Va Ta Ponisiwa Va Ri Karhi Va Hanya eNhlomulweni Lowukulu
“Lava, hi lava humaka eku xanisekeni lokukulu; va hlantswile tinguvu ta vona, va ti basisile hi ngati ya Xinyimpfana.”—NHLAVUTELO 7:14.
1. I vamani lava nga ta hlanganisa lava pfuxiweke eku pfukeni ka vafi ka laha misaveni?
LOKO timiliyoni ta ntsandza-vahlayi ti pfuxiwa ‘eku pfuxiweni ka lavo lulama ni lava nga lulamangiki,’ a ti nge pfuxeriwi emisaveni leyi nga riki na munhu. (Mintirho 24:15) Ti ta pfukela endhawini yo saseka leyi antswisiweke naswona ti ta kuma tindlu to tshama eka tona, swiambalo ni ndzalo ya swakudya leswi lunghiseleriweke tona. I vamani lava nga ta endla malunghiselelo lawa hinkwawo? Hakunene, ku ta va ni vanhu lava nga ta va va hanya emisaveni leyintshwa ku nga si sungula ku pfuxiwa ka vanhu emisaveni. I vamani? Bibele yi kombisa leswaku ku ta va ni vaponi va nhlomulo lowukulu lowu taka. Eka tidyondzo hinkwato ta Bibele, a swi kanakanisi leswaku leyi i yin’wana ya leti tsakisaka—leswaku van’wana vo tshembeka va ta ponisiwa va ri karhi va hanya enhlomulweni lowukulu naswona a va nge fi. Ntshembo lowu wu tiyisiwa kahle hi Matsalwa yo Kwetsima.
Tanihi Masiku Ya Nowa
2, 3. (a) Xana masiku ya Nowa ni nkarhi wa hina swi yelana njhani? (b) Xana ku pona ka Nowa ni ndyangu wakwe eNdhambhini swi kombisa yini?
2 Eka Matewu 24:37-39, Yesu Kreste u fanise masiku ya Nowa ni masiku ya makumu, lawa hi hanyaka eka wona sweswi. U te: “Ku vuya ka N’wana-wa-Munhu ku ta fana ni leswi humeleleke emasikwini ya Nowa. Hikuva emasikwini walawo, loko ndhambi ya mati yi nga si ta, vanhu a va ri eku dyeni, va nwa, va hlomisa ni ku hlomiselana, ku ko ku fika siku leri Nowa a ngheneke engalaveni ha rona; a va nga anakanyi nchumu ku kondza loko ndhambi leyi ya mati yi ta, kutani yi va kukula hinkwavo; swi ta va tano ni le ku vuyeni ka N’wana-wa-Munhu.”
3 Ndhambhi ya misava hinkwayo yi kukule hinkwavo lava nga yingisangiki xitsundzuxo xa Xikwembu. Kambe, Nowa ni ndyangu wakwe a yi va kukulanga. Va ‘nghene engalaveni,’ hi laha Yesu a vuleke ha kona. Hikwalaho ka ku chava ka vona Xikwembu, Yehovha u va nyike ndlela yo pona ha yona. Petro wa Vumbirhi 2:5, 9 yi vulavula hi ku pona ka Nowa ni ndyangu wakwe loko yi ku: “[Xikwembu] xi hlayisile Nowa mutwarisi wa leswo lulama, swin’we ni vanhu van’wana va 7, enkarhini lowu xi nga nisa ndhambi emisaveni ya vanhu lava a va nga ri na mhaka na xona. Leswi swi vula leswaku Hosi ya swi tiva ku ponisa vanhu [lava chavaka Xikwembu, NW] eku karhatekeni ka vona.” Yesu u fanise nkarhi wa Nowa ni masiku ya makumu ku kombisa leswaku vanhu vo tala a va nge xi yingisi xitsundzuxo xa Xikwembu. Hambi swi ri tano, hi ku endla tano u tiyisekise leswaku Nowa ni ndyangu wakwe va yingise Yehovha Xikwembu, va nghena engalaveni kutani va pona Ndhambhi leyikulu. Ku pona ka Nowa ni ndyangu wakwe ku kombisa leswaku malandza yo tshembeka ya Xikwembu ma ta pona makumu ya misava leyi.
Ntila Wa Lembe-xidzana Ro Sungula
4. Eku hetisekeni ka marito ya Yesu, hi swihi swiendlakalo leswi yiseke eku lovisiweni ka Yerusalema hi 70 C.E.?
4 Yesu na yena u vulavule hi swiendlakalo leswi a swi ta endleka emakun’wini ya misava leyi. Eka Matewu 24:21, 22, hi hlaya leswi: “Nhlomulo wu ta va lowukulu enkarhini wolowo; nhlomulo lowo tano a wu si va kona hi mpfhuka misava yi tumbulukile ku fikela namuntlha, naswona a wu nga ha vi kona ni siku ni rin’we. Loko masiku walawo a ma nga hungutiwanga, a ku nga ta pona munhu, kambe hikwalaho ka vahlawuriwa va Xikwembu, masiku ya kona ma ta hungutiwa.” Marito lawa ma rhange ma hetiseka eka lembe-xidzana ro sungula ra Nguva yerhu leyi Tolovelekeke. Hi 66 C.E., muti wa Yerusalema wu rhendzeriwe hi mavuthu ya Rhoma ehansi ka Cestius Gallus. Swi fike laha mavuthu ya Rhoma ma wisaka khumbi ra tempele, naswona Vayuda vo tala a va tiyimisele ku tinyikela. Hambi swi ri tano, swi nga rindzeriwanga ni hi xivangelo lexi nga tivikaniki, Cestius Gallus u tlherise mavuthu yakwe. Loko va vona Varhoma va tlhelela endzhaku, Vakreste va endle hi ku landza marito ya Yesu, lama vuriweke emalembeni yo tala lama hundzeke: “Kutakuloko mi vona muti wa Yerusalema wu rhendzeriwile hi mavuthu ya valala, tivani leswaku ku hangalasiwa ka wona ku kusuhi. Hi nkarhi wolowo, lava nge Yudiya, a va tsutsumele etintshaveni; lava nga mutini, a va hume ka wona; kutani lava nge handle etikweni, va nga tshuki va nghena emutini.” (Luka 21:20, 21) Vayuda lava veke Vakreste, ku nga vahlawuriwa, va hatlise va suka emutini wa Yerusalema lowu avanyisiweke, kutani va ponisiwile endzovisweni lowukulu lowu teke endzhakunyana ka sweswo. Hi 70 C.E., mavuthu ya Rhoma ma vuyile ma kongomisiwa hi Ndhuna-nkulu Titus. Ma endle magovela ya wona etlhelo ka Yerusalema, ma wu rhendzela kutani ma wu lovisa.
5. Xana nhlomulo wa Yerusalema wu hungutiwe hi ndlela yihi hi 70 C.E.?
5 N’wamatimu wa Muyuda, Josephus, u hlamusela leswaku ku fe Vayuda va 1 100 000, kasi lava nga pona i 97 000 ivi va yisiwa evuhlongeni. Vayuda volavo lava poneke lava nga riki Vakreste entiyisweni a ku nga ri “vahlawuriwa” va vuprofeta bya Yesu. Loko a vulavula ni tiko ra Vayuda leri xandzukeke, Yesu u te: “Vonani, muti wa n’wina wu ta sala wu nga ri na munhu; naswona ndza mi tivisa leswaku ku sukela sweswi, a mi nga ha ndzi voni, ku ko ku fika siku leri mi nga ta ku: ‘A ku dzunisiwe la taka hi vito ra Hosi.’” (Matewu 23:38, 39) Ku hava rungula leri kombisaka leswaku Vayuda volavo, lava a va vungane eYerusalema, va kale va amukela Yesu tanihi Mesiya, va va Vakreste, kutani va kuma tintswalo ta Yehovha. Hambi swi ri tano, nhlomulo lowu weleke Yerusalema hi 70 C.E. wu hungutiwile. Ku rhendzeriwa ka muti ko hetelela hi vuthu ra Rhoma a ku tekanga nkarhi wo leha. Leswi swi endle leswaku Vayuda van’wana va pona, va yisiwa etindhawini to hambana-hambana ta Mfumo wa Rhoma tanihi mahlonga.
Ntshungu Lowukulu Wa Vaponi
6, 7. (a) Hi wihi muti lowukulu wa vukhongeri lowu nga ta lovisiwa, tanihi xiphemu xa nhlomulo wihi lowu nga si tshamaka wu va kona? (b) Yohane u profete yini malunghana ni nhlomulo lowukulu lowu taka emisaveni leyi?
6 Hambi leswi ku lovisiwa ka Yerusalema hi 70 C.E. entiyisweni ku tiseke ‘nhlomulo lowukulu’ emutini wolowo wa vukhongeri, ku hetiseka lokukulu ka marito ya Yesu ka ha ri endleleni. Muti lowukulu ngopfu wa vukhongeri, Babilona Lonkulu, mfumo wa misava wa vukhongeri bya mavunwa, wu ta weriwa hi nhlomulo lowu dlayaka lowu nga ta landzeriwa hi nhlomulo lowukulu swinene wa mafambiselo hinkwawo ya swilo ya Sathana. (Matewu 24:29, 30; Nhlavutelo 18:21) Emalembeni ya kwalomu ka 26 endzhaku ka ku lovisiwa ka Yerusalema, muapostola Yohane, eka Nhlavutelo 7:9-14, u tsale hi ta nhlomulo lowu lowukulu wa misava hinkwayo. U kombise leswaku ntshungu lowukulu wa vanhu a wu ta pona eka wona.
7 Vaponi lava, lava vuriwaka “ntshungu lowukulu,” va voniwa hi magoza yo tiya lawa va ma tekaka. Hi ku ya hi Nhlavutelo 7:14, un’wana wa vakulu va 24 etilweni u byele Yohane a ku: “Lava, hi lava humaka eku xanisekeni lokukulu; va hlantswile tinguvu ta vona, va ti basisile hi ngati ya Xinyimpfana.” Ina, ntshungu lowukulu wu dzunisa Yehovha tanihi xihlovo xa ku ponisiwa ka wona. Va kombisa ripfumelo engatini ya Yesu leyi halatiweke naswona va ni xiyimo xo lulama emahlweni ka Muvumbi wa vona ni Hosi ya yena leyi vekiweke, Yesu Kreste.
8. Hi byihi vuxaka lebyinene lebyi nga kona exikarhi ka “ntshungu lowukulu” ni masalela ya vamakwavo va Yesu lava totiweke?
8 Namuntlha, swirho swa kwalomu ka ntlhanu wa timiliyoni swa ntshungu lowukulu swi hanya ehansi ka nkongomiso lowunene wa Hosi ya le tilweni Yesu Kreste. Swi titsongahatela Kreste naswona swi tihlanganisa ni vamakwavo va yena lava totiweke lava nga emisaveni. Malunghana ni ndlela leyi ntshungu lowukulu wu va khomaka ha yona vatotiwa lava, Yesu u ri: “Ndzi tiyisile ndzi ri ka n’wina, loko mi tshame mi endla swilo leswi eka un’wana wa vamakwerhu lavatsongo lava, mi swi endlele mina.” (Matewu 25:40) Hikwalaho ka leswi wu pfunaka vamakwavo va Kreste handle ka vutianakanyi, ntshungu lowukulu wu langutiwa wu ri lowu endleke leswinene eka Yesu hi byakwe. Leswi swi va pfuna leswaku va va ni vuxaka lebyi tiyeke na Yesu Kreste na Yehovha Xikwembu. Va ni lunghelo ra ku hlanganyela ni masalela lama totiweke va va Timbhoni ta Xikwembu ni ku byarha vito ra xona.—Esaya 43:10, 11; Yuwele 2:31, 32.
Ku Tshama Va Xalamukile
9, 10. (a) Hi fanele ku endla yini leswaku hi hlayisa xiyimo xa hina xo lulama emahlweni ka N’wana wa munhu? (b) Hi fanele hi hanyisa ku yini leswaku hi ‘tshama hi xalamukile’?
9 Ntshungu lowukulu wu fanele wu hlayisa xiyimo xa wona lexi lulameke emahlweni ka N’wana wa munhu handle ko karhala, leswi lavaka leswaku wu tshama wu xalamukile ku fikela emakumu. Yesu u swi hlamusele kahle leswi loko a te: “Tivoneleni leswaku timbilu ta n’wina ti nga tikeriwi hi makolo ni ku pyopyiwa, ni ku vilela hi swa vutomi lebyi, na swona tivoneleni leswaku siku rero ri nga mi tshuketi; hikuva, kukotisa xirimbani, ri ta wela hinkwavo lava akeke emisaveni hinkwayo. Hitekani ke, mi khongela minkarhi hinkwayo, leswaku mi kuma matimba ya ku pona eka swilo hinkwaswo leswi swi nga ta humelela, ni ku yima mi tiyile emahlweni ka N’wana-wa-Munhu.”—Luka 21:34-36.
10 Leswaku hi kota ku yima emahlweni ka N’wana wa munhu, hi fanele ku amukeriwa hi yena, kambe a hi nge amukeriwi loko hi pfumelela ku kuceteriwa hi mianakanyo ya misava leyi. Mianakanyo ya misava ya kanganyisa, naswona yi nga kucetela munhu leswaku a khomeka swinene hi ku titsakisa, kumbe ku tikeriwa swinene hi swiphiqo swa vutomi lerova a nga ha swi koti ku rhangisa swilaveko swa Mfumo emahlweni. (Matewu 6:33) Ndlela yo tano yi tsanisa munhu hi tlhelo ra moya naswona yi nga endla leswaku a honisa vutihlamuleri byakwe eka Xikwembu ni van’wana. A nga ha sungula ku hola kumbe a nga ha onha ni xiyimo xakwe evandlheni hi ku endla xidyoho lexikulu, kumbexana a tlhela a nga kombisi ku hundzuka. Munhu un’wana ni un’wana wa ntshungu lowukulu u fanele ku tikambisisa. U fanele ku tihambanisa ni misava leyi yi nga xi chaviki Xikwembu ni swiendlo swa yona.—Yohane 17:16.
11. Xana hi nga kota ku pona Armagedoni loko hi tirhisa misinya yihi ya milawu ya Matsalwa?
11 Emhakeni yoleyo, Yehovha u lunghiselele leswi hi swi lavaka hi ku tirhisa Rito rakwe, moya wakwe lowo kwetsima ni nhlengeletano yakwe leyi vonakaka. Hi fanele ku swi tirhisa hi xitalo. Ku tlula kwalaho, hi fanele ku khongela ni ku titsongahata eka Xikwembu leswaku xi ta hi amukela. Hi xikombiso, hi fanele hi swi venga ngopfu swilo swo biha. Mupisalema u te: “A nḍi ṭhami ni v̌anhu la’v̌a ranḍaka v̌unwa; kambe a nḍi enḍelani ni la’v̌a fihlaka le’ŝi nge mbilwini. Nḍi v̌engile nhlengeletano ya la’v̌o homboloka, a nḍi ṭhamisi ni v̌anhu la’v̌o biha. U nga susi moya wa nga ŝiṅwe ni v̌adyohi. Ni v̌utomi bya nga ŝiṅwe ni v̌anhu v̌a ngati.” (Pisalema 26:4, 5, 9) Evandlheni ra Vukreste, lavakulu ni lavatsongo va fanele va nga tolovelani ngopfu ni vanhu lava nga tinyiketelangiki eka Yehovha. Leswaku hi amukeriwa hi Xikwembu, hi tikarhatela ku pfumala xisolo ni ku pfumala xivati xa misava. (Pisalema 26:1-5; Yakobo 1:27; 4:4) Xisweswo, hi ta tiyiseka leswaku enkarhini wa Armagedoni, Yehovha a nge hi kukuli hi lova swin’we ni lava nga n’wi chaviki.
Van’wana ‘A Va Nge Fi Nikatsongo’
12, 13. (a) Loko Yesu a nga si pfuxa Lazaro, xana u vule marito wahi lawa Marta a a nga ma twisisi kahle? (b) Xana hi swihi leswi Yesu a a nga vuli swona loko a ku van’wana ‘a va nge fi nikatsongo’?
12 Swa tsakisa ku anakanya hi ku pona makumu ya mafambiselo lawa ya swilo ni ku twa leswaku a wu nge he fi. Lowu i ntshembo lowu Yesu a hi nyikaka wona. Emahlweni ka ku pfuxa Lazaro munghana wakwe la feke, Yesu u byele Marta makwavo wa Lazaro a ku: “Hi mina ku pfuka ni vutomi; la pfumelaka ka mina, hambi a nga fa, ú ta hanya, kutani un’wana ni un’wana la hanyaka, a va a pfumela ka mina, a nga ka a nga fi ni siku ni rin’we. Xana wa swi pfumela sweswo xana?” Marta a a pfumela leswaku vafi va ta pfuxiwa, kambe leswi Yesu a a swi vula a nga swi twisisi nikatsongo.—Yohane 11:25, 26.
13 Yesu a a nga vuli swona leswaku vaapostola vakwe vo tshembeka va ta ya emahlweni va hanya hi tlhelo ra nyama ni leswaku a va nga ta fa. Ku hambana ni sweswo, endzhakunyana u kombise leswaku vadyondzisiwa vakwe a va ta fa. (Yohane 21:16-23) Hakunene, ku totiwa ka vona hi moya wo kwetsima hi Pentekosta ya 33 C.E. a ku vula leswaku a va ta fa leswaku va ta kota ku amukela ndzhaka ya vona ya le tilweni tanihi tihosi ni vaprista. (Nhlavutelo 20:4, 6) Xisweswo, loko nkarhi wu famba, Vakreste hinkwavo va lembe-xidzana ro sungula va file. Hambi swi ri tano, Yesu a ri ni xikongomelo eka leswi a nga swi vula. Marito yakwe malunghana ni ku hanya handle ka ku fa ma ta hetiseka. Hi ndlela yihi?
14, 15. (a) Xana marito ya Yesu ya leswaku van’wana ‘a va nge fi nikatsongo’ ma ta hetiseka njhani? (b) Hi xihi xiyimo xa misava leyi, naswona lavo lulama va ni ntshembo wihi?
14 Kahle-kahle, Vakreste vo tshembeka lava totiweke a va nge feli makumu. (Nhlavutelo 20:6) Nakambe marito ya Yesu ma kombisa nkarhi lowu Yehovha Xikwembu a nga ta nghenelela ha wona etimhakeni ta vanhu kutani a susa vubihi hinkwabyo emisaveni, hi laha a endleke ha kona esikwini ra Nowa. Vanhu vo tshembeka lava nga ta kumiwa va endla ku rhandza ka Xikwembu enkarhini wolowo a va nge dlayiwi hi ku avanyisa ka Xikwembu. Ematshan’weni ya sweswo, ku fana na Nowa ni ndyangu wakwe, va ta kota ku pona ndzoviso wa misava. Ntshembo wo tano wu tiyile, wu sekeriwe etidyondzweni ta Bibele ni ku seketeriwa hi swikombiso. (Ringanisa Vaheveru 6:19; 2 Petro 2:4-9.) Ku hetiseka ka vuprofeta bya Bibele ku kombisa leswaku hi ku hatlisa misava leyi ya vanhu vo biha yi ta hela endzovisweni. Xiyimo lexi nga kona a xi nge tlheriseriwi endzhaku, hikuva misava yi bole ku bola. Leswi Xikwembu xi swi vuleke hi misava ya siku ra Nowa swa tirha ni le ka misava ya namuntlha. Timbilu ta vanhu vo tala ti tele vubihi, naswona mianakanyo ya vona yi tshama yi bihile.—Genesa 6:5.
15 Yehovha u pfumelele vanhu leswaku va fuma misava eka madzana ya malembe lama hundzeke handle ko nghenelela, kambe nkarhi wa vona wu kusuhi ni ku hela. Ku nga ri khale Yehovha u ta lovisa hinkwavo lavo biha emisaveni, hi laha Bibele yi vulaka ha kona. (Pisalema 145:20; Swivuriso 2:21, 22) Hambi swi ri tano, a nge lovisi lavanene kun’we ni lavo biha. Xikwembu a xi si tshama xi endla swilo swo tano! (Ringanisa Genesa 18:22, 23, 26.) Xana xi nga va lovisela yini lava tikarhatelaka ku xi tirhela hi ku tshembeka, hi ku xi chava? A swi kanakanisi leswaku vagandzeri va Yehovha vo tshembeka lava nga ta va va hanya enkarhini wa ku sungula ka nhlomulo lowukulu va ta amukeriwa hi yena naswona a va nge lovisiwi, tanihi leswi Nowa ni ndyangu wakwe va nga lovisiwangiki loko misava yo biha ya nkarhi wakwe yi herisiwa. (Genesa 7:23) Va ta sirheleriwa hi Xikwembu naswona va ta pona makumu ya misava leyi.
16. Hi swihi swilo swo hlamarisa leswi nga ta endleka emisaveni leyintshwa, leswi vulaka yini hi lava nga ta pona?
16 Kutani ku ta endleka yini? Emisaveni leyintshwa, mikateko ya vutshunguri yi ta kumiwa hi vanhu loko mimbuyelo ya gandzelo ra nkutsulo ra Yesu yi tirhisiwa hi ku helela. Bibele yi vulavula hi “nambu [wo fanekisela] wa mati ya vutomi lowu vangamaka ku fana ni ‘kristala,’ wu khuluka wu huma exiluvelweni xa Xikwembu ni xa Xinyimpfana. Exikarhi ka xivava xa muti ni le matlhelweni ya nambu hala ni hala, ku ni murhi wa vutomi lowu nyikaka mihlovo ya 12 ya mihandzu, wu tswala mihandzu ya kona n’hweti yin’wana ni yin’wana; kutani matluka ya murhi i yo tshungula vanhu va matiko hinkwawo.” (Nhlavutelo 22:1, 2) A hi ku tsakisa ka swona ku vula leswaku, ku “tshungula” koloko ku katsa ni ku hluriwa ka rifu ra Adamu hi roxe! “O ta lov̌isa rifu hi laha ku nga heriki: Hosi, Yehova o ta hlangula mihloti e mimombyeni hikwayo.” (Esaya 25:8) Xisweswo, lava ponaka nhlomulo lowukulu va nghena emisaveni leyintshwa a va nge langutani na rifu!
Ntshembo Lowu Tiyeke
17. Xana ntshembo wa leswaku van’wana va ta pona Armagedoni, va ‘nga fi nikatsongo’ wu tiye ku fikela kwihi?
17 Xana hi nga khorwiseka hi ku helela hi ntshembo lowu wo hlamarisa? Hakunene! Yesu u byele Marta leswaku ku ta va ni nkarhi lowu vanhu va nga ta hanya va nga ha fi. (Yohane 11:26) Tlhandla-kambirhi, eka ndzima 7 ya Nhlavutelo leyi Yesu a yi nyikeke Yohane, ku paluxiwe leswaku ntshungu lowukulu wu huma enhlomulweni lowukulu, wu pona eka wona. Xana hi nga tshembela eka Yesu Kreste ni le mhakeni ya matimu ya Ndhambhi ya siku ra Nowa? Hi fanerile hakunene! Ku tlula kwalaho, Bibele yi rungula swiendlakalo swin’wana laha Xikwembu xi hlayiseke malandza ya xona ma hanya eminkarhini ya vuavanyisi ni ku wa ka matiko. Xana a hi fanelanga hi langutela leswi fanaka ni sweswo enkarhini lowu wa makumu? Xana xi kona lexi nga tsandzaka Muvumbi?—Ringanisa Matewu 19:26.
18. Xana hi nga tiyiseka njhani hi vutomi emisaveni leyintshwa yo lulama ya Yehovha?
18 Loko hi tirhela Yehovha hi ku tshembeka sweswi, hi ni xitiyisekiso xa vutomi lebyi nga heriki emisaveni yakwe leyintshwa. Timiliyoni to tala swinene, ti ta kuma vutomi emisaveni yoleyo leyintshwa hi ku pfuxiwa eku feni. Kambe, enkarhini wa hina, vanhu va Yehovha va timiliyoni—ina, ntshungu lowukulu lowu ku nga riki na munhu loyi a nga wu hlayaka kumbe ku wu pima—va ta va ni lunghelo leri hlawulekeke ra ku ponisiwa va ri karhi va hanya enhlomulweni lowukulu. Naswona a va nge he fi.
Nyika Tinhlamuselo
◻ Xana ku pona Armagedoni ku kombisiwe njhani esikwini ra Nowa?
◻ Hi fanele ku endla yini leswaku hi tshama hi tiyile loko Yesu a ta ni ku avanyisa ka Yehovha?
◻ Ha yini hi vula leswaku vaponi va Armagedoni a ‘va nge fi nikatsongo’?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]
Vakreste va pone nhlomulo wa Yerusalema