Swivono Swa Tiko Leri Tshembisiweke

Tanani Mi Ta Valanga Lwandle Ra Galeliya!

A HI tingani tindhawu leti vahlayi va Bibele va ti tsundzukaka hi ku olova handle ka Lwandle ra Galeliya. Kambe xana u nga pfala mahlo ya wena ivi u vona lwandle leri ra mati yo tenga hi mahlo ya mianakanyo, u vona tindhawu ta nkoka, to tanihi laha Nambu wa Yordani wu nghenaka hi kona ni laha wu humaka hi kona, kumbe u vona muti wa Kapernawume ni wa Tiberiya?

Tinyike nkarhi u kambisisa xifaniso xa rivala lexi nga laha hansi u tirhisa tinomboro leti nga eka xifaniso lexitsongo. Xana i tindhawu tingani leti u ti tivaka eka leti ti vekeriweke tinomboro? Loko u tiva tindhawu to tala swi ta endla leswaku Bibele ya wena yi tsakisa, yi tlhela yi va ya nkoka eka wena. Kutani tana hi teka riendzo ro koma ni leri dyondzisaka.

Rivala leri ri vonaka en’walungu-vuxa. A hi sungule eka #1. Hi xihi xiphemu xa lwandle lexi u xi vonaka kwalaho? Ina, hi le makumu ka le dzongeni, laha nambu wa Yordani wu humaka hi kona, wu rhelela wu ya ta hi le xikarhi ka Samariya na Giliyadi, wu ya chela eLwandle leri Feke. Eximatsini u ma vona kahle makumu lawa ya lwandle, lawa nakambe ma kombisiweke eka 1993 Calendar of Jehovah’s Witnesses.

Lwandle ra Galeliya ri le xikarhi ka Nkova wa Rift, kwalomu ka timitara ta 200 ehansi ka Lwandle ra Mediteraniya. Loko u ri karhi u kambisisa rivala leri, vona tintshava leti humelelaka ku suka eribuweni ra le vuxeni (ekusuhi na #7). Switsunga ni tintshava naswona swi humelela hi le ribuweni ra le vupela-dyambu kumbe ekusuhi na kona, leswi kombaka leswaku lwandle leri ri le hansi swinene, laha lwandle ri naveke kwalomu ka tikhilomitara ta 21 ni ku ya fika eka tikhilomitara ta 12 hi ku anama. A ku ri na ndhawu etimbuweni laha a ku ri ni miti ni madoroba yo tanihi Tiberiya (#2). Tsundzuka leswaku ntshungu wu tsemakanye lwandle hi mabyatso wu suka eTiberiyo wu ya laha Yesu a nga phamela vanhu va 5 000 hi singita.—Yohane 6:1, 10, 17, 23.

Loko u ri karhi u famba ni ribuwu u ya en’walungwini wa Tiberiyo, u hundza tiko ro nona ra Genesareta (#3).a Xivandla lexi hi laha Yesu a nyikeleke Dyondzo ya le Ntshaveni, naswona swi nga ha endleka a vitane Petro ni van’wana vanharhu leswaku va va “vaphasi va vanhu” eka ribuwu ra le kusuhi ni kwalaho, hi laha swi kombisiweke ha kona laha. (Matewu 4:18-22) Loko u ya emahlweni u ta kuma Kapernawume (#4) laha Yesu a endleke mintirho yo tala, lowu tlheleke wu vuriwa ‘muti wa rikwavo.’ (Matewu 4:13-17; 9:1, 9-11; Luka 4:16, 23, 31, 38-41) Loko u ya emahlweni hi tlhelo ra vuxa ekusuhi ni lwandle, u tsemakanya (#5) laha nambu wa Yordani wa le henhla wu nghenaka ha kona elwandle (ehansi). Kutani u fika endhawini ya le Betsayida (#6).

Hi nga tirhisa hambi ku ri miti leyi yi nga riki yingani ku kombisa ndlela leyi vutivi bya wena hi Lwandle ra Galeliya byi nga ku pfunaka ku landzelela ni ku vona timhaka ta Bibele hi mahlo ya mianakanyo. Endzhaku ka loko Yesu a phamele vanhu va 5 000 etikweni ra Betsayida ni loko ntshungu wu ringete ku n’wi endla hosi, u rhumele vaapostola eKapernawume hi byatso. Eriendzweni ra vona, mheho yi sungule ku hunga yi huma hi le tintshaveni, yi endla magandlati, yi chavisa vaapostola. Kambe Yesu u ye eka vona a famba ehenhla ka mati, a miyeta mheho, kutani a va pfuna ku fika ekusuhi na Genezareta va hlayisekile. (Matewu 14:13-34) Lava va humaka eTiberiyo va tlhele va pelela eKapernawume.—Yohane 6:15, 23, 24.

Loko u ya evuxeni bya lwandle, u hundza “etikweni ra Vagadara [kumbe Vagerasi].” Tsundzuka leswaku laha hi laha Yesu a hlongoleke mademona eka vavanuna vambirhi. Mimoya yoleyo yi nghene entlhambini wa tinguluve hi mona lowukulu ivi wu tsutsuma wu wela eriweni wu ya tihoxa elwandle. Endzhaku ka sweswo, un’wana eka vavanuna volavo vambirhi u nyikele vumbhoni emitini ya le kusuhi ya Dekapolisi laha a ku vulavuriwa Xigriki. Yesu u fikile a tlhela a suka etikweni leri a pela Lwandle ra Galeliya hi byatso.—Matewu 8:28–9:1; Marka 5:1-21.

Loko u heta riendzo ra wena ehansi emakun’wini ya lwandle, u hundza ekusuhi ni laha nambu lowukulu (lowu vuriwaka Yarmuk) wu tisaka mati layo tala eNambyeni wa Yordani lowu nga ehansi.

Bibele a yi hlamuseli leswaku hi kwihi laha ku veke ni swiendlakalo swin’wana ekusuhi ni Lwandle ra Galeliya, tanihi loko Yesu a humelela eka Petro ni vadyondzisiwa van’wana (laha hansi) va ri eku phaseni ka tihlampfi endzhaku ka ku pfuka kakwe. Xana u ehleketa leswaku a ku ri kusuhi na Kapernawume? Entiyisweni vutivi bya wena hi lwandle leri ra nkoka byi ku pfuna ku ehleketelela sweswo.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Swifaniso leswi nga eka tluka 24]

1

2

3

4

5

6

7

N

S

E

W

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 24]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 24]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 24]

Garo Nalbandian

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 25]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.