I Vamani Va Pfumelaka Eka Mimoya Yo Biha?

XANA wa pfumela leswaku mimoya leyi nga vonakariki yi nga khumba vutomi bya wena? Vo tala va nga hlamula hi matimba va ku doo. Hambi loko va pfumela eka vukona bya Xikwembu, va yi ala dyondzo ya leswaku ku na matimba lama tlakukeke lama hlohlotelaka mintirho yo biha.

Ku ala vukona bya mimoya loku hangalakeke swonghasi ematikweni ya le Vupela-dyambu, i xiphemu xa nkucetelo wa Vujagana, lebyi hi malembe xidzana yo tala byi dyondziseke leswaku misava i nkava ya vuako hinkwabyo, yi kumeka exikarhi ka matilo ni tihele leti nga ehansi ka yona. Hi ku ya hi dyondzo leyi, tintsumi ti tiphina hi matilo, kasi mademona wona ma kongomisa timhaka ta le tiheleni.

Loko leswi tshuburiweke hi sayense, swi endle leswaku vanhu va lahla mianakanyo leyi hoxeke malunghana ni leswaku xivumbeko xa vuako hinkwabyo xi njhani, ku pfumela eka swivumbiwa swa mimoya ku hume moya. The New Encyclopædia Britannica yi vula leswi: “Endzhaku ka ndzhundzhunuko wa Copernicus wa lembe xidzana ra vu-16 (lowu sekeriweke eka mianakanyo ya Copernicus mutivi wa swivumbeko swa le mpfhukeni wa le Poland) lowu hi ku ya hi wona . . . Misava a yi nga ha tekiwi yi ri nkava ya vuako, kambe a yi tekiwa yi ri yin’wana ya tipulanete ta ndyangu wa dyambu yi ri xiphemu lexitsongo swinene xa xirimela xa vuako lebyi vonakaka byi nga ri na makumu—dyondzo ya leswaku ku na tintsumi ni mademona a yi vonaka yi nga ha faneleki.”

Hambi loko vo tala va nga pfumeli eka mimoya yo biha, kambe ku na timiliyoni leti pfumelaka eka yona. Tintsumi leti dyoheke ti na xiphemu lexikulu evukhongerini byo tala, bya khale ni bya sweswi. Handle ka ku va ti ri vaonhi va vumoya, tintsumi leti to biha nakambe ti vonaka ti ri vavangi va makhombo, yo tanihi nyimpi, ku dlaya, ni ku tsekatseka ka misava, kun’we ni ku va vavangi va mavabyi, ku hlangana nhloko ni rifu.

Sathana Diyavulosi, moya wo biha lowukulu eVukresteni ni le ka Vuyuda, Mamoslem ma n’wi vitana Iblis. Eka vukhongeri bya khale bya le Persia bya Vuzoroaster, u vitaniwa Angra Mainyu. Evukhongerini bya Vugnostic, lebyi a byi tele hi lembe xidzana xa vumbirhi ni ra vunharhu C.E., a ku ehleketiwa leswaku i Demiurge, vito leri nyikiweke xikwembu xa mavondzo ni lexi xi nga ehansinyana, lexi vanhu vo tala hi ku pfumala vutivi, va xi gandzelaka.

Mimoya yo biha leyi nga riki na matimba ngopfu yi na xiphemu lexikulu evukhongerini bya le Vuxeni. Mahindu ma vula leswaku ma-asura (mademona) ma kanetana na ma-deva (swikwembu). Rixaka leri chaviwaka ngopfu eka ma-asura, i ra ma-rakshasa, ku nga swivumbiwa leswi chavisaka swinene leswi tshamaka eswilahlweni.

Mabudha ma teka mademona tanihi mimoya leyi munhuhatiweke leyi sivelaka munhu ku kuma Nirvana, ku nga ku hela ka ku navela. Muringi lonkulu exikarhi ka wona i Mara ni vana va yena vanharhu va vanhwanyana, ku nga Rati (Navela), Raga (Ntsako), Tanha (Nyunganyungeka).

Vagandzeri va Machayina va tirhisa malangavi ya ndzilo, mathochi, na tikhrikete ku tisirhelela eka kuei kumbe mademona ya ntumbuluko. Vukhongeri bya Majapani na byona byi vula leswaku ku na mademona yo tala, ku katsa ni ro chavisa swinene ku nga tengu, mimoya leyi nghenaka vanhu ku fikela loko yi hlongoriwa hi muprista.

Eka vukhongeri bya vanhu lava nga dyondzekangiki, bya le Asia, Afrika, Oceania ni matiko-nkulu ya Amerika, swivumbiwa swa moya ku vuriwa leswaku swa pfuna swi tlhela swi va ni khombo, hi ku ya hi swiyimo ni hanyelo ra swona. Vanhu va gandzela mimoya leyi leswaku va papalata makhombo, ni leswaku va amukeleka eka yona.

Ku hangalaka loku ko tsakela masingita ni vungoma, ku swi veka erivaleni leswaku ku pfumela eka mimoya yo biha i khale ku ri kona ematin’wini. Kambe, xana swa twala ku pfumela leswaku swivumbiwa swo tano swi kona? Bibele yi vula leswaku swi kona. Kambe, loko swi ri kona, ha yini Xikwembu xi swi pfumelela swi nghenisa vanhu ekhombyeni?