“Loko Mi Kolota Swibalo, Swi Hakeleni”

“EMISAVENI leyi ku hava lexi tiyeke ku fana ni rifu ni swibalo.” Ku vule holobye tlhelo musunguri wa swilo wa le Amerika wa lembe-xidzana ra vu-18, Benjamin Franklin. Marito ya yena lama tshahiwaka nkarhi na nkarhi, a ma kombisi ntsena ku nga papalateki ka swibalo, kambe ni nchavo lowu swi wu pfuxaka. Eka vanhu vo tala, ku fa swa antswa ku ri ni ku hakela swibalo.

Hambi leswi ku hakela swibalo swi nga vaka leswi nga tsakisiki, lowu i ndzhwalo lowu Vakreste va xiviri va wu tekaka wu ri wa nkoka swinene. Muapostola Pawulo u tsalele vandlha ra Vakreste eRhoma a ku: “Humeselani hinkwavo tifanelo ta vona; [loko mi kolota swibalo, swi hakeleni, New International Version]; loyi a fanelaka ku luviwa, n’wi luveni; loyi a fanelaka ku chaviwa, n’wi chaveni; loyi a fanelaka ku xiximiwa, n’wi xiximeni.” (Varhoma 13:7) Naswona Yesu Kreste ngopfu-ngopfu a a vulavula hi swibalo loko a ku: “Nyikani Khezari leswi nga swa Khezari, ni Xikwembu leswi nga swa Xikwembu.”—Marka 12:14, 17.

Yehovha u pfumelele “valawuri lava tlakukeke” va hulumendhe leswaku va va kona, ni ku lava leswaku malandza yakwe ma titsongahata hi ndlela leyi hikiweke eka vona. Kutani ke, ha yini Xikwembu xi sindzisa vagandzeri va xona ku hakela swibalo? Pawulo u nyika swivangelo swinharhu swa nkoka: (1) “vukarhi” bya “valawuri lava tlakukeke” eku xupuleni ka lava tlulaka nawu; (2) ripfalo ra Mukreste, leri nga ta va leri nga tengangiki loko a endla vuxisi eka swibalo swa yena; (3) mfanelo yo hakela “vatirhela-mfumo” lava leswaku va lunghiselela mintirho ya tiko ni ku hlayisa ku rhula ko karhi. (Varhoma 13:1-7, NW) Vo tala va nga va va nga swi tsakeli ku hakela swibalo. Kambe handle ko kanakana a va swi rhandzi ku tshama etikweni leri nga riki ni vusirheleri bya maphorisa kumbe vatimi va ndzilo, laha ku pfumalekaka vuhlayisi bya magondzo, swikolo swa mani na mani ni mafambiselo ya poso. Muavanyisi wa le Amerika Oliver Wendell Holmes u tshame a vulavula hi ndlela leyi: “Swibalo i nchumu lowu hi wu hakelelaka ku hluvukisa tiko.”

Ku hakela swibalo a hi nchumu lowuntshwa eka malandza ya Xikwembu. Vaaki va Israyele wa khale a va hakela swibalo swa muxaka wo karhi ku seketela tihosi ta vona, naswona van’wana va vafumi volavo a va rhwexa vanhu ndzhwalo lowu tikaka hi swibalo leswi nga twisisekiki. Nakambe Vayuda a va hakela mindzuvo ni swibalo eka mimfumo yimbe leyi a va ri ehansi ka yona, tanihi Egipta, Peresi na Rhoma. Hikwalaho, Vakreste enkarhini wa Pawulo a va swi tiva kahle leswi a a vula swona loko a boxa ku hakeriwa ka swibalo. A va swi tiva leswaku, hambi loko swibalo swi twisiseka kumbe e-e, naswona ku nga khathariseki leswaku mfumo a wu ta yi tirhisa yini mali ya kona, a va fanele ku hakela xibalo xihi na xihi lexi va xi kolotaka. Swi tano ni hi Vakreste namuntlha. Hambi swi ri tano, i misinya yihi ya nawu leyi nga hi nyikaka nkongomiso loko hi ri karhi hi hakela swibalo swa hina eminkarhini leyi yo nonon’hwa?

Ntlhanu Wa Misinya Ya Milawu Leyi Kongomisaka

Vana la hlelekeke. Hi tirhela ni ku tekelela Yehovha, loyi a nga ‘Xikwembu lexi nga riki na mpfilumpfilu, kambe xa ku rhula.’ (1 Vakorinto 14:33; Vaefesa 5:1) Ku va la hlelekeke i swa nkoka loko swi fika eku hakeleni ka swibalo. Xana tirhekhodo ta wena ti helerile, ta pakanisa, naswona ti hlelekile? Hakanyingi a ku laveki ndlela leyi rharhanganeke ngopfu ya ku hlayisa tirhekhodo. U nga va ni mvhilopho yin’we leyi tsariweke muxaka wo karhi wa tirhekhodo (tanihi marhisiti). U nga nghenisa ta lembe rin’we eka mvhilopho yin’we leyikulu. Ematikweni yo tala, i swa nkoka ku hlayisa tirhekhodo ku ringana malembe yo hlaya tanihi leswi swi nga ta pfuna loko hulumendhe yo tshuka yi lava ku kambisisa matsalwa ya malembe lama hundzeke. Hikwalaho, u nga ma cukumeti ku fikela loko u tiyiseka leswaku a ma ha laveki.

Vana la tshembekaka. Pawulo u tsarile: “Hi khongeleleni, hikuva hi titwa swinene leswaku hi ni ripfalo leri tengeke, hi ri karhi hi navela ku endla leswi lulameke minkarhi hinkwayo.” (Vaheveru 13:18) Ku lava ku tshembeka loku humaka embilwini ku fanele ku kongomisa swiboho hinkwaswo leswi hi swi endlaka loko hi hakela swibalo. Xo sungula, xiya swibalo leswi faneleke swi hakeriwa swa muholo lowu faneleke ku vikiwa eka hulumendhe. Ematikweni yo tala, miholo leyi engetelekeke—ya mali yo nkhensa, swintirhwa-ntirhwana, ku xavisa—yi hakeleriwa xibalo loko yi kala yi hundza ntsengo wo karhi lowu vekiweke. Mukreste loyi a nga ni “ripfalo leri tengeke” u ta kumisisa leswaku i muholo wa njhani lowu a bohekaka ku wu hakelela xibalo laha a tshamaka kona, kutani a hakela xibalo lexi faneleke.

Xa vumbirhi, ku ni mhaka ya ku hunguta ntsengo wa xibalo. Tihulumendhe hi ntolovelo ti pfumelela vahakeri va xibalo ku hunguta ntsengo wun’wana wa muholo lowu ti wu barisaka. Emisaveni leyi yi pfumalaka vutshembeki, vo tala a va voni xo karhata hi ku “ehleketelela kunene” loko va lava mali yoleyo. Ku vikiwa leswaku wanuna un’wana eUnited States u xavele nsati wa yena baji ro durha ra voya, kutani a ri hayeka endhawini ya yena ya bindzu siku hinkwaro leswaku a ta hunguteriwa mali tanihi leswi a xo va “xikhavisi” ntsena endhawini leyi a a tirhela eka yona! Wanuna un’wana u koke mali entirhweni, ku nga mali leyi a nga catisa nhwana wakwe ha yona, a endla onge i ya timhaka tin’wana ta bindzu. Ku ya emahlweni, un’wana u ringete ku kombela ku hunguteriwa mali yo famba ni nsati wa yena tin’hweti to hlaya va ya eFar East, hambi leswi kahle-kahle xikongomelo xa nsati wakwe a ku ri ku ya tihungasa. Swi vonaka onge swiendlakalo swo tano i ntsandza-vahlayi. Hi ku kongoma, ku vula leswaku nchumu wo karhi wu fambisana ni bindzu, kasi a wu fambisani na rona, u endlela ku hunguteriwa xibalo, kahle-kahle i ku hemba—ku nga nchumu lowu Yehovha Xikwembu xa hina a wu vengaka hi ku helela.—Swivuriso 6:16-19.

Vana la tlhariheke. Yesu u khutaze valandzeri vakwe leswaku va “[tlhariha] kukota tinyoka, va va lavo rhula kukota matuva.” (Matewu 10:16) Xitsundzuxo xexo xi nga tirha kahle ni le mikhuveni ya hina yo hakela xibalo. Ngopfu-ngopfu ematikweni lama hluvukeke, vanhu vo tala emasikwini lawa va hakela vakambisisi va swa timali kumbe van’wana lava nga ni vutshila leswaku va lunghiselela swibalo swa vona. Endzhaku va sayina tifomo ivi va rhumela cheke. Lowu wu nga va nkarhi lowunene wo yingisa ndzayo leyi tsariweke eka Swivuriso 14:15 leyi nge: “Muriv̌ali [u] pfumela marito hikwawo, kambe l’a nga ni ku anakanya o šiya laha a kanḍiyaka kona.”

Vahakeri vo tala va xibalo va ve ni swihinga eka hulumendhe hi ku ‘pfumela marito hinkwawo’ ya van’watinkota van’wana lava nga tshembekangiki kumbe mutherisi loyi a nga hava ntokoto. Swa antswa swonghasi ku va la xalamukeke! Vana ni vuxiyaxiya hi ku hlaya tsalwa rin’wana ni rin’wana hi vukheta u nga si ri sayina. Loko u nga ma twisisi marito yo karhi, mukhandlo lowu siyiweke kumbe mali leyi hungutiweke, kombela ku hlamuseriwa—hi ku phindha-phindha loko swi laveka—ku fikela loko u enerisekile leswaku mhaka yoleyo ya tshembeka naswona yi le nawini. Kavula, ematikweni yo tala milawu ya xibalo yi sungule ku rharhangana swinene, kambe loko swi koteka i ndlela ya vutlharhi ku twisisa hinkwaswo leswi u swi sayinaka. Minkarhi yin’wana u nga ha kuma leswaku Mukreste-kuloni la tolovelaneke ni nawu wa xibalo a nga ku pfuna ku swi twisisa. Nkulu un’wana wa Mukreste loyi a tamelaka timhaka ta xibalo tanihi gqweta, hi ku kongoma u te: “Loko n’watinkota wa wena a ringanyeta swin’wana leswi kanakanisaka, hakanyingi u ta kuma leswaku a hi ntiyiso nikatsongo!”

Vana ni vutihlamuleri. Muapostola Pawulo u tsarile: “Un’wana ni un’wana ú ta rhwala mpingu wa yena.” (Vagalatiya 6:5) Loko swi ta eku hakeleni ka swibalo, Mukreste un’wana ni un’wana u fanele ku va ni vutihlamuleri byo va la tshembekaka ni ku hlayisa nawu. Leyi a hi mhaka leyi vakulu va vandlha va faneleke ku kongomisa ntlhambi eka yona. (Ringanisa 2 Vakorinto 1:24.) A va ngheneleli etimhakeni ta xibalo handle ka loko va xiya xidyoho xo karhi lexikulu, lexi kumbexana xi vangelaka ku soriwa hi tiko. Hi ntolovelo, leyi i ndhawu leyi eka yona Mukreste un’wana ni un’wana a nga ni vutihlamuleri byo tirhisa ripfalo ra yena leri leteriweke kahle hi misinya ya milawu ya Matsalwa. (Vaheveru 5:14) Leswi swi katsa ku xiya leswaku ku sayina tsalwa ra xibalo—ku nga khathariseki leswaku mutherisi i mani—entiyisweni swi nga va vumbhoni bya le nawini bya leswaku u ri hlayile tsalwa u tlhela u pfumela leswaku leswi nga endzeni ka rona i ntiyiso.a

U nga vi ni xisandzu. Valanguteri va Vakreste va fanele ku ‘pfumala xisandzu’ leswaku va ta fanelekela xiyimo xa vona. Hi ku fanana, vandlha hinkwaro ri fanele ku pfumala xisandzu emahlweni ka Xikwembu. (1 Timotiya 3:2; ringanisa Vaefesa 5:27.) Hi ndlela yoleyo, va tikarhatela ku hlayisa vito lerinene evanhwini, hambi loko swi fika eku hakeleni ka swibalo. Yesu Kreste hi yexe u veke xikombiso emhakeni leyi. Mudyondzisiwa wa yena Petro u vutisiwile loko Yesu a hakerile xibalo xa tempele, ku nga xibalo lexitsongo lexi a xi lava tidrakma timbirhi. I ntiyiso, Yesu a a nga boheki ku hakela xibalo lexi, tanihi leswi tempele a yi ri yindlu ya Tata wa yena, naswona ku hava hosi leyi hakerisaka n’wana wa yona xibalo. Yesu u veke mhaka hi ndlela yoleyo; kambe u xi hakerile xibalo xexo. Kahle-kahle, u tirhise ni singita leswaku a humesa mali leyi a yi laveka! Ha yini a hakele xibalo lexi a a nga boheki ku xi humesa? Hi laha Yesu hi byakwe a nga vula ha kona, hi “leswaku hi nga va khunguvanyisi.”—Matewu 17:24-27.b

Hlayisa Ndhuma Leyi Dzunisaka Xikwembu

Hi ku fanana, Timbhoni ta Yehovha namuntlha ti tikarhatela ku ka ti nga khunguvanyisi van’wana. Hikwalaho, a swi hlamarisi leswi tanihi ntlawa ti nga ni vito lerinene emisaveni hinkwayo, tanihi vaaka-tiko lava tshembekaka, lava hakelaka xibalo. Hi xikombiso, phepha-hungu ra le Spain, El Diario Vasco, ri hlamusele hi ku balekeriwa ka xibalo loku tolovelekeke eSpain, kambe ri ku: “Lava nga katsekiki emhakeni leyi [i] Timbhoni ta Yehovha ntsena. Loko va xava kumbe ku xavisa [xo karhi], ntikelo wa xona lowu va wu kombisaka ku va ku ri ntiyiso lowu heleleke.” Hi ku fanana, phepha-hungu ra le United States, San Francisco Examiner, malembenyana lama hundzeke ri vikile: “U nga teka [Timbhoni ta Yehovha] tanihi xikombiso eka vaaka-tiko. Va hakela swibalo nkarhi na nkarhi, va khathalela vavabyi, va lwisana ni xiphiqo xa ku nga tivi ku hlaya ni ku tsala.”

Ku hava ni un’we Mukreste wa ntiyiso loyi a nga rhandzaka ku endla nchumu lowu nga nyamisaka ndhuma ya yena leyi a nga yi dzukela nyuku. Loko a wu fanele ku tihlawulela, xana a wu ta ringeta ku lava ku tiveka tanihi mukanganyisi eka xibalo hikwalaho ko lava ku tihlayisela malinyana ya wena? Doo. Entiyisweni swi nga antswa leswaku u lahlekeriwa hi mali ya wena ku ri ni ku onha ndhuma ya wena leyinene, ivi u titisela ndzhukano ni ku sandzisa vugandzeri bya wena bya Yehovha.

Entiyisweni, ku hlayisa ndhuma tanihi munhu la tshembekaka swi nga ku dyela mali minkarhi yin’wana. Hi laha Plato mutivi wa filosofi wa khale wa Mugriki a hlamuseleke ha kona malembe-xidzana ya 24 lama hundzeke: “Loko ku humesiwa xibalo xa muholo, munhu wo tshembeka u ta hakela xibalo lexi tlakukeke, ivi loyi a nga tshembekangiki a hakela xa le hansi, kasi havambirhi va kuma muholo wo ringana.” Swi nga endleka a engetele leswaku munhu lowo tshembeka a nga tisoli hi ku hakela hakelo ya ku tshembeka kakwe. Hambi ku ri ku kuma ndhuma yo tano swa fanela. Leswi hakunene swi tano eka Vakreste. Ndhuma ya vona leyinene i ya nkoka eka vona hikuva yi dzunisa Tata wa vona wa le tilweni, naswona swi nga pfuna ku kokela van’wana endleleni ya vona ya vutomi ni le ka Yehovha, Xikwembu xa vona.—Swivuriso 11:30; 1 Petro 3:1.

Kambe xa nkoka eka hinkwaswo, Vakreste va ntiyiso va teka vuxaka bya vona na Yehovha byi ri bya ntikelo. Xikwembu xi vona hinkwaswo leswi va swi endlaka, naswona va navela ku tsakisa xona. (Vaheveru 4:13) Hikwalaho, va bakanya miringo yo ringeta ku xisa hulumendhe. Va tsundzuka leswaku Xikwembu xi tsakisiwa hi mahanyelo yo tshembeka, lamanene. (Pisalema 15:1-3) Naswona tanihi leswi va lavaka ku tsakisa mbilu ya Yehovha, va hakela swibalo hinkwaswo leswi va swi kolotaka.—Swivuriso 27:11; Varhoma 13:7.

[Tinhlamuselo ta le hansi]