta antswa loko mi bula hi malunghiselelo wolawo ekaya? Xana hi nga tirhisa riqingho kumbe hi endzela makaya ya lava hi lavaka ku vulavurisana na vona? Hi ku lomba marito ya Pawulo, hi nga ha ku: ‘Entiyisweni hi na wona makaya ya ku endlela swilo sweswo, a swi tano ke?’
Nkarhi Lowu Vekiweke Ni Ndhawu Yo Gandzela Yehovha
Eka Eklesiasta 3:1 Bibele yi ri: “Šilo šiṅwana ni šiṅwana ši ni nkari wa šona, kutani nkari wu kona wa hikwaŝo le’ŝi endliwaka e hansi ka tilo.” Loko hi ya eminhlanganweni eHolweni ya Mfumo, hi nga khumbeka swinene hi mintirho leyi fambelanaka ni vutirheli bya Vukreste. I nkarhi lowu vekiweke wa ku gandzela Yehovha.
Yakobo makwavo wa Yesu hi manana u nyike ndzayo ehenhleni ka ku hlawulana exikarhi ka vandlha ra Vukreste. (Yakobo 2:1-9) Xana hi nga yi tirhisa njhani ndzayo leyi eTiholweni ta hina ta Mfumo? Ku kombisa ku hlawulana ku nga vonaka loko ku nyiketaniwa swirhambo leswi tsariweke, hinkwavo va ri karhi va swi vona. Eka vandlha rin’wana a va ri ni mikhuva ya ku veka swirhambo swo tano eswikhwameni swa tibuku kumbe eTibibeleni ta lava nga kona. Entiyisweni, leswi swa olova ku tlula ku rhumela swirhambo hi poso kumbe ku swi yisa ekaya rin’wana ni rin’wana. Hambi swi ri tano, xana lava va nga xi kumiki xirhambo va titwa njhani loko va vona leswaku van’wana va kuma swirhambo? Xana leswi swi nga kombisa ku hlawulana?
Entiyisweni, a swi bohi leswaku ku va ni nawu lowu tiyeke lowu vulaka leswaku ku hava munhu loyi a nga nyikaka un’wana rungula rakwe kumbe phasela loko a ri eHolweni ya Mfumo; naswona a swi hoxanga ku vulavula hi swilo kumbe swiendlakalo swa siku na siku eHolweni ya Mfumo, ku rhambela un’wana ekaya ra wena kumbe ku kombela un’wana leswaku mi famba swin’we eka vuhungasi byo karhi. Kambe leswi a swi fanelanga swi endliwa nkarhi na nkarhi naswona swi fanele ku endliwa hi ndlela ya vutlharhi ni leyi nga kavanyetiki. Malunghiselelo ya munhu hi yexe a ma fanelanga ma kavanyeta xivangelo xa hina xa ku hlengeletana eHolweni ya Mfumo, ku nga ku tiyisiwa emoyeni.—Matewu 6:33; Vafilipiya 1:10.
Vavanuna Lava Vekaka Xikombiso
Vakulu ni malandza ya vutirheli va veka xikombiso hi ku hiseka hi ku komba ku xixima Holo ya Mfumo. Hi ntolovelo ku va ni nkulu un’we kumbe vambirhi ni malandza ya vutirheli lava hi ku hlawuleka va averiwaka ku fambisa timhaka leti khumbanaka ni vuhlayiseki bya Holo ya Mfumo. Loko holo yin’we yi tirhisiwa hi mavandlha mambirhi kumbe ku tlula, komiti ya vakulu hi yona yi langutelaka timhaka leti.
Hambi leswi va nga kona lava averiwaka ku khathalela mintirho yoleyo hi ku hlawuleka, malandza ya vutirheli ni vakulu hinkwavo va fanele va komba ku rhandza holo. Va lemuka leswaku Holo ya Mfumo yi nyiketeriwe eka Yehovha naswona yi tirhiseriwa vugandzeri byakwe.
Vakulu a va fanelanga va hlwela loko ku ri ni xilaveko xo lunghisa. (2 Tikronika 24:5, 13; 29:3; 34:8; Nehemiya 10:39; 13:11) Eka mavandlha man’wana Holo ya Mfumo yi kamberiwa nkarhi na nkarhi leswaku ku lunghisiwa swilo leswi onhakeke, hi ku hatlisa. Swilo swi tsariwa ehansi leswaku nhundzu leyi lavekaka yi kumeka. Loko ku ri ni ndhawu yo veka nhundzu, switirho ni swilo swo basisa, vakulu ni malandza ya vutirheli hinkwawo va fanele va khathalela xiyimo xa yona, va tiyiseka leswaku yi tshama yi tengile. Lava va tirhanaka ni tibuku kumbe timagazini va nga komba nkhathalelo wa vona hi ku hatlisa va susa mabokisi lama nga riki na nchumu leswaku ma nga thyakisi holo.
Hi ku veka xikombiso, vakulu ni malandza ya vutirheli va nga pfuna vandlha hinkwaro leswaku ri hisekela Holo ya Mfumo. (Vaheveru 13:7) Hinkwavo va nga komba xichavo lexi faneleke na hi ku hlanganyela eku basiseni ka holo ni hi ku khathalela ku languteka ka yona hinkwayo.
Yesu u vule leswi eka Matewu 18:20: “Laha vambirhi kumbe vanharhu va hlengeletaneke kona hi vito ra mina, na mina ndzi kona exikarhi ka vona.” Ina, Yesu u tsakela leswi hi swi endlaka loko hi hlengeletanela ku gandzela Yehovha. Leswi swi katsa ni minhlangano yihi na yihi leyi khomiwaka emakaya ya vamakwerhu ni minhlangano leyikulu tanihi mintsombano kumbe tinhlengeletano.
Eka timiliyoni ta Timbhoni ta Yehovha, ku hava ndhawu leyi va yi rhandzaka swinene ku tlula ndhawu ya vona ya vugandzeri ya nkarhi na nkarhi, Holo ya Mfumo. Va yi xixima hi mfanelo ndhawu yoleyo. Va komba moya wa ku hiseka hi ku yi hlayisa, naswona nkarhi hinkwawo va lwela ku yi tirhisa kahle. Onge na wena u nga landza xileriso lexi Yehovha a xi nyikaka: “Šiyisisa milenge ya wena, loko u nghena e ndlwini ya Šikwembu [xa ntiyiso, NW].”—Eklesiasta 5:1.