Yehovha Wa Olova!

‘Vutlharhi byo ta hi le henhla bya olova.’—YAKOBO 3:17.

1. Van’wana va xi hlamusele njhani Xikwembu tanihi lexi nga hundzukiki, naswona u titwa njhani hi langutelo rero malunghana ni Xikwembu?

XANA u gandzela Xikwembu xa muxaka muni? Xana u vona onge i Xikwembu lexi nga ni milawu yo nonon’hwa, lexi nga hundzukiki eka makungu ya xona? John Calvin, muhundzuluxi wa Muprotestente, swi vonaka onge a a ri ni mianakanyo yoleyo hi Xikwembu. Calvin u vule leswaku leswi Xikwembu “xi swi kunguhateke [hi vanhu hinkwavo] swi tshama swi ri tano, a swi hundzuki,” kutani xi kunguhatele un’wana ni un’wana leswaku a hanya hi laha ku nga heriki hi ntsako kumbe a xanisiwa hi laha ku nga heriki endzilweni wa tihele. Anakanya: Loko leswi a swi ri ntiyiso, hambi u nga endla yini, a swi nga ta ma cinca makungu ya Xikwembu lawa xi ma boheke khale ni lama nga hundzukiki malunghana na wena ni vumundzuku bya wena. Xana a wu ta xi tsakela Xikwembu xo tano xo nonon’hwa?—Ringanisa Yakobo 4:8.

2, 3. (a) Hi nga ku hlamusela njhani ku nga cinca-cinci ka minhlangano ya vanhu? (b) Xivono xa Ezekiyele malunghana ni golonyi ya Yehovha ya le tilweni xi paluxa yini hi ku olova ka Yena?

² Swa hi phyuphyisa swonghasi ku tiva leswaku Xikwembu xa Bibele i xinene xi ni mbilu yo olova swinene! Vanhu hi vona va talaka ku tinonon’hwisa, va susumetiwa hi ku nga hetiseki ka vona, a hi Xikwembu. Tinhlengeletano ta vanhu ti nga fanisiwa ni switimela swo rhwala nhundzu hi ku nonon’hwa ka tona. Loko xitimela lexikulu xo rhwala nhundzu xi kongome xihingakanyo exiporweni, a xi nge swi koti ku jika, naswona ku yima swa xi nonon’hwela swinene. Switimela swin’wana swi famba hi ntamu lowukulu lerova loko swi yimisiwa swi teka mpfhuka lowu tlulaka khilomitara swa ha famba! Hi ku fanana, xikepe lexikulu xo rhwala mathangi xi nga famba mpfhuka lowu endlaka tikhilomitara ta nhungu xi nga si yima endzhaku ko va tinjhini ti timiwile. Hambi loko xi lava ku ntlhentlhisiwa, xi nga ya emahlweni xi famba tikhilomitara tinharhu xi nga si ntlhentlha! Kambe xiya golonyi leyi chavisaka swinene ku tlula swilo leswi swimbirhi, leyi fanekiselaka nhlengeletano ya Xikwembu.

³ Malembe lama hundzeke lama tlulaka 2 600, Yehovha u kombe muprofeta Ezekiyele xivono lexi a xi fanekisela nhlengeletano ya Yena ya le tilweni ya swivumbiwa swa moya. A ku ri kalichi leyi chavisaka swinene, “golonyi” ya Yehovha leyi minkarhi hinkwayo yi lawuriwaka hi yena. Ndlela leyi a yi famba ha yona a yi tsakisa ngopfu. Mavhilwa lamakulu a ma ri ni matlhelo ya mune, ma tele hi mahlo, lerova ma kota ku vona hinkwako ni ku kongoma tlhelo rin’wana ni rin’wana hi xitshuketa, handle ko yima kumbe ku jika. Naswona golonyi leyi leyikulu a yi nga kali yi famba hambi loko yi yimisiwa, ku fana na xikepe lexikulu xo rhwala mathangi kumbe xitimela xo rhwala nhundzu. Yi kota ku famba hi rivilo ro fana ni ra rihati, yi jika ni le tikhonweni leti jikaka ekusuhi swinene! (Ezekiyele 1:1, 14-28) Yehovha u hambanile ni Xikwembu lexi Calvin a a chumayela ha xona tanihi leswi golonyi ya Yena yi hambanaka ni leti endliwaka hi michini ya vanhu leyi nga nyawuriki. U pfumelelana ni swiyimo hi ku helela. Ku twisisa vumunhu lebyi bya Yehovha swi fanele swi hi pfuna ku hambeta hi pfumelelana ni swiyimo, hi papalata ntlhamu wa ku tinonon’hwisa.

Yehovha—Loyi A Oloveke Ku Tlula Hinkwavo eVuakweni

4. (a) Vito ra Yehovha hi roxe ri n’wi kombisa njhani tanihi Xikwembu xo olova? (b) Hi swihi swin’wana swa swithopo leswi tirhisiwaka eka Yehovha Xikwembu, naswona ha yini swi fanela?

⁴ Vito ra Yehovha hi roxe ri kombisa leswaku wa olova. Hi ku kongoma “Yehovha” swi vula leswaku “U Endla Swi Koteka.” Leswi entiyisweni swi vula leswaku Yehovha u tiendla Muhetisisi wa switshembiso swakwe hinkwaswo. Loko Muxe a vutise Xikwembu vito ra xona, Yehovha u hlamusele vito leri hi vuenti a ku: “Ndzi ta tikombisa leswi ndzi nga swona.” (Eksoda 3:14, NW) Vuhundzuluxeri bya Rotherham byi swi veka hi ku kongoma byi ku: “Ndzi Ta Va leswi ndzi nga ta swi rhandzisa swona.” Yehovha u tiendla kumbe ku hlawula ku va xin’wana ni xin’wana lexi lavekaka leswaku a hetisisa swikongomelo ni switshembiso swakwe leswi lulameke. Xisweswo u ni swithopo swo tala swa matimba, tanihi Muvumbi, Tatana, Hosi leyi Tlakukeke, Murisi, Yehovha wa mavandla, Muyingisi wa xikhongelo, Muavanyisi, Muleteri Lonkulu, Mukutsuri. U endle leswaku a va eka swiyimo leswi ni swin’wana leswaku a ta hetisisa swikongomelo swakwe swa rirhandzu.—Esaya 8:13; 30:20; 40:28; 41:14; Pisalema 23:1; 65:2; 73:28; 89:26; Vaavanyisi 11:27; nakambe vona New World Translation, Appendix 1J.

5. Ha yini hi nga fanelanga hi heta hi leswaku ku olova ka Yehovha swi kombisa leswaku xiyimo kumbe mimpimanyeto yakwe ya hundzuka-hundzuka?

⁵ Kutani xana leswi swi vula leswaku xiyimo xa Xikwembu kumbe mimpimanyeto ya xona ya hundzuka? E-e; hi laha Yakobo 1:17 yi swi vekaka ha kona, hi “loyi ku nga hava ku hundzuka-hundzuka eka yena, kumbe ku fularhela munhu a sala exinyamini.” Xana mhaka leyi ya kanetana? Nikatsongo. Hi xikombiso, xana u kona mutswari wa rirhandzu loyi a nga endliki mintirho yo hambana-hambana leswaku a pfuna vana vakwe? Hi siku rin’we, mutswari a nga tirha tanihi mutsundzuxi, musweki, muhlayisi wa yindlu, mudyondzisi, mutshinyi, munghana, mulunghisi, muongori—ku hlaya i ku xurha. Mutswari a nga cinci vumunhu byakwe loko a endla mintirho leyi; lexi a xi endlaka i ku titwananisa ni swilaveko leswi a swi khathalelaka hi nkarhi wolowo. Swi tano na hi Yehovha, hambi leswi xiyimo xakwe xi tlakukeke swinene. Leswi a nga tiendlaka swona leswaku a pfuna swivumbiwa swakwe a swi hikeriwanga eka mpimo wo karhi. Vuenti bya vutlharhi byakwe bya hlamarisa hakunene!—Varhoma 11:33.

Ku Olova I Mfungho Wa Vutlharhi Bya Xikwembu

6. Hi tihi tinhlamuselo leti kongomeke ta rito ra Xigriki leri Yakobo a ri tirhiseleke ku hlamusela vutlharhi bya Xikwembu?

⁶ Mudyondzisiwa Yakobo u tirhise rito lerinene, a hlamusela vutlharhi bya Xikwembu lexi xo olova swinene. U tsarile a ku: ‘Vutlharhi byo ta hi le henhla bya olova.’ (Yakobo 3:17) Rito ra Xigriki leri a ri tirhiseke laha (e·pi·ei·kesʹ) a swi olovi ku ri hundzuluxela. Vahundzuluxeri va tirhise marito yo tanihi “ku rhula,” “tintswalo,” “ku lehisa mbilu” ni “ku anakanyela.” New World Translation yi ri hundzuluxela ri va “olova,” laha nhlamuselo ya le hansi yi kombisaka leswaku nhlamuselo leyi kongomeke i “ku titwananisa na swiyimo.”a Rito leri nakambe ri nyikela mongo wa ku nga namarheli swiletelo hi vuxopaxopi lebyi tlurisaka mpimo, lerova u kala u rivala xikongomelo xa swona. Xidyondzi William Barclay u nyikela nhlamuselo leyi landzelaka eka New Testament Words: “Nchumu lowukulu malunghana na rito leri nge epieikeia hi leswaku ri tirha swinene eka Xikwembu. Loko Xikwembu a xi lo sindzisa timfanelo ta xona, loko Xikwembu a xi lo tirhisa mimpimanyeto ya nawu wa xona lowu nga hundzukiki ehenhla ka hina, xana ingi hi ri kwihi ke? Xikwembu i xikombiso lexikulu xa munhu loyi a nga epieikēs ni loyi a khomaka van’wana hi epieikeia.”

7. Yehovha u swi kombise njhani ku olova entangeni wa Edeni?

⁷ Anakanya hi nkarhi lowu vanhu va xandzukeleke vuhosi bya Yehovha. Xikwembu ingi xi va dlaye kan’we-kan’we vaxandzuki volavo lava a va pfumala ku nkhensa—Adamu, Evha na Sathana! Ingi xi nga karhatiwanga hi nchumu endzhaku! Naswona i mani loyi a nga vulaka leswaku a xi nga ri na yona mfanelo yo tirhisa vuavanyisi byebyo lebyi tiyeke? Hambi swi ri tano, Yehovha a nga kalanga a endla leswaku nhlengeletano yakwe leyi fanekiseriwaka hi kalichi yi lawuriwa hi mpimanyeto wa vuavanyisi lebyi tiyeke ni lebyi nga hundzukiki. Kutani golonyi yoleyo a yi kandziyelanga ndyangu wa vanhu ni ku herisa ntshembo hinkwawo wa vumundzuku lebyi tsakisaka bya vanhu. Ku hambana ni sweswo, Yehovha u fambise golonyi yakwe hi rivilo leri fanaka ni ra rihati. Endzhakunyana ka nxandzuko wolowo, Yehovha Xikwembu u andlale xikongomelo lexi a xi ta hetiseka endzhaku ka nkarhi wo leha, lexi endleke leswaku vana hinkwavo va Adamu va tsetseleriwa ni ku va ni ntshembo.—Genesa 3:15.

8. (a) Langutelo leri hoxeke ra Vujagana hi moya wa ku olova ri hambana njhani ni ku olova lokunene ka Yehovha? (b) Ha yini hi nga vulaka leswaku ku olova ka Yehovha a ku vuli swona leswaku a nga honisa misinya yakwe ya milawu?

⁸ Hambi swi ri tano, ku olova ka Yehovha a swi vuli leswaku a nga hundzula misinya yakwe ya milawu. Tikereke ta namuntlha ta Vujagana ti nga anakanya leswaku ti kombisa moya wa ku olova loko ti honisa ku tikhoma ko biha leswaku ti tsakeriwa hi mintlhambi yo homboloka. (Ringanisa 2 Timotiya 4:3.) Yehovha a nga yi tluli milawu yakwe, naswona a nga yi hundzuli misinya yakwe ya milawu. Ku ri na sweswo, u tiyimisele ku kombisa moya wo olova, a titwananisa ni swiyimo leswaku a tirhisa misinya yoleyo ya milawu hi ku lulama na hi ntwela-vusiwana. U tinyiketele swinene ku tirhisa vululami ni matimba yakwe hi ku swi ringanisa kahle ni rirhandzu ni ku olova ni vutlharhi byakwe lebyinene. A hi xiyeni tindlela tinharhu leti Yehovha a kombisaka ku olova ha tona.

“U Tiyimisele Ku Rivalela”

9, 10. (a) Ku ‘tiyimisela ku rivalela’ swi fambelana njhani ni ku olova? (b) Davhida u pfuneke njhani hi ku tiyimisela ka Yehovha ku rivalela, naswona ha yini?

⁹ Davhida u tsarile a ku: “Hikuv̌a wena, Yehova, u lo’nene, [u tiyimisele ku rivalela, NW]; tintŝalo ta wena ti tala e ka la’v̌a ku khongelaka.” (Pisalema 86:5) Loko Matsalwa ya Xiheveru ma hundzuluxeriwa hi Xigriki, rito leri vulaka leswaku u “tiyimisele ku rivalela” ri hundzuluxeriwe ri va e·pi·ei·kesʹ, kumbe “olova.” Kunene, ku tiyimisela ku rivalela ni ku kombisa ntwela-vusiwana kumbexana i ndlela leyikulu yo kombisa ku olova.

¹⁰ Davhida hi byakwe a a yi xiya kahle ndlela leyi Yehovha a oloveke ha yona emhakeni leyi. Loko Davhida a endle vuoswi na Batixeba, a tlhela a lerisa leswaku nuna wakwe a dlayiwa, yena na Batixeba a va faneriwa hi rifu. (Deteronoma 22:22; 2 Samuwele 11:2-27) Loko vaavanyisi va laha misaveni lava nga riki na ntwela-vusiwana a va lo tenga nandzu wa vona, havambirhi ingi va dlayiwile. Kambe Yehovha u kombise moya wa ku olova (e·pi·ei·kesʹ), leswi hi ku ya hi Vine’s Expository Dictionary of Biblical Words, “swi kombisaka ku anakanyela hi ku xiya ‘mongo wa nandzu hi tihlo ra munhu wa nyama ni hi moya wa ku olova.’” Timhaka leti susumeteleke xiboho xa Yehovha xo tsetselela kumbexana a ti katsa ku hundzuka ka xiviri ka vadyohi lava, ni ntwela-vusiwana lowu Davhida hi byakwe a wu kombiseke van’wana emahlweni ka xiendlo lexi. (1 Samuwele 24:4-6; 25:32-35; 26:7-11; Matewu 5:7; Yakobo 2:13) Hambi swi ri tano, ku pfumelelana ni ndlela leyi Yehovha a tihlamuselaka ha yona eka Eksoda 34:4-7, a swi twala leswaku Yehovha a lulamisa Davhida. U rhumele muprofeta Natani eka Davhida ni rungula ra matimba, a kombisa Davhida leswaku u honise rito ra Yehovha. Davhida u hundzukile, kutani a nga fanga hikwalaho ka xidyoho xa yena.—2 Samuwele 12:1-14.

11. Yehovha u swi kombise njhani ku tiyimisela ku rivalela emhakeni ya Manase?

¹¹ Xikombiso xa Hosi Manase wa Yuda xi hlawulekile swinene emhakeni leyi, tanihi leswi Manase, ku hambana na Davhida, a a hombolokile swinene hi nkarhi wo leha. Manase u kondletele mikhuva ya manyala ya vukhongeri etikweni, ku katsa ni ku nyikela vanhu emagandzelweni. Kumbexana hi yena a nga endla ni leswaku Esaya muprofeta wo tshembeka a “pulukanyisiw[a] hi le xikarhi hi ku sahiwa.” (Vaheveru 11:37) Leswaku a xupula Manase, Yehovha u n’wi tshike a yisiwa eBabilona tanihi hlonga. Hambi swi ri tano, Manase u hundzukile ekhotsweni, a kombela ku tweriwa vusiwana. Ku angula eka ku hundzuka loku ka xiviri, Yehovha a a “tiyimisele ku rivalela”—hambi ku ri eka mhaka leyi yikulu swonghasi.—2 Tikronika 33:9-13.

Ku Cinca Goza Loko Ku Va Ni Swiyimo Leswintshwa

12, 13. (a) Malunghana na Ninivha, i ku hundzuka kwihi ka xiyimo loku susumeteleke Yehovha ku cinca goza? (b) Yonasi u swi kombise njhani leswaku a a nga olovi ku fana na Yehovha Xikwembu?

¹² Ku olova ka Yehovha nakambe ku kombisiwa hi ku tiyimisela ka yena ku hundzula goza leri a a ri kunguhatile, loko ku va ni swiyimo leswintshwa. Hi xikombiso, loko muprofeta Yonasi a famba-famba eswitarateni swa Ninivha wa khale, rungula rakwe leri huhuteriweke a ri olova swinene: Muti lowukulu a wu saleriwe hi masiku ya 40 leswaku wu lovisiwa. Hambi swi ri tano, swiyimo swi cincile—hi xihatla! Vaninivha va hundzukile.—Yonasi, ndzima 3.

¹³ Swi pfula mahlo ku ringanisa ndlela leyi Yehovha na Yonasi va anguleke ha yona eku cinceni loku ka swiyimo. Kahle-kahle Yehovha u cince mafambelo ya golonyi yakwe ya le tilweni. Emhakeni leyi u titwananise ni swiyimo, a tiendla murivaleri wa swidyoho ematshan’wini yo va “nhenha ya matimba.” (Eksoda 15:3) Hi tlhelo rin’wana, Yonasi a a sihalala swinene. Ematshan’wini yo fambisana ni golonyi ya Yehovha, u endle ku fana ni xitimela xo rhwala nhundzu ni xikepe lexikulu xo rhwala mathangi leswi hlamuseriweke eku sunguleni. U twarise ndzoviso, kutani ndzoviso a wu fanele wu va ndzoviso! Kumbexana a a vona onge loko ku va ni ku cinca ko karhi, a a ta hundzuka xihlekiso emahlweni ka Vaninivha. Kambe hi ku lehisa mbilu, Yehovha u dyondzise muprofeta wakwe la sihalalaka dyondzo leyi nga rivalekiki yo va ni moya wa ku olova ni ku tsetselela.—Yonasi, ndzima 4.

14. Ha yini Yehovha a cince goza rakwe malunghana na muprofeta wakwe Ezekiyele?

¹⁴ Yehovha u cince goza rakwe ni le timhakeni tin’wana—hambi ti ri letitsongo hi xiringaniso. Hi xikombiso, siku rin’wana, loko a lerisa muprofeta Ezekiyele leswaku a kombisa mhaka ya vuprofeta hi xiviri, xin’wana xa swileriso swa Yehovha a ku ri leswaku Ezekiyele a sweka swakudya swakwe hi ndzilo lowu tshiveriweke hi vulongo bya munhu. Leswi a swi ta n’wi tikela swinene muprofeta loyi, loyi a huweleleke a ku, “Yo! Yehova, Šikwembu,” kutani a kombela leswaku a nga endlisiwi swilo leswi swi n’wi nyenyetsaka swinene. Yehovha a nga yi bakanyanga mintlhaveko ya muprofeta loyi, a vula leswaku a yi twali; ku ri na sweswo, U pfumelele Ezekiyele ku tirhisa vulongo bya tihomu, ku nga swilo leswi vanhu lavanyingi va tirhisaka swona ematikweni yo tala ku ta fikela namuntlha.—Ezekiyele 4:12-15.

15. (a) I swikombiso swihi leswi kombaka leswaku Yehovha a a tiyimiserile ku yingisa vanhu ni ku va hlamula? (b) Leswi swi nga hi dyondzisa dyondzo yihi?

¹⁵ Xana a swi hi kufumeti mbilu loko hi anakanyisisa hi ku titsongahata ka Yehovha Xikwembu xa hina? (Pisalema 18:35) U nkulukumba swinene eka hina; kambe u yingisela vanhu lava nga hetisekangiki hi ku lehisa mbilu, minkarhi yin’wana a cinca ni goza rakwe hi laha ku faneleke. U tshike Abrahama a n’wi khongotela nkarhi wo leha ehenhleni ka ku lovisiwa ka Sodoma na Gomora. (Genesa 18:23-33) Nakambe U tshike Muxe a kaneta kungu ra Yena ro lovisa Vaisrayele lava xandzukeke, ivi, ematshan’wini ya sweswo a vumba tiko ra matimba hi ku tirhisa Muxe. (Eksoda 32:7-14; Deteronoma 9:14, 19; ringanisa Amosi 7:1-6.) Xisweswo u vekele malandza yakwe ya laha misaveni xikombiso lexi hetisekeke, leswaku ma tiyimisela ku yingisa van’wana loko swi fanela ni loko swi koteka ku endla tano.—Ringanisa Yakobo 1:19.

Ku Olova Eku Tirhiseni Ka Vuhosi

16. Yehovha u hambana njhani ni vanhu vo tala hi ndlela leyi a tirhisaka vuhosi byakwe ha yona?

¹⁶ Xana u swi xiyile leswaku loko vanhu va kuma matimba lama engetelekeke, vo tala va vonaka va sungula ku sihalala? Ku hambana ni sweswo, Yehovha u ni matimba lamakulu swinene evuakweni hinkwabyo, kambe i xikombiso lexi hetisekeke xa ku olova. U tirhisa vuhosi bya yena hi ndlela leyinene ngopfu. Ku hambana ni vanhu vo tala, Yehovha a nga kanakani hi vuhosi bya yena, kutani a nga boheki ku byi sirhelela hi mavondzo—onge loko o nyika van’wana vuhosi byo karhi swi nga endla leswaku bya yena byi xungetiwa hi ndlela yo karhi. Kahle-kahle, hi nkarhi lowu a ka ha ri ni munhu wa vumbirhi ntsena evuakweni, Yehovha u n’wi nyike vuhosi lebyikulu. U endle Rito ri va ‘mutirhi wakwe lonkulu,’ ivi ku sukela kwalaho a vumba swilo hinkwaswo hi ku tirhisa N’wana loyi a rhandzekaka. (Swivuriso 8:22, 29-31; Yohane 1:1-3, 14; Vakolosa 1:15-17) Endzhaku u n’wi nyike “vuhosi hinkwabyo etilweni ni la misaveni.”—Matewu 28:18; Yohane 5:22.

17, 18. (a) Ha yini Yehovha a rhumele tintsumi eSodoma na Gomora? (b) Ha yini Yehovha a kombele tintsumi ku nyikela swiringanyeto swo kanganyisa Akabu?

¹⁷ Hi ku fanana, Yehovha u nyika swivumbiwa swakwe swo tala mintirho leyi yena a a ta yi endla ku antswa swinene. Hi xikombiso, loko a byela Abrahama a ku, “Nḍi ta relela [eSodoma na Gomora] nḍi ya v̌ona šana v̌a endlile kunene hi laha huwa yi nḍi fikeleke ha kona,” a a nga vuli leswaku u ta rhelela hi yexe. Ku ri na sweswo, Yehovha u hlawule ku avela van’wana matimba, a rhuma tintsumi leswaku ti ya n’wi hlengeletela rungula ra kona. U ti nyike matimba yo rhangela eka ntirho lowu wo kumisisa ntiyiso, ti vuya ti ta vika eka yena.—Genesa 18:1-3, 20-22.

¹⁸ Siku rin’wana, loko Yehovha a boha ku avanyisa Hosi Akabu wo homboloka, U kombele tintsumi enhlengeletanweni ya le tilweni leswaku ti nyikela swiringanyeto swa ndlela yo “kanganyisa” hosi yoleyo leyi gwineheke leswaku yi nghenela nyimpi leyi a yi ta gimeta vutomi bya yona. Kunene, Yehovha, Xihlovo ya vutlharhi hinkwabyo, a a nga kayiveli mpfuno wo nyikela goza lerinene ngopfu! Kambe u fundzhe tintsumi hi ku ti nyika lunghelo ro ringanyeta tindlela to ahlula timhaka ni ku ti nyika matimba yo landzelela ndlela leyi a yi hlawuleke.—1 Tihosi 22:19-22.

19. (a) Ha yini Yehovha a hika nhlayo ya milawu leyi a yi endlaka? (b) Yehovha u swi kombisa njhani leswaku wa olova ehenhleni ka leswi a swi languteleke eka hina?

¹⁹ Yehovha a nga tirhisi vuhosi byakwe ku lawula van’wana hi ndlela leyi nga fanelangiki. Ni le mhakeni leyi u kombisa ku olova loku nga ringanisiwiki. Hi vukheta u hika nhlayo ya milawu leyi a yi endlaka, a sivela malandza yakwe leswaku ma nga “tluri leswi tsariweke” hi ku tlhandlekela milawu yo tika leyi va tiendleleke yona. (1 Vakorinto 4:6; Mintirho 15:28; ringanisa Matewu 23:4.) A nga swi lavi leswaku swivumbiwa swakwe swi yingisa ni swilo leswi nga twariki, kambe hakanyingi u swi nyika rungula leri eneleke ro swi kongomisa ni ku swi nyika matimba yo tihlawulela, a swi tivisa mimpfuno ya ku yingisa ni vuyelo bya ku nga yingisi. (Deteronoma 30:19, 20) Ematshan’wini yo sindzisa vanhu ku endla swo karhi hi ku tivona nandzu, ku boheka kumbe ku chava, u lava ku fikelela timbilu; u lava leswaku vanhu va n’wi tirhela hi rirhandzu leri humaka embilwini, ematshan’wini yo n’wi tirhela hi nsindziso. (2 Vakorinto 9:7) Ntirho wolowo hinkwawo lowu endliwaka hi moya-xiviri hinkwawo wu tsakisa mbilu ya Xikwembu, kutani swa ‘olova ku xi tsakisa.’—1 Petro 2:18; Swivuriso 27:11; ringanisa Mikiya 6:8.

20. Ku olova ka Yehovha ku ku khumba njhani?

²⁰ Xana a swi le rivaleni leswaku Yehovha Xikwembu, loyi a nga ni matimba lama tlulaka ya munhu wihi na wihi, a nga tirhisi matimba wolawo hi ndlela yo biha, a nga ma tirhiseli ku chavisa van’wana? Hambi swi ri tano, vanhu, lava nga riki nchumu loko va ringanisiwa na yena, matimu ma kombisa ku tshikilelana ka vona. (Eklesiasta 8:9) Swi le rivaleni, ku olova i mfanelo ya risima, leyi hi susumetelaka ku rhandza Yehovha hi laha ku engetelekeke. Kutani sweswo swi nga tlhela swi hi susumetela ku hlakulela mfanelo leyi. Hi nga swi endlisa ku yini ke? Xihloko lexi landzelaka xi ta hlamusela mhaka leyi.

[Nhlamuselo ya le hansi]

A Wu Ta Hlamurisa Ku Yini Ke?

◻ Vito ra Yehovha na xivono xa golonyi yakwe ya le tilweni swi ku kandziyisa njhani ku olova ka yena?

◻ Ku olova i yini, naswona ha yini ku ri mfungho wa vutlharhi bya Xikwembu?

◻ Yehovha u swi kombise hi tindlela tihi leswaku u “tiyimisele ku rivalela”?

◻ Ha yini Yehovha a hlawule ku cinca goza leri a a ri kunguhatile etimhakeni tin’wana?

◻ Yehovha u ku kombisa njhani ku olova hi ndlela leyi a tirhisaka vuhosi bya yena ha yona?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 10]

Ha yini Yehovha a rivalele Hosi Manase wo homboloka?