Mihandzu—Yo Nandziha Ni Yo Biha
“Yehova a nḍi kombisa šikombiso; a ŝi ri ŝirunḍu ŝimbiri ŝa makuwa . . . Širunḍu šiṅwana a ši ri ni makuwa yo nanḍiha, kukotisa makuwa ya ŝirangana, širunḍu šiṅwana ši ri ni makuwa yo biha ngopfu, la’ma nga dyekiki hi ku biha ka wona.”—YEREMIYA 24:1, 2.
1. Yehovha u kombise ntwela-vusiwana eka vanhu vakwe va Israyele hi ndlela yihi, kambe vona va angurise ku yini?
LEMBE ra kona a ku ri 617 B.C.E. A ku sale malembe ya khume ntsena leswaku ku avanyisa ka Yehovha loku faneleke ku tisiwa ehenhla ka Yerusalema ni vanhu va yena. Se a swi teke malembe ya 30 Yeremiya a ri eku chumayeleni hi matimba. Xiya nhlamuselo ya Ezra leyi nga erivaleni malunghana ni xiyimo, hi laha swi tsariweke ha kona eka 2 Tikronika 36:15: “Yehova, Šikwembu ša v̌atata wa v̌ona, a v̌a layile e mikarini le’yo tala hi tinṭumi ta yena, hikuv̌a a a ranḍa ku ponisa tiko ra yena ni v̌uako bya yena.” Kutani vuyelo bya matshalatshala lawa hinkwawo byi ve byihi ke? Lexi vavisaka, Ezra u ya emahlweni a hlamusela eka ndzimana 16 a ku: “Kambe a v̌a rukana tinṭumi ta Šikwembu, v̌a sanḍa marito ya šona, v̌a hleka v̌aprofeta v̌a šona, v̌ukari bya Yehova byi ko byi pfuka tiko ra yena ŝonghasi leŝaku ku nga ha v̌i na ku ponisiwa.”
2, 3. Hlamusela xivono lexi hlamarisaka lexi Yehovha a xi kombiseke Yeremiya.
2 Xana leswi a swi vula leswaku tiko ra Yuda a ri ta loviseriwa makumu? Leswaku hi kuma nhlamulo, a hi xiyeni xivono xa ntikelo lexi nyikiweke Yeremiya, kutani xi tsariwa eka ndzima 24 ya buku yakwe. Xikwembu xi tirhise swirhundzu swimbirhi swa makuwa exivonweni lexi leswaku xi kombisa swiendlakalo leswi humelelaka exikarhi ka vanhu lava xi endleke ntwanano na vona. Swiendlakalo leswi a swi ta kombisiwa hi tinxaka timbirhi ta mihandzu leyi hambaneke, leyo nandziha ni leyo biha.
3 Yeremiya ndzima 24, tindzimana 1 na 2, yi hlamusela leswi muprofeta wa Xikwembu a swi voneke, yi ku: “Kute loko Nebukadnetsar, hosi ya Babilona, a khome Yekonia, ṅwana Yoyakim, hosi ya Yuda, ni v̌akulukumba v̌a Yuda, ni v̌av̌atli, ni v̌afuri v̌a le Yerusalema, a v̌a yisa Babilona, Yehova a nḍi kombisa šikombiso; a ŝi ri ŝirunḍu ŝimbiri ŝa makuwa, ŝi v̌ekiwile mahlweni ka tempele ya Yehova. Širunḍu šiṅwana a ši ri ni makuwa yo nanḍiha, kukotisa makuwa ya ŝirangana, širunḍu šiṅwana ši ri ni makuwa yo biha ngopfu, la’ma nga dyekiki hi ku biha ka wona.”
Makuwa Layo Nandziha Lama Kombisiweke eXivonweni
4. Hi rihi rungula leri chavelelaka leri xivono xa makuwa a xi ri khomele Vaisrayele lava tshembekaka?
4 Endzhaku ko vutisa Yeremiya malunghana ni leswi a swi voneke, Yehovha u ye emahlweni a vula leswi landzelaka eka ndzimana 5 ku ya ka 7: “Kukotisa loko makuwa lawa ma nanḍiha, e v̌a-Yuda la’v̌a khomiweke, v̌alav̌o nḍi v̌a suseke šiv̌andleni leši, nḍi v̌a yisa e tikweni ra v̌a-Kaldea, nḍi ta v̌a languta e ku v̌a endla e ŝinene. Nḍi ta v̌a languta hi tihlo le’rinene, nḍi v̌a tlherisela e tikweni lero, nḍi v̌a akisa, nḍi nga v̌a onhi; nḍi v̌a byala, nḍi nga v̌a ṭuv̌uri. Nḍi ta v̌a nyika timbilu le’ti tiv̌aka leŝaku nḍi Yehova; ri ta v̌a tiko ra mina, mina nḍi v̌a Šikwembu ša v̌ona, hikuv̌a v̌a ta hunḍukela ka mina hi timbilu hikwato ta v̌ona.”
5, 6. (a) Van’wana va Vaisrayele va ‘yisiwe hi ndlela leyinene’ eKalediya hi mukhuva wihi? (b) Yehovha u ri ‘veke njhani tihlo hi ndlela leyinene’ ehenhla ka Vaisrayele lava tshembekaka lava a va ri evukhumbini?
5 Kutani hi ku ya hi leswi Yehovha a swi vuleke laha, swi tikomba onge minkarhi leyi antswaka a yi tshinela, ya leswaku tiko ra Yuda ri nge heriseriwi makumu. Kambe xana xirhundzu lexi xa makuwa yo nandziha xi yimela yini?
6 Se a ku ri tin’hweti tinharhu ni masiku ya khume ntsena Yekoniya kumbe Yoyakini a ri hosi ya Yuda, emahlweni ko nyikela Yerusalema eka Hosi Nebukadnetsara hi ku tirhandzela. Exikarhi ka lava va yisiweke evukhumbini kun’we na yena a ku ri na Daniyele ni vanghana vakwe vanharhu va Vaheveru, ku nga Hananiya, Mixayele na Azariya, kun’we na Ezekiyele. Vutomi bya vona a byi hlayisiwa hi hosi ya Babilona, kutani ku nga vuriwa leswaku Yehovha a a languta mahlonga lawa hinkwawo tanihi lama rhumeriweke hi ndlela leyinene etikweni ra Vakalediya. Xana u swi xiyile leswaku Yehovha u tlhele a tshembisa ku “v̌a languta hi tihlo le’rinene”? Xana leswi swi hetisisiwe njhani ke? Endzhaku ka malembe ya 80, hi 537 B.C.E., Yehovha u endle leswaku Hosi Korexe a humesa nawu lowu pfumelelaka masalela ya vana va vona ku tlhelela etikweni ra Yuda. Vayuda lava vo tshembeka va pfuxe muti wa Yerusalema; va ake tempele leyintshwa leswaku va ta gandzela Xikwembu xa vona Yehovha eka yona; naswona va tlhelele eka yena hi timbilu ta vona hinkwato. Kutani eka hinkwaswo leswi, mahlonga lawa ni vana va wona a ma fana ni matatana layo nandziha swinene emahlweni ka Yehovha.
7. Hi rini laha tihlo ra Yehovha a ri ri ehenhla ka ntlawa wa Yeremiya wa manguva lawa ‘hi ndlela leyinene,’ naswona sweswo swi endlekise ku yini?
7 Kumbexana wa swi tsundzuka leswaku eka xihloko lexi hundzeke lexi vulavulaka hi marito ya Yeremiya ya vuprofeta, hi dyondze leswaku marito wolawo ma vula swo karhi eka lembe xidzana ra hina ra vu-20. Naswona ndzima 24 na yona yi tano. Enkarhini wa maxangu ya Nyimpi yo Sungula ya Misava, malandza yo tala ya Yehovha lama tinyiketeleke ma ve ehansi ka nhlohlotelo wa Babilona Lonkulu hi ndlela yo karhi. Kambe mahlo lama xalamukeke ya Yehovha ‘a ma ri ehenhla ka vona leswaku a va kongomisa.’ Kutani Yehovha, hi ku tirhisa Korexe Lonkulu, ku nga Kreste Yesu, u bakanye matimba ya Babilona Lonkulu ehenhla ka vona kutani a va vuyetela eparadeyisini ya moya hakatsongo-tsongo. Vaisrayele lava va moya va angule kahle, ivi va tlhelela eka Yehovha hi timbilu ta vona hinkwato. Kutani hi 1931, va amukele vito ra Timbhoni ta Yehovha hi ku tsaka. Entiyisweni, se a ku ta vuriwa leswaku va fana ni xirhundzu xa makuwa layo nandziha swinene emahlweni ka Yehovha.
8. Timbhoni ta Yehovha ti ku twarise njhani hinkwako-nkwako ku nandziha ka rungula ra Mfumo loku fanaka ni ka makuwa?
8 Kutani Timbhoni ta Yehovha a ti lahlekeriwanga hi xikongomelo xa tintswalo ta Xikwembu leti nga fanelangiki loko xi ti ntshunxa eka Babilona Lonkulu. A va tshamanga na rona rungula ra mahungu lamanene ya Mfumo leri nandzihaka ku fana ni makuwa, kambe va ri twarisile hinkwako-nkwako, hi ku landza marito ya Yesu lama nga eka Matewu 24:14, leyi nge: “Evhangeli leyi ya Mfumo yi ta twarisiwa emisaveni hinkwayo, leswaku yi va vumbhoni eka vanhu va matiko hinkwawo.” Kutani vuyelo byi ve byihi ke? Vanhu vo tlula 4 700 000 lava fanaka ni tinyimpfu, lava nga riki Vaisrayele va moya va ntshunxekile eka Babilona Lonkulu!
Makuwa Yo Biha Lama Kombisiweke eXivonweni
9. I vamani lava a va fanekiseriwa hi makuwa yo biha ya xivono xa Yeremiya, naswona a ku ta humelela yini ha vona?
9 Kambe ku vuriwa yini hi xirhundzu lexa makuwa layo biha ya xivono xa Yeremiya? Sweswi Yeremiya u yisa nyingiso lowukulu eka marito ya Yehovha lama kumekaka eka Yeremiya ndzima 24, tindzimana 8 ku ya ka 10 lama nge: “Kukotisa le’ŝi endliwaka ka makuwa la’yo biha, la’ma nga dyiwiki hikuv̌a ma bihile, ku v̌ula Yehova, nḍi ta endla ŝeŝo e ka Sedekias, hosi ya Yuda, ni ka tinḍuna ta yena, ni ka nsalo wa Yerusalem, lo’wa ha seleke tikweni lero, ni ka la’v̌a akeke tikweni ra Egipta. Nḍi ta v̌a nyiketa e ku šanisekeni ne makhombyeni, e ku fumeni hikwaku ka misav̌a, v̌a ta v̌a šisanḍu, v̌a soriwa, v̌a v̌a šikombiso ni ku rukaniwa e matlhelweni hikwawo, laha nḍi nga ta v̌a hangalasela kona. Nḍi ta ruma matlhari e šikari ka v̌ona, ni ndlala, ni ntungu; v̌a ta hela e tikweni leri nḍi ṭhamaka nḍi ri nyika v̌ona, ni v̌atata wa v̌ona.”
10. Ha yini Yehovha a teke Sedekiyasi tanihi ‘kuwa lero biha’?
10 Kutani Sedekiyasi u kumeke a ri ‘kuwa lero biha’ hakunene emahlweni ka Yehovha. A nga pfukelanga Hosi Nebukadnetsara ntsena hi ku tshova xihlambanyo xa vutshembeki lexi a xi endleke eka hosi yoleyo hi vito ra Yehovha, kambe u tlhele a bakanyela ekule ntwela-vusiwana lowu Yehovha a n’wi kombiseke wona hi ku tirhisa Yeremiya. Entiyisweni, u tlhele a lerisa ni leswaku Yeremiya a pfaleriwa ekhotsweni! A swi hlamarisi leswi Ezra a katsakanyaka langutelo ra hosi leyi hi marito lama kumekaka eka 2 Tikronika 36:12: “A endla le’ŝo biha e mahlweni ka Yehova, Šikwembu ša yena; a nga tiṭongahatangi.” Sedekiyasi ni lava va saleke eYerusalema a va fana ni xirhundzu xa makuwa yo biha, lama boleke, emahlweni ka Yehovha!
Makuwa Yo Bola Yo Fanekisela eSikwini Ra Hina
11, 12. I vamani lava fanaka ni makuwa yo biha namuntlha, naswona ku ta humelela yini ha vona?
11 Kutani languta emisaveni namuntlha. Xana u vona onge hi nga xi kuma xirhundzu xo fanekisela xa makuwa yo biha? A hi xiyeni mintiyiso hi ku ringanisa siku ra hina ni ra Yeremiya. Eka lembe xidzana leri ra vu-20, Yehovha u tirhise ntlawa wa Yeremiya, ku nga masalela lama totiweke, leswaku wu tsundzuxa matiko hi ku phikelela malunghana ni vukarhi bya yena lebyi tshinelaka bya nhlomulo lowukulu. U khutaze matiko leswaku ma n’wi dzunisa hi ndlela leyi fanelaka vito rakwe, ma n’wi gandzela hi moya ni ntiyiso, ni ku amukela N’wana wakwe la fumaka, Kreste Yesu, tanihi Mufumi la faneleke wa misava. Xana ma angule njhani ke? Ma angule hi laha ku anguriweke ha kona esikwini ra Yeremiya. Matiko ma ya emahlweni ma endla leswo biha emahlweni ka Yehovha.
12 I vamani lava vangaka langutelo leri ra ku xandzuka? I vamani lava hambetaka va hlekula varhumiwa lava va Xikwembu lava fanaka na Yeremiya hi ku kanakana matimba ya vona yo tirha tanihi vatirheli va Xikwembu? I vamani lava hambetaka va sola Rito ra Xikwembu? I vamani namuntlha lava va hlohlotelaka ku xanisiwa ko tala ka Timbhoni ta Yehovha? Nhlamulo yi le rivaleni swinene—i Vujagana, ngopfu-ngopfu vafundhisi! Naswona vona mihandzu hinkwayo leyo bola ni leyo biha swonghasi ya Vujagana leyi hlamuseriweke eka xihloko lexi hundzeke. Ina, hi xona xexo xirhundzu xo fanekisela xa makuwa layo biha emisaveni namuntlha. Entiyisweni, Yehovha u vula leswaku a ma ‘dyeki hikwalaho ka ku biha ka wona.’ Marito ya Yehovha lawa a ma twariseke hi ku tirhisa Yeremiya ma ha twala ni le sikwini ra hina: ‘Va ta lovisiwa’! Vukarhi bya Yehovha ehenhla ka Vujagana a byi nga tlheleli endzhaku.
Dyondzo Leyi Nga Xitsundzuxo Eka Hina
13. Hi ku landza marito ya Pawulo lama nga eka 1 Vakorinto 10:11, hi fanele hi xi twisisa njhani xivono xa swirhundzu swimbirhi swa makuwa?
13 Loko hi kambisisa tinhlamuselo ta xitsundzuxo xa Yeremiya lexi huhuteriweke, hi tsundzuka marito ya muapostola Pawulo eka 1 Vakorinto 10:11 leyi nge: “Swilo leswi swi va humelerile ku endla xitsundzuxo; naswona swi tsariwile leswaku na hina hi tsundzuxiwa ha swona, hina lava hi nga emasikwini ya ku hetelela ka minkarhi.” Xana hina hi hexe ha xi amukela xitsundzuxo lexi hi nyikiwaka xona hi xivono lexi xa swirhundzu swimbirhi swa makuwa? Leswi hi vulavuleke ha swona i xiphemu xa nkoka xa swilo leswi humeleleke Vaisrayele tanihi xikombiso lexi nga xitsundzuxo eka hina.
14. Israyele u angurise ku yini eka nkhathalelo lowukulu wa Yehovha?
14 Xo hetelela, a hi tsundzukeni marito ya Yehovha eka Hosi Davhida malunghana na Israyele, lama kumekaka eka 2 Samuwele 7:10 leyi nge: “Nḍi v̌ekele tiko ra mina ra Israel e nḍawu; nḍi ri simekile.” Yehovha a a va khathalela swinene vanhu vakwe va Israyele hi tindlela hinkwato. A swi fanerile swinene leswaku Vaisrayele va tswala mihandzu leyinene evuton’wini bya vona. Ntsena a va fanele ku yingisa dyondzo leyi tlakukeke ya Yehovha ni ku hlayisa milawu yakwe. Kambe a hi vangani lava endleke tano exikarhi ka vona. Vo tala va vona a va sihalala swinene ni ku pfumala tindleve lerova va tswala mihandzu yo biha, leyi boleke.
15. Israyele wa moya namuntlha ni vanghana vakwe lava fanaka ni tinyimpfu va angula hi ndlela yihi eka ntwela-vusiwana wa Yehovha?
15 Kutani ku vuriwa yini hi siku ra hina ke? Yehovha u kombise ntwela-vusiwana lowukulu eka masalela ya yena ya Israyele wa moya ni vanghana va wona lava fanaka ni tinyimpfu. Tihlo rakwe ri tshame ri ri ehenhla ka vona ku sukela loko va kutsuriwile hi tlhelo ra moya hi 1919. Hi laha a vhumbheke ha kona hi ku tirhisa Esaya, siku na siku va kuma vuleteri bya le henhla lebyi humaka eka Mudyondzisi lonkulu evuakweni hinkwabyo, Yehovha Xikwembu. (Esaya 54:13) Dyondzo leyi ya Xikwembu, leyi kongomisiwaka hi ku tirhisa N’wana wa xona la rhandzekaka, Yesu Kreste, yi endle leswaku ku va ni ku rhula lokukulu exikarhi ka vona, naswona yi endle leswaku va va ni vuxaka lebyikulu na Yehovha. Leswi swi endla leswaku hinkwerhu ka hina hi va exiyin’weni lexinene hi tlhelo ra moya leswaku hi tiva Yehovha, hi n’wi yingisa, ni ku hambeta hi tswala mihandzu leyinene evuton’wini bya hina—mihandzu leyi dzunisaka Yehovha! Sweswo swi vula vutomi bya hina!
16. Un’wana ni un’wana wa hina a nga xi tirhisa hi ndlela yihi eka yena n’wini xivono xa swirhundzu swimbirhi swa makuwa?
16 Kambe ku nga khathariseki tintswalo hinkwato ta Xikwembu leti nga hi fanelangiki, ka ha ri ni van’wana lava xandzukaka ni ku tinonon’hwisa, hi laha vo tala va endleke ha kona etikweni ra khale ra Yuda, ni lava va tswalaka mihandzu yo biha ni leyo bola evuton’wini bya vona. Sweswo swi twisa ku vava swonghasi! Onge hinkwerhu ka hina hi nga tshama hi ri karhi hi tsundzuka dyondzo ya xitsundzuxo leyi hi dyondzisiweke yona hi swirhundzu leswi swimbirhi swa makuwa ni mihandzu ya kona—leyo nandziha ni leyo biha. Tanihi leswi ku avanyisa ka Yehovha loku faneleke ehenhla ka Vujagana lebyi gwineheke ku hatlisaka ku tshinela, onge hi nga amukela xitsundzuxo xa muapostola Pawulo lexi nge: ‘Fambani hi mukhuva lowu fanelaka Yehovha, ku fikela laha mi n’wi tsakisaka hi ku helela, loko mi ya emahlweni mi tswala mihandzu entirhweni wun’wana ni wun’wana lowunene.’—Vakolosa 1:10.
Mpfuxeto wa xihloko lexi nge “Mihandzu—Yo Nandziha Ni Yo Biha” na tindzimana 1-4 ta xihloko lexi nge “Ku Tengisana Ka Yehovha Ni Matiko”
◻ Xirhundzu xa makuwa lamanene xi fanekisela yini?
◻ Xirhundzu xa xivono xa makuwa yo biha xi ve erivaleni hi ndlela yihi?
◻ Rungula ra Yeremiya ri nyikela dyondzo yihi leyi nga xitsundzuxo eka hina?
◻ I yini lexi a xi hlawulekile hi lembe ra 607 B.C.E.? ni ra 1914 C.E.?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]
Ku fana ni makuwa layo nandziha, vanhu va Xikwembu va tswale mihandzu leyo nandziha ya Mfumo
[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]
Vujagana byi kumeke byi fana ni xirhundzu xa makuwa layo biha