Ku Paluxa Xihundla Xa Vito Lerikulu

Swa tsakisa leswi Korani ya Mamoslem na Bibele ya Vukreste ti boxaka vito leri lerikulu. Bulo leri ri nyikela nhlamuselo ni nkoka wa vito leri lerikulu. Nakambe yi kombisa ndlela leyi vito leri ri khumbaka vanhu hinkwavo ni vumundzuku bya hina laha misaveni.

TIMILIYONI ta vavanuna ni vavasati ti hanye ti tlhela ti fa emisaveni leyi. Hi xitalo mavito ya vona ma fe na vona naswona ku tsundzukiwa ka vona ku rivariwile. Kambe mavito man’wana lamakulu—yo tanihi Avicenna, Edison, Pasteur, Beethoven, Gandhi na Newton—ma ha ri kona. Mavito lawa i ya lava va fikeleleke swikongomelo swa vona, vutshuburi ni ku endla swilo leswintshwa.

Hambi swi ri tano, ku na vito lerikulu eka hinkwawo. Swihlamariso hinkwaswo swa nkarhi lowu hundzeke ni swa sweswi evuakweni hinkwabyo swi fambelana ni vito rero. Phela ntshembo wa vanhu wa vutomi byo leha ni byo tsakisa wu fambisana ni vito leri!

Vo tala a va swi rhandza ku tiva vito leri. Va ri lavisisile va tlhela va vutisisa ha rona, kambe a va ri kumanga. Eka vona ri tshame ri ri xihundla. Entiyisweni, ku hava munhu loyi a nga kumaka vito leri handle ka loko N’wini wa rona a n’wi paluxela rona. Lexi tsakisaka, xihundla xa vito leri ri nga ringanisiwiki na nchumu xi paluxiwile. Xikwembu hi xoxe xi endle leswi leswaku lava va pfumelaka eka xona va xi tiva. Xi titivise eka Adamu, endzhaku xi titivisa eka Abrahama, endzhaku eka Muxe ni le ka malandza ya xona man’wana layo tshembeka ya khale.

Ku Lavisisa Vito Lerikulu

Korani yi vulavula hi un’wana loyi “a a ma tiva ngopfu Matsalwa.” (27:40) Loko buku ya tinhlamuselo leyi tiviwaka tanihi Tafsīr Jalālayn yi hlamusela ndzimana leyi yi ri: “Asaf, n’wana wa Barkhiyā a ri wanuna wo lulama. A a ri tiva vito lerikulu ra Xikwembu, naswona loko a ri vitana, a a hlamuriwa.” Leswi swi hi tsundzuxa hi mutsari wa Bibele Asafa, loyi a vuleke leswi eka Pisalema 83:18: “V̌a ta tiv̌a leŝaku wena loyi v̌ito ra yena a nga Yehova, u tlakukile henhla ka misav̌a hikwayo.”

Eka Korani 17:2 hi hlaya leswi: “Hi nyikile Muxe Matsalwa leswaku ma kongomisa Vaisrayele.” Eka Matsalwa wolawo, Muxe u vulavule ni Xikwembu a ku: “Waŝiv̌o, loko nḍi ta famba eka v̌ana v̌a Israel, nḍi v̌a byela nḍi ku: Šikwembu ša v̌atata wa ṅwina ši nḍi rumile ka ṅwina, v̌ona v̌a ku ka mina: E v̌ito ra šona i mani? nḍi ta ku yini ka v̌ona?” Xikwembu xi hlamule Muxe xi ku: “U ta v̌a byela, u ku: Yehova, Šikwembu ša v̌atata wa ṅwina, Šikwembu ša Abraham, Šikwembu ša Isak, Šikwembu ša Yakob, ši nḍi rumile ka ṅwina. Hi rona v̌ito ra mina hi laha ku nga heriki.”—Eksoda 3:13, 15.

Eminkarhini ya khale, Vaisrayele a va ri tiva vito leri lerikulu ra Xikwembu. A ri tlhela ri tirhisiwa tanihi xisekelo xa mavito ya vona vini. Tanihi leswi munhu namuntlha a kumaka vito leri nge Abdullah, leri vulaka “Nandza Wa Xikwembu,” Vaisrayele va khale na vona a va ri na vito leri nge Obadiya, leri vulaka “Nandza Wa Yehovha.” Mana wa muprofeta Muxe a a ri Yakobedi leri kumbexana ri vulaka leswaku “Yehovha Wa Kwetsima.” Vito leri nge Yohane ri vula leswaku “Yehovha U Ve Na Tintswalo.” Naswona vito ra muprofeta Eliya ri vula leswaku “Xikwembu Xa Mina I Yehovha.”

Vaprofeta a va ri tiva vito leri lerikulu naswona a va ri tirhisa hi xichavo. Ri kumeka hi makhamba lama tlulaka 7 000 eMatsalweni yo Kwetsima. Yesu Kreste, n’wana wa Mariya u ri kandziyisile loko a khongela eka Xikwembu a ku: “Ndzi ku tivisile eka vanhu lava u ndzi nyikeke vona . . . Ndzi ku tivisile eka vona; ndza ha ta ku tivisa, leswaku rirhandzu leri u ndzi rhandzeke ha rona, ri va ka vona.” (Yohane 17:6, 26) “Ebukwini yakwe leyi dumeke ya tinhlamuselo ta Korani, Bayḍāwī u vulavula hi Korani 2:87, a vula leswaku Yesu a a hamba a “pfuxa vanhu lava feke hi vito lerikulu ra Xikwembu.”

Kutani, xana swi endleke njhani leswaku vito rero ri va xihundla ke? Xana vito rero ri fambelana njhani na vumundzuku bya un’wana ni un’wana wa hina?

Xana Vito Leri Ri Ve Xihundla Hi Ndlela Yihi?

Van’wana va ehleketa leswaku hi Xiheveru “Yehovha” ri vula “Allah” (Xikwembu). Kambe “Allah” ri fambelana na ʼElo·himʹ, ra Xiheveru, leri kombisaka vunyingi bya ntikelo wa ’elohʹah (xikwembu). Vayuda va ve ni vukholwa-hava lebyi nga va sivela ku vula vito ra Xikwembu, Yehovha. Hikwalaho, loko va hlaya Matsalwa yo Kwetsima, swi ve mukhuva leswaku loko va vona vito Yehovha va ku ʼAdhonaiʹ, leswi vulaka “Hosi.” Eka tindhawu tin’wana, va tlhele va cinca tsalwa ro sungula ra Xiheveru va susa, “Yehovha” va ri siva hi ʼAdho·naiʹ.

Varhangeri va vukhongeri bya Vujagana va endle hi laha ku fanaka. Va sive vito ra Yehovha hi “Xikwembu” (“Allah” hi Xiarabu) kumbe “Hosi.” Sweswo swi hoxe xandla eku sunguriweni ka dyondzo ya Vunharhu-un’we, leyi nga riki kona eMatsalweni layo Kwetsima. Hikokwalaho ka dyondzo leyi, vanhu va timiliyoni hi xihoxo va gandzela Yesu ni moya lowo kwetsima, va ku swi ringana ni Xikwembu.a

Hikwalaho, varhangeri va vukhongeri bya Xiyuda ni va Vujagana a va soriwa hikwalaho ka leswi vo tala va nga ri tiviki vito leri lerikulu. Kambe Xikwembu xi profetile xi ku: “Nḍi ta kwetsimisa v̌ito ra mina le’rikulu . . . kutani matiko ma ta ŝi tiv̌a leŝaku hi mina Yehova.” Ina Yehovha u ta tivisa vito ra yena ematikweni hinkwawo. Ha yini ke? Hikuva a hi Xikwembu xa Vayuda kumbe tiko hambi vanhu vo karhi ntsena. Yehovha i Xikwembu xa vanhu hinkwavo.—Ezekiyele 36:23; Genesa 22:18; Pisalema 145:21; Malakiya 1:11.

Vito Lerikulu Ni Vumundzuku Bya Hina

Matsalwa layo Kwetsima ma ri: “Un’wana ni un’wana la vitanaka vito ra Yehovha u ta ponisiwa.” (Varhoma 10:13, NW) Ku ponisiwa ka hina hi siku ra ku avanyisiwa swi ta va swi titshege hi ku tiva ka hina vito ra Xikwembu. Ku tiva vito ra xona swi katsa ku tiva timfanelo, mintirho ni swikongomelo swa xona, ni ku hanya hi ku pfumelelana ni misinya ya milawu ya xona leyi tlakukeke. Hi xikombiso, Abrahama a a tiva vito ra Xikwembu naswona a a ri vitana. Hikwalaho, u tsakele vuxaka lebyinene ni Xikwembu, u kombise ripfumelo eka xona, a xi tshemba naswona a xi yingisela. Xisweswo Abrahama u ve nakulobye wa Xikwembu. Hi laha ku fanaka, ku tiva vito ra Xikwembu swi hi tshineta ekusuhi na xona, naswona swi hi pfuna ku endla vuxaka bya munhu hi xiyexe na xona, hi namarhela rirhandzu ra xona.—Genesa 12:8; Pisalema 9:10; Swivuriso 18:10; Yakobo 2:23.

Ha hlaya eBibeleni: “Kutani Yehova a riya ndlev̌e, a yingisela; buku ya ŝiṭunḍušo yi ṭariwa e mahlweni ka yena, yi ṭaleriwa, la’v̌a tšhav̌aka Yehova ni la’v̌a ṭunḍukaka v̌ito ra yena.” (Malakiya 3:16) Ha yini hi fanele ku ‘tsundzuka’ vito leri lerikulu? Vito leri nge Yehovha hi ku kongoma ri vula leswaku “Loyi A Vangelaka Leswaku Swi Va Kona.” Leswi swi paluxa Yehovha tanihi Muhetisisi wa switshembiso. Minkarhi hinkwayo u hetisisa swikongomelo swa yena. I Xikwembu xa matimba hinkwawo, Mutumbuluxi a ri swakwe, loyi a nga ni timfanelo hinkwato letinene. Ku hava ni rito ni rin’we leri nga hlamuselaka vukwembu bya Xikwembu hi ndlela leyi hetisekeke. Kambe Xikwembu xi tihlawulele vito lerikulu eka hinkwawo—Yehovha—naswona ri hi tsundzuxa timfanelo ni swikongomelo swa xona hinkwaswo.

Eka Matsalwa yo Kwetsima, Xikwembu xi hi byela hi swikongomelo swa xona hi vanhu. Yehovha Xikwembu u endle vanhu leswaku va tiphina hi vutomi lebyi nga heriki, lebyi tsakisaka eParadeyisini. Ku rhandza ka Xikwembu hi leswaku vanhu hinkwavo va vumba ndyangu wun’we, wu ri na vun’we hi rirhandzu ni hi ku rhula. Xikwembu xa rirhandzu xi ta hetisisisa xikongomelo lexi ku nga ri khale.—Matewu 24:3-14, 32-42; 1 Yohane 4:14-21.

Xikwembu xi hlamusela swivangelo swa ku xaniseka ka vanhu, xi tlhela xi kombisa leswaku ku ponisiwa swa koteka. (Nhlavutelo 21:4) Eka Pisalema 37:10, 11, ha hlaya: “Ku sele nkarinyana, kutani lo’wo biha a nga ka a nga ha v̌i kona; u ta lav̌isisa šiv̌andla ša yena, kutani a ta v̌a a nga ha ri kona. V̌a musa v̌a ta fuma misav̌a, v̌a ta tiṭakela e ku ruleni lo’kukulu ka v̌ona.”—Nakambe vona Korani 21:105.

Ina, Xikwembu xi ta tiviwa hi vito ra xona lerikulu. Matiko ma ta tiva leswaku i Yehovha. Mawaku lunghelo ro hlamarisa swonghasi ku tiva vito leri lerikulu, ku nyikela vumbhoni ha rona, ni ku ri namarhela! Hi ndlela yoleyo, xikongomelo xa Xikwembu xo tsakisa xi ta hetiseka eka un’wana ni un’wana wa hina: “Leŝi a nḍi ranḍaka nḍi ta ṅwi kuṭula; nḍi ta ṅwi tlakusa, hikuv̌a o tiv̌ile v̌ito ra mina. O ta v̌itana ka mina, kutani nḍi ta ṅwi hlamula. . . . Nḍi ta ṅwi šurisa hi masiku la’yo tala, ni ku ṅwi kombisa ku hlayiseka ka mina.”—Pisalema 91:14-16.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 5]

Exihlahleni lexi pfurhaka, Xikwembu xi titivise eka Muxe, xi n’wi byela leswaku hi xona ‘Yehovha, Xikwembu xa Abrahama’

[Xihlovo Xa Kona]

Moses and the Burning Bush, by W. Thomas, Sr.