Xana Munhu A Nga Va Ni Xivumbeko Xa Xikwembu Hi Ndlela Yihi?
“ŠIKWEMBU ši endla munhu hi šifaniso ša šona. Ši ṅwi endla a fana ni Šikwembu; ši endla wanuna ni wansati.” Ku vurisa sweswo rhekhodo leyi huhuteriweke, kambe xana swi vula yini? Xana wanuna wo sungula ni wansati va vumbisiwe ku yini hi xifaniso xa Xikwembu?—Genesa 1:27.
Xana a va fana ni Xikwembu hi nyama? Doo, sweswo a swi nge koteki. Munhu wa laha misaveni i munhu wa nyama, loyi a vumberiweke ku hanya emisaveni. Xikwembu i moya, lowu tshamaka ematilweni lama kwetsimaka hi ndlela leyi nga anakanyekiki, leyi munhu a nga ta ka a nga yi fikeleli. (Eksoda 33:18-20; 1 Vakorinto 15:50) Kutani xana munhu u vumbisiwe ku yini hi xifaniso xa Xikwembu? Hikwalaho ka leswi munhu a nyikiweke vuswikoti byo kombisa timfanelo leti hlawulekeke ta Xikwembu—rirhandzu, vululami, vutlhari ni matimba—ku katsa ni timfanelo tin’wana.
Timfanelo Ta Yehovha
Timfanelo ta Yehovha Xikwembu ti vonaka eka swivumbiwa swa yena hinkwaswo, kambe ti kombisiwe kahle eku tirhisaneni ka yena ni mpatswa wo sungula, ku nga Adamu na Evha. (Varhoma 1:20) Rirhandzu ra yena ri voniwile hi ku vumba misava leyi a yi n’wi fanela swinene munhu leswaku a hanya eka yona. Yehovha u vumbele wanuna wansati la hetisekeke ku va munghana wa yena ni mana wa vana va yena. U va veke havambirhi entangeni wo saseka naswona u va nyike swilo hinkwaswo hi xitalo, leswi lavekaka leswaku va hambeta va hanya. Lexi tsakisaka ngopfu, Xikwembu xi va nyike nkarhi wo hanya hi laha ku nga heriki.—Genesa 2:7-9, 15-24.
Vutlharhi bya Xikwembu byi voniwile eku ringeni ka xona mpatswa wo sungula. Loko va ta va swirho swa ndyangu wa vuako hinkwabyo wa Yehovha ni loko va ta hanya hi laha ku nga heriki tanihi vatswari va rixaka ra vanhu, a swi ta lava va va swikombiso emhakeni ya vutshembeki ni vugandzeri bya ntiyiso. Hikwalaho Yehovha u va nyike nkarhi wo kombisa xiyimo xa timbilu ta vona ehansi ka ndzingo lowu faneleke—a va nga fanelanga ku dya mihandzu ya murhi wo tivisa swo lulama ni swo biha. Yehovha u kombisa vutlhari swonghasi hi ku pfumelela vanhu va kombisa ku yingisa ka vona ni rirhandzu eka yena emahlweni ko va a va nyika malunghelo yo tsakisa lawa a a ri na wona emianakanyweni ya yena!
Vululami bya Xikwembu byi vonake hi ku ka xi nga hundzuki eka mimpimanyeto ya xona leyi tlakukeke, malunghana ni swivumbiwa swa xona, ni ku ka xi nga yi cinci mimpimanyeto yoleyo. Byi vonake loko xi nyike Adamu na Evha nkarhi wo endla leswo lulama. Naswona loko va tsandzekile ku endla tano vululami bya xona byi vonake loko xi va avanyisele ku kuma xigwevo lexi vekeriweke ku xandzuka.
Matimba ya Yehovha ma vonake loko a landzelele xigwevo xa yena lexi a xi endleke. Muxandzuki lonkulu Sathana, u vule leswaku Yehovha i muhembi naswona Sathana u tshembise Evha swilo leswikulu loko a nga yingisi Xikwembu. (Genesa 3:1-7) Kambe Sathana u tsandzekile ku swi hetisisa. A nga ta swi kota ku sivela Yehovha ku hlongola Adamu na Evha entangeni wa Edeni naswona u hlulekile ku sivela ku hetiseka ka marito lawa Xikwembu xi nga ma byela Adamu, xi ku: “Hikuva u nṭhuri, u ta tlhelela e nṭhurini.” (Genesa 3:19) Hambi swi ri tano, Yehovha a nga lo teketana a hetisisa xigwevo xa rifu kambe u ye emahlweni a kombisa rirhandzu rakwe emhakeni leyi. U nyike Adamu na Evha nkarhi wo tswala vana lava xikongomelo xa yena xo sungula hi vanhu a xi ta hetiseka ha vona eku heteleleni.—Genesa 1:28.
Eku heteleleni vululami, rirhandzu, matimba, ni vutlharhi bya Yehovha Xikwembu swi kombisiwe hi xitshembiso xa yena xo humesa mbewu leyi a yi ta herisa mintirho ya Sathana ni ku susa vuyelo lebyi vavisaka bya nxandzuko wolowo wo sungula ehenhleni ka vuhosi bya Xikwembu. (Genesa 3:15) Mawaku Muvumbi wo hlamarisa swonghasi loyi hi nga na yena!
Matshalatshala Yo Tekelela Xikwembu
Hambi leswi vanhu va nga ha hetisekangiki va nga ha kombisa timfanelo ta Xikwembu. Hikwalaho Pawulo u khutaze Vakreste va le sikwini ra yena: “Leswi mi nga vana va Xikwembu lava rhandzekaka, ringetani ku fana na xona.” (Vaefesa 5:1) Hambi swi ri tano ematin’wini hinkwawo vo tala va ti honise swinene timfanelo ta Xikwembu. Hi nkarhi wa Nowa vanhu va hundzuke lavo homboloka swinene lerova Yehovha a anakanya ku va herisa hinkwavo handle ka Nowa ni ndyangu wakwe. Nowa a a ri “munhu l’a lulameke ni l’a sasekeke e nkarini wa yena,” naswona u kombise rirhandzu ra Xikwembu hi ku hetisisa swileriso swa Xikwembu. “Noa a endlisa ŝeŝo; a endla hikwaŝo hi laha Šikwembu ši ṅwi leriseke ha kona.” (Genesa 6:9, 22) Nowa u kombise rirhandzu ra yena eka munhu kulobye ni ku namarhela ka yena vululami hi ku va “mutwarisi wa leswo lulama.” (2 Petro 2:5) U kombise vutlhari ni ku tirhisa matimba ya yena ya nyama hi ku landzela xileriso xa Xikwembu xo aka ngalava leyikulu, ku nghenisa swakudya ni swiharhi eka yona, kutani a nghena engalaveni hi ku lerisa ka Yehovha. Nakambe u kombise rirhandzu ra yena ra leswo lulama hi ku nga pfumeleli vaakelani va yena lavo biha ku va va n’wi onha.
Bibele yi kombisa van’wana vo tala lava na vona va kombiseke timfanelo ta Xikwembu. Xikombiso lexikulu a ri Yesu Kreste, loyi a fana ni Xikwembu hi ku helela ni loyi a nga te: “Loyi a ndzi voneke, u vonile Tatana.” (Yohane 14:9) Exikarhi ka timfanelo hinkwato leti Yesu a ti kombiseke, yo rhanga a ku ri rirhandzu. Rirhandzu ra yena eka Tata wa yena ni hi vanhu ri n’wi susumetele ku sukela kaya ra yena ra le tilweni naswona a ta hanya emisaveni tanihi munhu. Ri n’wi susumetele ku kwetsimisa Tata wa yena hi mahanyelo yakwe layo lulama ni ku chumayela vanhu mahungu lamanene ya ku ponisiwa. (Matewu 4:23; Yohane 13:31) Kutani rirhandzu ri susumetele Yesu ku nyikela hi vutomi bya yena lebyi hetisekeke, leswaku a ponisa vanhu naswona xa nkoka ngopfu, leswaku a kwetsimisa vito ra Xikwembu. (Yohane 13:1) Eku lweleni ka hina ku tekelela Xikwembu, xana ku na xin’wana xikombiso xo antswa lexi hi fanelaka ku xi landzela ematshan’wini ya Yesu Kreste?—1 Petro 2:21.
Xana Hi Nga Endla Yini Leswaku Hi Fana Swinene Ni Xikwembu Namuntlha?
Xana namuntlha hi nga ti kombisa njhani timfanelo ta Xikwembu, xisweswo hi endla hi laha Xikwembu a xi ta endla ha kona? Kutani xo sungula languta mfanelo ya rirhandzu. Yesu u te: “Rhandza Hosi Xikwembu xa wena hi mbilu ya wena hinkwayo, ni moya wa wena hinkwawo, ni ku anakanya ka wena hinkwako.” Xana hi ri kombisa njhani rirhandzu eka Xikwembu? Muapostola Yohane wa hlamula: “Ku rhandza Xikwembu, swi vula ku hlayisa milawu ya xona, naswona milawu leyi ya xona a yi tiki.”—Matewu 22:37; 1 Yohane 5:3.
Kavula, leswaku hi ta yingisa milawu ya Yehovha, hi fanele ku yi tiva. Sweswo swi katsa ku hlaya, ku dyondza ni ku anakanyisisa hi Rito ra Xikwembu, ku nga Bibele, ni hi tibuku ta Bibele. Ku fana ni mupisalema hi ta swi kota ku vula hi ku: “E nawu wa wena nḍi wu ranḍisa ku yini! Nḍi wu anakanya hi siku hikwaro.” (Pisalema 119:97) Loko hi ya hi twisisa swinene Rito ra Xikwembu hi va lava hi tolovelanaka swinene ni ndlela leyi Xikwembu xi ehleketaka ha yona. Hi va lava hi rhandzaka leswo lulama ni ku venga leswo biha. (Pisalema 45:7) Hi kona laha Adamu a hambukeke kona. A a wu tiva nawu wa Yehovha kambe a a nga wu rhandzi ngopfu ku fikela laha a wu namarhelaka. Loko hi hlaya Rito ra Xikwembu, hi fanele hi tshamela ku tivutisa hi ku, ‘Xana leswi swi tirha njhani eka mina? Xana ndzi nga endla yini leswaku mahanyelo ya mina ma fambisana swinene ni timfanelo ta Xikwembu?’
Yesu u tlhele a ku: “Rhandza munhu-kuloni, kukota loko u tirhandza.” (Matewu 22:39) Munhu un’wana ni un’wana la hanyeke kahle wa tirhandza naswona u tilavela leswinene. Sweswo a swi hoxanga. Kambe xana hi kombisa rirhandzu leri fanaka eka munhu-kulorhi? Xana ha landzelela xitsundzuxo xa Bibele lexi nge: “U nga ali ku endla le’ŝinene e ka loyi u nga ni fanelo ka yena, loko ŝi ri mandleni ya wena”?—Swivuriso 3:27; Vagalatiya 6:10.
Ku vuriwa yini hi mfanelo ya vutlharhi? Ku lava ka hina ku kombisa mfanelo leyi swi hi susumetela ku dyondza Bibele, hikuva hi yona leyi tameleke vutlharhi bya Xikwembu. Pisalema 119:98-100 yi ri: “Ŝileriso ŝa wena ŝa nḍi tlharihisa ngopfu e ku tlula v̌alala v̌a mina, hikuv̌a ŝi na mina hi masiku. Nḍi ni ku twisisa lo’ku tlulaka ka la’v̌a nḍi letelaka hikwav̌o, hikuv̌a ku ṭunḍuša ka wena i ku anakanya ka mina. Nḍi tlula v̌a khale hi ku tiv̌a, hikuv̌a nḍi hlayisa ŝileriso ŝa wena.” Eka Swivuriso 3:18, vutlharhi byi hlamuseriwa tanihi “muri [wa] v̌utomi.” Loko hi amukela vutlharhi ni ku byi tirhisa, hi ta amukeriwa hi Xikwembu ni ku kuma hakelo ya vutomi lebyi nga heriki.—Eklesiasta 7:12.
Xana ku vuriwa yini hi vululami? Eka misava leyi yo homboloka, vululami i mfanelo ya risima eka lava va lavaka ku tsakisa Xikwembu. Yesu u rhandze vululami, a venga vubihi. (Vaheveru 1:9) Vakreste namuntlha va endla hi laha ku fanaka. Vululami byi va susumetela ku tlangela timfanelo leto lulama. Va papalata tindlela leto biha ta misava leyi naswona va endla ku rhandza ka Xikwembu ku va mhaka ya nkoka swinene evuton’wini bya vona.—1 Yohane 2:15-17.
Malunghana ni matimba, hinkwerhu ka hina hi na wona. Hi ntumbuluko hi na matimba ya nyama ni ya mianakanyo, naswona loko hi kula tanihi Vakreste, hi kuma matimba ya swa moya. Yehovha u sekela matimba ya hina hi moya wa yena lowo kwetsima lerova hambi leswi hi tsaneke, hi nga swi kota ku hetisisa ku rhandza ka Yehovha. Pawulo u te: “Ndzi nga endla hinkwaswo hi matimba ya loyi a ndzi tiyisaka.” (Vafilipiya 4:13) Matimba lama fanaka hi nga ma kuma loko hi khongelela moya wa Yehovha.
Ku Chumayela Mahungu Lamanene
Ku kombisa ka hina timfanelo ta mune ta nkoka ta Xikwembu swi vonaka kahle eku yingiseni ka hina xileriso lexi nge: “Hikokwalaho, yanani eka vamatiko hinkwavo, mi va endla vadyondzisiwa va mina, mi va khuvula hi vito ra Tatana, ni ra N’wana, ni ra Moya lowo Kwetsima, mi va dyondzisa ku hlayisa hinkwaswo leswi ndzi mi leriseke swona; kutani vonani, ndzi na n’wina masiku hinkwawo, ku ko ku hela misava.” (Matewu 28:19, 20) Ntirho wolowo wo dyondzisa wu nyika vutomi eka lava va yingisaka. Mawaku xikombiso lexinene swonghasi xa rirhandzu eka lava hakanyingi eku sunguleni a hi nga va tivi nikatsongo!
Tlhandlakambirhi, dyondzo yo tano i ndzetelo wa vutlharhi. Yi nyika mihandzu leyi nga heriki. Xana hi wihi ntirho wun’wana lowu ku nga vuriwaka ha wona leswaku: “Loko u endlisa sweswo, u ta tiponisa ni ku ponisa vayingisi va wena” ke? (1 Timotiya 4:16) Entirhweni wo endla vadyondzisiwa a ku na loyi a lahlekeriwaka. Lava yingisaka ni lava dyondzisaka va kuma mikateko leyi nga heriki.
Loko swi ta eka vululami, Vakreste va dyondzisa swichudeni swa vona swa Bibele misinya ya milawu yo lulama. Hi va pfuna leswaku va tirhela Yehovha, “Šikwembu ša ku [lulama].” (Malakiya 2:17) Namuntlha lava nyikelaka vutomi bya vona ku tirhela Yehovha ni hi ku tshembeka va vuriwa lava lulameke, ni lava pembeleke, leswi va yisaka eku poneni ka Armagedoni.—Varhoma 3:24; Yakobo 2:24-26.
Ku chumayela ni ku dyondzisa mahungu lamanene emisaveni hinkwayo i xikombiso xa matimba! (Matewu 24:14) Ku hambeta hi chumayela emasin’wini lawa vo tala va nga tsakeriki ku yingisa swi lava ku tiyisela. Kambe Yehovha, hi moya wa yena wo kwetsima u hi nyika matimba lama lavekaka leswaku hi tiyisela ku fika emakumu.—Esaya 40:30, 31; Matewu 24:13; Luka 11:13.
I ntiyiso, tanihi vatukulu va Adamu lava nga hetisekangiki, hi nga ka hi nga swi koti ku kombisa timfanelo leti letinene hi ku helela. Kambe tsundzuka leswaku munhu u endliwe hi xifaniso xa Xikwembu, naswona loko hi lwela ku fana ni Xikwembu hi matimba, hi ta va hi hetisisanyana xivangelo xo va kona ka hina. (Eklesiasta 12:13) Loko hi tinyiketela ku endla leswi hi nga swi kotaka naswona hi kombela ndzivalelo loko hi hoxile, kutani hi nga va ni ntshembo wo ponela emisaveni leyintshwa yo lulama ya Xikwembu, laha hi ku famba ka nkarhi hi nga ta va lava hetisekeke. Kutani hi ta va emisaveni ya paradeyisi leyi akiweke hi vanhu lava hetisekeke lava hinkwavo va kombisaka timfanelo ta Yehovha Xikwembu hi xitalo. Ku ta va ntsako lowukulu! Eku heteleleni vanhu va ta va va fana swinene na Xikwembu.
[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]
Yesu u hi kombe ndlela yo hlakulela timfanelo ta Yehovha Xikwembu
[Xifaniso lexi nga eka tluka 26]
Eku heteleleni, vanhu va ta va va fana swinene na Xikwembu