Swivono Swa Tiko Leri Tshembisiweke

Genezareta—‘Ya Hlamarisa Naswona Yi Sasekile’

“Etlhelo ka Tiva ra Genezareta ku na tiko leri ololokeke leri nga na vito leri fanaka, ri na swivumbeko swo hlamarisa ni swo saseka. Hikwalaho ka misava yo nona a ku na ximilana lexi nga kuliki kwalaho, naswona vaaki va byala xin’wana ni xin’wana: moya i wunene lerova wu lulamele swikokovi swo hambana-hambana. . . . A ri humesi mihandzu yo hambana-hambana leyi hlamarisaka ntsena; ri nyikela mphakelo wa yona nkarhi na nkarhi. . . . Ri cheletiwa hi xo cheleta lexi nga ni matimba lamakulu yo nonisa.”

Xisweswo n’wamatimu Josephus, u ri hlamuserile rivala leri ra matlhelo manharhu, leri nga en’walungu-vupela-dyambu bya Lwandle ra Galeliya, hi laha hi ntolovelo ri tivekaka ha kona. Swifaniso leswi nga laha henhla swi nga ku nyika xivono xa ndlela leyi rivala leri a a ri bindzula ha yona, hi rin’wana ra timbala leti noneke swinene eGaleliya.a Ndhawu leyi a a yi xiyeka swinene eminkarhini ya khale lerova Luka, mutsari wa Evhangeli, u vitane lwandle leri nga ekusuhi ra mati yo tenga, a ku i “tiva ra Genezareta.”—Luka 5:1.

U tirhise xiga xexo loko a hlamusela leswaku Yesu u fike endhawini leyi ivi a kuma vavanuna vambirhi lava veke vaapostola. Xana a a va ri varimi lava a va tshama etlhelo ka misava yo nona, va byala madiriva, ti-walnut, mitlhwari kumbe minkuwa? E-e. Mihandzu yoleyo a a yi kumeka eRivaleni ra Genezareta, kambe vavanuna lava a va ri vaphasi va tinhlampfi, naswona swa olova ku twisisa leswaku ha yini a a va ri tano.

Kumbexana milambu leyi a a yi tsemakanya rivala a yi rhwala swimilana leswi swi nga vaka swakudya eka tinhlampfi, yi swi yisa elwandle. Kutani mati a ma tele hi tinhlampfi to hambana-hambana, leswi endleke leswaku ku va ni fektri ya tinhlampfi kwalaho. Petro na Andriya a a va ri vaphasi va tinhlampfi lava bindzulaka kwalaho, ku fana na Yakobo na Yohane, vana va Zebediya muphasi wa tinhlampfi.—Matewu 4:18-22; Luka 5:2-11.

Hakanyingi a ku phasiwa hi ku hoxa nkukuto u ri ebyatsweni. Hi swona leswi Petro na Andriya a va endla swona loko Yesu a tshinela. Rikoka, kumbe nkukuto wo leha a wu andlariwa wu va hafu ya xirhendzevutana. Swipapamisi swa ntsandze swa tlakusiwa, ehansi ku ri na mintiko leyi vambaka nkukuto eribuweni ra lwandle. Tinhlampfi to tala a ti khomeka eka minkukuto yo tano. Kutani ti kokeriwa ebyatsweni kumbe ematini lama nga entangiki, leswaku ti chuluriwa eribuweni. Tinhlampfi leti dyiwaka a ti hambanisiwa ni leti nga fanelangiki. Xiya ku pakanisa ka vuxokoxoko lebyi nga eka Luka 5:4-7 na Yohane 21:6-11. Xana wa tsundzuka leswaku Yesu u vulavule ha rona endlelo leri ro phasa tihlampfi eka xifaniso xa yena xa nkukuto? (Matewu 13:47, 48) Tlhandlakambirhi, Matewu 4:21 yi kandziyisa leswaku hakanyingi muphasi wa tinhlampfi u fanele a heta nkarhi wo tala a lulamisa tinkoka leti handzuriweke hi maribye kumbe hi tinhlampfi.

Loko wo famba eribuweni leri ra Genezareta, kumbexana u ta vona tindhawu to hlayanyana leti ku vuriwaka leswaku hi laha swiendlakalo swa vutirheli bya Yesu swi humeleleke kona. Yin’wana i xitsunga xa rihlaza lexi ndhavuko wu kombisaka leswaku Yesu u nyikele Dyondzo ya yena ya le Ntshaveni eka xona. Ndhawu leyi a yi lwisani ni timhaka ta Evhangeli, hikuva Yesu a a ri ekusuhi ni Rivala ra Genezareta loko a nyikela dyondzo yoleyo.—Matewu 5:1–7:29; Luka 6:17–7:1.

Ndhawu yin’wana leyi ku vuriwaka leswaku i ya matsalwa a yi fambisani ni mintiyiso ya Bibele. Ku na kereke leyi ku vuriwaka leswaku yi akiwe laha Yesu a phameleke vanhu va 4 000 hi swinkwa swa nkombo ni tinhlampfi ti nga ri tingani. (Matewu 15:32-38; Marka 8:1-9) Ematshan’wini yo vula leswaku leswi swi humelele eRivaleni ra Genezareta, mhaka ya Marka yi vulavula hi “tiko ra Dekapolisi,” leri a a ri ri ehase ka lwandle hi tikhilomitara to tlula 11.—Marka 7:31.

Matewu na Marka va vula leswaku endzhaku ko endla hlori leri, Yesu u fambe hi byatso a ya eMagadani, kumbe eDalmanutha. (Matewu 15:39; Marka 8:10) Vadyondzi va ri ndhawu leyi ku fanele ku ri Magdala (Migdal), leyi nga edzongeni wa Rivala ra Genezareta, ku ya eTiberiyo. Hi ku ya hi The Macmillan Bible Atlas, Magdala a yi “tiveka swinene hi fektri ya yona ya tinhlampfi.” Ntalo wa tinhlampfi exiyengeni lexi xa tiva hakunene a a wu ta endla leswaku fektri yoleyo yi tirha naswona yi bindzula.

Lexi tsakisaka, dyandza hi 1985/86 ri hungute mpimo wa mati eLwandle ra Galeliya, leswi paluxeke matlhelo ya vuandlalo bya tiva. Ekusuhi ni Rivala ra Genezareta, vavanuna vambirhi va kume masalela ya byatso bya khale. Vayimburi va swi kotile ku pfuxeta byatso lebyi byo phasa tinhlampfi, bya ntsandze, lebyi va vulaka leswaku i bya kwalomu ka nkarhi lowu Yesu a endzeleke Tiva ni Rivala ra Genezareta ha wona.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 24]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 24]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 25]

Garo Nalbandian

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 25]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.